SLAAT VOOR DE KERKEN HET UUR U?
ER ZIJN NOG 700.000
CHRISTENEN IN CHINA
„Blij, dat we geen filiaal meer zijn"
Uw probleem
is het
onze
Hervormd-gereformeerd
is maar familieruzie
r*
Multireligieuze dienst
in Westminster Abbey
Een ivoord voor vandaag
Zoals zoveel profeten van het Oude Testament is ook Micha
scherp opgetreden tegen sociaal onrecht. Hij kon niet zwijgen,
als hij zag, hoe de machthebbers hun gebied steeds maar ver-
grootten ten koste van de kleine boeren, die uit hun huizen
verdreven werden en beroofd werden van hun vaderlijk erf
deel.
,.Wee hun, die ongerechtigheid bedenken zo zegt de Here,
zie lk ga tegen dit geslacht een kwaad bedenken." Met dit
verschil, dat als God wat bedenkt, de bedenksels van de aan
zienlijken totaal verdwijnen. Straks zal het volk in balling
schap worden weggevoerd en moeten de grootgrondbezitters
zeggen: „Hoe ontneemt Hij het mij! Aan de afvalligen deelt
Hij onze akkers uit."
Zeker, de ballingschap zou het laatste niet zijn. maar in het
nieuwe begin, dat God met Zijn volk maken zou, zou voor deze
geweldenaars geen plaats meer zijn. Daarom zult gij niemand
hebben, die volgens het lot het meetsnoer uitwerpt in de ge
meente des Heren." Micha 2:5)
Het meetsnoer, dat uitgeworpen werd om het landbezit af te
bakenen, is een Oudtestamentisch beeld. Als we maar niet
denken, dat de zaak Oudtestamentisch is. Als Johannes aan
het eind van de Bijbel over het nieuwe Jeruzalem schrijft,
lezen we: „En in haar zal niets onreins binnenkomen en nie
mand. die gruwel en leugen doet. maar alleen zij, die geschre
ven zijn in het boek des levens van het Lam."
Dat is streng, strenger dan wij kunnen verdragen. Maar zo is
de werkelijkheid van de heilige God. Waren we daar maar
meer van doordrongen, dan zouden we sterker staan in de
strijd tegen de zonde.
ZATERDAG 13 AUGUSTUS 1966
Wij lezen vandaag: Handelingen 17 115.
Wij lezen morgen: Handelingen 17 1634.
Ds. Schalekamp
met pensioen
(Van een onzer medewerkers)
HILVERSUM Naar wij vernemen,
zal ds. L. J. Schalekamp, nu hij zestig
jaar geworden is. de militaire dienst
verlaten. Hij is plaatsvervangend
hoofdvlootpredikant.
Ds. Schalekamp werd 11 november;
1905 geboren, studeerde aan de Vrije
Universiteit en verbond zich 13 novem
ber 1938 aan de gereformeerde kerk
gu"tm794T™-,ïd hmfwmil onritut srheidni van het geheel van üe wereldkerk, als in China. Uit alle
verleend wegens zijn benoeming tot
vlootpredikant in vaste dienst.
Op de jaarlijkse conferentie van
vlootpredikanten in september aan
staande op Beukbergen zullen zijn
collega's afscheid van hem nemen en
wordt hem het gouden speldje uitge
reikt. Ds. F. Colenbrander, vlootpredi
kant te Den Helder, volgt hem als
plaatsvervangend hoofdvlootpredikant
op. Hij wordt volgend jaar zestig.
B volgend jaar
naar Toronto
STRAATSBURG Het uitvoerend
comité van de Hervormde Wereldbond
zal volgend jaar zomer in Toronto bij
eenkomen. zo is aan het eind van
de vergadering van dit jaar te
Straatsburg besloten. De twee Cana
dese leden van de HWB, de Verenigde
Kerk en de Presbyteriaanse Kerk, had
den hierom gevraagd, omdat Canada
vollendJmt zijn eeuwfeest als onal-1mevrouw Lynn Harrington, die
hankelyke staat viert.
Thema van de bijeenkomst volgenddrie maanden in China IS ge-
jaar zal zijn „Zoekt het protestantisme weest.
in deze tijd nieuwe vormen?" Daarbij
zullen vooral drie facetten worden on- i OP gezag van een baptistenpredikant
derzocht: a. de beweging tot eenwor-l4® Sjanghai, deelt zij mee. dat er nog
ding der kerken, b. de sociale en tech-zevenhonderdduizend christenen in Chi-
nologische revolutie en c. de snel veran- pa zijm In 1949 waren dat er een mil-
i derende oecumenische situatie.
(Van onze kerkredactie)
ROTTERDAM Nergens leven christenen zo geïsoleerd, afge-
landen komen regelmatig berichten over het kerkelijk leven, maar
het bambaegordijn blijkt effectief te zijn. De jirotestantse kerken
van China kunnen van geen enkele oecumenische organisatie lid
zijn (zij hebben zelfs geen contact met de Praagse Vredesbeweging
van prof Hromadka) en de rooms-katholieken hebben hun organi
satie slechts in stand kunnen houden, door de band met de paus
door te snijden.
Kerkgrenzen
vervaagd
Voor informatie over de kerk
in China is men vrijwel geheel
aangewezen op verslagen van be
zoekers. Zo heeft de Observer,
een Canadees kerkblad, onlangs
het verslag gepubliceerd van een
Brieven die niet
van naam en adres kunnen niet
in behandeling worden genomen
Geheimhouding verzekerd Vra
gen die niet onderling tnel elkaar
In verband staan moeten In af-
zonderlUke brieven worden ge
steld. Per brief dient een gulden
aan postzegels te worden tngeslo-
Vraag: Hoe verwijder ik roestvlek
ken uit een marmeren grafsteen?
Antwoord: Vlekken in wit marmer
kan u behandelen met 3 pet. wa-
terstofperoxyde of een wolbleekmid
del. Is het marmer zwart, dan moet u
bovendien een nabehandeling geven
met zwarte cardinaalwas.
Vraag: Is vervolging mogelijk van
een man of vrouw, wegens diefstal
jegens zijn of haar echtgenoot?
Antwoord: Alleen als zij gescheiden
zijn van tafel en bed of van goederen.
Vraag: Hoe heten de burgemeesters
van de bijgevoegde Drentse plaatsen?
Antwoord: Beilen: A. A. Becke-
ringh van Rhijn, Coevorden: drs. P.
A. Wolters. Borger (Nieuw-Buinen>:
G Grolleman. Schoonebeek: vacant.
Rolde: mr. J. van Huis. Sleen (Schoon
oord): drs. G. W. H. Borrie. Smilde:
P. de Noord. Vries (Tinaarlo): E. J.
de Jonge. Odoorn (1ste Valther-
mond): mr. E. W. de Fielletaz Goeth-
art. Zweelo: mr. H- Greebe.
Vraag: Wat kost het aan successie
rechten, als men aan een derde (geen
familie) 35.000 vermaakt?
Antwoord: Een derde betaalt over
zijn verkrijging het hoogste tarief
van successierecht cn zal over
35.000 15.240 verschuldigd zijn
Vraag: Wat is de waarde van een
gouden rijder uit 1607?
Antwoord: De waarde van een
munt hangt in zeer sterke mate af
van de staat waarin deze zich be
vindt. Stempelnieuwe exemplaren
zijn vele malen zeldzamer dan ge
bruikte. Bovendien vermeldt u niet
uit welke provincie de munt af
komstig is. In het algemeen kan men
een zeer fraai exemplaar waarderen
op 250 tot 300. Zeer fraai wil zeg
gen: Alleen een geringe slijtaee van
de hoogste punten van het rel léf en
van de rand. Is de munt nieuw, dus
perfect, dan kan die prijs 100 hoger
zijn. Is de munt echter meer afgesle
ten. dan wordt de waarde belangrijk
lager. Wij schreven hierboven over
de waarde tussen particulieren. De
inkoopprijs in de handel zal belang
rijk lager zijn en de verkoopprijs be
langrijk hoger.
Vraag: De trekkers van AOW.
AWW en invalideiteitsrente kregen in
1965 2 pet. uitkering ineens.
die steun ontvangen van de Algemene
Bijstandswet, niets?
Antwoord: Het was de bedoeling
dat de bijstandsuitkering eveneens
werd aangepast aan de hogere kosten
van levensonderhoud.
„Keffertje" reageert
joen. Tal van kerken zijn sindsdien
gesloten, niet op last van de regering,
maar omdat de gemeenteleden ze niet
langer konden onderhouden. Vooral op
het platteland zijn vele gemeenten te
niet gegaan door hun slechte organisa-
o vertelde ds. Li Tsjoe Wen.
(Van o
t kerkredactie)
ROTTERDAM „Ik stel voor. dat
het oecumenische werk in Nederland
zich gaat concentreren op de verhou
ding hervormd-gereformeerd en de kef
fertjes (de kleine kerken) nou eens een
keertje thuis laat. Het ellendige is. dat
»r In Nederland oecumenisch ge
werkt wordt iedereen er In betrokken
wordt en dan krijgt men een Babylo
nische spraakverwarring. Wéér een oe
cumenische commissie en natuurlijk
moet dat handjevol oud-katholieken
meepraten."
Zo betoogde prof. dr. G. C. van Nif-
trik enkele weken geleden op de jaar
vergadering van de Confessionele vere
niging. Natuurlijk is „De Oud-Katho
liek" over deze opmerking van de hoog
leraar slecht te spreken. Met blad rea
geert:
„Wat ons vooral verontrust in de re-
van prof. Van Niftrik is niet de
denigrerende wijze, waarop hij
kerk meent te moeten spreken,
maar wel de bewustzijnsvernauwing,
-van hij blijk geeft. Als een gewo
ne familieruzie (en dat is de scheiding
tussen hervormd en gereformeerd in
feite) aangeduid wordt als hét oecume
nische probleem, waarvoor alle bestaan
de gesprekken en relaties, soms moei
zaam opgebouwd, moeten wijken, danj
vrezen we het ergste voor het (werke- j
lijke) oecumenische gesprek en de her
vormde bijdrage daarin."
„Niemand belet de Hervormde Kerk
om. naast het oecumenische gesprek,
ook nog op bijzonder intensieve wijze
bezig te zijn met de gereformeerde
zusterkerk. De „keffertjes" zullen daar
bij niet lastife zijn. Dat worden ze al
leen, als vergeten wordt, dat de een
heid niet te vinden is bij Calvijn. maar
bij de Heer der Kerk. die allen, zonder
uitzondering, katholiek èn protestant.
Het moeilijke punt voor de
kerken in China is, hoe de jeugd
vast te houden, die al heel jong
geconfronteerd wordt met de
ideologie van het Chinese com
munisme.
staf van ongeveer een dozij-i
studenten. Als men bedenkt, dat de
studie vijf jaar duurt, dan betekent
dat. dat er in heel China slechts vijf
tien tot twintig kandidaten klaar ko
men per jaar. Dat is natuurlijk veel te
weinig.
De gemeenten zijn geheel op zichzelf
aangewezen. Steun van de staat krij-
ze niet. Hulp uit het buitenland
kunnen ze niet aannemen, maar ze wil
len het Evenmin.
Dat leerde een Engelse dame, die
naar China kwam met vijfhonderd
oond (vijfduizend gulden), welk bedrag
i Engeland bijeengezameld had ten
behoeve van de Chinese Anglicaanse
Kerk. Beleefd, hoffelijk, maar beslist
werd voor de gift bedankt.
„Het doet ons goed. als wij
wijs van meeleven merken, n
tuurlijk willen wij geen enkele hulp
van buiten aanvaarden", aldus ds. Li.
„Wij proberen de Chinese Kerk te
bouwen. Het is waar. wij zijn klein
arm. maar hulp van buiten zou oi
onafhankelijkheid ondermijnen."
En inderdaad, de Chinese christenen
zijn blij met hun onafhankelijkheid.
Ds. Li. die sinds zijn komst in Sjanghai
in 1951 zijn gemeente zag groeien
vijftig tot vierhonderd leden, vertelde
zijn bezoekster, hoe enkele jaren gele
den zijn baptisten met een kleine
groep methodisten samengingen. „Voor
dat wij onze beslissing namen, baden
wij God om leiding. Vroeger zouden wij
in zo'n geval een telegram naar New
York hebben gestuurd".
Het kerkelijk leven is hoofdzakelijk
beperkt tot de steden, maar ook daar ii
het aantal kerkgebouwen stork vermin
derd. In vele steden is nog maar één
kerk geopend. Peking heeft nog
kerken. Sjanghai twintig. Het aantal
kerkgangers loopt nu echter niet
verder terug en in kerken in Kanton.
Tientsin en Sjanghai zijn diensten met
vierhonderd kerkgangers geen uitzon
deringen.
Geen discriminatie
Ds. Li vertelde, dat er geen discrimi
natie is van de kant van de regering of
de partij. Zijn gemeenteleden, waaron
der ook vele intellectuelen, staan in het
beroepsleven 'en verdienen precies zo
veel als andere burgers, hebben dezelf
de promotiekansen, dezelfde gratis me
dische verzorging.
Natuurlijk is het kerkelijk leven
sterk aan banden gelegd. Evangelisatie
moet beperkt blijven tot familie en ken
nissen. In sommige streken geldt daar
om de bepaling, dat de dominee namen
van personen, die hij wil dopen, vooraf
moet laten goedkeuren door de autori
teiten. Elke activiteit op maatschappe
lijk of onderwijsgebied is aan particu
liere organisaties verboden. Zondags
scholen zijn er dan ook niet en kate-
chisatie moet aan huis worden gege-
Slechts enkele predikanten kunnen
fulltime werken. Maar ondanks de
moeilijke financiële situatie, zijn wij
blij, dat we niet langer afhankelijk
zijn van Amerikaans geld. aldus ds.
Li. Wij zijn niet langer een filiaal
van een Amerikaanse firma. Het is
nu onze kerk. Dat heeft ons getuige
nis krachtiger gemaakt.
Een rapport van een subcommissie
an de Amerikaanse senaat, dat enkele
maanden geleden is verschenen, wijst
ook op de vrijheid van godsdienst in
China, die grondwettelijk gegaran
deerd is. Volgens dit rapport betekent
dit, dat China „een meer sluwe benade
ring voor de onderdrukking van de
godsdienst heeft aangenomen dan de
meeste communistische landen".
„Hoewel de Chinese communisten ge
loven, dat godsdienst een vorm van
reactionair idealisme is. dat uiteinde
lijk moet worden uitgeroeid, verhinde
ren praktische overwegingen dit", al
dus dit rapport, dat concludeert, datj
Peking streeft naar een geleidelijke eni
geweldloze afschaffing van de I
godsdienst, door de financiële grondsla- j
gen van de kerken te ondermijnen.
Voor de communistische machtsover-1
name was het christendom in China
sterk verdeeld als gevolg van de vele
verschillende elkaar beconcurrerende
zendingen. Er hebben geen fusies van
betekenis plaats gehad sindsdien, maar
de vroegere kerkgrenzen zijn gewoon
•aagd, zodat ze er nog amper zijn.
De enige officiële landelijke organisa
tie is de Drie-Zelf-Beweging, die met
regeringssteun is opgezet en geldt als
het officiële contactorgaan tussen het
protestantisme en de regering, maar in
hoeverre deze beweging de steun van
de plaatselijke gemeenten heeft, is on
duidelijk.
Pinksterbeweging
Andere waarnemers wijzen er op.
dat met name de Pinksterbeweging
sinds 1949 bijzonder snel is toegeno
men. Volgens de Duitse sektendeskundi-
ge Kurt Hutten is de Pinksterbeweging
momenteel met zevenhonderd u acht
honderd gemeenten de grootste pro
testantse groep in China. Het aantrek
kelijke zou zijn, dat zij als een
puur-Chinese beweging is opgekomen.
Rev. Walter J. Hollenweger van het
departement voor evangelisatie van de
Wereldraad van Kerken wijst eveneens
op dit verschijnsel. Het merendeel de-
sekten vormt volgens hem de na
tuurlijke reactie van eenvoudige
christenen op de chaos, zowel in de
wereld als in de kerk. Hun in
geestesvervoering uitgesproken gebe
den geven hen de zekerheid van de
aanwezigheid van de Heilige Geest, een
ervaring, die reëler is dan de hele
nachtmerrie van de communistische or
de, waarin ze moeten leven.
De losse organisatie van de meeste
sekten vormen daarbij een bescher
ming tegen controlepogingen van de
kant van de regering.
Maar ook hier, tussen kerk en sekte,
is geen duidelijke grens, meer, aldus
rev. Hollenwéger. Onder invloed van
de Pinksterbeweging is ook in de „offi
ciële" kerken een verlangen naar één
dieper geestelijk leven, uitkomend in
meer intensief gebed en bijbelstudie.
Smith optimistisch
over nieuw overleg
SALISBURY Premier Ian Smith
van Rhodesië heeft gisteren in het parle
ment te Salisbury verklaa d persoonlijk
optimistisch e zijn over c.e afloop van
de verkennende Engels-Rhodesischc
besprekingen, die binnenkort zullen wor
den hervat. Hij wilde eenter niet zeggen
of hij de door Engeland als basis voor
formele onderhandelingen gestelde voor
waarden accepteert. „Ik geloof dat het n
dit stadium van het overleg onvoorzich
tig zou zijn mijn plannen te onthullen",
aldus Smith.
Straks lutherse
programma's
voor China?
ADDIS ABEBA De sterke
I lutherse radiozender „Voice of
the Gospel" (Stem van het Evan
gelie) overweegt, in de toekomst
ook programma's voor China uit
te zenden.
Deze honderd kilowatt-zender
j zendt nu al uit in zestien talen
en bestrijkt het grootste deel van
Afrika en Azië
De grootste moeilijkheid is
niet het uitzenden, als wel het
samenstellen van de Chinese
programma's. Voice of the Gospel
heeft namelijk tot nu toe steeds
de gewoonte gehad, de program-
a's te produceren in studio's
i de landen, waar ze voor be-
stemd zijn.
„Rode" Syrische
bisschoppen
verloren strijd
(Vai
E kerkredactie)
BEIROET De politieke strijd in de
Syrische Orthodoxe Kerk is tegen de
verwachting in toch gewonnen door de
„pro-westerse" bisschoppen. Op de drie
vacante bisschopszetels (Bagdad, Lata-
kia en New York) zijn bisschoppen ge
kozen. die allen als pro-westers bekend
De strijd kwam tot een uitbarsting,;
toen „pro-communistische" bisschop
pen in juni archimandriet Antonius
Chedrawi kozen tot bisschop van Lata-
kia. Het tachtigjarige hoofd van de Sy
rische Kerk, patriarch Theodosius van
Antiochië, tekende protest aan tegen
deze verkiezing, omdat de meeste leden
van de heilige synode (het bisschoppen-
bestuur van de kerk) afwezig waren,
toen er werd gestemd. Chedrawi werd
door de gelovigen met geweld uit Lata-
kia gezet.
In een nieuwe vergadering heeft de
synode de verkiezing van Chedrawi on
gedaan gemaakt en drie nieuwe benoe
mingen gedaan. Vier bisschoppen ver
lieten protesterend de vergadering.
De strijd werd daarom zo belangrijk
geacht, omdat van de zeven patriarcha-
ten der oosterse orthodoxie reeds drie
zich in copimunistische landen bevin-
den, te weten Moskou. Sofia en Boeka-
rest. De resterende drie zijn Konstanti-
nopel, Jeruzalem en Antiochië.
Baarn wil meer
contact met
Oegstgeest
BA ARN Hoewel de gereformeerde
en dè hervormde zending elkaar regel
matig ontmoeten in de Nederlandse..
Zendingsraad en de Kontinentale Kom-
missie voor Kerk en Zending in Indo
nesië. blijkt er toch behoefte te bestaan
aan meer contact tussen „Oegstgeest"
en „Baarn". In verband hiermee heeft
Baarn voorgesteld om een contactcom
missie in het leven te roepen.
Beroeriinnswerk
zijl I
Bedankt voor Wezep (2.» predpl). tv
Timmerman te Bunschoten.
Beroepbaar C. A. Versluis, pred. van
Leerdam voor de missioidire dienst in
Australië, thans woonachtig Rembrandt-
plein 7, Bilthoven.
Ds. J. A. Visser naar
Ierland
duidelijker ongelovig wordt, kunnen de chrVi
mee toe op onduidelijke wijze gelovig te zijn. Van geen enkel
iM5TPnnAM nc r a vicaar I -.lame" kan als zodanig redding worden verwacht, ook niet van
AMSTERDAM Ds. J. A. Visser, j een vern|euwi| calvinisme voorzover het een isme is. Maar dit
directeur van de Europees Christelijke i foede hefft het calvinisme altijd gehad, dat het duidelijk wil
Zending (bekend door zijn Rusland-a- jijn.
vontuur), is van plan 18 augustus van
af Schiphol naar Belfast «e vertrekken. Hetgaat
Hij zal daar onder meer spreken op de
wereldwijde zendingsconferentie te
Bangor, die van 20 tot 28 augustus in
de grootste presbyteriaanse kerk van
Ierland wordt gehouden. Daarna zal
hij nog een maand zendingsbijeenkoms
ten in Ierland leiden.
Zaterdag 8 oktober spreken ds.
Wurmbrand en ds. Visser samen in de
Metropolitan Tabernacle te Londen.
Tot 16 november volgen dan dagelijks
zendingsconferestles in Engeland. Ds.
Visser hoopt 17 november weer in ons
land terug te zijn.
hoever en hoe men duidelijk wil zijn
kan. In mijn vorige artikel wees ik er al op, dat men alleen
duidelijk kan wezen als men vastheid kent. vastigheid zoals de
vaderen zelden. Typerend voor de calvinist is de afkeer van
twijfel. De mysticus vindt de twijfel, de onzekerheid, het
geslingerd worden tussen vertrouwen en vre<
heerlijke ervaring. Het leven met God is
een angstige.
Poor de mysticus in
zekere zin een avontuur. Maar de calvinist, in zaken van religie,
houdt niet van avontuten. Deze afkeer vpn de twijfel is bij de
Johann Andreas Rothe
(Van ooze kerkredactie eenheid der christenenliike religieuze liederen
LONDEN De West- de kansel besteeg. Maar. zullen zingen,
minster Abbey, het na- zei men. wat hij zei was
tionaal en kerkelijk mid-j geheel in overeenstem- J Koningin
calvinist een fundamentele trek. Dit geldt in die mate niet
lutheraan. De zekerheden van de lutheraan liggen ten principale
>n de sfeer van de verlossing. Het duidelijkst is dat misschien
uitgesproken in het geliefde lied van J
(1688-17581. waarvan de eerste strofe luidt:
Ich habe nun den Grund gefunden,
der meinen Anker ewig halt:
wo anders als in Jesu Wunden1 4*$ 1 f
Da lag er vor der Zeit der Welt.
der Grund. der unbeweglich steht.
wenn Eid und Himmel untergeht.
Tussen haakjes: de vertaling van twee strofen uit dit lied.
opgenomen als no. 37 in de bundel 119 gezangen van de
Gereformeerde Kerken, is het enige lied geweest, waartegen in
het geheel geen bezwaren zijn ingebracht: zozeer beantwoordt het
aan de calvinistische vastigheidsbehoefte. Deze behoefte blijft in
de gereformeerde sfeer evenwel niet beperkt tot het dogmatisch
hoofdstuk ran de verlossing. In elke calvinist steekt een theoreti
cus. maar dan een die gedreven wordt door radicalisme. De
behoefte aan theoretische bewustwording verraadt een intellectua-
lische inslag en het radicalisme is.
respons op de uitdaging
Calvijn voorgoed
overeen stem-
delpont van Engeland en ming met de anglicaan-
het Gemenebest, viert dit se leer.
h«le jaar haar negen- Dat zal zeker niet ge-
honderdjarig bestaan, .-egd kunnen worden van
Maar de Abbey heeft een ..multi-religieuze"
de*« uitvoerige Jubi- dienst, die men in de-
leumviering moeten be- cember in de Abbey wil
talen met het prijsgeven houden ter afsluiting van
van enkele oude tradi- de jubileumviering. Het
ties. I is de bedoeling, dat niet
Een van deze tradities alleen christenen van
was de regel, dat er al- alle gezindten, maar alle
leen maar kerkdiensten godsdiensten van het Brit-
in mogen worden gehou- se gemenebest, dus ook
den. die in overeenstem- boeddhisten hindoes en
ming zijn met de leer moslins samen in één
van de Anglicaanse Kerk. dienst hun respectieve- nu. te verwachten, dat
Het begon al in ja- lyk geloof zulen belijden, het publiek in december
nuari toen een rooms- uit hun respectievelijke „rijp" zal zijn voor een
katholiek geestelijke inheilige schriften zullen dergelijke dienst in de
da gebedsweek voor de I lezen en hun respectieve-1 Abbey.
Oorspronkelijk had men
deze dienst al in juni
willen houden op de
..Gemenebestdag". Er
rees echter aoveel verzet,
dat de dienst verplaatst
werd naar
hofkerk 8t. Martin-in-
the-Fields. Koningin Eli
sabeth en prins Philip
woonden deze „multi
religieuze" dienst bij.
de
i kunnen zeggen, de
0._0 Lde idee der monumentaliteit die
i zijn geesteskinderen heeft meegegeven. Wij
bouwmeesters van de gotiek geen intellectualisten: de ontvouwing
van het gotische grondprincipe verliep bijna als in een natuurlijk
groeiproces. Maar de calvinist, die alles bewust wil doen. vervalt
gemakkelijk in een systematiek die het moet hebben van een
consequent doordenken.
Het middeleeuwse rooms-katholicLsme. waarvan de gotische
kathedraal de bijna adequate uitdrukking is. kan niet pretentieus
worden genoemd. Wat algemeen aanvaard wordt, is geen pretentie
meer. De gotiek was niet polemisch, maar thetisch. Een pretentie
nj(| algemeen wordt
i -«7- I »s v"an huis uit polemisch, juist omdat
de Londense aanVaard. Toen ik zei dat het Nederland
aanvaard. Toen :k zei dat het Nederlandse calvinisme pretentieus,
radicaal en tegelijk verdeeld is. tekende ik zowel een feitelijke
toestand als een soort vicieuze driehoek. Wie aan niets wil
twijfelen, met andere woorden: wie niets in het onzekere wil
laten, komt tot een geforceerde monumentaliteit, die zich niet
verdraagt met de geforceerde monumentaliteit van zijn buurman.
Verdeeldheid, doorgaande verdeeldheid is het onweerhoudbare
Wil hel calvinisme In Nederland zich vernieuwen en een
toekomst hebben, dan moet het zijn overtrokken lekerheldsbehoef-
te corrigeren. Wie het Nieuwe Testament zonder bril leest, merkt
hoe Christus en de apostelen do gelovigen hebben willen leren
leven onder spanningen en met onopgeloste vraagstukken.
Wat ik in mijn boekje In de greep van het reus-achtlge heb
genoemd de evangelische ambivalentie i> duidelijk een hoofdstuk
van de gezonde leer. Wanneer de calvinist, de westerling, de man
voor wie de renaissance-cultuur zijn natuurlijke atmosfeer is.
ertoe verleid wordt de centrale zekerheden van het evangelie te
omringen met een geheel systeem van secundaire en al heel gauw
vermeende zekerheden, dan gaat hij met al zijn eerbied voor het
Woord tegen expliciete uitspraken van datzelfde Woord in. Ik
geloof dat dit voor de Nederlandse calvinisten wel het vitale punt
is. Hier ligt de bron van misschien wel alle misverstanden en alle
onderling wantrouwen.
Aan de vruchten kent men de boom. De kerkelijke verdeeldheid
kan nooit een vrucht zijn van de Heilige Geest. De kerkelijke
verdeeldheid kan nooit een vrucht zijn van de Heilige Geest.
Iedere kerkdienst in elke kerk, elke kerkelijke handeling.
tegen elkaar niet vriendelijk zou zijn! Maar uit zichzelf leidt
dit alles tot niets positiefs. De geheime gedachte hierachter is. dat
de toenadering van de kerken onderling zich min of meer vanzelf
en geleidelijk zal moeten voltrekken. „We groeien naar elkaar
toe" is hiervan de geliefde formulering. In ieder geval gaat het
lekker langzaam.
Het ligt in de natuur van de secundaire en pseudo-zekerheden
dat ze de primaire zekerheid ondergraven. Men klaagt, juist bij de
gereformeerde gezindte, dat er zo weinig geloofszekerheid is. Men
hoeft geen profeet te zijn om te voorspellen, dat. zo lang zcjvele
secundaire en pseudo-zekerheden overeind worden gehouden, de
authentieke geloofszekerheid nog schaarser gaat worden. Onlangs
las ik in een krantenverslag dat een preker het had gehad over
„principiële beginselen", wat me deed denken aan de „rustige
rust" uit de Max Havelaar van Multatuli. Zulke versprekingen of
verschrijvingen zijn welsprekend. Ze verraden -dat men niet meer
nadenkt bij wat men zegt.
Vernieuwing van het calvinisme kan alleen van de kerk uit
plaatsvinden. Voorwaarde hiervan is, dat om te beginnen de
gereformeerde gezindte geen rust of duur meer heeft eer men
elkaar open en eerlijk heeft gevonden, althans benaderd. Wie alles
aan de historische ontwikkeling wil overlaten, zal straks ontdek
ken dat de onderlinge vervreemding zich doorzet tot ontbinding.
De verhoogde en komende Heer is het enige archimedlsche punt.
vanwaar uit sanering mogelijk is. Men kan er zich over
verheugen, dat in Japan de Institutie van Calvijn druk gelezen
wordt, maar hoe zal straks een Japanse calvinist over zijn
Hollandse geestverwanten oordelen? Als de kerken tot haar
zeggen: bekeertu, dan mogen de leden tot de kerk zeggen: bekeert
u. doe het ons voor. Zo niet, dan Is die prediking krachteloos. De
kerken staan voor de keus: zich te bekeren van hun verdeeldheden,
of ervan af te zien haar leden tot bekering op te roepen. Blijven
de kerken deze dubbele moraal handhaven, dan zal de ijsberg van
het kerkelijk calvinisme verdere afkaveling te zien geven. De ge
heime gedachte hierbij is: „De Geest gaat wel mee; Hij woont im
mers ook in het instituut."
Juist de christen moet tegenover de historie uiterst critisch
staan. De negentiende-eeuwse. Hegeliaanse infectie is nog niet
uitgewerkt, maar ze wordt gelukkig herkend. De geschiedenis
heiligt niets. Trouwens, ons begrip „historie" blijkt nu veel te
geweest te zijn. Vele geschieaenisjes schrompelen ineen ten
van de grote wending tot wereldgeschiedenis, waarvan
wij na de tweede wereldoorlog getuige zijn, Het is mogelijk dat
kerken nog een tijd lang kunnen voort gaan kerknieuws te
produceren, terwijl ze dood zijn. Het doet denken aan het
dusgenaamde groeien van nagels en haar bij een gestorvene. Wie
Christus ernstig neemt, moet ervan onder de indruk komen, dat
Hij door Johannes aan gemeenten laat schrijven: bekeert u.
Ik zal nooit vergeten hoe, Ik meen kort voor de tweede
wereldoorlog, een Joods dichter wiens naam me ontgaan Is, een
Ulodern valvinisnte III
In zijn vorige artikel (zie onze krant van don
derdag) wees dr. Rijnsdorp erop. dat men alleen
duidelijk kan wezen, als men vastheid kent. Maar
wanneer men de centrale zekerheden van het evan
gelie gaat omringen met een heel systeem van se
cundaire en pseudo-zekerheden, gaat men met al
zijn eerbied voor de Bijbel tegen expliciete uit
spraken van diezelfde Bijbel in.
Modern calvinisme wil een nieuwe reformatie,
zo maakt dr. Rijnsdorp in dit laatste artikel dui
delijk.
vers in het jlddisch voordroeg dat culmineerde in de uitroep:
„Mein Volk!" Het was door de radio. Dat ging door merg en been-
Wie roept Iets dergelijks onder ons? Toen die poëet zijn volk
bezwoer zich te bekeren tot de kern van Israëls roeping onder de
volkeren en af te zien van verwereldlijking, had voor de Joden in
Europa het uur u geslagen. Zal voor de kerken in het nog vrije
westen het uur u slaan, zonder dat iemand „mijn volk" geroepen
heeft? Is het nog mogelijk de gereformeerde gezindte In Neder
land werkelijk te alarmeren?
iraak heeft het
overspoeld. God
achter -de mens verdwenen. Bisschop Robinson en mevrouw Sölle
blijven, uit kracht van scholing en gewoonte, theologiseren waar
niets meer te theologiseren valt. En er is geen twintigste-eeuwse
profeet Jesaja, die schrijft: „Gijlieden zegt: God is dood. Ik zal u
tonen dat Ik leef. spreekt de HERE." En er is onder de calvinisten
geen Eliza, die met de toga van Calvijn het water van de
kerkelijke Jordaan slaat onder de uitroep: „Waar is de God van
Elia, ja -dezelve?" Van Jezus is gezegd: „Nooit heeft iemand
gesproken zoals deze mens." Op zijn voetspoor moet de kerk
dingen zeggen die de wereld niet meer vergeten kan, ook al wil
ze er niet aan. Het fundamentalisme kan dat woord niet spreken.
Het is niet geneigd en niet bij machte vermeende zekerheden
prijs te geven. Het ziet niet in, dat het daardoor de werkelijke,
fundamentele zekerheid -die het zo graag wil handhaven, devalu
eert. Maar wat spreek ik van een isme. Het zijn de kerken van
gereformeerde belijdenis, die zich te zeer vereenzelvigen met hun
historisch gegroeide posities dan dat ze en duidelijk, ge
meenschappelijk antwoord aan de geseculariseerde theologie en
aan de geseculariseerde westerse samenleving kunnen geven. Het
is de tyrannie van het instituut, dat zich verzelfstandigt en
absoluteert, terwijl het in werkelijkheid niets is. Want het
instituut dankt zijn voortbestaan alleen hieraan, dat er nog zoiets
als een gemeente achter steekt. En dat er nog zo iets als
gemeenten zijn. is te danken aan het onbegrijpelijke geduld, aan
de liefde en aan de trouw van Christus.
Moet het hierop uitlopen, dat Christus terugkomt wanneer de
christelijke kerken op alle fronten en op alle punten zullen
hebben gefaald, wanneer het échec van de kerk definitief zal
zijn?
Maar er is toch r._„
gezegd. Niemand ontki IMM
gedachtengang die hier gevolgd wordt, niet beslissend. Beslissend
is of wij innerlijk hebben gecapituleerd voor de status qua. of dat
wij daaraan lijden, ja wat meer is. of wij hem nauwelijks meer
van dag tot dag kunnen verdragen. Modern, dat wil zeggen
hedendaags, calvinisme wil een nieuwe reformatie, of. wanneer
die term te zeer historisch is 'oelast. minder een reformatie dan
een regeneratie. Een regeneratie die niet ophoudt bij welke
grenzen dan ook. Een regeneratie die haar vastheid niet grondt op
wat omtrent Christus is gezegd, maar op de verhoogde Heer zelf,
op zijn Woord en op zijn Geest.
C. RIJNSDORP
