ONDMjjj
BLAD
t
DORPSKERK
STAAT OP
INSTORTEN
Een grote mond kon je
niet eens meer geven
INGANG
KLEINE HEK
Ommeren
wacht
zonder
uitzicht
ZATERDAG 20 AUGUSTUS 1966
WEGENS VALLENDE LEIEN...
In hun tehuis genieten de meisjes tan maaltijden
als thuis tvorden klaargemaakt.
uit het plafond vallen. Door
het vocht zijn de vloerbalken
aan het rotten. Op enkele
plaatsen kan men er zo door
heen trappen...
Aan de buitenkant lijkt de
situatie nog ernstiger. Het
dak is, zegt men, zo zwak, dat
niemand erop durft te klim
men om gaten te dichten. Van
de muren is de laag cement
bijna verdwenen, zodat de
oorspronkelijke, onregelmati
ge rode en bruine bakstenen
zijn te zien.
Romaans
Uit hel in Gothische stijl ge
bouwde middenschip leiden
historici af, dat dc kerk
omstreeks 1100 is gesticht. Ze
kerheid daarover bestaat ech
ter niet. Wel staat vast, dat de
kerk tussen 1400 en 1500 in
Romaanse stijl is herbouwd.
Dat is te zien aan de met de
hand gemaakte stenen, die in
die tijd werden gebruikt. Bij
de herbouw zijn de ramen
door andere vervangen; de
vormen van de oude ramen
zijn in de muren nog te ont-
Algehele restauratie kost
een kapitaal: vijfhonderddui
zend gulden! Dat zit er onder
de huidige omstandigheden
niet in. Maar ook het plan
voor nood-reparaties heeft
weinig kans van slagen. Daar
voor is een ton nodig. Monu
mentenzorg springt niet bij en
de kas van de hervormde ge
meente is zo goed als leeg...
„Goedkoper"
Haas zegt vertwijfeld: „Ik
wou, dat de kerk werd geslo
ten. We waren veel beter en
goedkoper af, als we een mooi
klein kerkje zouden kunnen
krijgen. „Administrerend
kerkvoogd A. J. van Rijswijk
(67), een kleine, tanige land
bouwer. voelt, afgezien van
het kostenvraagstuk, niet voor
nieuwbouw. Hij moet niets
van „die moderne platte din
gen" hebben. „Zoals onze
kerk er nu bijstaat, is het een
schandaal. Maar als het ge
bouw eenmaal weer helemaal
opgeknapt is, is het een sie
raad voor het dorp".
De Kerkvoogdij heeft enige
tijd geleden al een architect
opdracht gegeven, een restau
ratieplan te maken. Dat kost
te haar tienduizend gulden.
De uitgave bracht de gemeen
te dichtbij een financieel
bankroet. De kerkvoogdij
vond de investering echter
toen nog verantwoord. Op het
ogenblik zou zij zich nog wel
een keer bedenken...
Uitzichtloos
De situatie is uitzichtloos!
Eind deze maand krijgt her
vormd Ommeren weer een
hulpprediker. Hij wordt in de
kerk van Lienden bevestigd,
omdat er in de oude school
geen ruimte voldoende is.
Kerkvoogd van Rijswijk
verwacht, dat het kerkbezoek
daarna weer wat zal stijgen.
„Toen onze predikant naar
Nijmegen vertrok, zakte het
wat af", vertelt hij berustend.
Berusting
Iedereen in Ommeren
lijkt in de omstandighe
den te berusten. De oude
dorpskerk staat op in
storten. Als er niets ge
beurt, zal het historische
bouwwerk vroeg o( laat
in elkaar zakken. Het
heeft er veel van, dat die
van Ommeren zich met
dit idee vertrouwd heb
ben gemaakt. Wat moet
komen, komt toch!
kost ruim half
miljoen
(Van een onxer verslaggevers)
Bij de ingang is een wit bord
met zwarte letters tegen een
boom gespijkerd: Wegens val
lende leien. ingang kleine
hek.
De waarschuwing is niet over
bodig. Bij elke ferme windstoot
glijden grijze, messcherpe
stukken leisteen van het schui
ne kerkdak. Het grintpad ligt
er bezaaid mee.
Restauratic
Gewillig poseert een groep meisjes op een Amsterdamse brug voor de fotograaf.
Het hervormde, meer
dan acht eeuwen oude
kerkje van het Betuwse
dorp Ommeren (700 inwo
ners) staat op instorten.
Een paar jaar geleden
heeft de kerkvoogdij bot
je bij botje gelegd om één
van de wrakke muren te
laten stutten. Toen ver
trouwde zij er nog op, dat
Monumentenzorg spoedig
met geld over de brug
zou komen om de kerk te
restaureren. Die hoop is
nu zo goed als vervlogen.
Monumentenzorg heeft
toestemming gegeven voor
de allernoodzakelijkste re
paraties, maar tegelijker
tijd laten weten, dat er
geen geld voor is.
Hervormd Ommeren (kerk
dorp van de gemeente Lien
den) bezit een historische,
maar tevens levensgevaarlijke
kerk. Een klein jaar geleden
besloot de kerkvoogdij, geen
diensten meer in het gebouw
te houden. Het was te riskant.
De omgeving werd met hek
ken en ijzerdraad afgesloten.
De oude school naast het ge
bouw werd als kerk ingericht.
In het zaaltje van de jonge
lingsvereniging was voor de
ongeveer honderd trouwe
kerkgangers net voldoende
plaats, als de preekstoel en de
stoelen van de kerkeraad voor
de coulissen op het toneeltje
werden gezet De verhuizing
had in elk geval één voordeel:
niemand werd meer nat!
Deplotahcl
Het kerkje verkeert in een
deplorabele toestand, die, als
er niet snel wordt ingegrepen,
rampzalig kan worden. Aan
de binnenkant zijn de grauwe
muren groen uitgeslagen van
het vocht. Door scheuren in
de muren en het dak stroomt
bij een regenbui het water
naar binnen. De grijze banken
zijn bedekt met stukjes
pleisterwerk, die regelmatig
Joegoslavische gemeenschap in
Amsterdam is groot. Er werken
zeker 350 landgenoten. En dat be
tekent natuurlijk, lacht de direc
teur: afspraakjes („maar niet in
huis"). Ze gaan santen naar de
film of brengen de avond door in
het Yugoslavenski Dom, een paar
honderd meter verderop, aan de
Singel. Daar vinden ze meer land
genoten, in Joegoslavische sfeer
met muziek en maaltijden uit ei
gen (volks)keuken. Want daar
heen trekken ze toch altijd weer:
naar een eigen omgeving, die
hun iets teruggeeft van wat zij
achterlieten in het verre Osjck.
Want heimwee zullen de Evica's,
de Anica's en dc Katica's altijd
houden, ook in de aan amuse
ment zo rijke metropool Amstcr-
een vader over zijn zwartogige
modinettes. Hij stelde ook zelf de
reglementen op voor het huis.
Door de week moeten ze om half
elf thuis zijn. Vrijdag en zater
dag mag het twee uurtjes later.
Maar zondag is het weer half elf.
„We maken er geen chaos van",
zegt hij, „Nu al ze zijn koud
drie weken hier staan er 's
avonds auto's voor de deur van
mannen, die ik helemaal niet
Tekort
De directeur is van zichzelf
overtuigd als hij zegt een goede
gooi te hebben gedaan. „De
meisjes voelen zich als in een
paradijs. Ze wonen beter en ver
dienen meer: daar nog geen hon
derd gulden in de maand, hier
meer dan het viervoudige."
Aan de andere kant was zijn
personeelsprobleem er in één
slag mee opgelost. Een probleem,
dat geeft hij toe de textiel
industrie verlamt. „Export-or
ders kurinen we niet eens uitvoe
ren omdat de mensen er niet
zijn. De meisjes, die je hebt moet
je met beide handen vasthouden,
want ze lopen direct weg. Een
grote mond kan je niet eens
meer geven, want voordat je het
weet ben je ze kwijt en zitten ze
bij de concurrentie. Ze doen pre
cies wat ze zelf willen. Dikwijls
blijven ze na de vakantie zon
der er iets van te zeggen zo
maar weg. En je hebt het maar
te accepteren."
Directeur Schliesser: „Ik heb
het spits afgebeten. Joegosla
vische meisjes zijn nog nooit
voor dit werk aangetrokken. Het
was ook puur toeval, dat mijn
atelierchef er tegenaan liep. Een
jaar lang zijn we bezig geweest
om visa te krijgen. Uiteindelijk
lukte dat. Nu hebben we een aan
vraag lopen voor tien Joegosla
vische kleermakers. Laat ze
HET Amsterdamse confectiebedrijf Netex trok veer
tig Joegoslavische modinettes aan om te voorzien
in het steeds groeiende personeelstekort. Tiendui
zenden guldens werden ervoor geïnvesteerd. Maar direc-
teur H. Schliesser zegt: ze lonen de moeite. De tekor
ten dreigden het hele bedrijf te verlammen, de meisjes
maakten dikwijls de dienst uit en:
Directeur H. Schliesser
van het Amsterdamse con
fectiebedrijf Netex rad
pratende vijftiger was
zijn meisjes zelf wezen ver
welkomen na de lange bus
reis uit het zuiden. Een groep
van veertig, die zijn atelier
chef W. Visser tijdens een
vakantie had aangetrokken
om aan de hoofdstedelijke
Keizersgracht als modinette
te komen werken.
„Het regende toen ze aan
kwamen en daarom ben ik
maar gelijk jassen met ze
gaan kopen. Later zijn we
ook maar een schoenwinkel
binnengestapt, want de meis
jes hadden maar weinig bij
zich. Een koffertje met het
allernoodzakelijkste, dat was
alles".
Eigen huis
Aanpassingsproblemen? Direc
teur Schliesser wuift ze met zake
lijke voortvarendheid weg. „Ik
heb een huis voor ze gekocht.
Daar kunnen ze in eigen sfeer
wonen. Er zijn slaapkamers met
Stapelbedden ingericht en een
conversatiezaal. Eten kunnen ze
er ook. Eén van de meisjes
kookt. Volgens eigen receptuur,
want ze staan er op, dat Joegosla
vische maaltijden op tafel komen
met raznici en cevapvici. En als
ze zich 's avonds vervelen, kun
nen ze tv. kijken. Misschien doen
ze er ook wat talenkennis mee
op".
Zelf gaat hij er dikwijls op
bezoek. „Dan probeer ik wat met
ze te praten. Soms eet ik ook
mee, want ik wil graag zelf zien
hoe de meisjes zich houden".
Directeur Schliesser waakt als
maar komen, we kunnen ze best
gebruiken."
Wonnen
Hoewel de meisjes pas drie we
ken hier zijn, kan hij nu al zeg
gen: „het zijn beste krachten,
harde werksters. Ze moeten nog
even wennen aan de electrische
machines (daar werkten ze nog
met trapmachines), maar dat is
een kwestie van een paar maan
den. Moeilijkheden hebben we
nog niet gehad. Het gaat beter
dan met de Turken, Soanjaarden
en Italianen in veel andere be
drijven."
Wat ook gebleken is: zij wer
ken sanerend. „Grote monden
hoor je niet meer. Laatst kwam
er nog een (Nederlands) meisje
bij me dat op hoge toon zei, dat
ze meer loon wilde en dat ze
als ze het niet kreeg weg zou
gaan. Ik zei: nou meid, daar
hangt je jas, verdwijn maar.
Maar ze ging niet weg!"
Tolk
fOEN ze aankwamen,
huilden er een paar.
Ze stonden wat vreemd
te kijken in het drukke
Amsterdam. Al dat ver
keer om hen heen: ze
waren het niet gewend.
Osjek is maar een klein
stadje met een paar dui
zend inwoners en bijna
zonder auto's. De over
gang was misschien wat
al te snel van het
irarme Joegoslavië, ver
weg tegen de Hongaarse
grens, naar een regen
achtig Holland. Ze waren
tenslotte nog nooit van
huis geweest."
Overigens is de samenwerking
in het atelier uitstekend. Ze zijn
helemaal opgenomen door het nu
125 man (voornamelijk vrouwen)
tellend personeel. Het enige waar
mee zij zich onderscheiden is de
blauwe jas („dan kan je ze beter
herkennen") en natuurlijk
hun taal. Nederlands spreken zij
niet. Maar ook daarvoor heeft di
recteur Schliesser met de nodige
der-Dujmovic, 20 jaar geleden buur* kent hen al. Alleen de taal
uit Bosnië naar Nederland geko- zijn ze nog niet machtig, maar
men, hier getrouwd en sinds 14 dat komt snel genoeg. Met geba
ren komen ze in het atelier
Zij treedt de eerste maand op
als tolk om de meisjes wegwijs
te maken. Ze zijn overigens al
een heel eind. Directeur Schlies
ser: „ze lopen de weg van hun
huis aan de Derde Helmersstraat
naar de Keizersgracht al alleen.
Eigen sfeer
De veertig modinettes acclima
tiseren snel. Contacten legden zij
al in dc eerste weken, want dc
