Bergen op Zooms
Bourgondische zwier'
Geen burgers in haven
van Fort Kudelstaart
Markiezenstad
groeit uit
tot havenstad
Kerkgrenzen in
Oost-Duitsland
BERLIJN De Oostduitse regering
blijft voortgezette pogingen doen, om
de gescheidenheid van Duitsland ook
in het kerkelijk leven door te zetten.
Het is haar een doorn in het oog dat
de Duitse Evangelische Kerk aan haar
eenheid blijft vasthouden. Bisschop
Kurt Scharf, wiens bisdom zich
uitstrekt over Oost- en West-Berlijn,
heeft nog steeds geen toestemming ge
kregen om het oostelijk deel van zijn
territorium te betreden, wat ook zijn
voorganger bisschop Dibelius al jaren
niet meer was toegestaan.
Nu vraagt ook het rooms-katholieke
Oostduitse kerkblad „Begegnung", eer
herverkaveling van de rooms-katholie
ke bisdommen overeenkomstig de zo-
negrenzen. Ook wil het blad, dat de
Berlijnse hulpconferentie van bisschop
pen op gelijke voet zal komen te staan
met de Fuldaer bisschopsconferentie,
die thans alle Duitse bisschoppen om
vat. Als reden geeft het blad, dat lei
dende Westduitse bisschoppen de poli
tiek van Bonn steunen.
Westduitse waarnemers menen, dat
„Begegnung" zo goed als geen steun
heeft van de Oostduitse rooms-katholie-
ken.
Zeister Zendingsdag
op 21 september
ZEIST Woensdag 21 september
houdt het Zeister Zendingsgenootschap
(de Suriname-zending) weer zijn jaar
lijkse zendingsfeest. Het ligt in de bedoe
ling, net als verleden jaar, een grote tent
te plaatsen op het Zusterplein voor de
kerk, waarin men, als de kerk vol is,
door middel van televisieapparatuur de
diensten in de kerk kan volgen. De sa
menkomsten beginnen om drie en om
(een cebrek aan bars
(Van een onzer verslaggevers)
Minister P. J. S. de Jong, groot
voorstander van zeilen („De mannen
dienen te weten, dat zij ook als er
een zuchtje wind staat op zee dienen
te blijven") heeft zich het ongenoe
gen van de watersportliefhebben
van Aalsmeer en Kudelstaart op de
hals gehaald. Kudelstaart is de wa
tersportplaats (gem. Aalsmeer) waar
ook de woonboot van burgemeester
Van Hall van Amsterdam pleegt te
liggen en waar de hoofdstedelijke
burgervader dit jaar een groot dee!
van zijn zomervakantie heeft doorge
bracht.
Maar Kudelstaart is meer. Het
beschikt over een fort, dat destijds
behoorde tot de zo befaamde (inmid
dels grotendeels geslechte) Hollandse
Waterlinie. Dit fort is nog slechts
gedeeltelijk in het militaire bedrijf
ingeschakeld. Voor het overige wordt
het gebruikt als jachthaven.
De burgers van Aalsmeer en Ku
delstaart hadden nu zo graag gezien,
dat de militairen het fort geheel ter
beschikking van de watersport
den stellen. „Neen," zei minister D«
Jong in een schrijven aan B. e
van Aalsmeer, „die vlieger gaat nie;
op. Kudelstaart blijft gedeeltelij]
een militaire bestemming houden ei
waarom zou ik dan de bij het fort
behorende jachthaven niet voor de
recreatie van mijn burger- en militai
re ambtenaren aanhouden."
„De minister bedoelt, dat hij de hoge
omes van de Kon. Landmacht graag
een pleziertje gunt en hij stelt hun
daarvoor terrein en water ter
beschikking," zeggen de Kudelstaar-
ters en Aalsmeerders.
Maar de burgers vergeten dat er ook
nog zo iets is als een Koninklijke
Marine Yacht Club, die door het de
partement van de minister wordt
gesubsidieerd. Bovendien mag de
vraag worden gesteld, of de heer De
Jong als „een der grootste werkge
vers, zo niet de grootste" Van
land voor zijn personeel niet
klein stukje recreatie-terrein mag
reserveren. Het particuliere be
drijfsleven kent de zomer- en zeil
kampen voor zijn personeel al lang.
Trouwens de Westeinderplassen zijn
groot genoeg om de Amstelveners en
Kudelstaarters voldoende vertier te
bieden.
Bruidsparen laten zich graag
in koetsjes naar het zestiende-
eeuwse stadhuis wiegen. Soms
wordt na de huwelijksvoltrek
king gedineerd in hotel De
Draak, naast het raadhuis; dit
hotel is een van de oudste, zo
niet het oudste, van Nederland.
In een treffend contrast tot de
romantische Grote Markt staat
de Theodorushaven, waar zich
het nieuwe Bergen op Zoom ont
wikkelt.
Hongaarse kerken
steunen „dappere
Vietnamese volk"
BOEDAPEST De oecumenische
raad van kerken In Hongarije heeft
alle protestantse en orthodoxe christe
nen in het land opgeroepen deel te
nemen aan het hulpproject van de Hon-j
gaarse regering voor Vietnam.
„Met innige sympathie zien wij naar
het heldhaftige Vietnamese volk, wiens
leven en werken vernietigd of in de
vrijheid bedreigd wordt door machts-
egoïsme en geweld. Onmetelijk veel
leed, tranen en droefheid kenmerken
de weg van de aanvallers", zo wordt in I
de oproep van de raad gezegd.
Het Hongaarse volk heeft als morele j
en materiële steun een ziekenhuis en j
een school aangeboden. „Het is onzeigg
christenplicht deel te nemen aan dit
godgevallige goede werk", aldus de op-
roep. die afgelopen zondag in de keik-'fq
diensten is voorgelezen.
Terwijl het kerkblad van de Her- j§§
vormde Kerk in een commentaar dc §g:
Hongaarse hulp vergelijkt met het J
voorbeeld van de barmhartige Samari-
taan, schrijft het lutherse kerkblad,g:
dat „het vredelievende deel van de j jF;
ganse mensheid met grote ontsteltenis j ;gg
ziet naar die barbaarse vernietiging, j
die de zich steeds verder uitbreidende |p
Amerikaanse agressie toebrengt aan g-j
Niet alleen met sympathiebetuigin
gen. maar ook met financiële bijdragen
willen de Hongaarse kerken delen in
de steun, die het Hongaarse volk het
strijdende Vietnam doet toekomen. In
de kerkdiensten zal voor dit doel wor
den gecollecteerd.
Kerkelijke hervorming
in Italië begonnen
BERGEN OP ZOOM is een wat speelse stad. Wie haar
wil leren kennen mag niet te gauw in verwarring raken
door schijnbare tegenstellingen. Het begint al bij een
eerste oppervlakkige ontmoeting. Mijmerend over het ver
leden van de oude grensvesting, is het onvermijdelijk te
worden herinnerd vooral op een terras, als het carillon
buitelende melodieën laat vallen aan de regels van
Valerius, geschreven na het beleg van Spinola: ,,Berg-op-
Soom houdt U vroom, STUIT de Spaense scharen".
„Krabben" en
suikerbieten
van ansjovis, kreef-
oesters heeft BergeD op
Zoom een zekere faam verschaft
op het gebied van zeebanket. Met
de hen kenmerkende onderwaarde
ring noemen de Bergenaars hun
stad daarom het „krabbegat" en
zichzelf „krabben". De inwoners
van de aangrenzende gemeenten
hebben deze benaming uiteraard
dankbaar geaccepteerd.
Vermaard is Bergen eveneens
om de asperges, die hier ter markt
worden gebracht. De gronden
rondom Bergen op Zoom zijn bij
zonder geschikt voor aspergeteelt.
In mei en juni draait de veiling op
volle toeren om de aanvoer te ver
werken. Ook worden grote hoe
veelheden princcssebonen op de
veiling gebracht.
worden verwacht. Het lid
Boerenpartij, dat september ir de
raad zal komen, zou echter hebben
gezegd: „Ik weet niet eens hoe een
suikerbiet eruit ziet „De naam
van deze openhartige politicus is
Biesheuvel: en dit is dan de
meest raadselachtige paradox,
waarvoor Bergen op Zoom ons
stelt
Voor de overigens moeilijk te schok
ken twintigste-eeuwer is het dan toch
ontmoedigend te moeten vernemen, dat
het donkere uiterlijk van vele Bergena-
ren wordt verklaard, uit het zich
destijds hier vestigen van Spaanse en
Franse soldeniers.
Een andere uitleg is er ook -(gelukkig
voor hen die trouw willen blijven aan
de dichtregels over het „stuiten van de
Spaanse scharen"). Na een evacuatie,
veroorzaakt door de Fransen in l747
werd de stad bevolkt door mensen uil
de Belgische Kempen: een versterking
van de zuidelijke inslag.
•Volgens de overlevering is St. Joris
de heilige die de draak doorstak. Aan
de Grote Markt in Bergen op Zoom
staat het waarschijnlijk oudste ho
tel-restaurant eens een taveerne
van Nederland. Dit hotel heet .De
Draak"; het bestaat echter uit twee pan
den. waarvan er een het St. Jorishuis'
wordt genoemd.
Namen die niet door de tegenwoordi
ge eigenaar .zo-maar" zijn bedacht,
maar waarvan de oorsprong zich ver
liest in het schemerige verleden. Mis
schien mag hierin symboliek worden
gezien; de symboliek van Bergen op
Zoom, dat evenals St. Joris ook een
draak versloeg, dc draak van, ditmaal
échte, tegenstellingen opgeroepen door
de ligging op de grens van vele werel
den. Niet zonder reden is op de gevel
van h(t tussen 1930 en 1938 schitterend
gerestaureerde stadhuis te lezen: „Dui
zend gevaren kwam ik te boven."
Breekpunt
Van het beroemde, door Menno van
Coahoom gebouwde verdedigingsstelsel
is nu alleen nog een oud vestingwerk,
„Het Ravelijn", over. De sfeer Van een
oud vestingstadje heeft Bergen op Zoom
echter niet verloren.
En het belangrijkste: de tegenstellin
gen werden overwonnen In een verzoe
ning. Wat levenssfeer betreft is dit dui
delijk te proeven. De rauwe gulheid
van Brabant, de levensfelheid van
Vlaanderen, de koele nuchterheid van
Holland en de zin voor het betrekke
lijke van Zeeland, zijn uitgegroeid tot
Iets eigens. Iets wat de Bergenaren de
„Bourgondische geest" plegen te noe
men; hiermee bedoelen zij niet zozeer
de spreekwoordelijke pracht en praal
van het middeleeuwse Bourgondische
hof. als wel een levensstijl vol zuidr
lijke zwier en gemoedelijkheid.
Afgesloten periode
In de monumentale Markiezenzaa)
van het stadhuis hangen portretten van
de Heren en Markiezen van Bergen op
Zoom. Een 'rap met een houten leuning
in renaissance stijl leidt naar de eerste
verdieping met de door houtsnijwerk
opgeluisterde raadszaal, waar de tegen
woordige bestuurders van Bergen op
Zoom beraadslagen voor het welzjjn
van hun stad.
Burgemeester drs. L. J. M van de
Laar heeft een kamer met
glas-in-lood-ramen. Hij leunt achtero
ver, als hij zegt: „Het is il duidelijk te
Landschappelijk ontleent Bergen op
Zoom een grote charme aan de ligging
tussen de heuvels en bossen van de
Kempen en het Westbrabatse zeekleige
bied. Deze geografische grens had ook
gunstige gevolgen: een natuurlijke scha
kel tussen de Zeeuswe eilanden en Bra
bant. landbouw en visserij, handel en
nijverheid.
Na in 1533 door Karei V tot Markie-
zaat te zijn verheven groeide het
plaatsje tegen net einde van de vijftien
de eeuw uit tot een bloeiende handels
stad. Maar toen de Republiek der Zeven
Verenigde Nederlanden Bergen tot
grensvesting promoveerde, was het met
de bloei gedaan. Het kreeg er een Spar
taansc reputatie voor terug: de sterkste
vesting van Europa te zijn (arme Berge
naren). De stad, breekpunt van meerde
re levensstijlen, zo niet culturen, steun
punt van het expansieve zeventien-
de-eeuwse calvinisme temidden van eer.
overwegend katholieke bevolking, cul
minatiepunt van de tegenstelling tusser
de Noordelijke en Zuidelijke N'ederlan
den. moest in de daaropvolgende eeu
wen veertien belegeringen doorstaan
De Markiezenzaa! in het stadhuis
de kerkelijke hervorming in het land. Dc
besluiten in de bisschoppenconferentie
worden met twee derde meerderheid ge-I
nomen. De vergadering kiest de tweede
voorzitter cn dc leden van de commissies
voor de behandeling van de verschil-1WM
lende detail-onderwerpen. F,r gingen
stemmen op. om de bisschoppen ook zelf
hun voorzitter te laten kiezen, maar daar-
van heeft men afgezien op grond van het
feit, dat de paus als primaat van Italië
dit recht heeft. De meer dan driehonderd
Italiaanse bisschoppen zullen ook de
vraag bespreken, of het aantal bisdom-
-8- Op zestigjarige leeftijd is plotseling
aan een hartaanval overleden ds. Fred'
Iloftklns te Garden City (Long Island)
Hij speelde ccn belangrijke rol bij de
fusie van verschillende Amerikaanse ker
ken. waaruit in 1957 de Verenigde Kerk
van Christus ontstond, die hij tot 19<J1 als
co-president diende.
De protestantse raad van kerken inj
New York heeft zijn naam veranderd in
„raad van kerken", opdat ook de
Rooms-katholieke. de Episcopaalse en de'
Grieks-Orthodoxe Kerk zullen kunnen
toetreden.
lend zijn voor de economische mtwii
ling. Het Reimerswaalplan het ont
werp van een havengebied in het Uos-
terscheldebekken na de afsluiting var.
deze zeearm in 1980 moet Bergen op
Zoom tot een centrumgemeente maken
van 65.000 inwoners in 1985: daarna
komt er een uitbreiding in ..tweed'
fase" tot 200.000 zielen.
Niet los te zien van deze mtwikke
ing is de aanleg van het Schel
le-Rijn-kanaal en de Zoomweg. Dc
Schelde-Rijn-verbinding is voor Bergei
jp Zoom van moeilijk te oveischatter,
jetekenis: over ongeveer acht jaar kom
ie rechtstreekse waterweg me' Rotter
dam en Antwerpen gereed De zoomwer
s een geprojecteerde autosne'weg -
,-ia We9t-Brabant tussn Rotterdam
:n Antwerpen. In 1971 zal deze tol
Steenbergen gereed moeten zijn
/oorspel
Burgemeester Van der Laar sind.-
S oktober 1965 eerste burger van Ber
;en op Zoom (hij was daarvoor staatsse
•retaris van onderwijs kunsten en we
enschappen) zegt bijna tiomfantelijK
Bergen op Zoom heeft lange tijd at
naam gehad Ingeslapen te zijn. maai
lat valt echt wel mee. Inderdaad i.
een periode van ontegenzeggelijke
stilstand definitief afgesloten. De stac
werd cn wordt .Markiezenstad" ge
noemd. in herinnering aan de blij «er;;
de portretter. alleszins op hun waardig
beid gestelde heren, die in vroeger -*eu-
wen Bergen regeerden Als de ambitieu
perspectieven tot 2000
ze plannen worden verwezenlijkt, zal
„havenstad" een betere benaming blij
ken te zijn. Een goed begin was de
aanleg van de in 1964 in gebruik gestel
de nieuwe naven met industrieterreinen
in de Theodoruspolder.
De haven -s bevaarbaar voor oin-
nenschepen van het Rijn-Hernekanaal
type van 1350 ton, en voor de grootste
coasters met een maximum maat van
500 brt. Ook een enkele 2000-tonner nar.
Ie sluis passeren. Een moderne havenou-
tnlage :s niet achterwege gebleven: en-
ke.e weken neleden is een loskraan ge
plaatst. De Theodorushaven is per spooi
bereikbaar. Volgens het provinciaal
bestuur van Noord-Brabant is deze ha
ven het voorspel tot het geprojecteerde
Reimerswaalplan: de haven is dus van
meer dan regionale betekenis.
Bergen op Zoom beschikt nu over een
ruime sortering van bouwrijpe industrie
terreinen. deels gelegen aan de haven,
deels bereikbaar via de weg- en spoor
weg.
Geen zelfvertrouwen
Burgemeester Van de Laar laat blij
ken vertrouwen te hebben in zijn stad.
Het moet hem alleen van het hart dat
ie Bergenaars het hoofd nogal eens
gauw laten hangen. „Ze moeten meer in
zichzelf geloven. Er wordt te gauw ge
zegd: dat kan hier toch niet. Als ze hier
gezamenlijk iets aanpakken lukt het al
tijd. maar defaitisme is niet op z'n
plaats: er ligt een hele toekomst te
wachten."
Iemand die deze woorden van de bur
gervader volledig beaamt is de heer F
van Vianen, directeur van Gemeente
werken.
Het is een druk telefonerende heer Van
Vianen die vertelt dat het gebrek aan
zelfvertrouwen van de Bergenaars histo
risch is te verklaren uit het eeuwenou
de isolement als vestingstad. „Het
mislukte dikwijls iets tot stand te bren
gen, waardoor de gedachte groeide van:
„hier kan toch niks." „Maar," segt hij,
„er Is de laatste jaren wel degelijk iets
gebeurd. We hebben een LTS met 1000
leerlingen, het laatste jaar is er een
UTS gekomen, er ls een Initiatief om te
komen tot de bouw van een HTS, er Is
een gezondheidscentrum, en over twee
Jaar hebben we een ziekenhuis met 400
bedden."
In 1965 werd veel gedaan om de
voorsprong, verworven na de kernaan
wijzing, te vergroten. Het ..mondstuk'
van de Brabantse rioolpersleiding naai
de Westerschelde het deel dus van
Bergen op Zoom r.aar Waarde mag
in principe aangelegd worden dankzij
de beslissing van de staatssecretaris van
economische zaken, een rijksbijdrage in
de kosten toe te kennen. Dit betekent
dat Bergen op Zoom reeds over enkele
jaren plaats kan bieden aan vuil-wa-
ter-producerendc bedrijven. Besloten
werd tot de aanleg van een oostelijke
rondweg om het doorgaande verkeer uit
de binnenstad te weren.
Wonen
Gewerkt wordt aan een sane
ringsplan. Begin van dit jaar deelde
burgemeester Van de Laar mee dat een
structuurplan voor Bergen op Zoom bij
na gereed is, en dat een vast deel van
de nieuw te vormen gemeentelijke hui-
zenvoorraad zal worden bestemd voor
nieuwe vestigingen (de woningproduk-
tie is gemiddeld 400 per jaar).
Van oudsher heeft Bergen op Zoom
een functie als onderwijs- en win
kelstad. Vlakbij de stad liggen fraaie
bossen, met gelegenheid tot kamperen
en zwemmen. Watersportliefhebbers en
hengelaars kunnen hun hart ophalen
aan de Oosterschelde.
Cultuur? De stad telt zeven toneelver
enigingen. zeven zangkoren, en zeven
muziekgezelschappen, afgezien van een
symfonisch orkest. Er is een mu
ziekschool, er zijn twee bioscopen en
het thans in restauratie zijnde „Markie.
zenhof' een historisch gebouw van
grote waarde zal in gebruik worden
zenomen als cultureel centrum.
Steeds meer toeristen bezoeken Ber
gen op Zoom. aangelokt door de histo
rische monumenten en de onweerleg
baar joyeuze sfeer. Het aantal overnach-
tingen steeg in 1965 zelfs met 35 pro
cent: het hoogste van Nederland.
Dorstig
De ongeveer 40 hotels en pensions
oiede» overigens een ruime accommoda
tie. De stad telt 80 café's en bars. Op
een bevolking van 38.000 zielen eeD
respectabel aantal. Vooral de bars ne
men onrustbarend toe. De eigenaar var
een gerenommeerde bar vertelt: „Hoe a)
die bars een bestaansmogelijkheid vin
den is me een raadsel." Hij spreekt hei
vermoeden uit dat een bekende brouwe
-ij rijkelijk investeert.
Opvallend is ook dat de Bergensr
-afé's luxueuzer en weelderiger zijn in
gericht dan elders. Laten de inwjners
van deze stad de alcohol zo verkwistend
vloeien? Eerlijkheidshalve: Bergen op
Deze gevelsteen met een Chi
nese draak is nu te vinden in
de Londenstraat. In dc Middel
eeuwen was hij het „visite
kaartje" van de taveerne „De
Draeck".
Zoom is ook hèt uitgaanscentrum voor
de wijde omtrek, en heeft een garni
zoen met dorstige militairen.
Boze tongen beweren voorts dat, wa0»
neer het zover is, grote hoeveelheden
spiritualiën de noodzakelijke carna
valsvreugde moeten garanderen. Maar
niemand minder dan Godfried Bomans
schrijft in zijn „Het mooiste carnaval
beneden de Moerdijk": „Weet wel: al
deze mensen, die in letterlijke zin bui
ten zichzelf zijn van plezier, hebben
voor het merendeel geen druppel ge-
lonken... ze drijven weg op de brede
rivier van de vreugde."
De in Bergei, op Zoom geboren en
getogen dichter-schrijver Anton van
Duinkerken heeft ook, in het essay
„Verdediging van Carnaval," de beschul
diging weerlegd, dat carnaval een feest
van vulgaire lol zou zijn.
Trouwens, de Bergenaars houden
hardnekkig vol dat hun carnaval anders
is, uniek is. superieur is
Burgemeester Van der Laar verklapt:
„Dit is een van de weinige plaatsen
waar dominees vastenavond meevie-
Een dienster, Betsy Withagen (21) pro
beert mij uit te leggen: „Carnaval
wordt hier veel gemoedelijker gevierd;
vechten en dergelijke is er echt niet bij.
Ook worden vreemdelingen gauw in on
ze kring opgenomen."
Maar wat het laatste betreft, denkt
Godfried Bomans er anders over: „Want
Bergen op Z.oom is. hoe gastvrij ook op
andere dagen, deze week niet gebrand
op bezoek uit het Noorden."
En hij besluit: „Bergen op
2oom! Houdt U vroom: Stuit
ie Noorse scharen!"
Ook de Noorse scharen nog
stuiten? Maar het aantal over
nachtingen stijgt toch nergens
sneller? Ook tijdens het ken
nelijk in Bergen op Zoom zo ge
humaniseerde carnaval?
