Bantoes: geen Jezus van
zondagsschoolprent j es
GEESTELIJK
LEVEN
VU-student
onderzoekt
separatisme
Kerk in Zweden vormt
zomergem eenten
safiSgTj;ïiïaS:
Geloof onder Russen
nog wijd verspreid
Zelfverheerlijking is
ons niet vreemd
ZATERDAG 5 FEBRUARI 1966
,,SHEMBE ZAL DE TRANEN VAN
ONZE OGEN AFWISSEN"
(Van een onzer medewerkers)
TSAHIA SHEMBE onderscheidde zich al jong van zijn stam-
A genoten. Hij kreeg visioenen, die hem in donderbuien bij
bliksemlicht geopenbaard werden. Zijn eerste boodschap was
„Houd u afzijdig van onzedelijkheid". Toen hij later met vier
vrouwen getrouwd was, werd hij geroepen, om de drie
jongsten weg te zenden. Hierna was hij ervan overtuigd, een
uitverkorene van God te zijn. Hij begon te prediken en zieken
te genezen door handoplegging en gebed. Over zijn gaven
was hij niet in het minst verbaasd. „Ik heb Jehovah gezien
en Hij heeft mij Zijn Heilige Geest gegeven."
Twee weken gele
den hebben wij op
onze pagina Geeste
lijk Leven laten zien,
hoe er een verras
send contact tot
stand gekomen is
tussen blanke en
separatistische
zwarte christenen in
Zuid-Afrika. Vier
miljoen van de ze
ven miljoen Bantoe
christenen willen
niet meer behoren
tot Bantoekerken,
die in een officieel
verband staan met
de blanke kerken.
Sinds het eind van
de negentiende eeuw
is de neiging steeds
sterker geworden,
om blanke apartheid
te beantwoorden met
zwarte apartheid.
Onder deze sepa
ratistische Bantoe-
kerken zijn er. die
geen confessionele
verschillen hebben met de zen
dingskerken, die hun voor
ouders verlieten. Zij protesteren
alleen maar tegen wat zij als
overmatige controle van de
..blanke zending" zien. Zij wil
len op Afrikaanse wijze kerk
van Jezus Christus zijn, hun
geloof uitdrukken in cte context
van de Afrikaanse cultuur. Dit
verschijnsel doet zich ook op
andere zendingsv >n voor.
Drs. Daneel is zelf in dit gebied in Morgen
ster geboren. Hij studeerde theologie en filo
sofie te Stellenbosch en zendingswetenschappen
aan de Vrije Universiteit van Amsterdam.
Reeds in 1964 werd hij vanwege de VU als
buitengewoon medewerker aan het Afrika-stu
diecentrum toegevoegd, om een studie te gaan
Sinds vorig jaar maakt drs. M. L. Daneel
voor het Afrika-studiecentrum een vergelijken
de studie van het verwerken van de christelijke
gedachte en levenswijze onder enkele Shona-
stammen in Rhodesië. Hij schenkt daarbij
maken van een aantal onafhankelijke Bantoe
kerken in Rhodesië. Ter voorbereiding volgde
hy -enkele maanden colleges bij prol'. Daryll
Fordc in Londen (sociale antropologie) en voer
de hij besprekingen met de grote autoriteit op
het gebied van het Afrikaans separatisme, prof.
Bengt Sundklcr in Uppsala.
Het onderzoek van drs. Dancel. dat twee
jaar in beslag zal nemen, staat onder super-
toekerken en het probleem van het separatisme.
Het gebied, dat voor deze studie is uitge
zocht, ligt in Centraal-Mashonaland en bevat
een menigte separatistengroepen, alsook grote
zendingsposten van de Nederduitse Gerefor
meerde Kerk en rooms-katholieke missiepos-
niet-westersv religies aan de Vrije Universiteit
voor het religieuze aspect en van prof. dr. J. F
Holleman. hoogleraar te Leiden en directeur
van liet Afrika-studiecentrum, voor het socio
logisch gedeelte. De resultaten van het onder
zoek, die van onschatbaar belang kunnen zijn,
zullen in Nederland worden verwerkt.
hen bad op een juiste beslissing, de heuvel van Ekuphakame:
Besloot hij tot bevestiging, dan
mausoleum gebouwd.
werd dit gevolgd met zalving plaats is voor zijn volgelingen Zijn gelaat vulde mij met
Hoewel hij geen onderwijs
had genoten, was Shembe zowel Shembe. afgestudeerd. char-
precies, zoals ik
d voorgesteld,
alleen zijn haar was anders."
Bliksem
Een andere volgeling be-
zijn eerste ontmoeting
met Shembe als volgt: Toen hij
sepuratistisclie" Bantoechristenen in kerkornaat naar hun samenkomst ziet gaan gekleed
met apenstaarten en op het hoofd fel gekleurde struisvogelveren)merkt, dat in deze groep
sterke traditioneel-culturele reactie zit tegen het blanke cutuurpatroon.
heilig mens". Over het graf op eerst zag, was ik verbaasd. Men mij aanzag> was het óf"de blik
God naar hun gelijke- groeiende ideologie var
s'em mijneersloeg"' Moeder. t>lankc fi«uur met lan" ..a«arte Christus" onder de
vroeg ik, wie is deze man? Het ge haren van de zondagsschool- renen. Een voorbeeld:
is Jezus, antwoordde zij." Aan prentjes. Shabla, een geziene fi- T
dezelfde man verscheen Shembe d d nazarenen zegt ■G?pre2,e!1 Jehovah, want
na zijn dood in een droom „Ga g nazarenen, zegt HlJ w rechtvaardig,
uit tot mijn volk en zeg, dat ik het zo: PJij is goedertieren in eeuwig-
leef en woon op de Heilige heid.
Ber9-" Tempels Isahia, Zijn knecht, heeft Hij ge
zonden,
„Begrijpen jullie dan niet, dat
Mozes
Er is echter een grote groep
Bantoekerken, waar ook de
interpretatie van de Bijbel zeer
verschillend is van die in de
blanke kerken. Men noemt hen
de „zionistische" kerken. Zij ba
seren zich voornamelijk op
Oudtestamentische beginselen.
De figuur van Mozes stellen zij
centraal. Mozes als de bevrijder
van zijn volk Israël. De kern
van de Bijbel wordt gezocht in
de cultische voorschriften van
Levitius en Deuteronomium. In
Isahia Shembe, de profeet, die na
zijn dood voor zijn volgelingen de
plants van Jezus is gaan innemen.
de centra van deze kerken pro
beert men het Beloofde Land uit
te beelden. Binnen de sfeer van
deze kerken wordt het dogma
uitgewerkt van de „zwarte" te
genover de „blanke" Christus.
Een van de voornaamste prole- de welvaartssymbool het tweede VoorloniE wil men in de zo- ™der is Mozes
ten m dit milieu was Isahia h„is. De a„,0 heeft de kerk V00r'°P'f ™^alndiensten onder ons komen
Shembe. reeds voor grote problemen ge- dg grote steden verminderen. 1941 verklaarde hij zich nader: kwam
I lonc nnrr^n i.êi .inh hü «n Wd»t pp dat er predikanten vrij zullen ...Vroeger werd u verteld van onderwijzen. Maar daar, in de
In 1906 voegde hij zich bij een 0p zondag de stad gaan ontvluch- komen v00r het werk in de stre een God zonder lichaam, armen gemeenschap
ken waar veel zomerhuisjes of benen. In Shembe kregen wij Snrake
staan. Zij zullen dan hun ge- een god, die onder ons wandel- v
de Jezus werd gedaan, is nu her-
;a_ haald en herleefd, maar ditmaal
uitsluitend voor de redding van
de zwarten.
omdat Hij zo rechtvaardig i
Wat denkt Shembe jr. hier-
kanten nodig zullen zijn. Maar be was slechts stof in Gods werd voorgesteld, niet onze God van God,
Zweden worstelt met een hand. Hij was als Mozes en hij is? Ik leerde dit, toen ik in de zal de tranen van
Na de auto wordt het volgen- ernstig predikantentekort. is nog heden onder ons. In mijn grote stad van de blanken was afwissen.
overzee (Durban)# gen blanke zendeling Typerend is ee
Wonder
Men kan het als een wonder
beschouwen, dat dr. C. F. Beyers
Naudé met zijn Christelijk Insti
tuut er in geslaagd is, met groe
pen als deze in contact te tre-
(Van onze kerkredactie)
kerstge-
Inlichtingen
Een christelijk radiostation op
de Philippijnen kreeg
onlangs een merkwaardige
brief. Na een uitzending
schreef een Philippijnse boer:
„Mijne heren, wij luisteren
elke avond naar DYSR. Gelie
ve ons meer inlichtingen te
geven over God en over knol
raap. Wij hebben daar grote
behoefte aan."
In deze brief hebben wij de
noodzaak voor het werelddia-
konaat ten voeten uit. In vrij-
wel alle kerken wordt mor-
gen weer gecollecteerd om in f
jonge landen hulp mogelijk
te maken. We zullen goed f
moeten beseffen dat de tijd
voorbij is dat we ons alleen j
maar voor of tegen kunnen j
uitspreken.
De tijd van het „tegen" is er j
wel geweest. De bekende j
Duitse predikant, ds. Krum-
macher, verkondigde eens in j
een dienst dat onderwijs en j
maatschappelijke verandering j
van de duivel zijn. Dat was
in de vorige eeuw.
In die dienst zat Friedrich
Engels, die met Karl Marx de
stichter is geworden van het
kwaad over deze uitspraak
dat hij de kerk is uitgelopen
en zich heeft voorgenomen
God eens en vooral af te zwe
ren. Deze preek gaf mede de
stoot tot het bekende Commu
nistisch Manifest.
In onze tijd wordt dit ..tegen
onderwijs en maatschappelij
ke verandering" niet zeer
meer gehoord in onze kerken.
Betekent dat nu dat de kerk
„voor" is geworden? We kun
nen en mogen niet voor iede
re maatschappelijke verande
ring zijn, want er zijn veran
deringen die volkeren onder
slavernij hebben gebracht.
We kunnen niet voor onder
wijs zonder meer zijn. wan'
onderwijs kan ook een puur
materialistische generatie vor-
De jonge volkeren hebben
„God en knolraap" nodig
Uiteindelijk bestaat de mens
niet uit een lichaam alle-n en
ook niet uit een ziel alleen.
Hij is lichaam en ziel en bei
de zullen gevoed moeten wor
den. Daarom mag de kerk
zich niet uitspreken voor
onderwijs en maatschappelij
ke verandering, maar moet
zij zich inzetten voor een voe
ding van lichaam en geest
van de mensen die gebrek lij
den. Weielddiakonaat wil zeg
gen dat de kerken de jonge
landen leren de weg naar
God en n.-ai de knolraap te
I vi lden. En daar zijn mensen
en geld voor nodig. De
Vo<
Hoeveel hebt
of tcgen°
doopsgezinde gemeente, waar hij ten. Het tweede huis zal straks
dir«. al, pradikar „ard keve,-
tigd, zodat zijn gaven op het ge- dat de man >s zomers wei in de
bied van spreken en genezen ten stad werkt, maar zijn gezin zo
volle gebruikt konden worden, goed als de gehele zomermaan-
In 1921 hrak hii echter met deze doorbrengt in een zomer-
in 1921 brak hij eenter met aeze huisje In ZwedeIli dat ons op
kerk naar aanleiding van een ge- dat punt een stap v00r is, bezint
schil over de sabbatviering, de kerk zich op de toekomst.
Daarop stichtte hij zijn eigen
Kprif Hor NiTuronon In Zweden wonen reeds onge-
groep, de Kerk der Nazarenen, mQ0() gezinnen tijdens de
die zou uitgroeien tot de groot- zomermaanden in hun tweede
ste zionistische kerk in Zuid- huis. Zij vertrekken midden
Afrika. april en komen pas tegen eind
oktober in de stad terug. Boven-
Als centrum koos Shembe de dien brengen zij in de winter-
plaats Ekuphakameni (Verheven maanden vaak nog hun week-
Plaats), ongeveer 25 kilometer ends en de feestdagen daar
van Durban. Hij beweerde, dat door.
het gehele Oude Testament op Tot nu toe hebben de gro-
zijn sekte van toepassing was. te-stadsgemeenten geprobeerd
Zijn invloed op stamhoofden het contact te bewaren met deze
was zo groot, dat zij zich ge- „vluchtige" leden door middel
volgd door de hele stam lieten van brieven en pastorale bezoe-
dopen door Shembe in de zee bij ken. Maar ervaren werd dat op
Durban. deze manier van het pastorale
werk weinig of niets terecht
Zalvinq
Nu wil men beginnen aan een
Voor de keuze van zijn colle- geheel nieuw plan. Er moet een
ga's liet hij zich geheel door de coördinatie komen tussen de
Geest leiden. De gegadigden stadsgemeente en de zomerge-
nam hij mee naai- een heuvel- meente. Dat betekent in vele ge-
top, waar hij zeven dagen met vallen dat er veel meer predi-
Een enquête onder arbei- rapport waren de meeste gelovi-
ders van de zware industrie g e^gee"in™"enero^erenzo°fls
in een Russisch provincie- het 27-jarige meisje met een ze-
stadje heeft aangetoond, dat ven graads-opleiding wier lief-
omstreeks tien procent ge- ste wen» is in een klooster te
Tr gaan. Deelname aan de enauete,
lovig is. ..Komrnunist het aldus „Komrnunist" was vrijwil-
orgaan van de communis- hg.
tische partij, betreurt, dat
sommige doktoren, leraren, L-eerzadm
ingenieurs en andere intel- De ondervraging van kinderen
lectuelen de godsdienst niet ^ierJee^^Een
langei zien als in strijd met gen de vraag: Hebben jullie ge-
de ideologie. Het toont verder lovigen in jullie huis of flat?"
aan dat ondervraging van Hoe is jullie houding jegens
schoolkinderen over kerk-
gang en godsdienstige ge- - oe kinderen behoefden hun
woontes thuis de communis- namen niet op het enouéte-for-
tische partii geholpen hebben '""lier te retten, dit om eerlijke
antwoorden in de hand te wer-
bij haar atheïstische propa- ken Antwoorden van de aller-
ganda. jongsten onder de leerlingen we
zen op vrees voor de godsdienst:
Het onderzoek werd uitge- jc sterft, zal God je mart.e-
voerd onder 13.000 gezinnen, dat len." schreef een der kinderen.
is bijna de helft van de bevol
king van de stad Sjoeba, die Het alarmerende antwoord
60.000 inwoners heeft. Van de van een zes-jarige wordt door
ondervraagden verklaarde tien „Komrnunist" zonder commen-
nrocent. dat zii gelovig waren, taar afgedrukt. „Grootmoeder
maar de ondervragers bemerk- wilde me meenemen naar de
pp na pon dieore >êd onderzoek, kerk, maar ik voelde er niets
lat acht procent bestond uit voor. Ik zei tegen haar: wat is
tvrfp'hpiN en dat <=1echts twee er in die kerk voor iets. dat ik
nrocent diep gelovig was. Onder nog niet gezien heb? Ze sloeg
Hp ?.°nn arbeiders v- een tex,io' me. maar na een naar dagen heb
fabriek waren 200 gelovigen, ik haar ikoon verbrand. Ze is
waarvan er 15 als ..overtuigd" nog steeds boos no me. Zo vecht
beschreven werden. Volgens het ik tegen de godsdienst."
meenteleden door de week kun- de, die
nen bezoeken en hen meteen den, die
kunnen uitnodigen voor de dien
sten die speciaal voor hen
den gehouden, soms in kleine
dorpskerken, soms in speciale zo
mer kapellen.
>r- medelijden."
genas met zijn han-
hebben leren ken-
god van liefde en
Daar waren slechts blanken, vol Wmr de Koning der Joden:
van hun Jems. Grote tempels (Refrein): Alzo is het bij
De gezangen getuigen van de
ogen hebben laten varen. Er zal veel
nodig zijn, om hen duidelijk te
maken, dat Jezus Christus voor
de blanken geen „blanke Chris
tus" is en dat zij daarom ook
geen „zwarte Christus" nodig
hebben, omdat Christus blanken
en zwarte met elkaar wil verzoe-
'nen. Prof. dr.~J. Verkuyl heeft
zijn bankrekening (Algemene
Bank Nederland, Van Baerle-
straat, Amsterdam, giro 20.68.00)
opengesteld voor wie daadwerke
lijk mee wil helpen, om deze
Bantoechristenen uit hun secta-
Wat eens lang geleden door risme te bevrijden.
blanken, was van verre uit het oosten, en
zwarte leden. 0en;
Hij Hit, de Koning;
moordeel
aanmatigen, zien allerlei verborgen factoren niet. Kortom,
er zjjn zoveel mogelijkheden om van de rechte weg af te
dwalen, dat meer zelfkennis op zijn plaats lUkt.
Welnu, dat geeft het aardige, informatieve en soms ook
onthullende boekje „Zindelijk denken van dr. A. F. G.
van Hoessel, uitgave H. Nelissen, Bilthoven (ƒ6,90) dat nu
aan zijn zesde druk toe is. Om onze vaak foute oordeels
vorming beeldend aan de kaak te stellen lichtten
geen natuurlijk onmogelijk was.
Wat blijkt hieruit? Dat een
bepaalde relatie, laten we het
een emotionele noemen, tussen
beoordelaar en beoordeelde,
heel gemakkelijk tot een
onjuist of vertekend oordeel
kan leiden. Trouwens, niet
alleen tussen twee individuen
behoeft die relatie te bestaan,
deze kan er ook zijn tussen
enerzijds een persoon en ander
zijds een groep, een catego-
formeerden, b. rooms katholie
ken en c. zichzelf.
De proefpersonen waren aca
demici of mensen met, hetzij
middelbare, hetzij mulo-oplei
ding. Ze kregen een waslijst
met goede en kwade eigen
schappen voor zich en de opga
ve was de kenmerkend geachte
eigenschappen onder de groepe
ringen in te vullen. Ook moch
ten de proefpersonen er nog
achter zetten of ze die eigen
schappen positief negatief
(-) dan wel neutraal (0) beoor
deelden.
Een befaamd hoogleraar
had een zoon. die met
moeite door het gymna
sium was „gespeelt". Tien
jaar nam dit in beslag. En
toen? Ja, welke universi
taire opleiding zou z'n
jongen moeten gaan vol
gen? Psychologisch onder
zoek zou hierop antwoord
moeten geven. Conclusie:
Professor, uw jongen is
ten enenmale ongeschikt
voor het volgen van hoger
onderwijs.
U had die professor eens moe
ten zien. toen hij dat hoorde.
Hij was verontwaardigd, vond
de conclusie belachelijk en be
gon onmiddellijk allerlei (futie
le) voorvalletjes uit het leven
van zijn jongen aan te halen,
waaruit zou moeten blijken hoe
oienter die knaap toch eigen
lijk wel was.
De reactie van de psycholoog
was raak. Hij zei: ..Professor,
wat moet u toch ontzagliik veel
van die jongen houden." Waar
op de hoogleraar zijn oordeel
al enigszins begon te herzien
door te verklaren: „Och, ik ben
het eigenlijk wel met u eens
dat-ie het niet kan. Maar weet
u. het is toch zo'n alleraardigst
joch.Volgde een opsomming
van de inderdaad vele goede
hoedanigheden die zijn zoon be
zat. maar die eigenlijk met de
zaak waar het om ging weinig
te maken hadden. Ze werden
aangehaald om het tekort aan
verstandelijke vermogens van
de jongen te compenseren. Het-
De mens is er nu eenmaal
ook toe geneigd iemand die in
dezelfde categorieën denkt en
voelt als hij waarmede dus Hao LaOftf)
weer een bepaalde „emotione-
le" relatie is gegeven te over
schatten. Want wat is het niet
heerlijk mijn eigen opvattingen
uit de mond van anderen te
horen! Aan de andere kant is
het razend vervelend, om niet
te zeggen uiterst moeilijk,
iemand die anders denkt en
voelt dan ik voor verstandig en
goed te houden.
Hierover is een interessant
onderzoek geweest, dat welis
waar als een kleine steekproef
moet worden gezien, maar
waaraan de kracht van een dui
delijke aanwijzing toch niet iui„I
mag worden ontzegd. Wat hield personen de verschillende groe-
Nu komt het frappante. Ge
reformeerden dichten zichzelf
uitsluitend positieve eigen
schappen toe, rooms-katholie-
ken al evenzo en wie mocht
menen dat humanisten van
nature wèl objectief zouden
zijn heeft het mis, want zij
evenzeer achtten uitsluitend
positieve kenmerken voor
hun groep kenmerkend.
dit onderzoek in? Aan
katholieken vroeg men een
oordeel over a. gereformeerden,
b. humanisten en c. zichzelf.
Aan gereformeerden vroeg men
een oordeel over a. rooms ka
tholieken. b. humanisten en c.
zichzelf. Aar, humanisten vroeg
men een oordeel over a. gere-
I HUM I
duidelijk, dat iedere groep zichzelf (zwart figuurtjeuitsluitend po
sitieve eigenschappen toedicht. Voor de andere groepen worden ech
ter overwegend negatieve, of soms zelfs uitsluitend negatieve of
neutrale eigenschappen kenmerkend geacht.
(ook toevallig?)
die categorieën, waartoe ze zelf
niet behoorden! Duidelijk vin
den we hier dus de algemeen
menselijke neiging terug de
eigen groep te verheerlijken en
sterke vooroordelen te hebben
•met betrekking tot alle andere
groepen, al is dat laatste bij de
ene groep in sterkere mate het
geval dan bij de andere.
Hoe ziet het resultaat er gede
tailleerd uit?
Gereformeerden zagen twee
positieve eigenschappen bij r.k.
en wel: ze hebben een lijn in
hun leven en: ze hebben diep
respect voor het huwelijk.
Maar als negatieve eigenschap
pen zagen de gereformeerden
bij hun r.k. broeders en zusters
a. ze gaan te weinig met anders
denkenden om, b. ze zijn ervan
overtuigd het alléén bij- hel
rechte eind te hebben, c. ze
zijn fanatiek, d. vatbaar voor
totalitaire systemen, e. slaafs en
f. vloeken gemakkelijk. Door
de gereformeerde bril gezien
kwamen de humanisten er niet
verder „uit", dan dat ze voor
standers van kinderbeperking
zouden zijn, een wel heel kari
ge kernschets.
Daarentegen achtten de gere
formeerden zichzélf (schrik
niet) mensen die a. lijn in hun
leven hebben, b. consequenten,
c. lieden met diep respect voor
het huwelijk, d. burgers met
een hecht gezinsleven, beschik
kend over e. grote innerlijke
zekerheid, d. een sterke gewe
tensfunctie, f. groot verantwoor
delijkheidsgevoel, terwijl als
andere (nogmaals: uitsluitend
positieve) kenmerken werden
genoemd: g. positieve levensaan
vaarding, h. geestelijke zelfstan
digheid en i. het innerlijk vol
komen vrij zijn.
Na dit exposé zal
van ons willen aanne
met de rooms katholieke en hu
manistische brillen al even
slecht te lezen was. We zullen
u alle details besparen, die trou
wens heel overzichtelijk zijn
neergelegd in de plus en min-fi-
guurtjes op bijgaande teke-
Alïeen nog dit: alle partijen
waren het wat de gereformeer
de positieve eigenschappen be
treft eens over: het lijn in hun
leven hebben, het principieel
zijn. het over groot verantwoor
delijkheidsgevoel beschikken,
het hebben van een diep res
pect voor het huwelijk alsmede
het prijsstellen op een hecht
gezinsleven en een sterke gewe
tensfunctie.
Daarentegen was er eenstem
migheid bij humanisten en
rooms katholieken over de vol
gende negatief geduide gerefor
meerde eigenschappen: ze zijn
star. durven zich niet te laten
gaan. zijn zwaar op de hand,
fanatiek en hebben een straffe
gewoontevorming.
Zo iets, dan moet alleen dit
exposé ons al in doen zien,
dat er „iets" aan veler
oordeelsvorming schort. Al
thans, dat menigeen zich te
recht mag afvragen of er niet
iets te corrigeren valt? Dat
bovengenoemd boekje hem of
haar daarbij helpe!
