Wat gaat
u vanavond
opsteken?
Russische arbeiders
waren williger
r
OOK NU NOG
fiDVESBUREAU VOOR ARBEID IN HET BÜTTEHJIND
Hunter King Size?
Hunter filter?
Utrechtse student wurgde
vriendin met stropdas
Bescherming watervogels
onderwerp van gesprek
NIEUWE LEIDSE COURANT
DONDERDAG 5 MEI 1966
Nederlanders „deutschfeindlloh" '40-'45
„Soep uit
mestvaalt
geschept
Het heeft de heer B. A. Sijes van
het Rijksinstituut voor Oorlogs
documentatie heel wat moeite ge
kost om materiaal bij elikaar te
krijgen over de levensomstandig
heden van Nederlandse arbeiders
in Duitsland tijdens de Tweede
Wereldoorlog. De „dienstverplich
tingen" vonden hun ervaringen
meestal niet de moeite waard om
vast te leggen als zij kennis geno
men hadden van de ellendige om
standigheden waarin hun gezin en
vrienden geleefd hadden. Toch
heeft Sijes een omvangrijk hoofd
stuk over dit onderwerp toege
voegd aan zijn boek De Arbeids
inzet. De gedwongen arbeid van
Nederlanders in Duitsland 1940-
1945.
Sijes roept in herinnering dat er voort
durend klachten waren over de lonen en
de duur der tewerkstelling. Ook het over
maken van de lonen naar „huis" was een
bron van ergernis. Niet alleen kwamen
de lonen onregelmatig binnen, maar ook
ontvingen de vrouwen soms veel te wei
nig geld. De oorzaak was tweeërlei: de
arbeider verdiende te weinig of hij ver
bruikte te veel loon voor privé-doelein-
den. In het begin zorgde de staat voor
een voorschottenregeling. maar de afbeta
ling liep niet vlot en ook werd het loon
soms illegaal overgemaakt. Daarom werd
een overbruggingssteun ingesteld, aange
vuld met een sociale toelage.
Voeding
De huisvesting van de Nederlanders
Varieerde van goed tot uiterst slecht. Het
merendeel werd in barakken onderge
bracht, maar de legering en de sanitaire
verzorging lieten veel te wensen over.
Daarnaast was er onderbrenging in scho
len, cafés, kazernes, soms zelfs in gemeu
bileerde kamers. Vaak braken over de
huisvesting conflicten uit, evenals over
de voeding. De Duitsers begrepen wel
dat elke nationaliteit zijn eigen voe
dingsgewoonten had, maar dat betekende
niet dat zij hieraan ook tegemoet konden
Over het algemeen waren de
Duitsers teer slecht te spreken over de
arbeidsprestatie en wat zij noemden de
Arbeitsmoral van de Nederlanders.
Ofschoon volgens nazi-opvattingen de
Russische arbeider tot een minderwaar
dig „ras" behoorde, was men op hem,
althans voorzover het zijn ar
beidsprestatie betrof, veel meer
gesteld. Een Duitse bedrijfsleider zei
eens, dat hij 1100 Nederlandse vakar
beiders zou willen ruilen voor 400 Rus-
TftOKKEN IR OP UITt
ZIJ MVOilUft ZiEfK,
Zi} ZOCHTEN 6UHKS HUN FORTUIN,
Zl) VONDEN HET!
biedt het buitenland voor
flinke kerels, die niet willen
blijven prutsen, goede kansen!
.mtC*UN®«N «tMEEt vaoatSVENO:
HAA* V ra ECHT - A RN MIN «i
enkele rapporten van de Auslandprüfstel
le (briefcensuur) te Keulen, waarin op
grond van een analyse van enkele duizen
den brieven van Nederlanders naar huis,
de mededelingen van de tewerkgestelden
zijn samengevat. Deze rapporten geven
een beeld van mei tot oktober 1943.
Een van de Duitse pogingen om
Nederlanders „vrijwillig" voor
werk in Duitsland te lokken.
„Soep"
slechte verzorging zijn veelvuldi-
ger dan die van Belgische arbeiders.
Naast enkele uitlatingen van tevreden
heid zijn er dikwijls opmerkingen als
de volgende: „Het avondeten bestaat
uit een soep die eruit ziet als water
waarin smerige vodden gewassen zijn."
„De soep ruikt alsof men ze uit cc:
mestvaalt heeft geschept," Het verlof
geeft uitsluitend aanleiding tot klach-
De Duitsers maakten het volgen
de onderschrift bij deze foto:
„Eenvoudig maar schoon is de
huisvesting voor de jonge meis-
sen. Ook ever de Fransen werd gunsti
ger geoordeeld dan over de Nederlan-
„Brutaal"
Uit Duitse berichten blijkt, dat de Ne
derlanders „zeer brutaal" waren en in
niet geringe mate van elke goede gele
genheid gebruik maakten om naar Neder
land terug te keren. Dit komt onder
meer tot uiting in een rapport van het
Reichssicherheitshauptamt van 24 mei
1943. Melding wordt gemaakt van het
feit, dat de deutschfeindliche houding
van de dienstverplichtc Nederlandse ar
beiders in het gebied Münster steeds gro
ter omvang aannam en de Betriebsführer
voortdurend berichtten over Hetzreden,
brutaal optreden, sabotage van lichtere
aard en arbeidsverzuim. Ziektemeldingen
waren aan de orde van de dag, contract
breuk was schering en inslag en de ver-
lofsduur werd overschreden.
Weekendgangers gingen vrijdags naar
huis en keerden in de loop van maandag
of dinsdag terug. Op zaterdag ontbrak 60
pet. der Nederlanders. Uit de aard der
gedragingen moet niet zonder meer wor
den afgeleid dat de Nederlanders in
Duitsland een hoog politiek bewustzijn
hadden. Ongetwijfeld, de meesten waren
anti-Duits en anti-nationaal-socialistisch,
hun optreden was veeleer
Mishandeling
Menig Nederlander kwam door zijn
„disziplinloses Verhalten" in een Arbeits-
erziehungslager terecht, waar de ar
restanten werden mishandeld, terwijl zij
zware arbeid moesten verrichten. Menig
opposant is in deze kampen overleden,
voeding en medische verzorging lieten
alles te wensen over.
Illustratief voor de houding vai
Nederlandse arbeiders in Duitsland zijn
ten en bezwaren. De legering wordt
soms geprezen, meestal echter beschre
ven als smerig, ongezond en zelfs niet
beantwoordend aan primitieve eisen.
De ongedierteplaag geeft veel moeilijk
heden. „Wij liggen als vee in hoeken.
Voor wij slapen gaan moeten wij alles
afzoeken naar ongedierte." Over de be
handeling door Duitse bazen wordt
vaak geklaagd. „Men behandelt ons
hier als krijgsgevangenen. Enkelen
heeft men z«lfs geslagen." „Wij worden
hier als slaven gebruikt." „De slaven
handel leeft weer." „De bedrijfspolitie
slaat ons met gummiknuppels."
reel kritiek wordt geoefend op verzor
ging in geval van ziekte. „Men geeft er
hier niet veel om of iemand sterft."
„De dokter is er niet voor buitenlan
ders." „Als ik u vertel, dat onze be
drijfsarts bijna iedere avond dronken
bij ons in het café zit, dan weet u wel
genoeg." „Men behandelt ons als vee."
Het blijft tekenend voor de houding
van de Nederlandse arbeider, dat hele
kampen de verjaardag van de Konin
gin der Nederlanden feestelijk hebben
gevierd, ondanks het verbod. Zij gelo
ven, dat het einde van de oorlog zeer
nabij is. Weliswaar „weten nog niet
alle Duitsers dat zij de oorlog verloren
hebben." Maar „die Moffen zijn v
lijk nerveus geworden.
I>'iets-doen
De berichten over het gebrek aan
grondstoffen en het niets-doen zijn toe
genomen. „Het werk is zeer licht, dat
wil zeggen, er is geen werk. 's Morgens
laden wij een wagon en dat is alles.
Werk is er niet, maar men moet
toch zijn." Men weet helemaal niet
waarom men uit Nederland weg moest.
Uit een vliegtuig- en motoren fabriek
wordt bericht: „Er is bijna niets te
doen, af en toe liggen wij de hele dag
in de vleugels en slapen." De politieke
instelling van de studenten is niet ver
anderd. Hun brieven bevatten dezelfde
klachten als die van de arbeiders. Zij
zijn alleen beter geformuleerd en dik
wijl^ met bittere ironie doortrok-
Aldus het rapport. Niet mo^t worden
vergeten dat de Duitse Auslandpriifstelle
gepaalde keuze heeft gedaan en dat
frbeiders heus wel wisten dat de
brieven onder censuur stonden. Sommige
opmerkingen werden wel eens bestraft.
In mei 1945 bevonden zich In totaal 7,5
miljoen vreemde arbeiders en krijgsge
vangenen in Duitsland, wel een bewijs
welk een volksverhuizing Hitiers horden
hadden teweeggebracht.
Tv zondig? (20)
In deze tijd van vervaging der gren
zen tussen kerk en wereld kan ik
respect hebben voor een kerkeraad
die er probeert in voor te gaan, dat
we niet God kunnen dienen en de
wereld. Als we waarlijk willen leven
naar Schrift en Belijdenis, dan zal de
tv heel ver op de achtergrond raken,
ja, misschien wel geheel verdwijnen.
Mocht er van de kansels
waarschuwd worden
die ons en onze kinderen
ook via de tv.
Renkum H. van Roest
de gevaren
n bedreigen.
Tv zondig (21
Als men zijn tv pas
raadpleging van de gids gebruikt, dus
selecterende, dan kan men zo heb
ik het in de loop der tijd ervaren
dankbaar zijn dat God dit ook
in Zijn schepping gelegd heeft. Tv
geeft de kinderen nog meer band aan
huis. Wat vroeger buitenshuis gezocht
moest worden krijgen we nu thuisbe
zorgd. Denk aan het moois dat we
kunnen aanschouwen op het scherm
over de dierenwereld, het leven der
mensen in andere landen. Denk ook
aan de rampen die ons zeer nadrukke
lijk nabij gebracht worden, die ons
heenwijzen naar de grote dag der we
derkomst. Laten we onze kinderen in
deze onthutsende tijd toch niet blind
trachten te houden, maar ze veeleer
leren met open ogen gelovig in de
werkelijkheid te staan.
Berschenhoek Jac. v. d. Kooij
Tv zondig? (22)
Wat is vandaa* de dag nog zondig?
Is het gros van de mensen vergeten
wat ze bij de doop en belijdenis beloof
den? De wereld verzaken. Doet men
dat met een tv ja of neen? Het woord
„verlaat de paden niet die uw vade
ren u gewezen hebben" is nog steeds
Oud-Beijerland B. v. d. Wetering
Tv zondig? (23)
Wie kritisch kijkt en zijn kinderen -
dit ook leert gaat beter om met dit
medium, dan wie wettisch het bezit
van tv verbiedt. Als men aankomt
met het argument dat er de neiging is
naar alles te kijken wat de tv geeft,
dan kan ik hoogstens zeggen, wel,
dan getuigt men er toch wel van zeer
onvolgroeide christenen te zijn.
Leiden p. v. d. Taten
a
dan rookt u de
lekkerste grote
American die er is
dan proeft u niet
het filter, maar alleen
geurige tabak
nen opbouwen. Wat had destijds een
Johannes de Heer een vooruitziende
blik door de NCRV mee op te helpen
richten! Hoe kan men dit nieuwe me
dium weg proberen te denken? Maar
ja. in deze kring loopt men nu
maal ten achter. Tot vreugde var
wereld" en tot schade van de Kerk.
Tv zondig? (24)
De Indruk die het geval Barneveld
„naar buiten" gemaakt heeft (belache
lijk, geestelijke inquisitie, enz.) heeft
mij het meest van al getroffen. Dit
soort gevallen uit de extreem-ortho
doxe hoek breekt m.i. meer af dan
tien evangelisatiebijeenkomsten kun-
Den Haag
P. de Groot
publikaties het licht doen zien: het
eerste deel van de briefwisseling
Rost van Tonningeneen studie vai
J. C. H. de Pater over het protestants
christelijk schoolverzet en een bundel
studies van leden yan de staf van het
instituut.
Na onbeantwoorde liefde
Zichzelf hij
politie
aangegeven
de tijdens het bezoek van haar aan O.
enig gestommel te hebben gehoord,
maar ze was er niet van geschrokken
omdat het wel vaker lawaaierig was
in het huis.
Tv zondig? (23)
Wie zijn schuld belijdt zal barmhar
tigheid verkrijgen; wie zijn overtre
ding toedekt zal niet voorspoedig, zijn.
Dat zegt de Bijbel. Arme mens als
men zijn ogen richt op hetgeen niets
is. Alle achting yoor kerkeraad in B.
Rotterdam J. J. Quaak
Tv zondig? (26)
De zonde zit niet in het bezit van
een tv, maar in ons eigen hart. Daar
om zal ook het bedienen der knoppen
moeten gebeuren vanuit het levend
lid-zijn van Christus' kerk. Trekken
we ons van deze terreinen terug, dan
ontdoen we ons yan onze yerant-
woordelijkheid.
Alphen a.d. Rijn D. v. d. Zwan
Tv zondig? (27)
Wanneer we niet wisten te on
derscheiden, ja dan zou een tv zondig
hebben kunnen zijn. Maar het oordeel
des onderscheids hebben we wel. Ver
der: niet ten onrechte is wel eens
gezegd dat er geen terrein des levens
is, waarvan Jezus niet zegt Mijn.
Leerdam J. Steketee
(Ondanks een gestage stroom
ties zien we ons genoodzaakt de
discussie thans te beëindigen - red.)
UTRECHT De 23-jarige stu
dent J. W. O. uit Bilthoven, die
aan de Utrechtse rijksuniversiteit
chemie studeert, heeft gistermid
dag in zijn pensionkamer aan de
Bouwstraat zijn jeugd- en harts
vriendin, de knappe 20-jarige H.
B. (Jet) Muskens uit Nijmegen,
met zijn eigen stropdas om het le
ven gebracht omdat zij weigerde
zijn liefde voor haar te beantwoor
den.
Het meisje, dat in Enschedé studeer
de voor logopediste, was gistermorgen
naar de Domstad gereisd om op ver
zoek van haar vriend nog eens te pra-
over hun onderlinge verhouding,
die sinds augustus vorig jaar een se
rieuze liefdesverhouding leek, maar
die onlangs door Jet werd verbro
ken.
OVERSTUUR
Tegen half drie gistermiddag hield
de vierde jaarsstudent in de Biltstraat
een surveillerende motoragent aan.
,,Kan ik u even spreken?", vroeg hij.
„Ik heb m'n vriendinnetje vermoord",
zo liet de jongeman er op volgen, die
volkomen overstuur was en geen strop
das droeg. Hij is op het politiebureau
ingesloten en zal vandaag worden ver
hoord, omdat dit gisteren wegens de
emoties van de jongeman niet moge
lijk was. Zondag wordt hij aan de
officier van justitie voorgeleid. Dan
zal blijken of O. voor doodslag of voor
moord terecht moet staan.
HARDE WERKER
De student staat bekend als een
rustige, hard werkende jongeman, die
zich de laatste tijd veel zorgen heeft
gemaakt over zijn niet beantwoorde
liefde voor Jet. Zijn hospita verklaar-
een gelukkige vrouw
is goed
te herkennen
Opmoederdagwiltu het haar nog eens laten merken.
U houdt van haar. U kunt het met weinig woorden
zeggen ('kijk,...voor jou') en haar iets van goud
geven. Warm, rijk, heel persoonlijk goud.Goud dat zo
duidelijk spreekt van uw genegenheid en waardering.
goud maakt zo blij
oo
geschenken, die blijvend blij en gelukkig maken.
21 landen naar Noordwijk
(Van een onzer redacteuren)
ROTTERDAM Be
scherming van de water
vogels en van die water
rijke gebieden die voor
deze vogels een levens
behoefte zijn, vormen van
9 tot en met 14 mei de
onderwerpen van gesprek
op een internationale con
ferentie te Noordwijk aan
Zee. Een honderd des
kundigen uit 21 landen,
waaronder ook Afrikaan
se, nemen aan deze con
ferentie deel.
Organisatrice is het in
ternationaal bureau voor
geL^da/rifn zetel^efTin Bli de *oto; Het ^Bnet van de conferentie, de
S&k'SltCreau richt overwinteren ongeveer
- 20.000 brandganzen (driekwart van de wereld
populatie) in Nederland. De gans komt van
Nova Zembla.
zijn werkzaamheden op
Europa, Noord-Afrika en
het Nabije Oosten. Tot zijn
taken behoren de organisa
tie van de tellingen van wa
tervogels, het stimuleren van het
ringonderzoek en het streven naar
het behoud van waterrijke gebieden
en moerassen.
De telling van watervogels is van
groot belang. Zij geeft informaties
over de verspreiding en de stand vai
de vogels. Uit de tellingen is bijvoor
beeld gebleken, dat enkele vogel
soorten in aantallen sterk teruglo
pen. In 13 landen worden thans trek
kende en overwinterende eenden ge
teld, aan het internationale ganzen-
onderzoek werken zeven landen mee.
Aan de hand van tellingen en ring
onderzoek kunnen de maatregelen
worden vastgesteld die moeten wor
den genomen tot bescherming van de
vogels en hun milieus.
Het bureau heeft een lijst samenge
steld, waarop de tweehonderd be
langrijkste waterrijke gebieden in
Europa en Noord-Afrika staan ver
meld. Voor Nederland zijn dat het
J. A. v. Koeveringe
(50) overleden
ACHTERVELD (U.) Na en la
durige ziekte is op vijftigjarige leeftijd
overleden de heer J. A. van Koeveringe,
hoofd van de J. H. Donnerschool van de
Rudolphstichting.
Ruim zeven jaar is de heer Van Koe
veringe als hoofd aan deze lagere school
voor individueel onderwijs van de Ru
dolphstichting (voor regerings- en voog
dijpupillen) verbonden geweest. Daar
voor was hij onderwijzer aan een blo-
school in Sneek.
Een rouwdienst wordt gehouden in de
gereformeerde kerk van de Rudolph
stichting op zaterdag om tien uur, de
begrafenis om een uur op de Nieuwe
Begraafplaats te Dieren.
Akkoord over
„zoete" cao
(Van onze sociaal-economische redactie)
DEN HAAG Werkgevers en werkne-
ïers in de suikerwerk- en chocolade-in
dustrie hebben na langdurige onderhan
delingen overeenstemming bereikt over
een nieuwe cao voor de ruim 8.000 werk
nemers in deze sector. De lonen zullen 7
procent omhoog gaan, inclusief de huur-
compensatie, en de vakantietoeslag
wordt op 6 procent gebracht. Het aantal
gemeenteklassen wordt teruggebracht tot
twee. Voorts is de mogelijkheid geopend
van een waarderingstoeslag van maxi
maal 15 procent met een gemiddelde
voor het gehele personeel van 10 pro
cent.
Delta-gebied, de IJsselmeerkust, en
de talrijke plassen in Friesland, Over
ijssel, Utrecht, Noord-Holland en
Zuid-Holland. Deze Nederlandse mi
lieus zijn van grote internationale
betekenis voor het behoud van mil
joenen watervogels.
De congressisten zullen een werk
bezoek brengen aan Texel, Water
land en het Utrechts-Zuidhollands
plassengebied. Na afloop van de con
ferentie zullen enige deelnemers nog
een excursie maken naar Zeeland en
vogelreservaten en de Delta-werken
bezichtigen.
Was vergeten
Ds. H. J. Kater
officier ON
Ds. H. J. Kater, hervormd
predikant te Amsterdam, die de
huwelijksdienst van prinses Bea
trix en prins Claus leidde, is bij
Koninklijk Besluit benoemd tot
officier in de orde van Oranje-
Nassau.
Eigenlijk had ds. Kater dit lintje el
moeten hebben op koninginnedag, maar
bij het opstellen van de voordrachten
heeft een ambtenaar zijn naam over het
hoofd gezien, hoewel hij officieel vai
voorgedragen. Het ministerie van Justitie
heeft nu de fout zo spoedig mogeliiK
hersteld.
