HONDERD JAAR IN ZAND, ZON EN ZEE
Willem Hendrik en zijn bruid
droomden fantastische droom
Pioniersdrift
ii- -fs
Lekasin
appenbeck, de man die
iioordwijks roem tot ver
iver de grenzen bezong
Dankbaar
Huilende burgemeester zag zijn
visioen werkelijkheid worden
„Leen. hier
moet je
maar gaan
beginnen"
Oud-Noordwijk
Hoch Pieter
Bedijn
JlEUWE LEIDSE COURANT
ZATERDAG 9 APRIL 1966
j (Van een onzer redacteuren)
NOORDWIJK Met een
poot vreugdevuur op het
strand is vandaag de viering
van honderd jaar badplaats in
gezet. Feestverlichting en ver
sieringen maken IS'oordivijk dit
seizoen nog eens zo mooi en een
lange reeks aantrekkelijke
evenementen geeft uiting aan
de blijdschap om een ontwik-
keling. die Noordwijk aan Zee
van een bescheiden vissersdorp-
ie deed uitgroeien tot een va-
i kantie-oord met wereldfaam.
De eerste stoot in deze rich-
Itmg is indertiid gegeven door
drie doorzetters, 'die een hom
mage u aard ziin: Willem Hen
drik van Koniinenhurp. burge
meester C. Pické en Heinrich
Tappenbei-1;. Op deze pagina
kunt u lezen van hun pioniers-
drift, die hen tijd. geld en ge
zondheid deed opofferen om
Voorrhvijk het karakter te ge-
'ren dat bepalend zou zijn voor
ri'in toekomst.
rrote man van het
Hveede stadium
Heinrich Tappenbeck, die in
1887 met zijn gezin van Wijk aan
—Zee naar Noordwijk kwam en hier
de ontwikkeling- van de badplaats
j krachtige stimulansen gaf-
-jvu
(Van i
onzer redacteuren)
NOORDWIJK AAN ZEE Dat Noordwijk dit jaar zijn eeuwfeest als
badplaats kan vieren, is in de eerste plaats te danken aan Willem Hen
drik van Konijnenburg, die koud 25 jaar oud honderd jaar geleden uit
Scheveningen de eerste badkoetsjes haalde om hier het badbedrijf ingang
te doen vinden. De Noordwijkse pissers, lachten, maar Willem en zijn jonge
bruid Johanna Antonetta van Dijk hadden al lang uitgerekend, dat één
overnachting van een badgast in hun pas gekochte logement „De vergulde
Waegen" hun meer opleverde dan een kroegvolle avond neutjes pikkende
vissers.
En dus zetten ze door. Zij zagen
wat nog geen Noordwijker in die da
gen voor ogen stond: een dichtbe
volkt strand, honderden hotel- en pen
siongasten, een welvarend Noordwijk,
dat tot over de grenzen bekendheid
genoot.
De gesloten dorpsgemeenschap
stond echter sceptisch tegenover deze
droom en het visioen van Willem en
Johanna verloor aan helderheid,
ïeer hun gasten klaagden over
schimpscheuten van de dorpsjeugd en
stilzwijgende afweer van de ouderen,
die aan indringers geen behoefte ble
ken te hebben.
Eerste badman
Johanna en de pas in Noordwijk
aangekomen burgemeester Pické
hebben de gasten getroost en haar
man zoveel moed ingesproken, dat
hij besloot toch maar een badknecht
aan te stellen, de 28-jarige Pieter
Bedijn. Met deze eerste Noordwijkse
badman had Willem van Konijnen
burg een uitstekende keus gedaan. Be
scheiden en hulpvaardig won hij de
harten van alle gasten en bij zijn
veertigjarig jubileum' kwamen van
over de hele wereld gelukwensen voor
hem binnen. „Hoch Pieter Bedijn,"
de snelle en zekere pijnverdrijver
\(Van een onzer redacteuren)
tiOORDWIJK AAN ZEE Was
em Hendrik van Konijnenburg
\grondlegger van het badbedrijf en
rgemeester Pické de stichter van
j badplaats, de man die de groot-
stoot tot de verdere ontwikke-
heeft gegeven was Heinrich
naar de mythe wil te
uit Duitsland naar Nederland
n, waar hij na een misluk-
Wijk aan Zee in Noordwijk
Zee een machtig hotelbed-rijf
ïtte en de badplaats tot ver over
fgrenzen bekendheid verschafte.
heer Tappenbeck kocht voor
i zacht prijsje hotel Huis ter Duin
zes hectare grond. Zonder di^re
en kon hij daarmee niet veel be
ien en daarom zette hij een re-
(necampagne op touw die moder-
public-relations-officers hem niet
en kunnen verbeteren. Zijn ver-
argumenten voor Noordwijk aan
waren: het strand is er breed,
tniet door afvoerkanalen verontrei-
jde zee is er altyd fris en leven-
en de weelderig groene duinen
'onen een ongekende afwisseling.
HONGAARSE
)EL
spoedig werden de eerste zee
's verhuurd en moest Huis ter
i worden uitgebreid. In de zomer
1895 was het aantal badgasten
aelijk al tot driehonderd gestegen,
idag 13 augustus van dat jaar
'elkomde de heer Tappenbeck in
ter Duin een Oostenrijkse vor-
Jijke familie (ze had dertien ka-
besproken) en het volgende
jaar vertoefde in Noordwijk de bloem
van de Hongaarse adel. Eén van de
Hongaarse gravinnen bezorgde de
Noordwijkse jeugd een verrassing
door haar een middag vrij draaien
in de mallemolen od de kermis te
bezorgen.
In 1897 zag Noordwijk behalve
veel Duitsers gasten binnen zijn
grenzen uit Odessa, Calcutta,
Hongarije, Wenen, Glasgow en
Bradford. In hetzelfde jaar werd
op instignatie van de gemeente
secretaris de VVV opgericht,
naar Duits voorbeeld. En het jaar
daarop ging met de talrijke ba
ders ook de baddienst vooruit. Er
werden twee badvrouwen aange
steld. Driemaal per dag bepaal
de men met behulp van een ther
mometer de warmtegraad van de
zee en kondigde de temperatuur
aan op een bord aan het strand,
waarop tevens windrichting en
waterstand bij eb en vloed wer
den vermeld. Al spoedig stelde
men vervolgens een reddlngsvlet
ten dienste der baders, onder lei
ding van badschipper Engel Vink.
Steeds meer hotels en pensions
werden gebouwd. De ontwikkeling
daarvan is voornamelijk te danken
aan Heinrich Tappenbeck. die be
langstellenden de weg tot een goede
en praktische exploitatie wees en al
tijd als raadgever klaarstond.
Helaas verging het hem evenals
burgemeester Pické. Hij had zich
kennelijk te veel ingespannen voor
zijn hotelbedrijf en voor Noordwijk.
Twee jaar lang verbleef hij in het
buitenland om herstel van zijn ge
zondheid te zoeken, maar het mocht
niet baten. Op 1 september overleed
hij op zeventigjarige leeftijd te
Wiesbaden.
ten zakken bleven vooralsnog zon
derlingen heten, maar aan hun
komst was men .gewend en ze wer
den met al hun eigenaardigheden
door de Noordwijkers aanvaard.
Het grand-hotel Huis ter
Duin dat kan worden be
schouwd ais het centrum dat in
eerste instantie voor de be
kendheid ruin Noordwijk in
het buitenland heeft gezorgd.
Van hieruit legde pionier Hein
rich Tappenbeck contacten met
voorname buitenlandse fami
lies, die Noordwijk begonnen te
ontdekken als een badplaats
van allure. Hoewel het hotel
van de Zwolsmangroep zwaait
sinds enige tijd deel uitmaakt
nog altijd een Tappenbeck er
ais directeur de scepter.
NOORDWIJK Met hun onvermoei
de activiteiten hebben Van Konij
nenburg, Pické en Tappenbeck een
ontwikkeling ingeluid, die de dood
steek voor Noordwijk als vissers
plaats zou worden. Moet men dat
betreuren? Nee!
VEKER, men kan met nostalgie den-
ken aan het intieme oude Noord
wijk, aan de in de beschutting van
de duinen neerhurkende vissers
huisjes, romantisch en vreedzaam,
een oase van rust, een paradijs
voor dichter en schilder.
geparkeerde auto's tot stegen ver
nauwde straten en het mierenhoop-
strand, dan gaan de gedachten in
Van 500 naar
1.000.000
NOORDWIJK Nog ge
ruime tijd na 1866 waren de
badgasten op de vingers van
twee hamden te tellen. Pas in
1896 kwam het aantal in de
buurt van de 500. Daarna ging
het geleidelijk aan crescendo:
1898 - 906, 1900 - 1500, 1906 -
3740, 1910 - 5825, 1917 - 9963,
1922 - 10120, 1927 - 10370.
Na de oorlog kwam het mas
sale toerisme op gang, waar
door de aantallen een heel an
der karakter kregen. Vorig
seizoen bijvoorbeeld kwamen
er ruim 1.000.000 mensen zich
in Noordwijk ontspannen.
zo schalde het over het met vlaggen
en erebogen versierde strand en Pie
ter zwaaide nu een tikkeltje verle
gen naar de honderden met wie hij
zo vaak gezellig babbelde over het
weer, de zee en over alles wat een
vakantievierende vreemdeling interes-
Maar zover was het bij het pril
le begin van het badleven nog
lang niet. En toch werden langza
merhand de eerste successen ge
boekt. De secondanten en de oude
re leerlingen van het defitge insti
tuut Schreuders begonnen af en toe
een duik in het zulte nat te nemen
en hun goede voorbeeld werd. niet
land daarna gevolgd door de Ier ar pi
van 't Voorhoutse seminarie Hagge
veld. Willen Hendrik kocht er ééft
paar badkoetsjes bij en voor de be
zoekers uit de omliggende steden
schafte hij zich badstoelen aan.
Het ging goed. „De vergulde Wae
gen" werd al te klein. Willem Hen
drik kocht enkele malen enige stuk
jes grond van de gemeente om zijn
logement te kunnen uitbreiden. Het
badbedrijf begon te draaien. De bad
gasten, die zich naakt en wel uit de
koetsjes in de woelige Noordzee lie—
-riawy' m 'rid
(Van een onzer redacteuren)
NOORDWIJK AAN ZEE
„Leen, hier moet je maar begin
nen; zoek jij maar volk op met
kruiwagens en schoppen, en schep
de duintoppen tot die paal daar
gelijk tot een weg". Zo sprak de
dit jaar honderd jaar geleden naa
Noordwijk gekomen burgemees
ter C. Pické in maart 1883 tot de
stevig gebouwde straatmaker
Leenden Steenvoorden (38) en zo
ontstonden de Koningin Astrid-
boulevard en een aantal wegen
door de binnenduinenwaaraan
villa's zouden kunnen worden ge
bouwd.
Kan Willem Hendrik van Konijnen
burg als de grondlegger van het
badbedrijf worden beschouwd, de
stichter van de badplaats is zon
der twijfel burgemeester Pické,
die geld, tijd en gezondheid heeft
opgeofferd om het armelijke vis
sersdorpje Noordwijk om te toveren
tot een welvarend toeristencentrum.
In eigen luind
piCKé ZAG in, dat de gemeente
Noordwijk met exploitatie van de
duingronden zeer gebaat zou zijn
en om prijsopdrijving en speculatie
te voorkomen, beijverde hij zich
de zaak in handen van het gemeen
tebestuur te houden.
De gemeenteraad ging met het plan
tot aankoop van de duinen van
het rijk akkoord, maar niet dan
nadat de burgemeester zich per
soonlijk voor alle schade die uit de
transactie zou kunnen voortvloeien,
had garant gesteld.
Zo kon de ontwikkeling der bad
plaats ter hand worden genomen.
Een Bussemse tuinarchitect ont
wierp een fraai plan, dat onder
meer omvatte de aanleg van duin
wegen, een weide met rustieke
brug, een hertenkamp, een bad
huis en hotels.
Verbindingen
JLJAAR WAT is een badplaats zon
der goede verbindingen? De ont
sluiting van Noordwijk werd één
van Pické's grootste problemen.
Eerst werd het geprobeerd met
een paardentram Noordwijk-Pietgij-
zenburg, maar nog voor de dienst
kon starten, bleek al. dat de exploi
tatiekosten veel te hoog lagen.
Een volgende poging betrof een
stoomtrambaan over hetzelfde tra
ject. De raad had al vergunning
verleend voor het leggen van rails
toen bleek, dat de directeur-gene-
Hommage icaard
De heer C. L. W. Pické, de
eigenlijke stichter van de bad
plaats, die van 1866 tot 1885
burgemeester van Noordwijk
was en tal van activiteiten ont
plooide ten bate van de gro
tendeels arme bevolking.
raai van de Hollandsche Spoorweg
maatschappij zich niet met de plan
nen kon verenigen. Ten einde raad
werd vervolgens de lijn Noordwijk
aan ZeeKatwijk aan den Rijn ont
worpen met een aansluiting op
Rijnsburg.
Gedenkteken
FfURGEMEESTER Pické heeft in
Noordwijk een gedenkteken ge
kregen en dat heeft hij ruimschoots
verdiend. Hij behartigde de belan
gen van zijn gemeente met meer
zorg en met meer vooruitziende
blik dan iemand van hem mocht
verwachten.
Niet alleen komt hem de eer toe de
krachtigste stoot tot de stichting
van de badplaats te hebben gege
ven, op zijn naam staan ook de
stichting van de werkinrichting tot
leniging der armoede door werk
verschaffing, de oprichting van een
petroleumgasfabriek aan de West-
einderbrug, de stichting van een
mulo-school, de oprichting van de
spaarbank voor Noordwijk en om
streken en de in invoering van een
stoombootdienst op Leiden en Am
sterdam.
!b eldoener
JJE NOORDWIJKSE bevolking be
schouwde Pické als haar weldoe
ner. Bij zijn 25-jarig huwelijks
feest werd een tuinfeest aangericht,
dat tot diep in de nacht duurde
en waarop een hoogtepunt was de
zang van de meisjes van de Noord
wijkse breischool.
Juist toen de idealen van burge
meester Pické (een badhotel en
een stoomtrambaan) op het punt
stonden te worden verwezenlijkt
bleek, dat hij teveel van zijn toch
al met sterke lichaam had ge
vergd. Toen de tramweg feeste
lijk werd geopend, kon hij al niet
meer. Hij zat in een rolstoel voor
het raam toen de eerste trein de
feesttrein, langs zijn huis lawaaide.
De burgemeester kon zijn ontroe
ring niet bedwingen. Hij barstte in
tranen uit.
Een paar weken later stierf de stich
ter van de badplaats Noordwijk,
nog maar nauwelijks 51 jaar.
Noordwijk omstreeks de tijd, dat
Van Konijnenburg en zijn vrouw
een begin maakten met het bad-
De eerste Noordwijkse bad
meester Bedijn, aangesteld door
initiatiefnemer Willem Hen
drik van Konijnenburg. Hij
staat bij één van de vier koets
jes die honderd jaar geleden
door Van Konijnenburg uit
Scheveningen werden gehaald.
De baders werden ermee zee in
gereden, waarna zy naakt in
het water sprongen. Er is na
melijk een periode geweest
waarin het baden met een bad
pak aan zeer schadelijk werd
geacht. Gezien de omvang van
de badkostuums in die dagen
was het gevaar van wegzinken
inderdaad niet denkbeeldig.
niers met enig feestgedruis te her
denken. Men moet immers vrezen,
dat valse romantiek zich van het
Noordwijkse vissersdorp-verleden
heeft meester gemaakt. De ge
schiedschrijvers spreken andere
taal.
WAAR besteedden de Noordwijkse
predikanten een deel van hun tijd
mee luttele jaren voordat Van Ko
nijnenburg, Pické en Tappenbeck 'n
nieuwe koers uitzetten? Zij schreven
ingezonden stukken naar de dagbla
den om te bedelen voor de noodlij
dende vissersgemeenschap en be
stookten de minister met brieven om
hem te bewegen stukjes duingrond
af te staan tot teling van aardap
pelen en groente door de armen, on
der wie vooral de vissersweduwen
moesten worden gerekend.
PN EEN oud-visser vertelde ons:
„We hadden op die schuiten één
kooi voor drie man en soms slie
pen we bovenop de haring. Van de
drie zeekaken die je per dag kreeg,
bewaarde je er steeds één voor
thuis, want daar zaten ze vaak te
verroesten van de honger. Als je
een beetje lange reis maakte,
stonk het drinkwater aan boord zo,
dat de kok er een gloeiende pook
in moest houden voordat hij er
thee van kon gaan zetten. Het was
dan gewoon draderig".
TT"OM DAAR nu eens om. Men mag
als Noordwijker nog zo'n beschei
den baantje hebben met een even
bescheiden salaris, met het verhu
ren van zijn huis of het houden
van slapers kan een ieder een ze
kere welstand bereiken. En dan
praten we nog niet eens van de
middenstanders en de houders van
seizoenbedrijven, die van de vijfen
twintig miljoen gulden die de bad
gasten elke zomer weer in Noord
wijk uitgegeven een wel zeer vor
stelijk graantje meepikken. Nee.
dankbaarheid mag overheersen bij
dit honderdjarig jubileum.
Ruim 600 geslaagden
verkeersexa men
NOORDWIJK Van de 641 jongen*
en meisjes die verkeersexamen hebben
afgelegd, zijn er 626 geslaagd, van wie 86
met lof. Sinds inspecteur P. Verhoef in
1951 dc stoot gaf tot de invoering van
het verkeersonderrlcht op de Noordwijk -
scholen hebben meer dan zesdhlzend
jongelui het diploma behaald. Wethouder
P. den Otter deelde dit gistermiddag me«
bij dc diploma-uitreiking in Lido.
De namen van de gestaag
Willir lint naschool, klas 6A:
geslaagd 28( niet „tor*: Annet--Brinkgrcve.
Hermiettt GderMnBOaYvon Komtnerllflg. Jan
Korbee. Willem Dijkcma en Johanna Pas-
schier.
Klas A cn B: 37 deelnemers, allen, ge
slaagd, met ..lof": Paula Hegeman en Mar-
reken, i
I. - - deelnemers.
allen geslaagd.
Klas 6B: 28 deelnemers, allen geslaagd, 8
■et lof. t.w. Antonia Bakker. Cornelia van
sr Weljden. Maria de Barbansom, Johanna
Steenvoorden. Jeanette van Tulder. Lidwina
Bom. Alberta de Haas en Christina de Zwart.
Klas SA: 31 deelnemers, 30 geslaagd, met
„lof": Plony de Haas.
Klas 5B: 34 deelnemers, allen geslaagd
R.K. Jongensschool, klas 6A: 30 deelne
mers. allen geslaagd.
Klas GB: 26 deelnemers, allen geslaagd, mot
„lof" 7: t.w. Martlnus van Bohemen, Jo
in Oosten. Bartholomeus Alkema-
Klas 5A: 39 deelnemers. 37 geslaagd, 7 met
„lof" t.w.: Gerardus Janson. Johannes Steen-
"sn. Paulus van Oosten, Albertus Sal-
Gerardus van den Nieuwendijk. Ru-
dolfus Zonneveld en Johannes v. d. Graaf.
~~jj I deelnemers. 32 geslaagden.
„lof" t.w.Hans Koomen.
Alfons Verhaege en Jan Janson.
Openbare school, klas 6: 22 deelnemen,
illen geslaagd. 3 met „lor1 t.w.: Saskla de
Waal. Mary van der Loo en Covert de Roos.
Klas 5: 31 deelnemers. 30 geslaagd, van
6 met ..lof' t.w.: Maarten Merkeibach,
Rudolf Romijn. Johnny Vesseur, Kees Broek
hof. Jaap van den Berg en Fulco Baas.
"-hooi met de Bijbel, klas 6: 30 deelne-
s. allen geslaagd. 7 met „lof t.w.: Net-
van der Wiel. Catharina Plokker. Hen-
a Plug. Anthonius van Asten. GHsber-
Houwaart. Willem van der Niet, Jo-
Klas 5: 30 deelnemers. 29 geslaagd.
Dr. J. Th. de Vlsserschool, klas 6: 29 deel-
temers alleen geslaagd, met lof 4 t.w.: Ka-
el Bulk, Johannes Barnhoorn. Margaretha
loos on Johanna Admiraal.
Klas 5: 23 deelnemers, 21 geslaagden, van
beth Verloop en Jan Hoek.
Klas 5: 29 deelnemers. 27 geslaagd. 3 met
„lof t.w.: Peter Ooms. Alida Lindhout *a
Coby Klinkenberg. 1
Chr. Konlngschool, klas 5A: 44 deelnemers
allen geslaagd. 12 met „lof" t.w.: Margaretha'
Zwarts, Johanna Bresser. Brigitta van der
Stap. Leonardus Kooien. Nicoletta Vink, Jo
hannes Schelvis, Johanna Baas, Maarten van
Kempen Aad Oostveen. Maria Beuk. Corne-
v«n Kan cn Petrus Selhorst.
Klas 5B: 16 deelnemers, 14 geslaagden,
van wie 1 met „lof t.w.: Gerard Janson
geslaagd n,elsJeï: 9 deelnemers, allen
gesïaag(len0°l Jon*cns: 13 d«*lnemers. 11
.7 A'n 1® P°"t<lesehool te
slaagde voor het politic-diploma
HIJ Is Inmiddels In
korps n het Noordwijkse politie-
Voorzichtig aan
De nieuwste badmode anno 1900
