Nieuwe worsteling om gezag van de Schrift
Dorothee
Lofzang op de
Heilige Schrift
Ds. Maris zag in India
vreemde discriminatie
GEESTELIJK
LEVEN
ezfa? Mhdadfmt1;
Pleitbezorgster van
„latente kerk"
ZATERDAG 21 MEI 196*
(Van onze kerkredactie)
TTET was te verwachten dat de nieuwe dogmatische studie van
prof. dr. G. C. Berkouwer de aandacht zou trekken. In zekere
zin kan gezegd worden, dat er op werd gewacht. Ontegenzeggelijk
vormt het gezag van de Schrift en vooral de aard van dat Schriftgezag
het belangrijkste theologische probleem, dat op dit moment de gemoe
deren van de orthodoxe gelovigen bezig houdt. Een stroom van recen
sies en artikelen verscheen dan ook in de afgelopen weken in de ker
kelijke pers. En vaak gebruikte een schrijver Berkouwers boek alleen
maar als springplank om te zeggen, wat hij wilde zeggen over dit
onderwerp.
Niet slechts in Nederland, maar ook in de Verenigde Staten wordt aan dit
onderwerp uitzonderlijk veel aandacht geschonken. Reeds tien jaar geleden
schreef de hoofdredacteur van Christianity Today, dr. Carl F. H. Henry dat het
gezag van de Schrift in onze tijd geheel nieuw doordacht en verdedigd moet
worden. En ook daar werd sindsdien een ontelbaar aantal artikelen in vele
bladen gepubliceerd, maar vooral in de bladen die geredigeerd worden door
wat nu heet de conservative evangelicals". Misschien zouden wij die naam het
beste kunnen vertalen met „evangelische orthodoxen".
Waarom leeft dit onderwerp juist in deze beide landen? Er is, dachten we,
maar één verklaring: Aan het einde van de vorige eeuw en in 't begin van deze
eeuw, werd juistinde Verenigde Staten en in Nederland een dam opgeworpen tegen
de bijbelkritiek en tegen wat men noemde: aanvallen op de bijbel. Eigenlijk zouden
we moeten spreken van twee dammen, want er is een groot onderling verschil.
In Nederland was het vooral een kerkelijke dam. de leeruitspraak van Assen van
1926. In Amerika was het vooral een buiten- of bovenkerkelijke dam, de serie
geschriftjes onder de titel „Fundamentals of the Faith", die een miljoenenoplage
bereikten. Van deze serie werd de naam „fundamentalisten" afgeleid die in de
laatste jaren jaren steeds meer
een scheldwoord is geworden.
Ondermijnd
Jong probleem
Frarue afbeelding.
ze heilige Schrift de wil van God nisaties moderne belijdenissen op De evangelist Mattheus
volledig bevat en dat al wat de te stellen. En meestal was het
eerste punt: „Wij geloven in de
mens heeft te geloven om behou- bijbel als het onfeilbare Woord
Ov«M-7i#»n wa Ha twAeduizend den te worden daarin voldoende van God". Men koos voor het
Jw tert^h'eteS. dïrïJS B«leerd wordt" woord dat de Rooms-Katholieke
we zeggen dat het probleem van gegrepen had om het leerge-
Onderzoek ?„8„rT jSJKAiSlrS H.
Sï OeSotl wordTTve" de plïaS ««""natie ton men de atad.e van de bubel door,
yao de bijbel in het geloof niet Fe. na de Reformatie kwam bet Jie _richüng natuurlijk m* v»Pj
gesproken, en ook niet in de ge- wetenschappelijk onderzoek goed
Ath^SS°P?sn in'de Reformat! M™ b«°" d°°r dr"" gësdmften:' dM "mëtK Te'"bijbel
wordt het noodzakelijk om ook Tn het heelal, te graven In de wel onfeilbaar zijn anders meende
een geloofsuitspraak over de bij- grond, te snijden in het menselijk P®"1 ge€n zeKerneid
bel op schrift te stdlen. maw voor- „chaami proeven te nemen in het
Assen functioneert niet meer
(niet meer volledig, zei voorzichtig
heidshalve de synode van Gronin
gen). De Fundamentals of the
Faith zijn een museumstuk gewor
den. Het is duidelijk dat de dam
men die in het verleden zijn aange
legd zijn ondermijnd. Dat gevoel
hadden vele orthodoxe christenen
in Amerika en zij stichtten het
blad Christianity Today, dat met
zijn 225.000 abonnementen een
blad met gezag is geworden, ook
al wordt het gezien als de spreek
buis van de „conservative evangeli
cals".
Een nieuw deputaatschap in de
Gereformeerde Kerken gaat zich
bezinnen op de aard van het
Schriftgezag. En al zijn de Christe
lijke Gereformeerde Kerken en ze
ker de Gereformeerde Gemeenten
nog niet aan deze problemen toe.
het is duidelijk dat hun jonge aca
demici er wel mee geconfronteerd
worden. De van oorsprong meer
piëtistische kerken als de Unie
van Baptistengemeenten en de
Bond van Vrije Evangelische Ge
meenten beginnen te beseffen dat
ook zij aan deze problematiek niet
ontkomen. Ook in de Hervormde
Kerk is er reeds bezinning ge
weest in het herderlijk sohrijven:
„De Leer aangaande de Heilige
Schrift", maar ook daar zal het
laatste woord nog wel niet gezegd
zijn.
Het behoeft dan ook geen ver
wondering te wekken dat het boek
van Berkouwer de aandacht trekt,
aan beide kanten van de dammen. We hadden het toevallig bij ons op
Maar ah deJjeiWit onfeilbaar ww4 hernlen„de de vrij-evangelische predikanten-
van de Reformatie. Opmerkelijk is
dat hij niet spreekt van de „onfeil
baarheid" van de Heilige Schrift,
maar op de slotpagina het woord
„betrouwbaarheid" gebruikt. Met
grote nadruk stelt hij tegenover
een formeel Schriftgezag, het ge
zag van de inhoud, de boodschap
en daar ligt in de Nederlandse Ge
loofsbelijdenis juist ook de na-
Begeerte
Berkouwer meent dat de kerk,
die de weg van het fundamenta
lisme, dat zo zeer bijbelgetrouw
wil zijn, koos, een verkeerde rich
ting heeft ingeslagen. Het funda
mentalisme, zegt hij,, moet men
niet zien als een onschuldige theo
rie :„Veel meer verduistert men
de verbanden, waarin God zelf de
Schrift heeft gegeven. Op de ach
tergrond van het fundamentalisme
ligt iets van de begeerte, dat Gods
Woord niet zou zijn ingegaan in
het creatuurlijke".
Met Bavinck wil B—kouwer
weer aandacht schenken aan „de
wijze waarop de Schrift als mense
lijk getuigenis tot ons kwam". Dat
mag echter niet gezien worden als
een beperking van het goddelijke,
maar het goddelijke van de
Schrift krijgt voor hem op die wij
ze pas zijn volle betekenis.
Juist daarom hebben in onze
tijd zoveel orthodoxe theologen,
die toch waarlijk bijbels willen
spreken, moeite met het begrip
„onfeilbaar". De bijbel, zeggen zij,
is niet onfeilbaar als geschiede
nisboek, of waar hij een visie op
het wereldbeeld geeft. Maar de bij
bel is wel onfeilbaar waar het gaat
om de boodschap. Maar er is een
nog groter bezwaar. Wie het
woord „onfeilbaar" gebruikt,
maakt het Woord Gods zo gemak
kelijk een ding op zich, maakt het
los aan de ene kant van de spre
kende God en aan de andere kant
van de luisterende mens. Juist
door nadruk te leggen op die ver
banden naar beide kanten, duiken
nieuwe vragen op.
Wie echter van Berkouwers
PROF. DR. RERKOEWER
te heb-
de dam te verstevigen,"de vergadering en van alle kanten
Fundamentals of the Faith kwam de vraag: „Mag ik het eens
nog weer eens. opmeuw bewerkt inzien„ Bcrkouwer> zou men kun_
uitgegeven in 1958, ..-.v..
een curiositeit geworden. En de nen zeggen, grijpt over Assen-1926
De opgeworpen dammen hebben Gereformeerde Kerken voelen er heen weer terug naar de bezinning
niets voor om Assen nog eens op van Bavinck. Hij bepaalt ons over
de belijdenisuitspraken van deze
ken. Maar het leven ging door. Èn Als het gezag van de Schrift verde- eeuw heen weer bij de belijdenis
al om duidelijk te maken, .guuiu xj* up««
de Reformatie niet de apocriefe laboratorium. En net moment jarenlang in Amerika nog
boeken aanvaardt en om het sola kwam dat de vragende en ioeken- dan in Nederland gefungeerd een nieuwere wijze te "herhalen,
scriptura te verdedigen tegenover de meng gici, begon te werpen als muren door en tussen de ker-
het Kerkelijk leergezag. op de bljbel.
Zoals men zich af-
Zo zegt de Nederlandse ge- **®e lieel»l in elkaar,
loofsbelijdenis: „Wij geloven al en de aarde en het menselijk li-
wat daarin begrepen is zonder eni- chaam. to vroeg men rich ook af:
ge twijfel.... omdat de Heilige 7
Geest ons getuigenis geeft in onze hoe x,t de b,JbeI ,n elk"r- Zo*,s
harten, dat zij van God zijn." En men wilde weten: Waar komt het
•ven verder: „Wij geloven dat de- heelal vandaan, hoe Is het
ontstaan, xo werd uiteindelijk die
vraag ook op de bijbel betrokken.
En zoals eens de Rooms-Katholie-
ke Kerk zich verzette tegen de
ontdekking van Galilei, zo verzet
ten duizenden eenvoudige gelovi
gen zich tegen het wetenschappe
lijk bijbelonderzoek. Het laatste
wat hen in deze wereld heilig was,
werd hen naar zij meenden ontno
men. Terwijl men al lang niet
drag van de Kerk van Zuid-India den moeten uitstappen. Uiteinde
niet te rechtvaardigen. lijk besloten ds. Maris
(Van onze kerkredactie)
AMSTERDAM Öe We*?
protesteerde tegen liet onder- relxiraad zegt alty'd te stry- Kerk van Zuid-India is ontevre- de conventie gemis't konden, wor-
zoek van net heelal, dat van God voor dee verdrukte en dènheid. Althans, tijdens hun be- den. Gelukkig slaagden zij er in,
"«Ttp«" Hii ««R de ICCC-ers benaderd met een ander vliegtui» iog net
hS r.Pu ™nderh<*ifn: door een groep voormalige con- "id op de conventie te arrive-
menselijk lichaam, dat God gescha- keert zich daarom fel tegen gregationalisten, die ook wil ren'
pen heeft en van God is. voelde de Zuidafrikaanse apart- uittreden. Al deze mensen zijn in- Volwaardig
m aïe^SV^VJaXI heidspolitiek. Daarom is het dertlid *ond'r Haf w ",f 5
Woord van God. onbegrijpelijk, dat de We
reldraad geen kans heeft ge-
Tneorieën zien de meer dan ergerlijke
discriminatie tegen te gaan,
paalde dfkeïk i&j'hit feit dat dé die nota bene bedreven werd
heidspolitiek. Daarom is het dertijd, zonder dat ze het zelf
g van het f f0ed wisten, in dc Kerk van
Zuid-India terechtgekomen.
De stukken, die op de vereni
ging betrekking hadden, waren in
het Engels gesteld, een taal, die -'3
meesten niet machtig zijn.
hun reis i
Wat bleek echter? Tijdens de
vlucht maakte dr. Mc.lntire een
praatje met de piloot en deze
ontkende, dat hij bezwaar had
gemaakt tegen het feit, dat er
twee passagiers te veel mee zou-
entie den vliegen. Bovendien waren
bijbel ook een boek van mensen in een kerk, die altijd als een maakte de ICCC-delegatie vreem- negen babies als volwaardige
Zo rees met kracht de vraag: j
Hoe kan het tegelijkertijd Gods modelvoorbeeld van de oe-
Woord zijn? Reeds yroeg was het cumene is beschouwd, name-
Bom- passagiers geboekt.
de dingen mee. Toen zij
bay wilden overstappen op het
vliegtuig naar Cochin, bleek alleen
°R^ndigKdïïf
Bekeren
Er was een tijd dat we alles
wisten, gesymboliseerd door
de naam van een NCRV'ru-
briek: ..Vele vragen, één ant
woord". Vandaag aan de dag
zou diezelfde rubriek kunnen
terugkamen onder de titel:
„Een Jtraag, vele antwoor
den".
Wat zijn we voorzichtig gewor
den. Wc durven niet langer
zo dogmatisch te jpreken a's
onze vaderen. We durven
over vele dingen niet meer
zo absoluut zeker te zijn. We
zien links en reents gevaren
opdoemen en proberen met
onze antwoorden neel voor
zichtig tussen do voetangels
en klemmen door te stap
pen. Daar zit iets goeds in.
Al te gemakkelijk hebben we
op onze inzichten in het verle
den de goddelijke imprema-
tuur gedrukt. En nu zien we
dat er toch wel andere aspec
ten aan vele vraagstukken zijn.
Maar het grote gevaar is dat
we nu doorslaan naar de an
dere Vant, dat we vanuit het
tijdperk der verabsolutering
van al onze Inzichten terecht
komen in de periode van de
relativering. De hond van
gisteren is ie kaï van van
daag geworden. maar in bei
de gevallen worden we gebe
ten.
Onlangs heelt een marxistische
hoogleraar uit Praag ;r.
West-Duitland een rede ge
houden. Daarin gebruikte hij
een zin die is blijven haken:
„Ik neem alleen die christe
nen 3erieus die mii proberer
te bek ;ren.
In een artikel voegde dr. W. A.
Visser 'i Hooft aan die
uitspraak loe: „Deze marxist
heeft een dieper doorzicht in
de aard van de Waarheid dan
menig christen, voor wie het
geloof slechts een mogelijke
weg is om het leven te vin
den."
Meer dan ooit zullen we in de
ze tijd, waarin zoveel relatiel
gesteld wordt, zeker moeter.
zijn van onze echte zekerhe
den. Christus is onze Zeker
heid. Hij is het laatste Woord
yan God aan deze wereld, de
enige weg tot de Vader. En
ivoor die waarheid zullen we
moeten uitkomen, want
Christus zei: Al wie Mij ver
loochenen zal voor de
mensen, die zal ook Ik ver
loochenen voor Mijn Vader
die in de hemelen is.
passagierslijst
veel heen en v
bet viertal toch
de schrijvers had gedicteerd niet
vol te houden was. Iedere schrij- Aldus vertelde ds. J. C. Mans
ver heeft immers een eigen stijl, uit Bloemendaal ons daags na
Het Grieks van sommigen was be- zijn terugkeer uit India. Gelijk wach'tlijst^bestond""omdat
vlucht was uitgeval-
Een toevallige samenloop van
nstandigheden zou men geneigd
zijn te denken, maar ds. Maris ge-
hoog klassiek bekend heeft de Internationale tevoren
te komen. Na lc ucuaciJ> moni uo. ëB„
gepraat, mocht iooft dat niet. Want bisschop Ajuo-
-l to05101- ga van een afgescheiden angli-
Vervolgens bleek, dat er een caanse groepering in Kenia, die
i j j-x j ook de conventie zou bijwonen,
op eigen gelegenheid reisde.
te. om nu dat geneunenis Raac[ van Christelijke Kerken len. De piloot wilde niet vliegen, ondervond in Bombay precies het-
mensenboek en toeni uoas (JCCC) zich het lot van de af- omdat er twee passagiers te veel zelfde. En hij was minder geluk-
insniratie- gescheiden groep aangetrokken ^en tpa®kl0 d0 ICCC-ers kig. zodat hij .de conventie net
I 2S en heeft een ICCC-deleontie. duidelijk, dat twee van hen eou- misliep.
(Van onze kerkredactie)
Prof. dr. G. C. Berkouwer
heeft alles wat hij over de Heili
ge Schrift wilde schrijven niet
in één deel kunnen samenvatten.
Het eerste deel is al enige we
ken uit en het tweede deel zal
vermoedelijk begin 1967 uitko
men hoopt de uitgever. Op ge
heel eigen wijze heeft de Am
sterdamse hoogleraar ons een
studie over de huidige proble
matiek van de Schrift gegeven.
Voor het eerst heeft hij ge
broken met de gebruikelijke me
thode om eerst over de objec
tieve bijbel te schrijven, te „be
wijzen" dat de bijbel Gods
Woord is, uit te leggen hoe de
bijbel dat is om dan aan te to
nen wat die bijbel voor ons be
tekent.
Hij heeft een biibelser metho
de gevolgd. De bijbel zelf be
wijst ook niet eerst dat God er
was en is en zal zijn.. De bijbel
begint met: ,Jn de beginne
schiep God hemel en aarde." Op
soortqelijke wijze begint profes
sor Berkouwer zijn boek met: De
bijbel en zekerheid, 'bedoeld
wordt de zekerheid van het ge
loof. Vervolgens bespreekt de
hoogleraar het getuigenis van de
Geest (dat niet losgemaakt kan
en mag worden van Gods
Woord). De Heilige Schrift als
canon en tenslotte in dit deel de
problematiek rondom het gezag
van de Schrift en de vertolking
van zijn boodschap.
In het Gereformeerd Week
blad heeft prof. dr. A. D. R. Pol
man al een vraagteken qezet ach
ter deze opzet. Wij zijn qeneigd
om er alleen maar een uitroep
teken achter te zetten. Mits we
deze volgorde van Berkouwer
niet canoniseren. Het kan ook
anders. Maar Berkouwerkoos
deze methode, omdat hij niet de
nadruk wil laten vallen op het
formele gezag, maar op het in
houdelijk gezag van de bijbel.
Onlangs schreef een Ameri
kaan (Anthonie A. Hoekema
van een dogmatische studie van
boek een nieuw antwoord ven
wacht op wat ons bezig houdl
komt bedrogen uit. Hij zou va;
hem ook teveel eisen. Berkouwq
stapt voorzichtig tussen theolo
gische voetangels en klemmes
door. Hij laat eerder zien wat w;
niet moeten denken en gelove:
dan wat wel. Berkouwer lost q
dit eerste deel er komt er noj
een de vraag naar de verhot
ding van het goddelijke en menst
lijke in de Schrift niet op. Het j|
de vraag of we daar ooit wel ee
nJ
Chalcedon
Eeuwen geleden heeft de kerl
zich reeds bezonnen op Christus
als Zoon van God en Zoon de
mensen. Ook toen was men stei-
ker in wat dat niet betekent da:
wat het wel betekent. Toen wen
gezegd door de synode van Chalc*
don, tegen Eutyches, dat deze bei
de naturen „onvermengd en onveii
anderd" zijn en tegen Nestoriu
dat zij „ongedeeld en ongescheil
den" zijn.
Misschien zal de kerk nooit ver
der komen dan nu te zeggen da
de bijbel boek van mensen ej
Woord Gods belde is. Zij zou te
gen de fundamentalisten kunnei
zeggen dat beide aspecten „onver
mengd en onveranderd" aanwezi|
zijn (het goddelijke wordt niet te
kort gedaan door het menselijke
en tegen de linkervleugel in d(
kerk dat xlj „ongedeeld en on
gescheiden" aanwezig zijn zodat j(
geen scheiding kunt maken tussei
wat van God en wat niet van Goi
is.
Maar hoe de kerk ook over di:
geheimenis zal spreken, een dinj
blijft zeker. Het onderzoek var
het heelal, zelfs de satellieten dii
de mens uitzendt, hebben het heelj
al niet van God afgenomen. Hei
onderzoek van de aarde heeft ii
geen enkel opzicht de uitspraat
„de aarde is des Heren" ondergra1
ven. Het onderzoek van het mensei
lijk lichaam heeft het ons niet
mogelijk gemaakt te zeggen:
zijt van God. Ook het onderzoel
van Gods Woord zal de bijbel nie
uit Gods handen rukken, want uit
eindelijk zijn de uitspraken „d
aarde is des Heren" en „het Woon
Gods" geen wetenschappelijk
waarheden, maar geloofsgetuigenis
sen. Zij zijn geen vrucht van hi
scherpe verstand, maar <van de vol]
ledige overgave van de total*
mens, naar lichaam, ziel en gees
aan Zijn Heer.
Prof. dr. G. C. Berkouwer
'fferkouwer: „Wie zijn boek leest,
krijgt het gevoel een forum bij
te wonen, waar een aantal he
dendaagse theologen heftig over
vitale aspecten van het theolo
gisch denken discussiëren." Dat
geldt ookzij het in wat mindere
mindere mate van dit nieuwe
werk. Berkouwer heeft de gave
om allerlei mensen aan het
woord te laten en wijst dan heel
voorzichtig op gevaren en ver
keerde accenten. Het gevolg is
wel eens dat men door de bo
men het bos niet meer ziet. Een
boek van Berkouwer moet dan
ook tenminste door ons al
tijd wel een paar keer gelezen
worden.
Ook in dit boek weer, blijft hij
wat hij nu al jaren is: de voor
zichtige Berkouwer, die voetje
voor voetje verder tast, maar al
tijd op bijbelse bodem wil blij
ven. De opzet die hij voor dit
werk koos, had in andere han
den misschien gevaarlijk kun
nen zijn. Hoe gemakkelijk is het
niet om te beginnen bij de ze
kerheid van het geloof en hei
getuigenis van de Heilige Geest]
om zo toch vanuit de menselijké
ervaring naar de bijbel toe te)
treden. Aan dat gevaar is Ber-
kouwer volkomen ontsnaptom-l
dat hij altijd weer hei üollel
Woord Gods met al Zijn gezad
laat spreken. Hij bewijst niet dat)
de Bijbel Gods woord is, hij gaat
er van uit.
Eigenlijk zou men van dit werk
Nederlandse Geloofsbelijdenis
over het Woord Gods zegt: die'
volledig bevat „al wat de men^
nodig heeft te geloven o
houden te worden." De nadrul
valt dan op „om behouden
ivorden." En in dat opzicht i)
bijbel voor Berkouwer volkomi
betrouwbaar. Zo werd zijn boei
dan ook een Lofzang op de Hei
lige Schrift, maar geen boei
waarin we nu eens een eenvon
dig antwoord vinden op al di<
vragen die ons momenteel bezii
houden. Het boek geeft geen ge-
makkelijke antwoorden, maar
toont waar de echte vragen lig
gen
De Heilige Schrift, deel I, doon
prof. dr. G. C. Berkouwer. Uit-j
gave J. H. Kok in Kampen.
(234 blz., 15.75.)
woord hoog te houden.
In Nederland kwam p--' dr. H.
Bavinck met de term „organische
inspiratie". De bijbel is een orga
nisch geheel. In de Verenigde Sta-
Engeland greep men naar
De Kerk van Zuid-India werd in
1947 gesticht. Anglicanen, congrega-
tionalisten, presbyterianen en me
thodisten gingen er in samen. De
nieuwe kerk. die ruim een miljoen
d. term ..plen.ry-verb.l" de bijbel 8ed°°pten telde werd beschouwd
-als een voorbeeld van oecumenisch
i, woord voor woord fem-,plreerd, samengara De van Ke-
In de oude ge. hriften van een rala echter, die tot de laagste
tachtig jaar geleden lezen we dan kaste van India behoren, voelden
oob b„ hertullnr d.l o.e, .oreer jSSET'gin'ïïïïï
de bijbelschrijvers als wel hun niserende tendenzen in de Kerk
geschriften door God waren inge- van Zuid-India. In januari zijn zij
uitgetreden en hebben zij de Onaf
hankelijke Anglicaanse Kerk ge
sticht.
Op een grote conventie op 5 mei
V/orxA/PAr 's de l0'd0r van deze kerk, ds. V.
verweer j Stephen, to t bisschop gewijd
door bisschop James P Dees van
Maar men ging zich ook verwe- de Anglicaanse Orthodoxe Kerk.
ren tegen de conclusies van de een enkele jaren geleden gestichte
bijbelkritiek. Van de 65 gcschrif- kerk in de Verenigde Staten, die
tjes die uitkwamen in de serie met de ICCC nauwe contacten on-
Fundamentals of the Faith, waren derhoudt. Bij deze wijding waren
de eerste twintig geheel gewijd ds. Maris en ICCC-president
aan de verdediging van het gezag Carl Mclntire tegenwoordig,
van de bijbel.
Ds. Dyson Hague schrijft: Het
boek Genesis is niet betrouwbaar
als het niet echt is. Want als het
geen geschiedenis weergeeft is het
niet betrouwbaar.
Reizen
Ge. eldig groot was de be
langstelling voor deze conventie,
zo vertelde ds. Maris. Voor het
eerst is nu in Kerala iemand uit
Prot dr. W. H. Griffith Thomas: de. tf kïl£*ÏÜSÏ £.1'
Als de geschiedenissen grotendeels ""d'„h!dd5? K°ld fS;
legendarisch zijn. verzwakken we n gema:ikt._om op d'e
on! lessen ovi Gods regering £nn.n «l^TWwgl de^oecn™-
gedeeld, dat het aantal uitgetrede-
Ds. David Heagle: Wat bieden nen hmiguit duizend bedroeg,
deze bijbelcritici ons? Niets! Wat schatte ds. Maris het aantal aanwe.
ontnemen ze ons? Alles! "Sen op 30.000, terwijl de Indiase
pers een getal van 50.000 noemde
In wezen sprak de synode van eI> verwachtte, dat het aantal Ie*
Assen op ongeveer dezelfde ma- Jf™ de nieuwe kerk tot bon-
nier. Het gezag van de bijbel was derdduizend zou kunnen oplo-
alleen te handhaven als ook de Pen-
historiciteit van de eerste Dit ondanks het feit, dat er van
hoofdstukken van de bijbel ge- de zijde van de Kerk van Zuid-In-
handhaafd blijft. De slang had dia sprake is van intimidatie, al
gesproken. de bomen in de hof dus ds. Maris. Hij noemde voor
waren zintuigelijk waarneembare beelden van haat en tegenwerking,
bomen. van ..anvallen met stokken en spe
ren. Daarbij komt het feit, dat de
uitgetredenen hoogstwaarschijnlijk
hun kerkelijke goederen kwijt
zijn. Ook in die dorpen, waar bij
na alle christenen uitgetreden zijn,
heeft de Kerk van Zuid-India de
denissen opgesteld. In Nederland kerken door de politie laten verze
is het nimmer gekomen tot een gelen. Kerken nota bene, die deze
echte belijdenis al ondernamen de mensen zelf met eigen handen heb-
Gereformeerde Kerken in 1930 ben gebouwd, waarvoor ze zelf al-
daartoe wel een poging en al had le kosten hebben gedragen, zegt
de uitspraak van Assen leergezag, ds. Maris verontwaardigd. Formeel
Maar in Amerika begonnen heel zal het wel juist zijn.
Belijdenissen
Dr. Dorothee SöUe is een theologisch geschoold filosofe,
die vorig jaar plotseling in het middelpunt van de be
langstelling kwam te staan, niet alleen in Duitsland, maar
ook ver daarbuiten, door haar rede op de Duitse Kirchen-
tag in Keulen.
Op uitnodiging van het Genootschap Nederland-Duits-
land is zij volgende week in ons land. Dinsdag 24 mei
spreekt zij in Rotterdam (Martin Behaim-Huis. 's-Graven-
dijkwal 52) en woensdag 25 mei in Den Haag (Post-
museum. Zeestraat 82), over „Theologie nach dem Tode
Gottes". Aanvang 20.15 uur. Wie haar lezingen wil bijwonen
wende zich tot de plaatselijke secretariaten van het Ge
nootschap: voor Rotterdam p/a Kamer van Koophandel,
Beursgebouw, Coolsingel 58; tel. 11.74.50 en voor Den Haag
mr. T. Scheer, Plein 18a; tel. 18.26.68.
,,Ik zou ook wel graag
vroom willen zijn, volgens
de Bijbel willen leven en
op Gods Woord willen ver
trouwen. Maar ik kan het
niet meer. Het denken van
ons, moderne mensen,
wordt door heel andere
dingen beheerst. Het is
vandaag moeilijk, om
vroom te zijn."
Zo sprak op 29 juli 1965
voor twee en een half duizend
Kirchentagsgangers 'n „leek",
een buitenkerkelijke, een
vrouw van 36 jaar, moeder
van drie kinderen, Dorothee
Sölle. Geen van de referaten
van de Kirchentag trok meer
de aandacht, verdeelde de
hoorders ook meer in pro en
contra, dan dat van haar over
wat zij noemde de „latente
kerk", het buitenkerkelijke
christendom.
Volgens mevrouw Sölle is de
belangstelling van de buiten
kerkelijke voor de kerk en
vooral voor het geloof veel gro
ter dan men oppervlakkig zou
denken. De kerk heeft grote
kansen, zegt ze. Maar de kerk
trekt zich in zichzelf terug,
stelt haar eigen normen, heeft
haar eigen levensstijl, zet zich
af tegen de buitenwereld, en
als de kerk wervend bezig is,
werft ze voor zichzelf. Men
schijnt het belangrijker te vin
den, of je kerkelijk bent, dan
christen. En terwijl de kerk
maar met zichzelf bezig is, gaat
de secularisatie door en verliest
de kerk haar gezag meer 0n
Anoniem
Maar gelukkig, dat Christus
niet alleen in de kerk leeft,
maar ook en juist in de wereld,
als het ware incognito, ano
niem. Zo spreekt mevrouw
Sölle van de „latente kerk", de
verborgen, onzichtbare kerk
Dat zijn mensen, die de naam
van Christus misschien nooil
noemen, maar die Hem predi
ken door hun leven, hun daden
Miljoenen behoren tot deze „la
tente kerk". Zij gaan misschien
nooit naar de „manifeste kerk",
maar leven toch (onbewust) uit
de verwachting van het komen
de Godsrijk.
Mevrouw Sölle deed geen
aanval op he'. bestaansrecht
van de manifeste, officiële
kerk. Zij meent, dat beide „ker
ken" recht van bestaan hebben
én op elkaar aangewezen zijn.
De manifeste kerk kan van de
latente leren, dat zij zich moet
hoeden voor de oogkleppen,
voor de zelfabsolutering Maar
aan de andere kerk kan ook de
latente kerk de manifeste kerk
De kerk zou een „stuk gewe
ten van de maatschappij" moe
ten zijn. De manifeste kerk
moet haar oude maatstaven op
geven, de muren, die haar van
de latente, stomme kerk schei
den, omverhalen. „God heeft
ons in Christus vrij gemaakt en
daarmee de grenzen opengebro
ken, zodat de officiële kerk
niet meer de enige plaats is.
Kritiek
De provocerende rede van Do
rothee Sölle riep, zoals te ver
wachten nu, veel kritiek op.
Men doet er goed aan te beden
ken, dat zij sprak in de Duitse
situatie en met de „manifeste
kerk" allereerst de Duitse
volkskerk op het oog had.
Deze lijnen heeft zij speciaal
theologisch doorgetrokken in
haar boek „Stellvertretung".
dat zojuist in Nederlandse ver
taling is verschenen („Plaatsbe
kleding. Een hoofdstuk theolo
gie na de dood van God", uitge
geven door Ambo, Utrecht en
Bosch en Keuning, Baarn als
AMBO-paperback, 175 blz.,
ƒ7,90). Juist nu in de gehele
wereld het vanzelfsprekende van
het bestaan van God verdwijnt,
kan de gedachte, dat Christus
de plaats van de afwezige God
inneemt. aan belangrijkheid
winnen, zo betoogt zij. Hetzelfde
onderwerp zal zij in haar
lezingen in Rotterdam en Den
Haag behandelen.
Dorothee Sölle werd in 1929
in Keulen geboren. Zij studeer
de oudheidkunde, filosofie, theo
logie en germanistiek en promo
veerde in 1954 in Göttingen in
de filosfie. „Ik heb bewust het
eind van de oorlog en de naoor
logse tijd beleefd, dat heeft er
mede toe bijgedragen, dat ik
theologie ging studeren. Boven
dien had ik op de middelbare
school goed godsdienst onder
wijs gehad". Zij was zelf zes
jaar lerares godsdienstonder
wijs. Vervolgens werd zij do
cente aan het filosofisch insti
tuut van de technische ho
geschool te Aken. Sinds eind
1964 is zij verbonden aan het
germanistisch instituut van de
universiteit van Keulen
