J
Op naar een soort
bifenkorftoestand
Jeugdleider is vermoeid
AMERIKAANS
EXPERIMENT
ANIMATOR
Postzegels kopen in
Stockholm: winst
tweeduizend gulden
ZATERDAG 12 NOVEMBER 1966
EEN smalle straat in
Het oude centrum
van Rotterdam
grauwe huizen,
veel rommel. Een autowrak
vlak voor de deur van een
hoog, streng gebouw met
een deftige trap. Achter die
deur een donkere romme
lige hal. Een lange gang.
Dan een hoog vertrek,
ouderwets, overal liggen
paperassen, vergeelde boe
ken. Een uitdagend pamflet
schreeuwt van de muur:
Irene van de Wetering,
alias Donner, zal over het
provotariaat spreken. Komt
allen!
„Zelf tekenen
toneelspelen, schilderen,
maskers maken,
bewegingscomposities
samenstellen, werken
met bandrecorders,
dans, beat, jazz,
experimenteren met
foto's en dia's."
„Dat is het Studioprojekt van Ruim
te", verklaart Hein Sas, 26 jaar en
„jeugdwerkleider" van het jeugd- en
jongerencentrum „Ruimte". Van ach
ter een dikke hoornen bril kijken hu
moristische ogen de wereld in. Hij
heeft een intelligent gezicht. Zijn
kleurrijke kleding geeft het dorre
vertrek iets levendigs, evenals de
HEIN SAS
creativiteit
Pieter Jan
Dekkers
Voorpagina van de brochure die Ruimte onder de leden
heeft verspreid.
ZO OUDERWETS
„Ik noem me zelf een animator, of
animateur", zegt hij. „Jeugdwerklei
der is zo ouderwets: het doet me den
ken aan oude mannen met manchester
broeken, die aan kinderen prutsen".
Goed, animateur dus.
Wat is het Studioprojekt?
„Een werkgroep van jongeren van
15 tot 18 jaar, die eenmaal in de veer
tien dagen op zaterdagmiddag hier in
Rotterdam bijeenkomt om op experi
mentele basis te werken aan allerlei
fEUGD- en jonge
renwerk is voor
Piet Dijkstra (46)
al tientallen jaren een
passie. Zijn activiteiten
op dit terrein maken
hem tot een zwervende,
rusteloze man. De in het
Friese Akkrum geboren
Dijkstra heeft een gezin
in Bergen (N-H) en
werkt in Brussel, maar is
slechts zelden in een van
deze plaatsen te vinden.
Zijn werk maakte hem
tot wereldreiziger.
In de zomer van dit jaar
werd hij gekozen als een
van de adjunct-algemeen
secretarissen van de World
Assembley of Youth
(WAY). Een verkiezing, die
als de bekroning van ztfn
loopbaan is te beschouwen.
Het was daarom een ver
rassing, dat Piet Dijkstra
tydens dit interview te
kennen gaf, er binnenkort
mee op te willen houden.
Een onderhoud met de actieve
Nederlander is niet gemakkelijk
te «rijgen. De heer Dijkstra is
vrijwel voortdurend op reis.
Twee weken geleden toen wij
contact met hem opnamen was
hij in Parijs aanwezig bij de veer
tiende algemene vergadering van
de UNESCO, vorige week woon
de hij in Genève enkele vergade
ringen bij.
MINDER MAKKELIJK
De heer Dijkstra maakt een ver
moeide indruk. Hij geeft toe: „Je
mag van jezelf niet denken dat je
onverwoestbaar bent. Ik ben al
tijd een taaie kerel geweest, maar
ik merk. dat ik me minder gemak
kelijk kan herstellen van een lan
ge vliegreis. Vorig jaar heb ik bij
de WAY voor drie jaar bijgete-
Hij lacht verontschuldigend.
„Ik voel er meer voor om op
landelijk niveau vrijwilli
gerswerk te doen.
Organiseren heeft Piet Dijkstra
altijd in het bloed gezeten. Zijn
talenten op dit gebied kon hij
combineren met zijn belangstel
ling voor het jongerenwerk. Op
15-jarige leeftijd sloot hij zich
aan bij de Jeugdbond voor Ont
houding. Dat was het begin. Een
leven van organiseren op streek-,
nationaal en internationaal ni
veau brak aan. Hij was o.a. een
der oprichters en eerste secreta
ris-generaal van de European
Committee for Young Farmers en
woonde anderhalf jaar in Rome
Piet Dijkstra
als Rural Youth Officer
FAO.
De band met de WAY,
hij reeds als adviseur was
verbonden, werd in augustus van
dit jaar verstevigd met de benoe
ming tot adjunct-algemeen secre
taris. De tadcen van deze organisa
tie zijn veelomvattend. Piet
Dijkstra geeft tientallen voorbeel
den, die alle zijn onder te bren
gen in het informatieve, opvoed
kundige en politieke vlak.
Bescheidenheid is het kenmerk
van de weinig opvallende Fries.
Tijdens het gesprek tracht hij tel
kens weer de aandacht van zich
zelf af te leiden door de werk
zaamheden van de WAY naar vo
ren te brengen. Hij spreekt lang
zaam en nadrukkelijk, neemt niet
de moeite om zijn betoog met
handgebaren te onderstrepen. Een
enkele maal woelt hij door zijn
donkere, reeds ietwat grijze haar
dos. Een monument van rust op
het eerste gezicht.
Rust kent Piet Dijkstra echter
nauwelijks. Hij heeft verplichtin
gen over de gehele wereld. Een
avontuurlijk en aantrekkelijk
bestaan? Glimlachend schudt hij
het hoofd. „Het is in de eerste
plaats een vermoeiend leven.
Avontuurlijk? Een enkele keer.
Op het vliegveld van Leopold-
ville heb ik eens zes uur lang
onder strenge politiebewaking
gestaan. Ik arriveerde er zonder
visum, omdat dat bijzonder moei
lijk te krijgen was. Het kostte
veel woorden en zweetdruppels,
maar ten slotte werd ik vrijgela
ten. Gedurende mijn verblijf in
Lima, Peru, werd ik voortdurend
op de hielen gezeten door man
nen van de geheime politie.
Het is niet zo'n prachtig leven.
Je ziet wel iets van een land bij
je bezoek, maar veel van de „gla
mour" die er voor anderen vanaf
straalt, is er voor mij niet.
In Tokio heb ik twaalf dagen
niets anders gezien dan hotel en
conferentieruimtc, in Lima ne
gen dagen idem dito. Als de
besprekingen achter de rug zijn,
stap je In het vliegtuig. On
derschat een vliegtocht van zo'n
vijfentwintig uur vooral niet. Ik
kan u verzekeren, dat je vaak
drie dagen nodig hebt om weer
op verhaal te komen...
BEZWAAR
Het hoeft van de man, die on
der leiding werkt van de Indiër
Jyoti Singn algemeen secreta
ris van de WAY allemaal niet
meer. Hij voelt het steeds meer
als een bezwaar, dat hij niet eens
alle weekeinden kan doorbrengen
Het werk van Piet Dijkstra, dat
tot de verbeelding kan spreken,
is niet eenvoudig. De man, die
contacten met alle werelddelen in
vloeiend Frans, Duits en Engels
en minder vloeiend in Spaans en
Italiaans onderhoudt, is vermoeid.
De energieke wereldreiziger, die
net zo gemakkelijk van een vlieg
tuig gebruik maakt als de norma
le man van tram en bus, valt
tijdens de treinreis van Bakke-
vecn naar Brussel in slaap. Op
het Centraal Station in Rotter
dam moet hij rennen om de
aansluiting niet te missen.
expressievormen, zoals toneel, panto
mime, tekenen en schilderen. Een erg
conservatieve zin, maar ik kan het
niet korter ineens zeggen."
„Het initiatief voor de oprichting
van deze werkgroep is dus genomen
door Ruimte Uit Amsterdam. Daar ze
telt namelijk het hoofdbureau van het
„algemeen landelijk ontmoetingscen
trum" De vakdocenten, die meewer
ken, zijn bijna ook allemaal Amster
dammers. Een Amsterdamse aangele
genheid dus. Maar dat is niet zo
vreemd. Daar zitten de mensen die we
nodig hebben Met die enkel creatief
denkende mens hier in deze koude
werkstad, hebben we nog geen con
tact."
Hij duwt een sigaret in zijn mond,,
maar steekt hem niet aan. Gewoonte.
i,Wij werken nog niét ao heel lang in
de Maasstad. Daarom weinig contact
met de Rotterdamse kunstenaars.
Maar dat verandert hopelijk".
ZELF BETALEN
Hij vertelt dat het Rotterdamse Stu
dioprojekt, in „De Fakkel" („een groot
gebouw met verschillende fijne werk
ruimten") is gestart.
„StudioDrojekt kan met een aantal
hardwerkende deelnemers heel plezie
rig worden. Op zaterdagen van elk
vier een half uur kunnen we samen
veel ondernemen".
Ruimte is een „vrije" vereniging en
valt onder een aparte subsidierege
ling. Daarom kost het projekt geld.
Veel geld, dat door de jongeren zelf
bij elkaar moet worden gebracht. Zo
kost deelneming aan dit projekt voor
de leden van Ruimte 60. Niet-leden
moeten er zelfs nog vijftien piek bij
doen.
„De vakdocenten zijn allemaal
mensen uit de kunstwereld, bekende
en minder bekende", zegt Hein.
.Verder mensen die op de een of
andere manier creatief denken en
liefst dat ook in praktijk brengen".
Daar is Hans Everts, uit Amsterdam,
specialiteit: het woord. „Met een klei
ne letter", lacht hij. „Hans is onderwij
zer, die altijd naar nieuwe uitingsmo
gelijkheden zoekt. Op zo'n studiobij
eenkomst krijggn de jongens (èn
meisjes, maar iedereen heet hier nu
eenmaal jongens) een opdracht. Ze
moeten die opdracht dan bewust wor
den en vandaar uit gaan werken."
„Vlieg er eens uit naar je eigen
bewustzijn, heeft Simon Vinkenoog
eens gedicht. Dat is onze bedoeling".
„Verder werkt mee Klaske
Bruinsma, mime-speler. Hij heeft in
Amsterdam een school voor beweging
en een theater". Cees Dorreboom is de
enige Rotterdamse kunstenaar, die
meewerkt.
VERDER KIJKEN
Hein is er van overtuigd, dat het
een groot succes gaat worden. Hoeveel
jongeren zich hebben aangemeld weet
hij nog niet.
Hein Sas werkt pas enkele maan
den in Rotterdam. Wat Ruimte nu
precies wil, is moeilijk onder woor
den te brengen. „Ik ga er vanuit dat
hier jongeren moeten komen, die ver
der kijken dan hun neus lang is. Ze
moeten kritiek durven uiten op de
conservatieve manier van leven,
maar het daarbij niet laten. Ze moe
ten naar nieuwe levens- en uitings
vormen zoeken".
Ruimte organiseert in De Fakkel
nog veel meer aktiviteiten. „Vier avon
den in de week kun je hier pottenbak
ken, samen met een kunstenaar schil
deren en binnenkort edelsmeden. Ver
der is er een plateninstuif. Iedereen
die een plaatje wil draaien mag dat
doen, als hij er maar iets bij vertelt.
„Binnenkort krijgen we een straatte
kenaar te gast. die per pedes apostola-
torum (voor de minder wetenden on
der ons: gewoon te voet) door heel
Europa is getrokken. Deze man leeft
zonder compromissen, in tegenstelling
tot de gezapige burger van vandaag
die van de wieg tot het graf „zijn
plicht doet".
STAP VOOR STAP
„Als de jongens samen iets met die
man gaan doen, dan kijken ze niet zo
tegen hem op. je gaat dan samen je
gedachten in werkelijkheid omzetten.
Creatief denken wordt creatief hande
len, en je bent geen massaprodukt
len, en je bent geen massapro
meer".
„Wat we gaan doen is mis
schien in de ogen van de mensen
die het allemaal zo goed weten,
nutteloos, maar na verloop van
tijd zal er wel een lijn in komen.
Dan gaan we verder, stap voor
stap, naar een soort bijenkorf
toestand, letterlijk en figuurlijk:
iemand betaalt voor de artistieke
aktiviteiten, die hij in onze „werk
plaats" kan ontwikkelen".
Aan de bar in nun dispuutshuis bekijken Henri van der Berg (rechts) en
Tjeerd van der Velden de catalogus, waarin een waarde van 2200 gulden
voor hun serie is aangegeven.
Henri van der Berg heeft voor
17,50 een serie postzegels ge
kocht, die volgens de catalogus
2200 gulden waard is. Henri (23)
studeert criminologie aan de Vrije
Universiteit in Amsterdam. Sa
men met zijn studiegenoot Tjeerd
van der Velden was hij enkele
weken werkstudent in Stockholm.
Uitgelachen
Op een van hun speurtochten door
de stad belandden zij in een tweede
hands boekenzaak je. Henri zag tussen
al het tweedehands goed een Italiaans
boekje liggen met een postzegelserie
over paus Pius XII. Maar omdat de
studenten door hun zakcenten heenwa
ren, besloten ze naar Nederland terug
te liften. Het boekje bleef dus liggen.
Terug in Amsterdam kocht Henri
van der Berg een catalogus en keek
voor de aardigheid naar de waarde
van de serie die hij in Stockholm had
gezien. Groot was zijn verbazing toen
hij 2200 gulden zag staan. Zijn vrien
den lachten hem uit toen hij zijn re
laas vertelde. „Je laat je in de maling
nemen".
Henri was echter van zijn zaak over
tuigd. Hij ging langs de weg staan
met zijn duim omhoog. Binnen enkele
dagen was hij weer in Stockholm Een
kwartier voor sluitingstijd stapte hij
hetzelfde zaakje binnen. Groot was
zijn opluchting toen hij het begeerde
boekje in z(jn handen hield en er de
som van zeventien gulden voor neer
telde. Drie dagen later stond hij voor
zijn verbaasde vrienden met het be
wijs.
De speurder heeft voor zijn serie
reeds een bod gehad van duizend gul
den. Of hij de zegels verkoopt? „Ik
wacht nog even, misschien biedt ie
mand er nog wel meer voor."
TWINTIG jaar was Kees
van Ravens toen hij ne
gen jaar geleden met
een diploma van de
Academie voor Beeldende Kun
sten op zak de wereld in trok.
Hij wilde mensen ontmoeten, er
varing en inspiratie opdoen om
zijn grote passie, de schilderkunst
met nog meer ivergave te be
oefenen dan hij al had gedaan.
In Scandinavië, Spanje, Frankrijk
en Duitsland deed hij die erva
ringen op.
Nu, net terug van anderhalf jaar
New-York, is hij weer voor twee
maanden in Schiedam, waar hij zijn
Amerikaanse werken zal exposeren in
galerie Punt 4. Nog geen anderhalf
uur in Nederland en met roodomran-
de ogen van een zestien uur durende
overtocht, troffen wij hem aan.
norca (Spanje) heb ik samen met een
jonge Noorse architect, Terry Ja-
cobsen die ik uit Noorwegen ken, een
kunstgalerie ontworpen. We hebben in
dit ontwerp veel sculpturen verwerkt,
en nu wordt het in Spanje als een
voorbeeld van de moderne architec
tuur gezien."
Kees van Ravens (29) wil aan zijn
werk een derde dimensie toevoegen.
Iets waarvan hij zelf zegt dat het mis
schien nu (nog) niet, of moeilijk, te
realiseren is. Hij meent hiermee de
kunst in onze samenleving weer een
functie te kunnen geven. Met binnen
huisarchitect Wim Blok uit Schie-
Gaan provo's
emigreren?
Enkele dagen voordat Kees
van Ravens naar Nederland
vertrok, las hij in een New-
yorkse krant, dat de Am
sterdamse provo Bernard de
Vries grote plannen heeft.
De Vries zou een brugge-
hoofd voor provo's in New-
York willen gaan slaan.
Eenheid
Een beetje zoekend naar Neder
landse woorden en met een licht Ame
rikaans accent zegt hij: „Ik streef in
mijn werk voornamelijk een eenheid
na van alle beeldende kunsten. In Me-
vlieger. Zonder enige pretentie ideeën if volgens Van Ravens een be
langrijk element van zijn artistieke
vorming.
De belangstelling van de Amerika
nen voor de jonge Nederlander be
perkte zich niet tot zijn schilderkunst
en ontwerpen. Zij boden hem naar
aanleiding van zijn eenmansexposities
een betrekking aan als docent van de
Road Island universiteit.
De positie van jonge kunstenaars in
de VS ligt heel anders dan in Neder-
wil Kees van Ravens hiermee een visu- l^pd. Zij worden hier vaak gezien als
Kees van Ravens
meer mogelijkheden
een soort inferieure staatsburgers, tot
dat zij wat bekendheid hebben verkre
gen. lil Amerika worden zij als gewo-
»e „werknemers" geaccepteerd. Uiter
lijk zijn zij ook veel minder te on-
ele belevenis teweeg brengen.
Als muziek
De constructie hiervan zal uit span
ten en eenvoudig beschilderd linnen derscheidc* dan de bebaarde
bestaan. De werking, die van een der- spijkerbroek gehulde Europese kunste-
gelijk experiment uitgaat, vil Van Ra- naars, vertert Van Ravens, die zelf in
vens beleven als muziek. Hij hoopt een sqprtcostuum met vlinderdasje is
met zijn ontwerp het spelelement op- ?eklee«.
nieuw in de kunst te kunnen invoe- Onder de vele kunstenaars in
gen. Dit zou de verstarring van de New-York maakte Kees van Ravens
kunst doorbreken. kennis met Victor Vasarely, de
geestesvader van de op-art. Opmerke-
Kees van Ravens kreeg m 1965 van ijjfc js dat deze man de beschikking
JüL na Artist school een uit- heeft over acht assistenten, die hem
nodigmg om samen met tien anderen behulpzaam zijn bij het uitwerken
uit de hele wereld een symposium aan van zjjn denkbeelden. Specifiek Ame-
Dickinson universiteit in rikaans acht Van Ravens een derge
lijk compagnonschap niet Van zich-
w reld zel' zegt "'k zit zo Ideeën, dat
te staan die kookte van dynamiek. Ik 'kn,n,ii"U ff?» wl.kêö W"len
had wel wat moeite om mijn plaats te °PsIu,ten om alles ult te werken,
bepalen in die wereld Maar toen ik En dan kom ik nog tijd tekort. Van-
eenmaal mijn draai had gevonden, daar dat ik best met een assistent zou
willen werken. Bovendien heb ik bij
de verwezenlijking van mijn sculptu
ren gewoon uit technisch oogpunt de
huln -.„yijo van een timmerman of een
architect."
Noorwegen
Na zijn verblijf In Nederland (om
zijn familie en bekenden weer eens te
zien) gaat hij naar Noorwegen om zijn
Noorse vrouw in de gelegenheid te
stellen haar studie in de wereldlitera-
Dat de schilderwerken van Kees *uur *e beëindigen. Hij wil daarna
/an Ravens behalve in Europa ook in naar Amerika terugkeren. Voor Noor-
Amerika in de belangstelling staan, w|®8en heeft hij ook plannen. Zo wil
Mui,* t-u heeft ge- een Noorse vriend een soort
New York bij te wonen.
„In Amerika kwam ik in e
Opmerkelijk vindt hij het dat in
Amerika experimenten op kunstge
bied mogelijk zijn, die in Nederland
als abnormaal worden beschouwd".
De Amerikaanse artistieke idee is veel
minder academisch dan in Europa. De
vraag speelt veel minder in hoeverre
het .kunst" of „geen kunst" is. Dit
bevordert het vinden van nieuwe vor
men om je te kunnen uitdrukken."
blijkt hieruit dat
exposeerd in het Empire State buil
ding.
Sneller
„Amerika is vooral
privé-school oprichten om kunst in
haar totaliteit (de combinatie van
verschillende takken van kunst tot
een geheel) «e gaan doceren.
Tenslotte: „Kunst Is voor mij geen
voor jonge kunstenaars, omdat daar laagje cultuur. Het omvat mijn hele
.lies sneller evolueert (binnen enkele leven en denken. Ik wil in mijn werk
aren. waar men in Europa decennia er naar streven ook eindelijk eens al
over doet). Vroeger was Parijs het te rekenen met de mystiek. Zonder
centrum van de wereldschilderkunst deze paspoes kan de functie van de
Thans is dit New-York." Het ontmoe- kunst zeker worden vergroot."
