Radicale theologie roept
groeiend verzet wakker
RISK?
GEESTELIJK
LEVEN
Groot aantal kerken,
maar weinig groei
Na zestig jaar
nieuwe reeks
brochures
poging tot
vernieuwing
kerkzang
.GRONDSLAGEN VAN HET GELOOF".
ZATERDAG 24 SEPTEMBER Mb
(Van onxe kerkredactie)
De herleving van de serie Fundamentals
of the Faith (Grondslagen van het geloof,
xie elders op dexe pagina) komt in het
voetspoor van de wedergeboorte van de
vrijxinnigheid. Tien jaar geleden leek het
er nog op dat dexe theologie op haar retour
was. Maar er is een jongere garde opge
staan. In theologische kringen valt steeds
vaker het woord ,,neo- (of nieuw-) moder
nisme". Dexe theologische beweging is te
vaag om op een naam of enkele namen
vast te spijkeren. Maar met het bestaan
ervan werd de wereldpubliciteit toch eerst
pas goed geconfronteerd door het verschij
nen van bisschop Robinsons boekje Eer
lijk voor God". Werd aan orthodoxe xijde
dat boekje eerst afgedaan als een fel op
laaiend strovuur, dat spoedig uitgeblust
xou xijn, anderen in Amerika en in Duits
land gingen nog een stap verder. Radicale
jongeren begonnen ineens te spreken over
,,God is dood". Toen gingen vele ortho
doxen pas goed rechtop xitten en begon
het protesten te stromen.
Karl Barth heeft over deze radicale theologie in onze
krant zijn mening al gegeven. En de woorden uit het inter
view dat wij publiceerden zijn de wereld rondgegaan. Als
hij zich kwaad maakt, noemt hij ze ,,de bende van Korach"
als hy in een mildere stemming is, fluistert hij: .Tuin
kabouters aller landen, verenigt u." Dr. W. A. Visser 't
Hooft, de aftredende secretaris-generaal van de Wereld
raad van Kerken, heeft al evenmin zijn kritiek onder stoe
len of banken gestoken in een interview dat wij nog maar
onlangs op deze pagina publiceerden.
Toch heeft misschien een En
gelse humorist wel het raakst de
waarde van de theologie van Ro
binson onder woorden gebracht.
Robinson schreef over God als
over „an idea in the mind of
man" (een conceptie in het den
ken van de mens). De humorist
echter vroeg zich af of Robinson
wel bestond: „Soms krijg ik het
gevoel," zei hij, „dat de bisschop
alleen maar „an Idea in the mind
of God" Is."
In het Amerikaanse blad Eter
nity heeft onlangs de baptist Ber
nard Ramm geprobeerd een theo
logische verklaring voor de theo
logie der radicale jongeren te vin
den. Hij kwam tot de conclusie
dat zij eenvoudig een nieuwe
vrucht is van een oud vrijzinnig
denken dat de „ratio" van de
mens heeft geplaatst boven het
gezag van de Schrift
Psychologisch
Toch sou het geloven wij,
waardevoller zijn om ons te be
zinnen op de psychologische ach
tergrond van dit nieuwe theolo
gische denken. Want de huidige
theologische ontwikkeling staat
niet los van onze cultuur, maar
maakt daar Juist heel sterk deel
van uit
De kunst is voorop gegaan. Ra
dicaal werd gebroken met de nor
men van het verleden. En toen
de nonnen wegvielen, vielen ook
de remmen weg. Het werd een
spelletje: wie durft wat ik durf?
En omdat we eigenlijk nog maar
net bezig zijn ons te ontworste
len aan het Victoriaanse tijdperk
met zijn seksuele taboes, schep
pen jonge schrijvers maar ook
andere kunstenaars er een be
hagen ln, op dat punt de wereld
te laten horen wat zij wel dur
ven zeggen.
Hun voorbeeld vond navolging.
Na de normen van de kunst
moesten de normen in het
maatschappelijk leven het ontgel
den, vooral in het politieke le
ven. En opnieuw blijkt hoe zeer
men met het wegvallen der nor
men doorschoot. De Amster
damse provo's zijn er een voor
beeld van, want wat is het provo
ceren anders dan een radicaal
verzet tegen de gevestigde orde.
En ook daar weer dat spelletje:
kijk eens wat ik durf!
Theologie
En nu volgt dan de theologie
in dit zelfde voetspoor van onze
tijd. Er is verzet tegen het gezag
van de kerk en van de Schrift.
Jarenlang hadden de kerkelijke
theologen in de oecu.menische be
weging elkaar voetje voor voet
je genaderd. „Dialoog" was het
grote woord, maar in de dialoog
werd vaak alles vermeden wat
de ander kwetsen kon. Men wist
hoe gevoelig de verschillen la
gen, daarom werd als vanzelf
het uitgangspunt van heel wat
gesprekken het gemeenschappe
lijke, niet dat wat scheidt.
Nu theologisch de normen
wegvallen, valt ook de eerbied
voor het denken van anderen
weg. Juist de jongere theologen
schijnen erop uit te zijn te prik
kelen, te provoceren. Niet meer
de vraag staat voorop: ,Jioe kan
ik het in zijn taal, zijn woorden
zeggen", maar: ,Jioe kan ik het
zo scherp mogelijk zeggen, dat
hij wel moet reageren; hoe kan
ik hem nu eens flink op stang
Tragiek
Het tragische in deze gehele
ontwikkeling is dat de jonge gar
de van vandaag zich juist
afscheidt van de rest van de we
reld. Er zit een brok neerbuigend
heid en zelfgerechtigheid in vele
uitspraken. Vele jongeren zijn
erop uit zich zo scherp mogelijk
af te zetten tegen anderen en al
het bestaande.
Dr. Visser 't Hooft heeft reeds
in het begin van dit jaar gewe
zen op de gevaarlijke oecume
nische consequenties. De moeiza
me toenaderingspogingen tussen
de kerken worden erdoor in ge
vaar gebracht. Verzet wekt altijd
vervreemding op en vervreem
ding isolement.
Wie zich afzet tegen de ander,
kan en moet verwachten dat die
ander zich verzet. Wie provo
ceert, activeert. Tijl Uylenspiegel
wist dat al: „Iedereen is kwaad
op me, maar ik heb het er ook
naar gemaakt". De rangen sloten
zich tegenover hem. Een on
miskenbaar gevolg van de radica
le theologie is een samenbunde
ling van de orthodoxie.
Beweging
In Duitsland ontstond spontaan
de beweging „Geen ander evange
lie". Hoe groot de verontrusting
is, blijkt wel uit de uitspraak:
„Onophoudelijk dringen leringen,
die in felle tegenspraak staan tot
de leer van de Schrift en de gel
dende geloofsbelijdenissen, langs
verschillende kana'cn voor
drachten en pers, radio en tele
visie door in de gemeenten".
Verontwaardigd wordt gezegd:
„Het evangelie is geen stuk
kauwgom in de hand van theolo
gische faculteiten".
Maar „Geen ander evangelie"
staat niet alleen. Verzet tegen
de huidige radicale theologie is
wel niet de enige achtergrond,
maar de samenbundeling van
wat in oecumenische wandelgan
gen „conservative-evangelica
lism" (evangelische orthodoxie)
wordt genoemd, heeft er toch
wel mee te maken.
Ruim een half jaar geleden
kwamen alle geloofszendingen en
vele jonge kerken bijeen voor
een wereldcongres in Wheaton.
In Berlijn wordt een wereldcon-
eres over evangelisatie belegd in
oktober. En in Amerika gaan nu
stemmen op om zo ook in Ameri
kaans. of zelfs wereldverband,
het zondagschoolpersoneel bijeen
te brengen. Ook de herboren se
rie „Fundamentals of the Faith"
is een voorbeeld.
Onlangs schreef prof. dr. H.
Berkhof: „Als christen ben ik
ontslagen van de verplichting
partij te kiezen voor de bcwe-
giner naar „rechts" tegen die naar
„links" of omgekeerd. De waar
heid is niet in één dezer posities.
Zij is veeleer de beweging tussen
deze posities."
Terugpraten
De vraag is echter of dit moge-
liik zal blijven. De vraag is ook
of we in onze tijd kunnen
volstaan met rustig te luisteren
naar wat iedereen debiteert. Ve
len voelen zich al zo geprikkeld
dat ze het niet meer kunnen nala
ten hardop terug te praten.
het fundamentalisme. En nergens
ter wereld is de kloof tussen
„links" en „rechts" zo diep als in
de Verenigde Staten waar ze
verschenen.
„Terug praten" is een gevaar
lijke bezigheid. Het wordt zo ge
makkelijk „terugschreeuwen".
En op een gegeven moment kun
nen we zo hard schreeuwen, dat
we met geen mogelijkheid meer
Gods stem kunnen horen, als Hij
totons spreekt, zoals tot Mozes
met de stem van een zachte stil
te. De bekende Britse schrijver
C. S. Lewis wist daar iets van,
getuige zijn brief aan Dorothy
Sayers: „Een dogma komt me
nimmer vager voor dan wanneer
ik het juist met succes heb ver
dedigd."
BISSCHOP ROBINSON
BELGISCH PROTESTANTISME:
avwvwwwwy j
(Van onze kerkredactie)
TAE nieuwe Overbeeke" is weer uit. Wat ,,Van Alphen"
U is voor Nederland, is „Overbeeke" voor België: een
handboek, waarin de gegevens van alle protestantse ker
ken staan opgenomen. Overbeeke is Van Alphen zelfs
vooruit, want in de nieuwe uitgave zijn voor het eerst
ook de Pinkstergemeenten opgenomen.
(Van onze kerkredactie)
„De atheïst zegt: Er is geen God. In onze dagen is het nau
welijks nog mogelijk deze uitgesproken negatie af te doen met
de opmerking dat een theoretische atheïst een figuur is die
maar bij uitzondering voorkomt en dat zijn vermetele uitspraak
toegeschreven kan worden aan onkunde of aan goddeloosheid.
Het is duidelijk dat het theoretisch atheïsme niet is uitgestorven,
xelfs niet in culturele kringen."
gevolg is dat dc lezer soms het
gevoel krijgt dat er gevochten
wordt tegen windmolens. Dc
nieuwe serie luistert met veel
meer aandacht, probeert veel be
ter te begrijpen wat de ander te
zeggen heeft, ook al moet een
onbevooroordeelde lezer hier en
daar een vraagteken stellen ach
ter een bepaalde interpretatie.
Eerlijker
BILLY GRAHAM
die spelen met de „God Is dood
gedachte." Maar daarvoor werd
dr. Thomas Whltelaw uit Kil
marnock Schotland te vroeg ge
boren en overleed hij te vroeg.
Hij schreef deze woorden ln
het begin van onze eeuw en zij
werden als brochure uitgegeven
In een serie, die volgens de een
beroemd volgens de ander be
rucht is geworden.
Precies zestig jaar geleden kwa-
xich schrap tegen de toenemende
Een derde verschil is dat de
eerste serie zo met zekerheid
wist te spreken en dat de nieuwe
serie veel eerlijker is. Zestig
iaar geleden deed dr. George F.
Wright de evolutietheorie af met
de term „speculaties". Nu erkent
dr. Addison H. Leitch dat in de
huidige stand van zaken het we
tenschappelijk bewijs en de inter
pretatie van de bijbel elkaar nog
niet dekken. Het is remise, daar
om moeten de man van de we
renschap en de theoloog maar
niet al te zelfverzekerd spreken
over het begin van de materie,
het leven en de mens. We kijken
door een donker glaasje en het
wordt tijd dat we dat onder ogen
zien.
De eerste serie wilde overtui
gen. De geschiedenis heeft bewe
zen dat geen tegenstander over
tuigd werd. Integendeel, de serie
heeft er enorm toe bijgedragen
dat de orthodoxe christenen in
een isolement werden gedrukt.
De nieuwe serie wil getuigen.
De schrijver had er bij kunnen zeggen „en ook niet in kerkelijke
kringen" en kunnen wijzen op de geweldige opkomst van de theologie
der jonge radicale theologen,
maar aan de meer bezonken we- bang om Iets te stellen dat lijn- begin van deze eeuw door-
reldwijze oostkust. De eerste recht tegen het denken, de ratio, worstelt (en dat kan, omdat ze
vijf brochures zijn uitgekomen, van de mens schijnt in te gaan. tien jaar geleden in enigszins be-
Ze worden gepubliceerd 'door Ze bekommeren zich veel minder werkte vorm weer In boekvorm
het blad Christianity Today, en om knappe argumenten waarmee gepubliceerd werden) komt tot Zal de ander nu wel luisteren?
einden via de nummers van dit ze hun verdedigingsgordel willen de ontdekking dat er wel vaak De kans is er, maar de mogelijk-
blad hun weg naar minstens optrekken. boud gesproken, maar weinig heid van een nieuw isolement zit
200.000 abonnees overal ter we- Bekeren Ior8v"Idig geluisterd wordt. Het er ook in.
reld.
Opnieuw, als toen. zijn het In plaats van te bewijzen dat
vooraanstaande theologen uit de de mens bekeerd kan worden,
orthodoxe school die aan het zegt bijvoorbeeld Billy Graham:
men in Callfomïë de êèrstê bro- schrijven zijn gezet, maar er is -Het is voor de mens evenwel
chures uit van de serie „Funda- een geweldig verschil tussen de onmogelijk om zich in ^berouw
mentals of the Faith". ZIJ zetten bwaejeri^ aitnHns
schrap Het enige wat
~od smeken 01
Zestig jaar geleden probeerde
Voor wie enig inzicht wil krij
gen in de situatie van het Bel
gische protestantisme, is dit
boek, officieel het Jaarboek voor
de Protestantse kerken in Bel
gië geheten, onontbeerlijk. De
heer J. K. Overbeeke schrijft
zelf in zyn woord vooraf „De
grote sprong van het protestan
tisme, van minder dan tien ker
ken in 1830,+zonder enige maat
schappelijke of culturele arbeid,
tot de honderden van 1966 en de
reeksen van instellingen, die de
rijkdom van het evangelie op
allerlei terrein laten uitstralen,
is op zichzelf reeds een stimu
lans, die de langdurige arbeid
aan dit boek licht maakt."
Overbeeke is
onontbeerlijk
Inderdaad treft de uitbreiding
van maatschappelijke instellin
gen in vergelijking met het vori
ge jaarboek (1963). Men vindt er
de gegevens over de tien protes
tants Christelijke scholen in
Vlaanderen, waarvan die van Ma-
ria-Horebeke de oudste (gesticht
in 1819) maar ook de kleinste (14
leerlingen) is, Het jeugdwerk, de
evangelisatie (we noemen alleen
maar het werk onder Spanjaar
den, Italianen, Russen en Polen
in België) het zendingswerk (in
Kongo, Roeanda en Boeroendi),
activiteiten op het gebied van ra
dio en televisie (er bestaat zelfs
een Belgische afdeling van de
NCRV), men vindt het allemaal
bij Overbeeke.
Wie echter de statistiek in dit
boek ziet, merkt de keerzijde van
de medaille: een groot aantal ker
ken en relatief weinig groei. Elf
verschillende kerken, acht kleine
zendingen en verschillende ker
ken voor buitenlanders komen sa-'
men maar tot 43.647 zielen.
In 1963 bedroeg dit aantal 42.975.
Op de totale Belgische bevolking
is dat minder dan een half pro
cent.
De twee grootste protestantse
kerken zijn de kerken, die al
gesticht werden in de dagen van
de Belgische onafhankelijkheids
strijd: de Protestants-Evan
gelische Kerk (waarmee de Ne
derlandse Hervormde Kerk
nauw samenwerkt) en de Bel
gische Christelijke Zendingskerk
met respectievelijk 13.547 en
9649 zielen. In het eind van de
vorige eeuw kwamen daar de Ge
reformeerde Kerken en het Le
ger des Heils bij (thans 1874 en
1200 zielen).
Na de eerste wereldoorlog
werd vooral vanuit de angelsak-
sische wereld met elan de evange
lisatie ter hand genomen, die
resulteerde in de stichting van
een groot aantal kerken. De
oudste en grootste daarvan is die
van de Belgische Evangelische
Zending (Vrije Evangelische Ge
meenten) met 4704 zielen. De
jongste en op een na grootste
van deze nieuwere kerken is die
van de Gemeenten Gods (Pink
stergemeenten) met 3265.
Daar komen dan nog bij de
Methodistische Kerk (2242), de
Vergadering der Broeders (1396),
de Christelijke Evangelische Ver
gadering (1165), de Bond van
Evangelische Baptistenkerken
(490), de Mennonietenzending
(410) en nog acht kleinere groe
pen (samen ruim 600).
Het protestantisme
treert zich voornamelijk op vlei
punten: Brussel (12000), grotei
Antwerpen (5400), de
tie van Luik (3200)
dustriegebied Borinage-Charleroi
(8800). In Belgisch Luxemburg
wonen inhet geheel nog geen
honderd protestanten.
In het geheel is ongeveer tweeij
derde van het Belgische pro-tt
testantisme Waals. De Belgischi
Christelijke Zendingskerk en klei
nere groepen als de Broeders, de
Gemeenten Gods, baptisten
mennonieten concentreren z
grotendeels of geheel op Frans
sprekend België. De meeste ande
re kerken hebben
het Zuiden hun zwaartepunt. Al
leen de Gereformeerde Kerken
beperken zich geheel tot het
Vlaamssprekende deel van de be
volking.
Jaarboek voor de protestant
se kerken in België, 1966. Uit
gave J. K. Overbeeke, Elisa-
bethlaan 71. Berchem-Antwer-
pen. Te bestellen door 10 te
storten op girono. 493563 t.n.v.
ds. D. Suurmond te Purmer-
vrijzinnlge invloed. Zij probeer- begin vooral om
tot God te keren of zelfs maar
Toen ging het althans in het om te geloven zonder Gods hulp.
kunt doen
den eenB«ntwoord te "vinden óp "tien tegen de conclusie» van de G"A,5™el™" om u ,c bek«ren
«ie, theolocisrhc vraaen van die Schriftkritiek. Heftig werd
tijd. Als brochures zijn ze reeds zot aangetekend tegen de afwij- Whitelaw de „atheïst van het Da-
-t-jknhKnn /ine van Mozes als schriiver van genraad-type te overtuigen met
lang vergeeld, maar za hebben ring van More» als schrijver van genraad-type'
een etemnel eedrukt on een deel de Pentateuch (eerste rijf boe- een drietal Gods-bewijzen. Nu
lrte<I>P".8'drukt_.op «n deel M ge_ schrIj„ pro(. dr. Gordon H.
dachte dat bet boek Jesaja Clark: ..Theïstische bewijzen ver
geschreven zou zijn door twee of nletlgen het christelijk geloof, ge-
meer profeten, tegen de bewe- lukkig zijn ze ongeldig, zodzt het
ring dat Daniel helemaal niet geloof dit gevaar niet echt onder
L hebben, ogen behoeft te zien. Wat dat
betreft is natuurlijke theologie
Ander front een onmogelijkheid, zodat de
noodzaak van een geopenbaarde
W1.- De nieuwe serie strijdt op een godsdienst door ons nu duide-
christelijk geloof. En waar deze geheel ander front De eerste bro- Ujker beseft wordt" En dan
grondslagen werden aangetast chure is van de hand van de komt weer dat sterk getuigende
wilden zc een stevige ijzeren bekende Amerikaanse evangelist G<Kj heeft gesproken in de woor-
muur met scherpe punten oprich- ds Billy Graham en handelt den van de Schrift".
„wedergeboorte", de £n ais de baptisten-docent aan
•r „het geopenbaarde ^et Europese seminarium te
geloor. de derde over de Rüschlikon in Zwitserland, dr. Sa-
„Drieëenheld". Kennelijk hebben muei j Mlkolaski. schrijft over
hedendaagse sehrijvers Iets De Drie-enige God", zegt hij:
van de Kerk van Christus. Van ken van de bijbel), tegen de ge
deze serie is de naam „fundamen
talisten" afgeleid.
Grondslagen
In een miljoenenoplage werden zijn bo®* geschrev»
ze verspreid. Ze wilden de
christenen van die tijd bepalen
bij de grondslagen
ten, die een gevoelige prik
moesten geven in de vrijzinnige tweede over „het geopenbaarde
opgeblazenheid.
Maar ze hebben geen halt kun
nen toeroepen aan verschillende
nieuwe inzichten, die toen, vaak Van hun voorgangers geleerd. De j> waarheid dat in de eenheid
argeloos en zelfverzekerd, wcr- «f-rste serie muntte uit door argu- van God e(,n drie-eenheid van
den gedebiteerd. In plaats daar- menten. Tegenover spitse opmer- personen is, kan alleen maar uit-
van hrtïben ze kingen werden ai even spitse cesproken worden op basis van
i soms spitsvondige antwoor- de openbaring van God. Op iede
deze
groep christenen althans ln de J
ogen van buitenstaanders het drn Krplaatst. Wetenschap werd "^andere "grond"
stempel gedrukt van conserve - «■-
tisme, achterlijkheid
ment
Mionwe soric
nieuwe serie ..Fundamentals of
the Faith". Ditmaal staat de
wieg niet aan de heftige, strijd
bestreden met wetenschap. Zo uitspraak slechts waanzin zijn.'
isole- nrobcerde dr. II. M. Sydenstric- zijn artikel loopt dan uit op een
ker aan te tonen dat bekering stuk bijbelstudie in plaats van
een volkomen wetmatige en dus brok apologetiek,
wetenschappelijke zaak is, die al-
leen maar vraagt om toepassing EUIStcrOII
van dr Juiste methoden. Er verschil
In plaats van te argumenteren tussen de oude serie en de nieo-
•oeken de nieuwe schrijvers hun we. die nu bezig is te verschij-
bart westkust Mn Amerika kracht in getuigen. Ze zijn niet nen. Wie de 65 brochures uit het
Het derde nummer van deel II van „Risk", een in het
Engels gestelde publikatie van de jeugdafdelingen van
de Wereldraad van Kerken en de Wereldraad voor
Christelijke opvoeding (Genève Zwitserland), is
speciaal gewijd aan een vernieuwingspoging op het ge
bied van de kerkelijke gezangen. Het draagt de titel
„New Hymns for a new day".
In zijn door heldere betoog
trant opvallende voorwoord
geeft ds. A. H. van den Heu
vel een uiteenzetting van dit
streven, dat speciaal onder de
Jongeren leeft. Doordat de in
houd van een moderne preek
vooral wanneer een predi
kant zich hierin meer in het
bijzonder richt tot de jongere
generatie vaak geen
aansluiting meer vindt in de
oude gezangen, is de behoefte
aan vernieuwing ontstaan.
Het vreemde feit doet zich
namelijk voor, dat deze gezan
gen onveranderd zijn geble
ven, terwijl de omstandighe
den in de wereld belangrijk
zijn gewijzigd. Bij gebeurte
nissen als rassenconflicten en
vrijheidsoorlogen ontstaan lie
deren. Kritiek op bepaalde uit
wassen in de maatschappij
wordt vaak geleverd in de
vorm van cabaretliedjes en
„protestsongs".
Veel van deze liederen zijn
van christelijke origine, men
denke slechts aan „We shall
overcome" en „Where have
all the flowers gone". We
reldse liedjes werden en wor
den nog steeds omgevormd tot
religieuze gezangen. Natuur
lijk zal er altijd behoefte blij
ven bestaan aan oude gezan
gen, maar daarnaast wordt
sterker de behoefte gevoeld
om de inhoud van de moderne
preek weerklank te geven ln
het hedendaagse kerklied.
Stimulans
Vanzelfsprekend biedt het
kleine boekje, dat „Risk" is,
geen nieuwe „Gezangenbun
del". Het is meer bedoeld als
een stimulans tot verbetering,
zowel wat betreft het schrij
ven als het tot klinken bren
gen van gezangen. Daarom is
de kwaliteit van het in het
boekje opgenomene bepaald
niet overal gelijk.
Onder de ouderen zullen er
waarschijnlijk velen zijn, die
zich wat onwennig zullen voe
len tegenover een aantal van
de liederen. Het gebodene zal
de jongeren daarentegen over
het algemeen sterk aanspre
ken. Voor het uitvoeren van
de liederen wordt bijvoor
beeld gedacht aan jeugdwerk
kampen, met de hoop. op dit
gebied een beweging op inter
nationaal niveau op gang te
brengen.
Bronnen
De bronnen zijn onderling
zeer uiteenlopend. Men vindt
bijvoorbeeld liederen, die af
komstig zijn uit het Verre
Oosten (Thailand, Korea).
Voorts treft men Joodse gezan
gen, balladen en folklo
ristische liederen aan. Zeer
sterk is het jazz-element aan
wezig, o.a. in spirituals.
Sommige liederen treffen
door grote eenvoud, zoals no. 5
(een Nigeriaanse melodie) en
no. 17 (het door een groep van
een Engelse teen-age club ge
componeerde „Go it alone").
Andere daarentegen zijn wat
gecompliceerder, zoals no. 21
met zijn interessante harmo
niek, of de moderne transcrip
tie „The strife is o'er" (no. 42).
Tot slot zij nog gewezen op
enkele zetfouten. Bij no. 15
(blz. 37) moeten de drie mol
len vooraan de balk in de
laatste regel worden vervan
gen door één kruis: bij no. 19
(blz. 43 en 44) moet het verho
gingsteken in de maten 4. 8 en
10 niet voor de d, maar voor
de b staan, en in no. 27 moet
bij het B-akkoord in de
tweede maat in de bas de d
verhoogd worden tot dis.
P. VEENSTRA
Risk, Volume n i
Uitgave Jeugdafdeling We
reldraad van Kerken 150
Route de Ferney, Genève
20, Zwitserland. 80 pagina's.
Preken
Het bericht dat een rooms-ka-
tholieke priester gesproken
heeft in een protestantse cai
ping-dienst heeft nog al aa
dacht getrokken. Op een i
creatieterrein zou een dienst
voor protestanten belegd wor
den, maar de dominee kwam
niet opdagen. De priester, die
net zijn dienst beëindigd
had, sprong bij en preekte in
diens plaats.
We hebben heel wat reacties
van mensen gehoord die het
prachtig vonden. Zie je wel,
was de reactie, het kan toch
maar. We beleven in
meeste kerken op het ogen-
blik een vlaag van anti-ker-
kisme. Synodes en algemene
vergaderingen hebben
lang geaarzeld, zo veel ge
discussieerd, zo voorzichtig
besloten, dat velen de kerke
lijke leiding een lastig juk
beginnen te vinden.
Onze tijd roept om verant
woordelijkheid voor de leek.
een on-protestants woord dat
niet tegen te houden is in
kerkelijk spraakgebruik,
len willen af van de „domi
nees-kerk".
Dan wordt er ergens een dienst
gehouden voor protestantse
vakantiegangers en er komt
geen dominee opdagen. En de
enthousiaste „leken-arbei-
ders" die de gehele week uit
christelijke verantwoordelijk
heid hun diensten hebben
aangeboden, zijn maar wat
blij als een priester achter de
kansel, (die de avond daar
voor op de bonte avond nog
een katheder was),
staan.
Waarom zei geen van de wer
kers: dan zal ik wel preken.
We bedoelen helemaal niet
dat op alle kansels nu
niet-predikanten het woord
moeten krijgen. Het kost heel
wat voorbereiding, heel wat
studie ooi zondag in zondag
uit de mensen te leren wat
Gods Woord ons te zeggen
heeft voor het dagelijks en
het eeuwig leven.
Maar waarom kan een niet-pre-
dikant behalve bij de
vrij -evangeüschen en bap
tisten nu nooit eens heel
eenvoudig vertellen wat het
geloof voor hem betekent.
Juist in zo'n bijzondere
dienst op die camping had
dat een geweldige indruk
Kunnen maken. Zijn we dan
nog zozeer „dominees-kerk"
dat we liever een priester la
ten preken dan een gewoon
enthousiast gemeentelid?
