ONDAGS
BLAD
Daödromen in het
ODENWALD
TURF IN JE RANSEL
VRAAG HET
MAAR AAN
SANDRA
„Tweede paradijs" gaat aan „Antobahn"
timmeren om toeristen te trekken
Ook triomfen in buitenland
Koninklijke Militaire
Kapel glorieerde in:
wijn en onderga
het onontdekte"
„Proef onze
de rust van
ciseAj
ijl Iri t1 fa
1
1
ZATERDAG 18 JUNT 196*
Er zijn maar weinig marsen
gecomponeerd die zo goed de
tijd hebben weerstaan en op
zo'n grote (blijvende) popula
riteit hebben kunnen bogen
als „Turf in je ransel'' de De-
fileermars der Grenadiers.
Zelfs twee wereldoorlogen
die de militaire muziek met
tal van tintelende marsen heb
ben verrijkt, hebben haar
niet van haar plaats kunnen
verdringen. Vandaag de dag
nog is de mars een „suc-
:esnummer" van Roodesrhool
lot Terneuzen en van Den
Helder tot Maastricht.
„Turf in je ransel"' is van
Frangois Dunkier sr., de man
die de Koninklijke Militaire
Kapel in de eerste jaren van
haar bestaan voortreffelijk
leidde. Het verhaal gaat, dat
hij- de' mars arrangeerde op
de melodie van een Holsteins
liedje dat prinses Louise, ge
malin van prins Frederik, de
tweede zoon van koning Wil
lem I, op een van haar reizen
naar het ouderlijk huis uit
Duitsland meebracht.
Men zal moeten erkennen
dat de oude Frangois, al zal
hij nooit hebben gedroomd
dat zijn mars generaties Ne
derlanders zou „aanspreken",
gevoel had voor goedliggende
melodieën. „Turf in je ransel"
sloeg direct in. Duizenden
liefhebbers van militaire mu
ziek hebben in de loop der
decennia enthousiast geap
plaudisseerd als in de concert
zalen de laatste tonen van de
Na de Marinierskapel der Koninklijke Marine is in
onze serie Militaire muziek" nu de Koninklijke Mili
taire Kapel aan de beurt. Deze kapel kan bogen op een
hoge leeftijd. Zij werd nl. geboren op 7 juli 1829, gelijk
met de afdelingen Grenadiers en Jagers, waaraan zij
nauw verbonden is gebleven. Iedereen heeft van de
KMK gehoord, al was het alleen maar door de mars
,,Turf in je ransel", waarmee zij reeds in de eerste
helft van de vorige eeuw furore maakte.
mars waren verstorven. En
duizenden en duizenden ver
moeide soldaten hebben op de
muziek van „Turf in je
ransel" de laatste kilometer
van een lange mars dapper
uitgelopen.
De- nadm „Turf in je ransel" is,
vindingrijk als zij nu eenmaal
zijn, door soldaten bedacht. De of
ficiële titel luidde: Defileercnars
der Grenadiers. Echter in die da
gen al vonden de soldaten dat de
uitrustingsstukken hen te zwaar
vermoeiden en daarom vulden zij
hun ransel eerst met stro, later
met... op maat gesneden turven, en
zij hadden genoeg gevoel voor hu
mor om daar de spot mee te drij-
Oudste
Deze Defileermars behoort tot
de oudste muziek van de Konink
lijke Militaire Kapel. En die kapel
dateert van 1829. Op 7 juli van dat
jaar vaardigde koning Willem I
een Koninklijk Besluit uit waarbij
hij de oprichting gelastte van een
afdeling Grenadiers bestaande uit
drie bataljons, en een afdeling Ja
gers van twee bataljons, die zou
den dienen onder „het oog des Ko-
nings". Aan de staf, aldus het KB,
zouden worden toegevoegd acht
tien muzikanten en tien „kwekelin
gen" onder een kapelmeester. Van
die tijd af heeft er tussen de kapel
en de Grenadiers en Jagers een
hechte band bestaan.
Bij het aanstellen van een kapel
meester viel de keus op Francois
Dunkier sr. en de autoriteiten had
den moeilijk een betere keus
kunnen doen. Onder zijn kundige
leiding zette de kapel de eerste
stap op de weg naar internationale
vermaardheid. Hij en zijn zoon
Frangois Dunkier jr. hebben tot
diep in de jaren zeventig van de
vorige eeuw het stempel van hun
muzikale persoonlijkheid op het
muziekkorps gedrukt. Zij waren
hebben er zeer veel toe bijgedra
gen dat de kapel snel in aanzien
en betekenis toenam. Het predi
kaat „Koninklijk" dat de kapel in
1876 verwierf is aan hun kunde en
aan hun onvermoeide ijver te dan-
Bekwaam
De kapel heeft de jaren door
voorbeeldig aan de „imago" van
het leger gewerkt. Zij werd meer
dan louter een „visitekaartje" deel dat het leger niet zon ei*ge
dank zij de muzikanten, en dank grote plaats in zijn hart gaf. De
zij de kapelmeesters en directeu- marsen door Den Haag, in dagbla- slagen de grote dagen van
ren. den aangekondigd, bracht het pu- pel te doen herleven?
Dunkler sr. leidde haar 20 jaar, bliek op straat. - - -
zijn zoon 27 jaar. Bijna een halve Helaas, die traditionele concer-önaö
eeuw lang heeft dus een Dunkler ten worden niet meer gegeven. Zij Van Yperen begon de kapel haar
aan het hoofd gestaan. Onderkapel- zouden vermoedelijk ook niet tournee door de wereld: Genève
meester Vollmar zwaaide 14 jaar meer in deze tijd passen. Maar <1951), Edinburgh <1952), Verviers
lang de dirigeerstok, kapelmeester nog altijd trekt de Koninklijke Mi- <1953), Vichy, Bern. Londen
Van der Linden acht jaar en kapel- litaire Kapel door het land... en <1954), Luxemburg <1955), Dussel-
meester, later directeur. Bouwman door de wereld- Een honderd con- dorp en Aken <1958)... Overal een
maakte de 23 ja^r vol. certen per jaar staan altijd op het enthousiast publiek, dat de kapel
Daarna kwamen twee directeu- programma, naast de gewone taak, toejuichte. En dat wilde wat zeg-
r??-jVier "aam deze generatie nog die de kapel heeft te verrichten, gen in landen, waarvan de bewo-
me« eie dr- Louis Men ziet en hoort haar bij de ope- ners door eigen kapellen zijn ver-
Walther Boer die het direc- ning van de Staten-Generaal, op wend.
teurschap een kwart eeuw vervul- ouderdagen van het leger, bij
de, en Rocus van Yperen. die dit beëdigingen, dodenherdenkingen 1 aProe
18 jaar deed voordat hij werd be- en taptoes - met als grootste daar- Op de Tattoo van Edinbureh
noemd tot inspecteur van de mili- van de internationaal bekend 3e- de uitnodi^ng tot deelnemhil was
taire muziek, een benoeming die worden Taptoe Delft. een grote eer - werd bi? vÏÏ
Over hl? suc^ van WamferToe'r D -, Yperfntajt Jiïn gehore? dS? git-
in Ronerdam schreef Ch. A. Coche- ^ei' 3 Va^YDereliTeiddi^"41'f T
ret eens: „Wanneer hij z'n witte In 1945 werd luitenant-kolonel toe Delft en hH .maakte"^* Tan"
handschoenen aantrok voor de slot- Van Yperen opgedragen de Ko- toe Delft In één keïr nt faam
mars stond het publiek op en zou ninklijke Militaire Kapel haar ou- ervan ging uit over hepl F,,
meegemarcheerd hebben als er de glorie te hergeven. Het was een LaT zH HrnnJ ITrflr ti K
plaats was geweest op de Plaats" opdracht, die moeilijk en zwaar vlrenièL Staten hit L hp
'DeDoelc,• di X lftTerdd rk 5."^' Sï?
B'oei Wdie enkel
Walther Boer leidde de kapel i I
de uiterst moeilijke periode tussen leraar "aan Toonkunst was wildé
twee wereldoorlogen en hij deed hij proberen het reserve-officiers- KnniniritiL- iw-.-* ir
dit knap. De artistieke prestaties schap te combineren met zijn be- Koninklijke Militaire Kapel be-
werden zodanig opgevoerd dat zij roep als leraar. Hij kwam in kon- kend onder de drie letters KMK.
tot ver over de grenzen een voor- takt met dr. Walther Boer, die een Zij is 57 man sterk, allen be-
treffelijke reputatie kreeg. Niet al- opvolger zocht doch die opvolger roepsmusici, die hun vak
leen de marsen door de stad maar zelf wilde aanwijzen. Hij wees de verstaan tot in de toppen van
ook, en misschien wel vooral, de heer Van Yperen aan, nadat deze hun vingers Als ri\ ontreed» i«
concerten in de „tent in het voor een streng ««men was van eeT eroie 1L 1
Haagsche Bosch en de buitencon- geslaagd. schare Iuiste-
certen in Rotterdam droegen veel De ogen die op hem werden ge- fa.a^s vcrzckerd- En onder die
bij tot haar populariteit. richt waren uiteraard zeer kri- 'u'steraars zijn er altijd die de
De Koninklijke Militaire Kapel tisch. De oorlog had de grote vurige hoop koesteren, dat de ka-
sprak sterk tot de verbeelding van naam van de kapel niet in een pel „Turf in je ransel" niet zal
het Nederlandse volk, ook tot dat vergeetboek doen terechtkomen, vergeten.
Bensheim. Lindenfels, Bad
König, Michelstadt of Erbach:
slechts een greep uit de veelheid
van nederzettingen.
Prins op bezoek
Achter de tapkast van hotel
Zur Post in Höchst, een handvol
kilometers boven Bad König,
zegt 39-jarige blonde pachtster
Irma Bender trots: „Ihre Köni-
gin Wilhelmina war damals noch
hier". Dat was in 1900 toen de
jonge Koningin eenmaal haar
toekomstige echtgenoot prins
Hendrik in zijn hotel kwam be
zoeken. Nog wordt iedere gast,
die erom vraagt, kamer 8 ge
toond, waar de prins in die tijd
logeerde: een eenvoudig vertrek
met gebeitste vloer en kleine ra
men, die uitzicht geven op de
paardestal, toen nog wisselsta-
tion voor de postkoetspaarden.
Hij woonde er incognito en
stond bij de hotelgasten bekend
als Herr von Bülow. Slechts intie
me vrienden wisten, dat hij hier
was om Koningin Wilhelmina te
bezoeken, die logeerde bij haar
tante, de gravin von Er-
bach-Schönberg in Bad König.
Ontmoetingen, die op 12 oktober
1900 leidden tot de verloving op
het slot van Bad König.
Wijngebied
Het Odenwald heeft ze meer,
zulke trekpleisters. Het dorpje
Bensheim is er één van, een tot
ver over de grenzen bekend wijn
gebied met verscheidene wijnkel
ders, waar de toerist gratis kan
proeven. De streek wordt wel de
Rivièra van het Odenwald ge-
§ANDRA VAN OS uit
Soestdijk, 24 lentes,
charmant gesneden blauw
uniform, 1,61 meter lang
(spijtig: „net 4 cm te
weinig om te gaan vlie
gen") is een van de acht
stewardessen, die als
men de reis iiaar het
Odenwald per Europabus
wil doen de toerist be
geleiden op zijn 500 km
lange trip.
Het Rijndal, waardoor de
route leidt, kent zij uit het
hoofd: elk slot, elk dorp, elke
legende ook. Nog maar net
een maand is Sandra (ex-
REM-TROS-secretaresse en
een half jaar studente
Duits in München) gastvrou-
we op de bus, maar niets is
haar meer vreemd aan het
aan toeristische blikvangers
rijke traject.
Tegen kantoorwerk kan ik
niet, lacht zij. Daarom doe ik
nu dit. Afwisselend werk, je
komt veel met buitenlanders
in contact, vooral met Ameri
kanen, die graag per Europa
bus Europa „doen". We her
kennen ze altijd aan hun vra
gen. Het zijn mensen van cij
fers. Ze willen weten hoeveel
inwoners de steden, die we
passeren hebben of hoeveel
bommen er vielen in de oor
log....
Binnenroutes
Wie per Europabus naar
het Odenwald gaat, kan tot
Wiesbaden meerijden (prijs
retour 43). Een ruim twaalf
Het „Fachiverk"-raadhuis van
Michelstadt: slechts een van de
schilderachtig romantische atlruc-
ties van de dorpen in hel Oden-
ivald.
De toerist-op-doorreis
rijdt er gemakkelijk aan
voorbij. De drukte van de
Autobahn laat geen tijd en
blik toe op het land achter
de horizon. Er staan ook
geen wegwijzers. Toch
zegt iedere Duitser op het
stukje land van honderd
kilometer in het vierkant
tussen Darmstadt en Hei
delberg: „kom hier het
tweede paradijs zien.
Proef de wijnen van het
Odenwald, bezoek onze
dorpen in de heuvels, die
nog maagdelijk zijn en on
derga de rust van een
nog onontdekt vakantie-
gebied."
Vergaand chauvinisme
van op bezoek en dus geld
beluste toeristen-bureaus?
Of de roep van een streek,
die zich onrecht voelt aan
gedaan omdat zij evenveel
recht meent te hebben op
een eigen toeristenstroom
als het Rijndal, het Zwarte
Woud, Bieren, de Eifel of
de Harz: traditionele trek
pleister voor elk jaar gro
tere groepen Duitsland-gan-
gers?
Wie de horden door Rüdes-
jheims Drosselgasse zag joelen,
[de overvolle salonboten zag
aanleggen in de wijndorpen, bier-
jtonnenjool moest ondergaan in
i de op toerisme ingestelde feestza
len van Beieren, zal beamen: de
rust zoekende vakantiganger
zal deze meer dan elders vinden
[in het Odenwald. In het ongerep
te land, dat al eeuwen van zijn
historie lijkt te liggen dromen.
In de pittoreske dorpjes, die zo
maar lijken te zijn neergestrooid
op het groentapijt van wouden
en velden.
En dat willen de autoriteiten
in alle gemoedelijkheid overi
gens maar duidelijk maken
aan de honderdduizenden Auto-
bahntoeristen, die jachtend naar
hun einddoel, het oog op na
tuurschoon verliezen: „vergeet
ons niet, kom bij ons eens even
uit die auto".
Het Odenwald ontwaakt. Dat
wil zeggen: voor het toerisme.
Want wakker is het land altijd
geweest. Dat bewijzen nog de
ruïnes van de talrijke Romeinse
vestingen uit het begin van de
jaartelling en dat illustreren ook
de legendes, die ontelbaar zijn
en die nog in elke dorpsherberg
worden verteld. Het is een
streek met eigen historie. En wie
daarvan in alle rust iets wil proe
ven, hoeft tussen Darmstadt en
Heidelberg alleen maar even
linksaf te slaan, de groene heu
vels in te rijden, de talrijke
„Gasthöfe" te bezoeken en op de
kaart te zoeken naar dorpjes als
weken eeri-
in een kfi-
brengt.
dat menige toerist deze
plaats koos om er zijn vakantie
door te brengen en van hieruit
het Odenwald te verkennen.
Schilderachtig zijn „Fach-
werk-huizen", de nauwe straat
jes, het dorpspleintje. Men
proeft er nog de romantiek, die
in vele andere vakantiedorpen
door massale toeristenstromen al
lang verdwenen is.
Vakantiegangers met een hang
naar het oude biedt net Oden
wald zijn rijke historie, zicht
baar gehouden door een aantal
indrukwekkende burchten. De
Breuberg in Neustadt, de burcht
in Lindenfels, het slot in Erbach
en dat in Bensheim zijn er maar
enkele voorbeelden van. Gidsen
zullen trots en uitvoerig eeuwen
oude geschiedenissen opdienen.
Want zo zijn de Odenwalders:
hun land en zijn historie zijn
hen heilig.
Voor het grootste deel zijn zij
landbouwers. Slechts een beschei
den deel werkt in de industrie,
die men er vrijwel niet aantreft.
uur durende rit met stops in
de grote steden. Wél lang,
soms ook vermoeiend, vooral
als het warm is (geen air-con-
ditioning, geen dranken aan
boord), maar wél een trip, die
toeristisch gezien de vermoeie
nissen loont. Vrijwel overal
wordt de Autobahn gemeden
en kiest men de binnenroutes.
Een belangrijk deel daarvan
leidt door het Rijndal.
Het is een van de vele rou
tes (men kan zelfs helemaal
naar Beiroet) van de Europa
bus-organisatie, die in Neder
land wordt vertegenwoordigd
door de Nederlandse Buurt-
vervoer Maatschappij (NBM)
in Zeist en die in Frankfurt
(de Deutsche Touring Ge-
sellschaft) haar hoofdzetel
heeft.
Eenmaal in Wiesbaden
moet men voor het Odenv/ald
overstappen. De reis verder
dient dan echter wél van tevo
ren te worden georganiseerd.
De NBM in Zeist geeft daar
over alle inlichtingen. En met
alle verdere vragen kan men
terecht bij Sandra of haar ze
ven collegaatjes. Een ant
woord hebben zij op al-
De enige, die internationaal
naam heeft gemaakt, is de ivoor-
bewerkingsindustrie in de buurt
van Erbach. Maar meer dan een
industrie is het een handwerk, in
tal van kleine werkplaatsen uit
geoefend. De produkten kunstig
uitgesneden voorwerpen vin
den hun weg naar alle delen van
de wereld. Elke toerist kan ze
komen bewonderen en (duur)
kopen. In de werkplaatsen zal
hij vriendelijk worden verwel
komd, zal hij vaardige kunste
naarshanden kunnen zien wer
ken en een blik mogen werpen
in de rijk voorziene uitstal
kasten.
Rush
Wie naar het Odenwald gaat
om er vertier te zoeken zal dat
er echter vergeefs zoeken. Hij
vindt er slechts de rust. Het is
een streek, waar hij nog on
gestoord kan dagdromen.
Of dat nu is op de dorpster
rasjes, in de uitgestrekte bossen
of op het terras van het staalbad
in Bad König, waar hii a raison
van 700 gulden in de maand zijn
bloedcirculatie kan laten stimule-
Het is een land. dat vroeg naar
bed gaat en vroeg opstaat Een
land van boeren, dat de toerist,
die ervan houdt, alles biedt voor
een paar ontspannende vakantie-
Zeker als hij zijn intrek neemt
in een van de vele „Bauernhöfe",
die hun deuren wagenwijd open
zetten voor de toerist: het Oden
wald biedt naast zijn 4000 hotel
bedden ruim 600 bedden in boer
derijen.
Nü nog voor een groot
deel onbeslapen, zelfs in het
hoogseizoen. Maar de Inte
ressen Gemeinschaft Oden
wald, waarbij vrijwel alle
gemeenten zijn aangesloten,
stelt alles in het werk de
toeristenstroom te stimule
ren. Meer dan vroeger tim
mert zij aan de „Autobahn"
om de in Rijnwijn te ver
drinken dreigende toerist
toe te roepen: vergeet ons
niet. Wie echte „Erholung"
zoekt, vindt dat pas in het
Odenwald.
