DE WEG NAAR DELFT
Saba wil meelfabriek
Deventer overnemen
Zij schreef haar devies met haar leven
Matineus
Gong
Laatste
Levenskaars
Hart
Défilé
Belangrijke
problemen
onopgelost
Middenstand
verbaasd over
minimumloon
Verpleegsters naar
het buitenland
WOENSDAG 29 DECEMBER 1965
In het voorjaar van 1957 gaf de verre
klok van Delft de eerste zachte bons. Het hart
van de oude Koningin deed weten, dat de
lange, zware levensreis zich liet gelden. Zij be
vond zich toen op paleis Soestdijk. Hoe goed
zij het daar ook had, zodra zij weer kon gaan,
spoedde zij zich naar Het Loo. De inzinking
zou zich misschien herhalen en zij wilde per
tinent in het liefste van haar huizen, op Het
Loo, sterven.
Haar aankomst daar was iets, zo schrijft
Thijs Booy in zijn jongste boek „De levens
avond van koningin Wilhelmina", waaruit wij
nu het laatste verhaal publiceren. Bij liet be
treden van de vestibule klonk haar hoge stem,
luid en frenetiek, het was bijna gillen: Oh,
home, sweet homeGrote emoties kon zij
soms niet in de eigen taal onder woorden
brengen.
De inzinking herhaalde zich, en al heel
snel. Lange tijd verdween zij in de zieken
kamer. Op dringend advies van degeen die
haar verpleegde, werd de secretarie van Het
Loo gesloten om .de patiënte de mogelijkheid
te ontnemen tocli weer aan de slag te gaan. Pas
na zes weken kwamen we terug en toen duurde
het nog een poos voor we de Prinses weer
zagen. Ik zal die ontmoeting nooit vergeten.
Na een gesprek van vijf minuten was zij uit
geput en zijn wij weer weggegaan. Ons ver
trouwen, dat zij weer zou herstellen, was toen
niet groot meer. Het hare wel. Zij was er vast
van overtuigd geworden, dat haar nog een tijd
van werken zou worden gegeven
En wat heeft ze nog gewerkt. Zij zou nog
voor de radio spreken, zij zou nog publiceren,
nog confereren, nog ontvangsten houden, nog
verhuizen. Bij officiële gelegenheden zou zij
evenwel niet meer verschijnen.
APELDOORN Het bestuur
van de Samenwerkende Bakke
rijen in Nederland (Saba NV)
heeft vanmiddag een bespreking
gehad met vertegenwoordigers
van het Zwanenberg Organon con
cern. Men trachtte het eens te
worden over het overnemen van
de meelfabriek van Noury en Van
der Lande.
Saba NV maakt zich namelijk zeer
ongerust over de opheffing van de
Deventer meelfabriek. Er blijven na
melijk nog twee fabrieken over, die
gezamenlijk 95 procent van de Neder
landse markt van bloem voorzien.
Hierdoor, aldus Saba NV, kunnen
gevaren ontstaan voor de Neder
landse bakkers en broodfabrieken
en in laatste instantie ook voor de
consument.
Het bestuur van Saba NV vindt
deze zaak zo ernstig, dat het gisteren
jyA HAAR bezoek aan Breda in de zomer van 1956 ter bijwoning van
de weder ingebruikneming van de Grote Kerkf kwam zij in
gezelschap van de Koningin nog eenmaal in het officiële licht.
Dat was bij de plechtige herdenking van de Hongaarse volksopstand
en de overbrenging van een vaandel der Hongaarse vrijheidsstrijders
naar het paleis op de Dam, waar het bewaard zal blijven tot in
Boedapest de tirannie verdreven zal zijn. Zij aarzelde of die plechtig
heid niet te veel voor haar zou zijn en met name het saluut bij het
nationaal monument („ik heb altijd kaarsrecht gestaan bij herden
kingen en zo wil ik ook de laatste keer staan, maar mijn lichaam
gehoorzaamt niet steeds meer").
Maar het werd: ik ga. Zij had met de Hongaarse oostand intens
meegeleefd, er was zelfs weer iets van de geest van 1940-1945 over
haar gekomen, zij moest erbij zijn. Voor de Hongaren had zij trouwens
altijd sympathie gevoeld, een sympathie die gewekt werd door haar
bezoek als zestienjarige aan Boedapest en door het verhaal van de
redding der als geleislaaf verkochte Hongaarse predikanten door
Michiel de Ruyter. Ook al symbolisch: dit laatste in het openbaar
verschijnen gold het brengen van hulde aan verzetsmensen."
Zij werd de oude niet meer, aldus
Thijs Booy. Het matineuze, heel
haar leven met militaire exactheid
present, verdween. Zij was vaak al
moe als haar dag net begonnen was.
De nog lang vrij vol gebleven agen
da werd leger. De schildersezel
werd niet weggezet, o nee, maar het
aantal schildersuren kromp in. Zij
gaf meer leesarbeid uit handen. Zij
was voor het laatst op de secretarie
van Het Loo geweest. Haar particu
liere bezoeken werden schaars. Zij
mende zelf zelden meer. Haar gang
werd die van een oude vrouw. Haar
gelaat ging de sporen dragen van
haar leeftijd.
Nee, zij werd de oude niet meer.
Maar zij werd niet een ander. Zij
bleef ad rem, geestig, voorzien van
een goede lach, spontaan, vol belang
stelling voor het gebeuren in land
en wereld, krachtig in haar opvat
tingen, van werkdrift bezield.
Diep in 1958 en vroeg in 1959 was
zij „niet veel waard", zoals zij het
uitdrukte. Haar handschrift begon
nu de oude vastheid en fermheid te
verliezen. En zij werd gaandeweg
moeilijker ter been. Meer nog, ge
loof ik, dan de angina pectoris was
dit laatste yoor haar een bron van
zorglijke gedachten....
Steeds meer segmenten van haar le
ven werden afgesneden. De tafel pre
sideren was er niet meer bij. De
maaltijden ging zij nu alle alleen
gebruiken, met als enige uitzonde
ring die keren dat er een lid van j In oktober was het de oude Koningin
Het werken ging nog weken door.
Hoofdaandacht kreeg daarbij een
brief die de oude Oranje wilde
schrijven aan de grijsaard in het
Vaticaan. Niet zo maar een briefje,
maar een epistel als een memoran
dum, waarin zij haar visie op de
christenheid wilde uitschrijven. De
eerste keer in haar leven, dat ze
zich zette tot een persoonlijke, ver
trouwelijke brief aan de paus. Hoe
wel hugenoot tot het einde, voelde
zij affiniteit ten opzichte van Johan
nes XXIII. Nog zie ik haar de
aanhef schrijven, met een warme
glimlach: Hooggeachte broeder Jo
hannes. Haar tijd was te krap gewor
den om de brief nog te voltooien.
Midden in een zin gebleven, ging de
gong, dat de tijd van werken voor
bij was en de tijd van sterven geko-
Jammer, dat wij thans niet in het be
zit zijn van een correspondentie tus
sen de beide grote, oude mensen,
die aan de rand van hun graf hun
droom droomden van een nieuwe,
frisse, zonovergoten christenheid. De
ze beide grote mensen die kind wa
ren in de negentiende eeuw en van
de negentiende eeuw, die oud wer
den in de oude wereld en in het late
licht van hun bestaan leefden als
tijdgenoten van de toekomst. Meer
dorstend naar een nieuw bestel dan
tallozen van jongere generaties.
haar familie met etenstijd bij haar
overhuis was. De laatste wandeling
was gemaakt. De draagstoel kwam
en haar dienaren gingen haar rij
den. Welk een gebeuren voor de fier
ste aller koninginnen. Maar het wer
ken ging door.
Op 5 mei 1960 was het de laatste keer,
dat Wilhelmina zich in het openbaar
liet zien. Zij nam plaats op de voor-
stoep van Het Loo, toen een ontzag
lijke schare Apeldoornse kinderen,
het voorplein van het paleis was
opgestroomd om vaderlandse liede
ren te zingen ter ere van de bevri]T
ding...
Op Het Loo werden nog verscheidene
jongerenconferenties gehouden, de
laatste in mei 1962, een studenten
conferentie. Al deze congressen wer
den door de gastvrouwe toegespro
ken. De laatste keer werd het ons
wel duidelijk, dat het uitspreken
van een redevoering eigenlijk te
veel werd voor de 81-jarige. Het
ging alles magistraal, maar het was
een aanspreken van de laatste, klei
ne reserves. Nadien verscheen zij
niet meer achter de katheder. En
27 mei verlieten de laatste jonge con
gressisten Het Loo. Ik keek ze na:
ook deze levensfase was voor Wilhel
mina voorbij. Het was een rijke tijd
voor haar geweest.
De oude Koningin zou toen het land
goed Het Loo niet meer verlaten. Ze
was er 1 mei teruggekomen om er te
sterven. Teruggekomen van paleis
Soestdijk, waar zij haar dochter war
gaan gelukwensen met haar verjaar
dag. Voluit representatief: haar laat
ste bezoek gold haar kind en opvolg
ster, de mens om wie haar leven
sedert haar 29ste jaar had gecirkeld.
Voor een ander had zij zich zeker
niet meer op pad begeven. Zij was
niet meer iemand om op pad te
gaan. Dat was in de voorbije nawin-
ter wel heel duidelijk geworden. De
Prinses wilde de traditie niet losla
ten om in de koude tijd naar Den
Haag te gaan, maar de reis, hoewel
in Soestdijk onderbroken, was wel
heel erg veel voor haar. Na twee
maanden verliet zij paleis Voorhout
weer zonder het ook maar eenmaal
te hebben verlaten. Op 30 maart
reed haar groene auto van de Voor
hout weg. Zij zag haar oude residen
tie voor het laatst. Onopgemerkt
zocht de wagen zijn weg naar het
oosten. Een half jaar later kwam zij
in een witte auto weerom, onder het
gelui van alle klokken. Haar wens
was vervuld: zij was niet in de druk
ke, lawaaierige stad gestorven, maar
duidelijk, dat er ditmaal niet
een opveren zou komen. Zij verlang
de er ook niet naar. Aan banden
gelegd door ouderdom en gezond
heid, alle morgens al moe, was het
haar wel dat, zoals zij het uitdrukte,
het kaarsje uit zou gaan. „Christus
zal mij heel binnenkort roepen".
Het kwam eruit met een zekerheid
als had zij een visioen gehad.
In de nacht van 27 op 28 november, in
het holst van die nacht, doofde in
het stille Het Loo wat overgebleven
was van de fiere, grote levenskaars
van Wilhelmina van Oranje. Zeer
Geen kroon dekte de baarmaar de bijbel, de open bijbel.
vredig: slapend ontsliep zij. Ver
hoord was de bede, die aan de muur
van de sterfkamer te lezen was: Hef
mij op in het Licht.
Het was een vreemde nacht. Ik telefo
neerde, zo schrijft Thijs Booy,
almaar en iedere keer had ik het
gevoel, dat ik iemand bezwendelde
met het doodsbericht. Ik kon het
maar niet geloven, dat waar wij zo
lang naar toe hadden geleefd er nu
was. De zo vertrouwde secretaris
keek mij verwezen aan. Nog even
en alles zou ook hier voorbij zijn.
Alles was eigenlijk al voorbij, nu
net, want er was geen Wilhelmina
meer. We zouden de telefoon nooit
meer voor haar opnemen, er zou
geen brief, geen boodschap meer
van haar komen. Ze was, en dat
woord huiverde mij die nacht in het
duister van het paleis toe als nooit:
Wilhelmina was dood, maar haar regi
ment duurde nog enkele dagen
voort, ja, zij besloot haar regiment
met een grandioze, ik zou bijna zeg
gen, apotheose. Krachtens haar be
vel werden de luiken van Het Loo
niet gesloten. Zij was het Licht bin
nengegaan en daarmee verdroeg
zich niet, dat in haar huis gesche
merd werd. Krachtens haar bevel
werd geen hofrouw afgekondigd.
Krachtens haar bevel werd zij niet
opgebaard in de luisterrijke
audiëntiezaal, per traditie chapelle
ardente der vorsten, maar in de ne
derige kapel van het paleis. Krach
tens haar bevel was de baar wit en
werd zij niet gedekt door de kroon,
maar door de bijbel, de open bijbel.
nog eenmaal zou zij in Den Haag terugkeren, in een witte auto
Krachtens haar bevel werd het
volkslied van Waldeck afsaluut
aan haar moeder gespeeld bij het
uitdragen van de baar uit Het Loo.
Krachtens haar bevel brachten paar
den haar Delft binnen en was de
rouwstoet wit, als teken van de over
winning. Krachtens haar bevel droe
gen de militairen die haar begeleid
den op haar laatste gang wat zij
steeds „de vechtjas" noemde. Krach
tens haar bevel zat vlak bij haar
kist tijdens de bijzettingsdienst een
schare vrienden uit haar late jaren,
die voorrang had op de waardig
heidsbekleders... Krachtens haar be
vel werd de zang der door haar ge
kozen liederen niet alleen begeleid
door het orgel, maar ook door wat
zij bazuinen noemde, trompetten en
trombones. Ontroerende gedachte:
het Wilhelmus dat door de kerk
klonk voor de werkelijke bijzetting
begon, was door haarzelf opgegeven
Dat lied, dat haar leven had be
heerst, daar nam zij ook afscheid
mee. Een laatste belijdenis: Mijn
schild en de betrouwen zijt Gij, o I
God, mijn Heer. En een laatste: Uw
Herder zal niet slapen. Wij Wilhel-
jn zijn bij de gratie Gods nu
uitziaht hadden gegeven toen zij
wist, dat zij in haar sterfkamer
was. Woorden ook, die altijd een
uitdaging voor haar wa'reri geweest:
God is getrouw, ik moet het ook
Op 4 december hing er een sfeer van
vreemde verwachting in het paleis.
Straks, bij het vallen van de avond
zou Wilhelmina Het Loo voor altijd
verlaten. Niemand was spraakzaam.
Iedereen bracht iets in voor die
stemming, die steeds sterker het
huis ging vervullen: het is bijna zo
ver. In de loop van de namiddag
kregen de lanen en wegen voor het
paleis deel aan deze atmosfeer. Er
kwamen geen nieuwe mensen meer
een blik op Het Loo werpen. Wacht
posten hadden de toegangswegen
afgesloten. Ik zag de laatste bezoe
kers weggaan. Hoe verder zij uit
mijn gezicht verdwenen, hoe breder
de strook werd waar een onwezenlij
ke stilte zich legerde. Tenslotte: zo
ver mijn oog reikte: alleen skeletten
van bomen. Een nameloos lege we
reld, maar zo leeg dat je het voelde:
hier gaat iets gebeuren....
En toen, plotseling, van het ene ogen
blik op het andere, een baan en da
delijk een baaierd van licht. Zo
vreemd, dat al wie op de secretarie
was naar het raam kwam. De lage
zon bescheen het verstilde Loo en de
verlaten lanen met een glans, waar
voor wij maar één woord wisten:
onwerelds. Alle bomen, de lan
taarns, de beelden, de hekken, ze
leken wel betoverd. Het huis lag er
in een mysterieuze verhevenheid en
de lanen baadden in een vloed van
goud en platina, zo grandioos alsof
God zo langs zou komen. Even stond
ik als vastgenageld, toen riep ik: Er
wordt een koning uitgedragen, de
natuur weet het en richt zich er
naar.
Elk jaar wordt de schare kleiner
die kan zeggen nog een hand
van deze koningin te hebben
gehad. Elk jaar daalt het per
centage der Nederlanders voor
wie zij de 1 andsmoeder was.
Elk jaar wordt er een hele
stadsbevolking geboren, die la
ter over haar leert als over
Michiel de Ruyter en Prins
Maurits. Haar beeld zal steeds
verder wijken. Tot er niemand
meer is, die haar anders kent
dan uit tioèken èn overlevering.
Tot zij een standbeeld is ge
worden.
Zo zal het gaan. Maar het zal ook
zö gaan, dat er in elke genera
tie Nederlanders mensen, vele
mensen gevonden zullen worden
die inspiratie zullen ontlenen
aan dat koninklijk leven, dat
onder de naam Wilhelmina van
Oranje geleefd, geleden, door
streden werd. En als ooit de
noodklok weer luidt, zal zij
weer voor het volk uitgaan, nu
als legende, die kleine kordate
geestdriftige vrouw, die haar
en ons devies met haar léven
schreef: Je maintiendrai.
een onderhoud heeft gehad met de
staatssecretaris van economische za
ken. Aan deze bespreking namen ook
vertegenwoordigers deel van het mi
nisterie van landbouw en voedsel
voorziening, en van de middenstand.
De staatssecretaris toonde veel begrip
te hebben voor het standpunt van
Saba.
De Saba heeft op een verklaring,
die ze vorige week uitgaf, veel adhe
siebetuigingen gekregen voor het
streven de Deventer meelfabriek te
behouden.
DEN HAAG Ondanks een voort
durend hoog niveau van economische
activiteit gaat de wereld het nieuwe
jaar in met een aantal belangrijke
niet opgeloste problemen. Zo bestaat er
een gebrek aan overeenstemming over
een juiste functionering van het in
ternationale monetaire systeem en
heerst er nog grote armoede in grote
delen van de wereld.
De president van de Internationale
kamer van koophandel, Marcus Wal
lenberg, heeft in zijn nieuwjaarsbood
schap op deze punten de aandacht ge
vestigd.
Hij voorspelt, dat het komende jaar
beslissend zal zijn voor de Kennedy-
ronde. Wanneer deze onderhandelin
gen in 1966 niet met succes worden
bekroond, zal de wereld afglijden naar
een toestand van restricties.
Op 29 november in de vooravond be
woog zich een kleine stoet door Hst
Loo. De slotvrouwe werd begeleid
door haar medewerkers en verzor
gers naar de slotkapel gedragen.
Een lange weg door het hart van
het paleis. Door de kamers en de
zalen, waarin het leven der Oranjes
zich bijkans driehonderd jaar had
afgespeeld. Door de kamers en za
len, die in alle seizoenen van het
leven van Wilhelmina een serieuze
rol hadden gespeeld. Door haar schil
dersatelier, langs de ezel met een
onvoltooid schilderij, langs de bak
ken met penselen, langs het eni.te of
vrijwel enige portret dat zij ma ikte,
van Willem de Zwijger. Door dn sa
lon waar zij als schoolkind achter
haar lessenaar zat en waar zij haar
laatste bezoeken ontving. Door de
audiëntiezaal, waar haar overgroot
vader de kroon overdroeg aan haar
grootvader, waar haar vader stond
opgebaard, waar zij recipieerde van
haar prille jeugd tot haar barre
ouderdom. De staatsietrappen af, die
zij als dartel kind eens tot verbijste
ring van het hof met haar pony be
steeg, omdat het lieve dier ook eens
moest zien waar zij woonde. Door
de weidse vestibule die haar als
kleuter, plechtig begeleid en feeste
lijk gekleed, naar haar vader zag
gebracht voor het dagelijks speel-
uurtje en die haar wel weer kon
bewenen, toen zij er enkele maan
den geleden werd binnengereden om
de vissers te begroeten, die hun laat
ste oranjetonnetje haring op Het
Loo kwamen afleveren. Door de
theesalon waar zij het eerste elektri
sche licht zag branden en die haar
tot televisiestudio werd. Door de
groene salon met de twee grote
Oranjes der eeuwen. Willem I en
Willem III, zovele malen toehoor
ders bij haar tafelgesprekken. En
toen kapelwaarts. Die kapel die
voor haar wezenlijk het huis van
God in haar paleis was. Onder het
gebrandschilderde raam met de
woorden: God is getrouw. Woorden
waarop zij had gebouwd in de klei
ne en de grote uren van haar lange
bewogen leven en die haar rust en
DEN HAAG De Konini 'i" - va
derlandse middenstandsbond is ver
baasd over de beslissing van de mi
nister van sociale zaken over het
minimumloon. Een reden van deze
verbazing is, dat het instellen van het
minimumloon als vaste bodem een
opwaartse druk zal hebben op het
totale loonpeil. Vooral de kleinere
bedrijven krijgen te maken met het
minimumloon en zij zullen zich ge
noodzaakt zien de hogere arbeidskos
ten in de prijzen door te berekenen.
Gezien de noodzaak van dp h- 'Hi
ding v&h' dë' inflatie, aldus de KNMB,
had de regering meer terughoudend
moeten zijn met deze beslissing. In
haar mededeling spreekt de KNMB
tenslotte over een ernstig geschokt
vertrouwen in het beleid ten aanzien
van de ontwikkeling van de arbeids
kosten.
W ereldltroniek
belooft lezers
beterschap
DEN HAAG In het geïllustreerde
weekblad Wereldkroniek, eerste num
mer jaar 1966, komt een nogal de aan
dacht trekkende verklaring van direc
tie en redactie voor. Na gememoreerd
te hebben dat verscheidene lezers zich
blijkbaar gestoten hebben aan de wijze
waarop sommige onderwerpen in het
blad zijn behandeld, hetgeen wordt be
treurd, vervolgt de verklaring:
„Wij hebben in een en ander aanlei
ding gevonden in de toekomst de geuite
kritiek in bewoordingen weer te geven,
die duidelijk tot het grote publiek
spreken en daardoor beter in het juiste
licht kunnen worden bezien. Er zal ook
naar gestreefd worden dat het kritische
woord in meer positieve zin zal geschie
den. Eveneens zal t.a.v. de keuze der on
derwerpen een scherper selectie worden
toegepast".
Kennelijk wordt bij dit alles o.m. ge
doeld op artikelen v> ruit velen tussen
de regels door kritiek lazen ten opzichte
van de verloving van prinses Beatrix en
de heer von Amsberg.
Tn een persoonlijke visie van Wereld
kroniekdirecteur Ad. M. C. Stok die
naast de „verklaring" is afgedrukt,
spreekt de directeur zijn vertrouwen uit
in prinses Beatrix en haar verloofde. „Op
dit moment onze vreugde voor de Bruid
•riendschappelijke uitgestrekte
de Bruigom", zo eindigt het
MOSKOU Rusland heeft giste-
I ren twee nieuwe satellieten in de
Kosmos reeks gelanceerd. Het zijn de
Kosmos 102 en 103. De lancering
verliep volgens plan en de instrumen
ten aan boord van de kunstmanen
I functioneren goed, deelde Tass mee.
De Nederlandse verpleegsters,
die straks naar Perzië vertrek
ken om daar in ziekenhuizen te
gaan werken.
ARP-werkgroep
DEN HAAG Het Centraal Comité
van de Anti-Revolutionaire Partij heeft
besloten een werkgroep voor het mid
den- en kleinbedrijf in het leven te roe
pen. Deze werkgroep moet zich beraden
op de positie van de zelfstandige onderne
mer in het midden- en kleinbedrijf. Zij
zal aandacht schenken aan diverse pro
blemen die in deze sector aan de orde
zijn, zoals het loon- en prijsbeleid, de
vestiging van winkelcentra in nieuw
bouwwijken en de sociale verzekering
ten behoeve van de kleinere onderne-
Als leden van de werkgroep zijn aange
wezen: T. de Boer, H. Borst, J. van Dom-
selaar, K. J. de Jong, mr. M. G. van de
Kaa, drs. J. de Koning, mej. J. van Leeu
wen, A. Niemantsverdriet, m.r. J. Roos,
H. J. Vermeulen, drs. G. B. Wielenga en
dr. J. P. I. van der Wilde.
AMSTERDAM Uitgezonden door
de Europese Werkgemeenschap zul
len volgend jaar tal van Nederland
se verpleegsters naar het buitenland
gaan om daar de lijdende mensheid
te helpen.
Volgende maand vertrekt een team
van 14 verpleegsters, van wie zeven
uit Nederland, naar Perzië. De Per
zische minister van gezondheid
heeft om hulp verzocht om zijn
programma voor de verbetering van
de ziekenhuizen op het platteland
uit te kunnen voeren.
Vrijdag 7 januari vertrekken de Ne
derlandse verpleegsters eerst naar
Israël, waar zij een training van ze:
weken ontvangen. Deze verpleeg
sters zijn Maria den Hond (24), Rot
terdam; Irma Inees (41) uit Cura
cao; Ellen Jansen (23), Meerssen;
Elizabeth Kaaijk (22), Etten; Thea
Ong A. Kwien (28), Amsterdam;
José Sterk (23) Hulzen en Tatia
Vos (24) Bussum. Verder gaat Leny
Jansen (23) uit Vriezenveen mee.
Zij is maatschappelijk werkster.
Begin februari vertrekken Gerti
Adriaansens (30) uit Sluis en Adrl
Broekman (24) uit Leiden naar
Somaliland. Zij zullen daar gaan
werken in een ziekenhuis te Moga
discio, dat gebouwd is door de EEG.
De Europese Werkgemeenschap is
in 1962 op initiatief van prinses
Beatrix opgericht. In de loop van
1966 hoopt men nog meer teams uit
te zenden naar Perzië, Somaliland,
Niger en Kreta.
