Hebben wij
elkaar al
niet eens
ergens
ontmoet
ONDAGS
BLAD
1
ZATERDAG 13 OKTOBER 1966
(Van een onzer redacteuren)
TV7AT is Duitsland? Hoe en wie zijn de Duitsers? Duitsland was, zoals we weten,
Weimar, en het was, zoals we ook weten, de dichtbij gelegen plek die de
naam Buchenwald droeg. Beide plaatsen werden synoniemen, de een voor de
Duitse cultuur, de ander voor het Duitse barbarendom. Maar Weimar was Duits
land niet en Buchenwald was het evenmin, en Weimar met Buchenwald is ook
geen Duitsland. Er mankeert nog iets, zoals, bijvoorbeeld, Düsseldorf.
Düsseldorf noch Denkendorf, Bach noch Buchenwald, wapensmeden noch roman
tische idylles zijn Duitsland, en toch kunnen zij in de totaliteit niet worden gemist.
En hoe is het nu mogelijk over Duitsland te schrijven als niemand, ik ook niet, pre
cies weet wat Duitsland werkelijk is, wat het werkelijke Duitsland is, het Duits
land waaraan de wereld denkt als zij over Duitsland spreekt, het Duitsland waar
aan de Duitsers denken als zij over Duitsland spreken, het Duitsland tenslotte
waarnaar ik verwijs als ik over Duitsland spreek?
Met deze verzuchting
heeft Heinz Huber zich
aan het schrijven gezet
van: Haven't we met
before somewhere?"
Hebben wij elkaar al
eens niet ergens ont
moet? (Uitgave William
Heinemann, Londen, blz.
190, 50 sh.). Wat is
Duitsland en wie zijn de
Duitsers? Er zijn in de
loop van de eeuwen tal
van „portretten" van
Duitsland en van de
Duitsers gemaakt. Ze
zijn afgebeeld als de
oorlogsgod, als Wodan,
als minnekozenden aan
de Rijn, als vrolijke
fransen, die hun plezier
vinden in het drinken
van grote pullen bier en
het eten van meters
worst, als fijnzinnige
dichters, ze zijn bewon
derd en verguisd, gepre
zen en uitgemaakt voor
sadisten. Maar wie zijn
de Duitsers en wat is
Duitsland in werkelijk
heid?
Heinz Huber, een Duitser, en
onald Searle, een Engelsman,
sbben getracht het antwoord op
Sk|-be vraag te vinden Huber
net de pen, Searle met de te-
enstift.
Huber is het hoofd van de afde-
ng documentatie van de Zuid-
uitse televisie en bekend gewor-
en door zijn programma's over
et Derde Rijk. De vraag over
et wezen van Duitsland en de
uitser moet hem wel zeer heb-
en beziggehouden. Wat is de
'aarheid, ligt zij ook hier in het
lidden?
Ronald Searle. een knap teke-
aar, wiens werk ook door de
►uitsers hogelijk wordt gewaar-
eerd, heeft het boekwerk ver
acht met meer dan 150 caricatu
re tekeningen. Tekeningen die
'et in West-Europa in elk geval
oed zullen „doen". Immers, zo
iet het zelf de Duitser?
Searle maakte verscheidene rei-
I en naar Duitsland om de
■Hiitsers goed in hun doen en
aten te kunnen observeren. Tal aenKt:
'an zijn tekeningen zijn gepubli-
cerd in Duitse bladen en de OHifillCCl
Duitsers hebben er hartelijk om -
'l [elachen. Zie je nu wel. schreef
g *n student uit Bonn. dat wij
*cht wel in staat zijn om plezier
0m onszelf te hebben? Dit in te-
BOEK OVER
DUITSLAND
EN DE
DUITSERS
Huber is een nuchter mens. die
met beide voeten op de grond
staat, die de spot drijft met vele
eigenschappen van zijn landgeno
ten, doch die ook graag de keer
zijde van de medaille in beschou
wing neemt. Daardoor is het
bock een eerlijk boek. Hij verdoe
zelt niets en hij verzwijgt niets.
Hij gaat met: Haven't we met
before somewhere? als het ware
midden in een kring staan en
zegt: Zo zijn wij nu als land cn
als volk.
Jougri
genstelling tot wat de wereld mensen, die niet alleen hun vak den zijn met wat zij ..het pro-
denkt! verstaan, maar die zich ook de blcem" noemen, blijven worste-
mocitc hebben getroost diep in len. Maar wat zij wel hebben
hun onderwerp te „duiken". bereikt is cn dit betreft vooral
Heinz Huber dat zij de lezer
De vr.as is of zij erin lijn „,„r ,lch nit, t,vrrd,n
Uitgangspunt van het boek is
voor Huber de Beethovenstrasse,
waar zijn grootvader woonde, en
„waar het altijd zomer was om
dat ik er altijd in mijn zomerva
kantie logeerde".
Aan die zomervakanties heeft
hij prettige herinneringen. Daar
aan denkt hij terug als hij over
Duitsland spreekt. Voor mij, zo
bekent hij, is Duitsland het
Duitsland van mijn jeugd, zonnig
en stoffig, en hij peinst verder:
met een glaasje limonade, een
beetje eau de cologne op een zak
doek, een tikkeltje heimwee naar
die tijd heeft Huber niet verbor
gen kunnen houden. Hij was
jong in de grote tijd van Strese-
mann en van Thomas Mann en
bij de opkomst van het
wasmiddel PersiL „Op wasdag,
gewoonlijk 's maandags, hielp ik
het dienstmeisje met het uitleg
gen van de was op het bleekveld
bij de rivier.... en nog altijd hoor
ik het geluid van de waterdrup
pels, die uit het stevige linnen
vielen. Het was het witste wit,
dat ik ooit zag".
Een andere herinnering, die
zich al schrijvende bij hem heeft
opgedrongen: „De Duitsers, al
thans de ouderen, bezoeken dik
wijls begraafplaatsen. Zij hebben
mooie begraafplaatsen en mooie
graven, die zij met bloemen
versieren, en zij verversen het
water gelijk met de verse bloe
men....".
met before
where? is een origineel boek, het geslaagd het wezen van «tellen met het gebruiken van
is daarnaast een grandioos boek, Duitsland en van de Duitser te wat afgesleten cliché's als zij
geboren uit de esprit van twee ontleden. Nee, niet helemaal, bei- over Duitsland spreken, maar
Duitse sentimentaliteit? Huber
heeft de wereld rondom zich
zien ondergaan. Er is hem van
wat was niet veel gelaten. De
bewoners van het grote huis in
de Beethovenstrasse, waar hij
zijn vakanties doorbracht, zijn
gestorven. Maar hij herinnert
zich nog goed de Ortsgruppenlei-
ter: „Toen de oorlog uitbrak zei
hij: Mijn beste jongen, je zult
het zien, we zullen de oorlog
verliezen....", de dienstmeisjes
van zijn grootouders: ,^ils ik
kwam logeren, stond Emma me
op het station op te wachten...".
Na dertig jaar ziet hij een
glimp van de voormalige
Ortsgruppenleiter. En dan
vraagt hij zich af: Zal ik aanhou
den en vragen wat hij in de
oorlog heeft gedaan, hoeveel
Russen hij heeft gedood, of hij
opdracht heeft gegeven Joodse
mensen te registreren...? „Maar
met welk doel? Hij had haast
om, met zijn diplomatentas, zijn
aansluiting op de trein te halen,
een typische Duitser van van
daag de dag, met de droom van
wereldveroveraar achter zich,
een fatsoenlijke carrière in hei
vooruitzicht, misschien wel op
een of ander departement
De stad van zijn jeugd na der-
lig jaar... „De fontein met het
standbeeld en de geraniums
staan waar het sinds de middel
eeuwen stonden, en het water
valt nog altijd in het bassin. Bij
speciale gelegenheden baadt het
in floodlight. Er is niet zo erg
veel veranderd".
Allrmaal
Wat is Duitsland? Wat zijn de
Duitsers? Wat zijn de oorzaken
van de onvolgroeidheid van
Duitsland en de Duitsers? „Het
zijn: de sinistere figuur van
Adolf Hitler, en evenzeer de bere
genende, deftige kooplieden van
de oude Hanzesteden; het bom
bastische van Wagner en de uit
gedroogde geest van Conrad A-
denauer; de kleingeestige en de
vote piëtisten van Swabenland en
de schilderachtige grootheid van
katholiek Beieren; de Hessiscbe
George Böchner en de Oostprui-
usche Kant; de Hohenstaufse kei
zer Coenraad gekroond in Sicilië,
en de half-Swabische, half-Bal-
tische graaf Staufenberg, die na
zijn aanslag op Hitier door een
vuurpeloton in Berlijn werd
geëxecuteerd: rle democraten var
1848 en de reactionaire bendt
van de Hitler-putsch te Mtinchei
in 1923; Joseph Goebbels en Edu-
ard Mörike; de nationalistische
kapitalist Hugenberg, en de socia
listische dichter Bertold Brecht;
de wanhopige wevers van Silezië
en de industrie-baronnen van
Rijn en Roer; de boeren in het
Zwarte Woud en de vissers van
de Baltische kusten; drinke
broers op het carnaval van Keu
len en zwijgende trappistenmon
niken; koningen van postorderbe
drijven en prinsen onder de schil
ders; bewakers van concentratie
kampen en producers van
popsongs; belastingexperts. Huge
noten en Westfalers; houtvesters,
houtsnijders en Nobelprijswin
naars, geëerd en beloond voor
hun onderzoekingen op he( ge
bied van de organische scheikun
de; pijnbomen en helm en ber
gen; verafgelegen boerderijen en
indrukwekkende residenties;
boertige grappen en mystiek,
vechtlust en melancholie, en wer
ken; voetbal en Goethe dat is
allemaal Duitsland, dat gesple
ten, verwarde, geheimzinnige
Duitsland, waar niets een duide
lijk stempel heeft".
GoojjrafiKch
Wat is Duitsland? Let, zo zegt
Huber, op zijn geografische lig
ging, let op zijn grensproblemen,
let op het leven in de provincie,
let op Oost en West, let op al
zijn uitings- en verschijningsvor-
Heinz Huber heeft met dit
boek in elk geval een bijdrage
geleverd tot een beter begrip van
een land, en een volk, dat in de
geschiedenis zal blijven voortle
ven als de oorzaak van een we
reldbrand en als vernietiger van
miljoenen mensenlevens.
Duitsland is voor mij het
Duitsland van mijn jeugd... De
jaren verwijderen hem van de
Beethovenstrasse. Maar nog een
maal brengen de omstandigheden
hem daar terug
„Daar stond een bord: Geen
toegang Ik kon niet langer
de weg in de Beethoven
strasse vinden, een weg, die
ik zo goed als de rug van
mijn hand had gekend toen ik
nog een jongen was. Ik pro
beerde van een andere kant
de straat te benaderen, maar
ook dat lukte niet. Zonder
dat ik het wist was ik lange
het kerkhof gelopen, waar
mijn grootvader en mijn
vader rusten. Ik gaf het op.
Ik keerde terug naar de
nieuwe weg, naar het groene
en nette landschap van de
Bondsrepubliek.
Per slot, wat had ik in de
Beethovenstrasse verloren?
Duitsland tenminste als
er zoiets was geweest
sèC©'
