icpill
v
OP ZOEK NAAR
WOORDMATERIAAL
DAM-
RUBRIEK
anaf het
PUZZEL VAN DE WEEK
(o*
ZATERDAG 15 OKTOBER 1!
Jonge Nijmegenaar maakt proefschrift over terminologie van molenaar
(Van een onzer verslaggevers)
J)E geschiedenis van de molen uitgeput. Aan wat er in de loop der eeuwen over geschre
ven is kunnen historicipraktisch gesproken, geen woord meer toevoegen. De feiten
liggen vast daar valt niet aan te tornen!
Z(jn de conclusies van de geschiedschrijvers juist? Dateert de oudste, door wind
gedreven molen inderdaad uit 1274 en z(jn de molens van het oosten ons land binnen
gekomen?
Aan de hand van taalkundig materiaal, in de afgelopen vier jaar moeizaam ver
zameld, meent drs. J. P. A. Stroop (28) uit Nijmegen, dat de historici ongelijk hebben.
Hij gelooft, dat de oudste molen al vóór 1274 werd gebouwd en dat de windmolens via
Frankrijk en Vlaanderen, langs de kust dus, hun entree in Nederland hebben gemaakt.
tot streek. Andere woorden voor
GRAANBAK: kaar. romp, trech
ter, tremel: voor RONSEL:
schijfloop, steenschijf, lantaren;
voor WINDBORD: stormplank,
storrabord, windbord, windplank
voor MEELBAK: maalbak;
voor STAAKIJZER: klauwijzer,
spiL
Verschillen
de, heeft indertijd zijn doc-
toraal-scriptie aan hetzelfde
onderwerp gewijd. Toen hij
besloot te promoveren, gaf
prof. dr. A. Weijnen hem de
raad. een proefschrift te ma
ken over de vakterminologie
van de molenaar, in het bij
zonder van de graanmole-
Tot de verbeelding spreekt
het werk van taalgeleerden
niet Enig praktisch
Correspondentie voor deze rubriek
te richten aan de heer A. I. Ivens,
Frankenslag 69, Den Haag.
Voor ons lift K. W. Kruijswijks
levenswerk: „Algemene historie en bi
bliografie van het Damspel", met een
representatie van eindspelen uit de
oudste damliteratuur, uitgave Van
Goor Zonen Den Haag (met steun van
het Prins Bemhard Fonds). Prijs
22.50.
Wij kunnen u niet zeggen hoe ver.
heugd wij zijn over deze publicati-
"a langs
wetenschappelijke weg
'ormeert o~~*
wo.-dën. Hierbij zijn onderzoekingen
verricht over de gehele wereld.
De voornaamste damhistorische ken
nis t lijkt te zijn opgebouwd aan
de hand van linguïstische gegevens
door de Britse bordspelhistori—-
J. B. Murray, die over de me
king van gerenommeerde taalgei
den beschikte. Wijlen G. L. Gortn
heeft zich eveneens een aantal j.
toegelegd op het nasporen
melen van gegevens. Kruijs'
dit werk voortgezet en
waardoor alle belangrijke k<
het verleden van he
gaande het ver lede
is vastgelegd.
Het bock is verl
ulssU
Historici zullen van deze bewe
ringen niet ondersteboven zijn. De
conclusies mogen dan voor een
taalgeleerde wél kloppen, in histo
rische zin zijn ze niet exact
Stroop al een eind op weg gehol-
kaartsysteem molentermen
ruim tweehonderd plaatsen. Dat is,
vindt hij, nog lang niet voldoende.
Zijn dissertatie heeft alleen waar
de, dis hij twee keer zoveel gege
vens heeft verzameld.
Toch hebben zich al vier
kopers aangemeld, vermoedelijk
serieuze hobbyisten, wier belang
stelling dezelfde kant uitgaat.
Hij heeft een tijdrovende op
dracht gegeven, mogelijk resulte
rend in interessante conclusies.
Maar de historici zullen er wel
achteloos aan voorbijgaan!
Drs. Stroop is de eerste, die dat Oproep
i besteedt drs. Stroop man
proefschrift
meer dan een facet van de studie,
die hij maakt over de vaktermino
logie van de molenaar in het Ne
derlandse taalgebied en in het
Rijnland. Over vier jaar hoopt hij
uit vier vijfhonderd plaatsen vol
doende gegevens te hebben om
zijn proefschrift af te ronden.
Omdat het onmogelijk is. al het
woordmateriaal in zijn eentje bij
een te garen, is hij afhankelijk
van molenaars en molenliefheb
bers. Zij moeten hem helpen aan
de benamingen van onderdelen
die in een bepaalde streek worden
gebruikt Nauwkeurig ingeschetst
op landkaarten krijgt hij een dui
delijk overzicht, in welke plaatsen
welke termen worden gebezigd. In
het jargon van een taalgeleerde:
het onderzoek is taalgeografisch
van aard.
De benamingen van molenon
derdelen verschillen van streek
In Molennieuws. orgaan van de
Vereenlging De Hollandsche mo
len en de Stichting electriclteitsop-
wekking door windmolens, heeft
hij enige tijd geleden een „dringen
de oproep" geplaatst om hem aan
woordmateriaal te helpen. De reac
tie is tot nu toe niet moedgevend.
Hij heeft pas een stuk of twintig
antwoorden op zijn vragen ontvan
gen.
Het dialectbureau van de Ko
ninklijke Nederlandse academie
van wetenschappen in Amsterdam,
waar hij sinds twee maanden
werkzaam is, heeft drs. Stroop in
middels de helpende hand toegesto
ken. Er is een lijst met vijftig
vragen samengesteld, die wordt
toegestuurd aan iedereen, die be
langstelling heeft voor het werk
van de jonge Nijmegenaar en die
denkt, dat hij hem bij zijn studie
kan helpen.
Verzoek om hulp
Wie onderstaande vragen
kan beantwoorden helpt drs.
J. P. A. Stroop hij de voor
bereiding van zijn proef
schrift. De antwoorden
liefst in dialect moeten
betrekking hebben op de ter
plaatse gebruikte term.
De houten, tapstoelopende bak
boven de molenstenen, waarin
het te malen graan wordt ge
stort?
De bok «i
P PUP-
Het correspondentieadres
van drs. Stroop is Kon. Ned.
Academie van Wetenschap
pen, Nieuwe Hoogstraat 17,
Amsterdam.
bevat
ollectle eindspelposities
van Spaanse origine. Het eerste deel
handelt over het vermeende antieke
danupel, het prenatale damspel, het
primitieve damspel, het damspel op
net kleine bord. het standaard-
damspel zoals dit gespeeld wordt in
Europa, Afrika Latijns-Amerika, Indo
nesië en Australië, het damspel op
het Canadese bord. het Turkse
damspel, enz. Het tweede deel geeft
ee 1 volledige bibliografie.
Het is uiterst boeiende lectuur, die
zoals de schrijver het uitdrukt
tot stand is gebracht in de overtui
ging dat het damspel ln dezelfdi
te als het schaakspel een va
cultuurschatten van de mensheid is.
Tot besluit nog een drietal fragmen
ten uit het juist beëindigde jubileum-
toernooi te Wagenlngen en
ontleend aan de partij.
BTTB
ü3
i BJ
G. DE ST1GTER
12. 13. 15,
Germain
Zwart: 3. 13. 16. 18. 23. 26. 28. dam
50.
Wit: 10. 35, 36. 47. dam 15.
15—24 3—9
24X8
36X27
27x38
30X28
35—30
spelen?
Na u gelegenheid te hebben t
nende spelgang:
Kruiswoord puzzel
HORIZONTAAL: 1. kameraad. 4. deel van een benedenhuis. 7.
muziekinstrument, 9. levenslucht, 10. nauwe. 12. manier van kleder
dracht, 13. slot, 14. profeet, 15. intrest, 18. morsdoekje. 20. metalen
vaatwerk. 23. zichtbare voorstelling. 25 wijze van doen. 26. vroeger,
27. plaats in N.-Brab.. 29. gil, 31. voorzetsel, 32. vis, 37. insekt, 39.
aarde, grond, 40. rivier in Duitsland. 41. slaapziekte, 42. hoekpijler,
43. stad in Drente, 44. klimwerktuig. 45. duister.
VERTIKAAL: 1. steensoort. 2. wal 3. wijnglas. 4. tapijt, 5. ongevulde.
6. koninklijk, 8. stad ln Zwitserland. 9. stad in Arabië, 11. plaats in
Gelderland. 16. vat met een hengsel. 17. familielid, 18. rangtelwoord.
1». alvorens. 21. plaats in Gelderland. 22. plaats in N.-Brab.. 23. meisjes
naam. 24. boom. 28. oplopende vlakte. 29. mijnwerker, 30. lusthof.
33. ridderteken, 34. gevangenis, 35. oogziekte, 36. deel van het jaar.
38. is een cirkel 40. voedsel.
)ag nichten en neven.
Ioe is het met jullie allemaal? Hebben
we gezien hoe mooi het is geworden buiten
Ai die prachtige herfstkleuren van bomen,
struiken, planten en bloemen? Schitterend
hoor!
De meisjes en jongens die niet in een grote
stad wonen boffen maar. Zij kunnen nog
veel meer genieten dan de anderen. Hoe is
het met het speldenkussen gegaan? Lukte
het allemaal wel? Moeilijk is het in geen
geval.
Uit de brieven begrijp ik wel dat de mees
ten van jullie wel héél erg zijn verwend
met een mooie mantel, jurk, jas of broek.
Geweldig wat zullen we straks deftig zijn
met zoveel moois. Jammer dat het nog niet
zo erg koud is. Maar we kunnen het nog lang
genoeg dragen hoor, reken maar!
Er schreven zelfs neefjes aan tante Jos dat
se zl zoveel trek hebben in ijs. Geen roomijs
maarecht Üs om schaatsen te rijden.
Brrrrr, tante Jos nog helemaal niet hoor! Stel je voor! We
zullen hopen dat voorlopig de zon ons nog een „heel" poosje
komt verwennen. Je zal eens zien dat er van de winter ge
noeg ijs komt en jullie heus je hart wel kunt ophalen hoor!
Hoe gaat het op school? Lukt het wel een beetje? Krijgen
we veel repetities? De kleinere nichten en neven hebben nu
al een beetje leren schrijven en kunnen heus al een beetje
lezen. Geweldig hoor! Goed je best maar blijven doen.
Ja, er waren nog meisjes en jongens die vergeten zijn een
kaart naar Martin te sturen. Hier komt dan nog een keer
zijn adres. Het is: Nassaustraat 1, Poortugaal. Volgende keer
zullen we Bertie en Gijsbert weer eens blij maken met een
mooie kaart.
Hoe vinden jullie de heksenhaver?
Vrouwtje bezemsteel vond het zo lekker. Mmm, probeer
het maar eens. Mamma wil ze misschien wcleens bakken
voor de kleinere nichten en neven. Wat zullen jullie smul
len en wat zullen we gezond worden.
Hebben we al veel kinder-kaarten en -postzegels verkocht?
Nu gaan we eerst kijken naar
de oplossing van de puzzel.
Hier komt ze: Het plaatje beeld
de uit „Een ezel stoot zich geen
twee keer aan dezelfde steen".
Als we die letters hebben weg-
geschrapt komt er een nieuw
spreekwoord tevoorschijn name
lijk „Vogeltjes die te vroeg zin
gen zijn voor de poes".
Veel van jullie hebben de be
doeling van deze puzzel niet
goed begrepen. We moeten
eerst goed lezen wat er staat en
dan gaan we oplossen. Afgespro
ken?
De prijs krijgt thuisgestuurd
Antjc Nell, Wassenaar.
Hiep, hiep, hoera
Corrie Ruijer. Jannie Stolk
en Claudie Teijgeler van harte
gefeliciteerd met jullie verjaar
dag van de nichten en neven.
We gaan de brieven beant
woorden.
Ja hoor, nu is jouw rijmpje
wel geschikt voor ons hoekje
Nelleke Lagerwerf De Lier.
Tante Jos kan het patroontje
toch weer niet in de krant zet
ten? Waarom heb je het niet
eventjes uitgeknipt? Had jij zo
weinig te schrijven? Heb je he
lemaal niets op school beleefd?
Volgende keer krijg ik toch wel
een lange brief van jou?
Allemensen wat hebben jullie
volgende week dinsdag groot
feest, Hans van Leeuwen Schip
luiden. Wat zal de juf dat fijn
vinden als ze jullie allemaal in
de kerk ziet. Wat moeten jullie
zingen? Hoe gaat het op de han-
denarbeidles?
Schrijf jij voortaan als je let
ter aan de beurt is Kees Lu-
teijn Den Haag? Je schrijft dan
toch zeker een lange brief? Het
is echt niet moeilijk hoor!
OPLOSSING VAN DE
VORIGE PUZZEL
HORIZONTAAL: 1. karos. 6.
balie. 11. Tom. 12. eis, 14. bok.
18 al. 18. Alken. 20. ha. 21. kotter.
22. oester. 23. eg, 24. ge. 26. ag.
27. te. 28. mas. 30. ben. 32. dra.
34. ha. 35. Aa. 37. Ee. 38. Sm. 40.
park. 41. deken. 42. stop. 43. pt
44. ei. 45. gl 47. ea. 49 els. 51. sla.
53. eer. 56 af. 58. ei. 59. gd. 61.
me. 62. Petten, 64. oorlam. 65. ee..
66. kabel. 69 ne. 70. ons. 72. ten,
73. pen. 75. liter, 76. paria.
VERTIKAAL: 2. at, 3. rostra.
4 om. 5. Rika. 7. A.B8. Losser.
9. ik. 10. lakei. 12. el 13. se. 15.
Karei. 17. log. 18. arg. 19. nog. 20
hel 25. eb. 26. An. 28. Marie. 29
sa. 31. enkeL 32. de, 33. aster. 34.
hap. 36. adl 37. eng. 39. moa. 44.
es. 46. Ie. 48. kapel 50. latent. 51.
si. 52. ag. 54. eerder. 55. Demer.
57. fee. 58. enk. 60. dol, 61. Man.
63. Abel. 67. al 68. en, 70. O.I.,
71. se, 73. pa. 74. NI.
INZENDINGEN
Inzendingen worden voor don
derdag as. op ons bureau ver
wacht. Oplossingen mogen uit
sluitend op een briefkaart wor
den geschreven. In de linker
bovenhoek vermelden: „Puzzel-
oplossing." Er zijn drie prijzen:
^Cfk*<BC8cf<^cScKBa§c1<BC6<*<BQSc*cBCSc*cBC8c£cBCg<*<BCScfrcBCS
Jullie zult wel
denken wat is dat
nu roor een won
derlijke puzzel.
Alles is gehaast
en iedereen
springt en rent.
Waar moeten ze
naar toe?
Dat zoeken we
nu zelf maar eens
uit. We gaan op
zoeken welke fi
guren elkaar ach
terna zitten.
12,50.
Schrijven jullie voortaan als
je letter aan de beurt is Ellen
Mensert Delft en Renske Mole
naar Delft. Ik verwacht dan
echt een lange brief van jullie
hoor! Zo moeilijk is het toch
niet?—
Prachtig dat jouw speelbroek-
je bijna af is Antje Nell Wasse
naar. Knap hoor, dat je nu voor j
jezelf een rok gaat maken. Wat
is championvla? 'k Geloof best!
dat Jan en Harriëtte de poes
erg leuk vinden. Wat hebben ze
van de kastanjes gemaakt? Was
de hutspot lekker?
Een spinneke, spang,
sping,
Spon 'n draadje heel fijn,
Dat draadje toen hang,
hing,
Aan 'n takje zo klein.
Toen maakte die spang,
sping,
Van 't draadje dat hang,
hing,
Een web van satijn.
Een vliegje van vang, ving
Vloog toen in die hang,
hing.
Zat vast met haar poot
Dat zag juffrouw spang,
sping.
Ze pakte de vang, ving
En maakte haar dood!
Jij hebt dus echt het feest in
Leiden op 3 oktober meege
vierd, Anja v. ck Meer Voor-
ïout. Leuk, dat jullie allebei een
aapje wonnen. Was de hutspot
lekker? Jij bent wel heel erg
verwend op je verjaardag hoor!
Heb je al iets moois gemaakt
voor Petra? Is het boek mooi?
Mmmm, wat hebben jullie op
school van de lollies gesmuld.
Jullie boffen maar dat je zacht
jes mag praten onder de teken
les.
Wat heb jij genoten van die
voetbalwedstrijd Hans Noomen
Alphen aan de Rijn. Mmm, jij
bofte maar dat je ook nog lek
kers kreeg. Wat heb jij je ver
langlijst al vroeg klaar. Heb je
zoveel verlangens? Is de zolder
mooi geworden? Zijn er mooie
boeken in de bibliotheek?
Oef, zouden je wensen in ver
vulling gaan Arie Noomen Al
phen aan de Rijn? Jij bofte
maar dat je de heg mocht bij
knippen. Ging het fijn? Wat heb
jij wel genoten van de dia's.
Prachtig dat het zo goed gaat
met de repetities.
Jammer dat jij niets schreef
Aleid v. d. Oever Hillegom. Zo
moeilijk is het toch niet? Vol
gende keer beter hoor!
VROUWTJE BEZEMSTEEL
Hebben jullie verleden
gezien? Fijn dat ze weer l
blij! Nou, wij ook hoor!
Ja en weel je wat se nu gaat doen? Picknicken in het grote bi
Ze heeft haar keteltje aan de bezemsteel gehangen, want dat is not
om er iets lekkers in klaar te maken. T eet je wat se gaat bakkt
Heksenhaver-patwekoekjes! Mmmm, daar is ze dol op. Ze moet i<
vliegen en daar wordt ze fijn sterk tan. Maar jullie ook hoor!
Hier komt het recept voor 16 pannekoekjes: 75 gram (9 afgestrek
eetlepels) havermout, mespunt zout, 2 dl. melk, 75 gram tanveblot
30 gram suiker, 60 gram blauwe rozijnenVi theelepel kaneel, bo
of margarine en poedersuii
De havermout met het zout weken we ongeveer één uur in de mtll
Dan gaan wc er de bloem, suiker, rozijnen en kaneel doorroert
We bakken er ronde koekjes van in de boter of margarine. Het n
heel langzaam gebeuren ongeveer 10 minuten)
moet gaar worden. We strooien er dan nog poedersuiker overheen I
de pannekoekjes zijn klaar.
Mmmm, het is echt om te smullen.
Tante Jos zal
jullie een klein
beetje helpen.
De oplossing
moet worden in
gezonden vóór
dinsdag 18 ok
tober.
Prachtig dat jullie in de kerk
mogen fluiten als het kerstfeest
is Erna Olieman Pljnaeker. Jul
lie kunnen nu nog heel goed
oefenen. Jij bofte maar dat je
moeder iets moois voor je mee
bracht. Hoe gaat het op school?
Jammer dat jij niets schreef
Christlen Peesman Den Haag.
Volgende keer beter hoor als je
letter aan de beurt Is.
Wat kreeg ik van jou een
prachtige tekening Nelly Pronk
Schevcningen. Hartelijk
dankt hoor! Het is een echte
boerderij. Woont jouw opa ver
weg? Voor jou is het al gauw
groot feest Heb je een lange
verlanglijst gemaakt? Goed je
best maar doen op school, Nel
ly!
Jouw vorig antwoord is per
abuis in een andere krant mee
gegaan, namelijk in De „Rotter
dammer". Johan Pijl Den Haag.
Tante Jos zal het je toesturen
hoor! Allemensen wat heb jij
verschrikkelijk veel eikels ge
vonden. Heb je er al iets leuks
van gemaakt? Fijn dat het zo
goed gaat met schoolzwemmen.
Wat zal jij knap worden. Goed
je best blijven doen hoor, Jo
han! Dat was al een oude me
vrouw hoor! Leuk, dat ze nog
zo mooi kon vertellen.
Fijn dat mamma nu voorlo
pig uit het gips mag Anton
Roos Den Haag. We zullen ho
pen dat het einde nu in zicht is
hoor! Hoe gaat het met Arie?
Prachtig dat jouw juf bij mam
ma is geweest. Woont oma ver
weg? Heel veel sterkte me
vrouw Roos!
Fijn dat het zo goed gaat op
school Thea Roos Den Haag.
Heb je al veel lekkers gekookt
en gebakken? Wordt het baby
pakje mooi? Knap hoor. dat je
al zoveel kan naaien. Prachtig
dat je nu alles weer met je pols
kan doen. Heeft mamma nog
steeds hulp?
Oef, voor jou is het al gauw
groot feest Meindert van
Rumpt Den Haag. Heb je al
een lange verlanglijst gemaakt?
Zouden al je wensen in vervul
ling gaan, denk je? Komen je
vrienden nog? Waarom schreef
je de vorige keer niet? Niet
meer zolang wachten hoor!
Leuk, dat jij nog zo'n klein*
broer hebt. Ben je nu weer hele
maal beter?
Heb jij de goudvissen eet
mooie naam gegeven?
Allemensen wat is jouw pap
pa fijn verwend Hannie
Rumpt Den Haag. Was hij blij
met al z'n cadeaux? Mmm, v
heb jij van het lekker»
gesmuld. Griezelig hoor zo'n
neushaai. Wat was dat wel een
mooie film. Jullie zullen beit
hebben genoten.
Meisjes en jongens de brie
venbus is helemaal leeg. Zorgei
jullie voor een volle? Ik ver
wacht weer heel veel brieven
deze week hoor! De letters S
t/m Z zijn aan de beurt. Daf
hoor, tot de volgende keer.
