Penkowsky-documenten
geen onthullingen
WILSON NEGEERT
ULTIMATUM OAE
SPIONÏVEWERERLNG I\ OMSTREDEN ROEK
Boeiend verslag over
Russische
inlichtingendiensten
coldrex
ONTMOETING
WILSON EN
KOSYGIN?
Overleg met
Zambia duurt
nog voort
Eredoctoraat voor
P. A. Hendriks
Jjt een danfce hy
alles
goed
en
wel
5
DINSDAG 7 DECEMBER 1965
GREVILLE WYNNE
.acht jaar gevangenisstraf
Rusland
CHROESJTSJEF
Penkowsky had een afkeer
GORDON LONSDALE
vijfentwintig jaar gevange
nisstraf in Engeland
(Van onze speciale verslaggever)
QP 11 mei 1963 werd de 44-jarige Russische kolonel Oleg Penkowsky
in een kleine rechtszaal te Moskou tot de dood door de kogel ver-
oordeeld wegens hoogverraad. De mandie een hoge junctie in het
l°!jnetwerk van de militaire inlichtingendienst (GROE) bekleedde was
■g schuldig bevonden aan de grootste misdaad tegen de staat: spionage
de Verenigde Staten en Groot-Britannië. De Britse zakenman
irtj Greville Wynne, die tezelfdertijd terecht stond en die als tussenper-
Ï7soon had gefungeerd, kreeg een gevangenisstraf van acht jaar opge-
f'j legd. Het vorig jaar iverd hij uitgewisseld tegen de Russische spion
Vi Gordon Lonsdale, die in Engeland een cehtraf van vijfentwintig jaar
ooi uitzat.
Over Penkowsky, die vijf dagen na
zijn veroordeling werd geëxcecu-
,J teerd, is in 1962 veel rumoer
r(jf ontstaan. Verscheidene, in Moskou
verblijvende Amerikaanse en Britse
t diplomaten werden tot persona non
grata verklaard. Enkele honderden
Russische attaché's, die in het buiten
land werkten, werden door anderen
vervangen, omdat de kolonel jhen^e-
com'promiteera had. Hoge officie-
ren, die de ongetwijfeld briljante
Rus dit blijkt uit zijn carrière
gepousseerd hadden, werden uit hun
Storm
thans is er weer een storm om
Penkowsky opgestoken. Aanleiding
j hiertoe zijn de zogenaamde Pen-
V kowsky-documenten, die door de
~j Amerikaan Frank Giby en de naar
Vt! het Westen gevluchte, vroegere Rus-
sische kapitein Peter Deriabin (ook
van de GROE) in een boek zijn ver-
f i werkt (in Nederland verschenen bij
de Forum Boekerij te Den Haag
onder de titel De Penkowsky Docu
menten; 291 blz., 14.90). Moskou
heeft reeds verklaard dat de bewe-
I ringen, welke de ter dood gebrachte
L kolonel in de mond worden gelegd,
vervalst zijn. Een Amerikaans jour-
nalist. die als correspondent in Rus-
land verbleef, moet dit land verla-
I ten. omdat zijn krant het manu-
script in extenso had afgedrukt.
In het boek wordt Penkowsky afge-
rl! schilderd als een idealist, die uit ge
voelens van onlust over het commu-
nistische systeem zijn land verried.
:ss Winstbejag zou geen motief voor
eg» hem zijn geweest. Tijdens het pro-
er. ces. dat door Westerse waarnemers
kon worden bijgewoond, is slechts
bewezen dat hij één keer een be-
drag van drieduizend roebel ontvan-1 die
ow gen heeft, waarvan hij later tweedui-j wen
zend roebel heeft teruggegeven.
communistisch stelsel is schadelijk
voor ons volk. Een schadelijk stelsel
kan ik niet dienen".
Zowel door de kringen, waarin hij ver
bleef, als door de hoge functie, die
hij in het militaire inlichtingenappa
raat bekleedde, beschikte Penkows
ky over veel waardevolle gegeyens.
Van april 1961 tot augustus 1962
speelde hij deze naar het Westen
door. Maandenlang werd hij gescha
duwd volgens de samenstellers
van het boek had hij dit van het
begin af door en tenslotte ontmas
kerd.
Niemand zal betwijfelen dat Perikows-
ky een belangrijke inlichtingenbron
van Engeland en Amerika is; ge
weest. Hij kende de opbouw van het
buitenlandse spionagenet van Rus
land door en door; hij kon de con
tactmensen bij naam en schuilnaam
noemen. Tijdens de veertien dagen,
waarin hij nauwe betrekkingen met
de Angelsaksische inlichtingendien
sten onderhield, was de koude
oorlog tot op het vriespunt gedaald.
Het was de periode van de Berlijnse
muur, van de Russische uitdagings-
politiek via Oost-Duitsland en Cu-
Toch vragen we ons af. of de spionage-
rol, die Penkowsky wordt toegeme
ten, in het boek niet wat overtrok
ken wordt. Ook al was de kolonel
raketdeskundige wat betekende
dat hij volledig op de hoogte was
van de Russische vorderingen op het
De Loena
EB
ving
begint meer „openheid" te ko
men in de Russische berichtge-
over de ruimtevaart.
De afgelopen acht jaren moesten we
het doen met mededelingen die niet
of moeilijk gecontroleerd konden
worden. Daarom werden de ruimte
successen niet altijd serieus geno
men.
Dus kwamen er berichten, als zou
den talrijke Russische proeven zijn
mislukt en veel mensenlevens heb
ben gekost.
Een dergelijke sfeer van geheim
houding was ook tijdens het „ver
lichte" bewind van Chroesjtsjef on
ontkoombaar.
De Sowjetleider kon zich eenvoudig
niet veroorloven, op zichzelf wel
licht onvermijdelijke nederlagen tot
de buitenwereld te laten doordrin
gen.
Het gevolg is. dat men in deskundige
kringen nog altijd twijfelt aan be
paalde prestaties die door Russische
kosmonauten zouden zijn verricht.
De berichtgeving over de Loena 8
is wellicht een voorzichtige poging
tot verandering. De huidige macht
hebbers in het Kremlin gaan zich
mogelijk distantiëren van de over
drijving, die het Chroesjtsjef-tijd-
perk heeft gekenmerkt.
Omgekeerd wordt de mislukking van
gisteravond in westelijke ruimte
vaartkringen anders beoordeeld dan
voorheen het geval kon zijn.
Gezegd werd, dat de Russen dit keer
zeer dicht bij een succes moeten zijn
geweest. Een fractie van een secon-
ou hun parten hebben gespeeld.
Het is wellicht nog maar een begin,
maar het is op zichzelf interessant,
dat het kan worden gesignaleerd.
Bahalweeb dieb vebstobte neus
Maar verkoudheid is meer dan'n neusverstopping
alleen.Verdrijf uw hele verkoudheid met Coldrex!
Bij een verstopte neus komen koorts, snelt het herstel en geeft extra weer*
hoofdpijn en rillen. U voelt u ziek. stand door vitamine C. Neem uw
Bestrijd niet één van de symptomen, verkoudheid serieus. Bestrijd hoofd-
maar de hele verkoudheid. Neem pijn,neusverstoppingen koortsteg^
ColdrexHet tweelaags Coldrex lijk met Coldrex.
tablet heft niet alléén de i
stopping op, maar het verdrijft ook
hoofdpijn en koorts. Coldrex
Z Beschermeling
Omdat hij via zijn vrouw geparen-!
teerd was aan een generaal, en;
reeds als jong politiek commissaris
;tJJ de beschermeling van een latere
!tj veldmaarschalk werd, vertoefde hij
jjJ veel in hoge militaire en politieke
kringen.
„Ik ging begrijpen", aldus een van de
brieven, die uit Rusland zouden zijn
U gesmokkeld, „dat hun lovende woor
den over de partij en het communis-
ec me niets dan woorden waren. In
i c hun privé-leven liegen en bedriegen
jc» zij, intrigeren tegen elkaar, verklik-
ken elkaar, en doen elkaar de das
om. In hun jacht naar geld en pro-
c motie bespioneren zij hun vrienden
el en collega's voor de KGB (de staats-
veiligheidsdienst - red.)... Ik heb het
gevoel dat ons communisme mij
elke dag verder terugtrekt in plaats
4 van vooruit brengt. Ons land wordt
gf aangevreten door een soort ziekte of
c infectie van binnenuit, en wij moe-
er ten iets doen om daar een einde aan
te maken. Ik zie geen andere moge
lijkheid, en dit is de voornaamste
reden, waarom ik mij aansluit bij de
daadwerkelijke strijders voor een
betere toekomst van ons volk. Het
gebied van de ruimtevaart, zomede i
van de bedoelingen met Cuba, waar
later lanceerinstallaties werden opge
richt. die nóg later weer ontmanteld
werden het gaat ons inziens te
ver van „onschatbare diensten voor
de vrede in onze wereld" te spreken,
welke door hem bewezen zouden
zijn. De als spion zo zeer bewierook
te Penkowsky was een van de velen,
'er en weer, voor het opbou-
an inzicht en overzicht wor- i
den gebruikt. Als het werkelijk omi
..het'schokkendste spionagefeit van j
deze eeuw" gaat. dan zouden én Lon-|
den én Washington op één kaart heb-1
ben gespeeld, en misschien nu nog:
met de handen in het haar zitten.
Chroesjtsjef
De afkeer, vaak zelfs walging, waar
mee Penkowsky over Chroesjtsjev]
geschreven zou hebben, is bijzonder
merkwaardig. Hij zag de voormali
ge. Russische leider als een gevaarlij
ke. oorlogzuchtige en van atoomwa
pens bezeten man. terwijl het Wes
ten hem juist als de voorvechter van
de vreedzame coëxistentie betitelde.
Men krijgt sterk de indruk dat Pen
kowsky alle mogelijke rancunes te
gen alle mogelijke personen had. en
ook dat hij niet alleen uit idealisti
sche motieven handelde, toen hij be
sloot voor de Engelsen en Ameri
kanen te gaan werken,
r is nog iets wat op z'n minst be
vreemding wekt. De sluwe, koelbloe
dige en intelligente spion de kwa
lificaties zijn van de samenstellers
van het boek begon zijn kortston
dige loopbaan als de grootste dilet
tant. Aan een groepje Moskou bezoe
kende, Amerikaanse studenten bood
hij namelijk per brief zijn diensten
aan... Welk een risiko zulk
inhoudt, kan iedereen weten. Pen
kowsky in zijn functie van kolonel
van de militaire inlichtingendienst
moet er zeker van op de hoogte zijn
geweest.
Een later contact liep over de vrouw
en de drie kinderen van een in Mos
kou gestationeerde, Britse diplo
maat. De kleuters kregen zoge
naamd een doosje met snoepjes van
hem. als hij op een afgesproken
plaats in een strandbad zat, doch
hadden opdracht dit onmiddellijk
naar hun op een bankje zittende
moeder te brengen. Vier personen
werden dus ingeschakeld bij het
doorspelen van informatie op micro-
Omstreden
Omstreden blijft het boek, als het om
de echtheid van de documenten
gaat. Volgens het „Ten Geleide" zijn
deze uit de Sovjet-Unie gesmokkeld
de samenstellers maken een vage
toespeling op een geheime la in Pen-
kowsky's bureau, dat in zijn flat aan
de Maxim Gorki Kade in Moskou
stond waarna de inhoud werd
verhaspeld met het officiële verslag
van het proces, en de persberichten
en commentaren in Amerika
Europa (inclusief Rusland). Om
„een aaneengesloten verhaal" te kun
nen krijgen, werd afgezien van bron.
vermeldingen. „Wat de methoden,
de gewoonten en de terminologie
van de Russische inlichtingendien.
sten betreft", wordt er nog aan toe
gevoegd, „is gebruik gemaakt van
de kennis en de ervaring van Peter
Deriabin, de vertaler".
Slechts een klein deel van het boek
naar onze mening bepaald niet het
interessantste wordt letterlijk
aan Penkowsky toegeschreven. Dit
is te merken aan de stijl, die in de
eerste persoon is gesteld.
Waarschijnlijk
Het is waarschijnlijk dat de kern hier
van inderdaad uit de pen van de
Russische kolonel is gevloeid, wat
nog niet wil zeggen dat diens mémoi
res politiek testament is
schien een beter woord uit de
Sovjet-Unie werden gesmokkeld.
Penkowsky was tenslotte diverse
len in Londen en Parijs, waar hij
langdurig van gedachten wisselde
met diverse personen van de Engel
se en de Amerikaanse geheime
dienst.
Het boeiendste deel van het boek, dat
namelijk wat een gedetailleerde be
schrijving geeft van de organisatie
en de methoden van werken van de
Russische inlichtingendiensten, kan
van de hand van velen zijn. Ook
van die van Peter Deriabin, die als
voormalig lid van de GROE het spio-
gage- en contra-spionagenet van de
Sovjet-Unie net zo goed kent als (ter kwamen zij op deze verklaringen tc-
Oleg Penkowsky eens deed. j rug.
Door te suggereren dat Penkowsky j
misschien nog leeft de Russen
zouden er belang bij hebben hem
nog jaren te verhoren werpen de
Stewart: binnenkort
LONDEN De Britse minister van
buitenlandse zaken, Stewart, heeft gis
teren in het Lagerhuis gezegd, dat hij
binnenkort een verklaring hoopt af te
leggen over „een ontmoeting tussen
premier Wilson en premier Kosygin
van Rusland."
Stewart bracht verslag uit van zijn
bezoek aan Moskou. Hij gaf verder te
kennen dat Oost en West wat Vietnam
betreft, geen stap dichter bij elkaar
zijn gekomen. Rusland bleek ook elk
akkoord binnen de NAVO, waardoor
Bonn in het bezit zou komen van kern
wapens, als een hinderpaal te zien
voor eventuele overeenkomst ter voor
koming van verspreiding van kernwa
pens. In dit verband zei Stewart, dat
het nu in de eerste plaats zaak was
om nauwkeurig te omschrijven wat
Oost en West nu precies verstaan
onder „niet-verspreiding" van kernwa
pens. Alleen in dit perspectief kon het
overleg in New York of Genève over
dit onderwerp vruchtbaar zijn.
Na afloop van het gesprek met
president Johnson zal premier Wilson
een bezoek aan Ottawa brengen op
19 december.
Ex-gevangenen komen
op verklaring terug
HONOLOELOE De twee Ameri
kaanse militairen die de vorige maand
door de Vietcong na twee jaar gevangen
schap zijn vrijgelaten zijn gisteren op de
basis Okinawa aangekomen, waar zij me
disch zullen worden onderzocht. Zij had
den eerst gezegd dat zij tegen Ameri
kaanse interventie in Vietnam zijn. Zij
Belastingverhoging in Rhodesië
LOESAKA/LONDEN De
Britse regering heeft gisteren het
ultimatum van de Afrikaanse
landen genegeerd. Zoals bekend
hebben de OAE-leden gedreigd de
betrekkingen met Londen te zullen
verbreken indien Engeland voor
vijftien december de rebellie in
Rhodesië niet de kop heeft inge
drukt.
Premier Wilson 1 -klaarde, dat nie
mand hem zal dwi >n tot het nemen
van stappen die niet verantwoord j
zijn. In dit licht weigerde Wilson ook
president Kaoenda van Zambia Britse
troepen die naar Rhodesië zouden moe
ten oprukken en dat land bezetten.
Inmiddels heeft een woordvoerder
van de regering van Zambia het be
richt tegengesproken, als zou Kaoenda
zijn verzoek om Britse troepen voor
de bewaking van de Kariba-dam heb
ben ingetrokken. Enkele uren tevoren
hadden Britse regeringskringen te
Londen gezegd dat Zambia van de
Britse troepen had afgezien. Aan deze
mededeling was toegevoegd, dat er
geen aanwijzingen waren dat Kaoenda
van plan zou zij om elders om militaire
bescherming voor de dam te vragen.
De Zambiase woordvoerder zei dat er
geen waarheid school in het bericht
uit Londen en dat het overleg met En
geland nog voortduurde.
Te Salisbury verklaarde minister
Wrathall van financiën via de televisie,
dat de belastingverhoging onvermijde
lijk is als gevolg van de Britse sancties.
Werkloosheid onder de blanken en
zwarte Rhodesiërs acht hij niet uitge
sloten.
samenstellers een kwalijk licht op
zichzelf. Indien dit zo is, was het
schrijven van dit boek bepaald niet
opportuun, ja, zelfs een ongeoorloof
de publiciteitsstunt, die ten koste
van een mens gaat. Een eventueel
nog in de gevangenis zuchtende Pen
kowsky wordt door de onthullingen
totaal vernietigd.
Van onze plaats uit kunnen we niet
beoordelen, of de Amerikaanse
inlichtingendienst een politieke zet
heeft willen doen. We kunnen ons
echter niet voorstellen dat alle gege
vens de schrijvers zijn toegevloeid
zonder tussenkomst van het appa
raat van J. Edgar Hoover.
Is het misschien zo dat de geheime
dienst van de Verenigde Staten en de
Sowjetunie elkaar met het totaal
nieuwe wapen van het woord gaan
bestrijden, waarbij getracht wordt alle
mogelijke militaire en politieke figu-
JOHANNESBURG Op 17 december
zal Petrus Anton Hendriks aan dc Uni
versiteit van Witwatersrand in Johannes
burg een eredoctoraat in de wijsbegeerte
ontvangen. De heer Hendriks, in 1899 in
Rotterdam geboren, is directeur geweest
van het museum te Johannesburg.
Hij wordt nu onderscheiden, omdat hij
dit museum tot een van de belangrijkste
in discrediet te brengen? in Zuid-Afrika heeft gemaakt. Hij hield
ït is wel een zeer merkwaardigez'ch ook veel bezig met restauratie
omstandigheid dat Gordon Lonsdale, historische doeken.
die voor Wynne, de contactman van Hendriks heeft gestudeerd aan de Aca-
Penkowsky. werd „ingeruild", even-1 demi van Beeldende Kunsten te Rotter-
eens een boek heeft geschreven, dat I dam en later in Parijs. In 1927 is hij
onder de titel The Spy een paar we- naar Zuid-Afrika gegaan. In de tweede
ken geleden in een Engelse vertaling wereldoorlog
in Londen is verschenën. In dit ge 1
HU hij voorzitter van de
Zuidafrikaanse commissie voor oorlogs-
"itSSïSIiiïlchOdW értek?nlaiiledIenlegröntf
t de
Waarom niet
een gasaansteker
met een
wereldnaam?
SILVER MATCH
FIRST CLASS*
I Monteur Ryabof van de
Moskouse taxicentrale
had al jarenlang last van
hoofdpijn. Radio Moskou
berichtte gisteren dat bij
een operatie ontdekt
werd, dat een zonne
bloemzaadje voorspoedig
in het oor van Ryabof
woekerde.
I De dierentuin van Pe
king heeft onlangs vier
panda's gekregen die in
Tibet in de Himalaya zijn
gevangen. Tot dusver
meende men dat de pan
da een van de zeld
zaamste diersoorten ter
wereld alleen in de
dichte bamboebossen van
de zuidwest-Chinese pro
vincie Sjetsjwan voor
kwamen.
I Oudheidkundigen heb
ben onlangs een geweldi
ge pyramide ontdekt, die
naar men zegt groter is
dan de beide beroemde
pyramiden van de zon en
de maan te San Juan in
Teotihuacan. De pas
ontdekte pyramide die ge
dolven is bij Chilula, is
volgens geleerden mis
schien de grootste van
het continent.
I Aan de Italiaanse kant
van de Matterhorn is gis
teren een lawine naar be
neden gekomen welke
een niet bewoonde villa
bij deze wintersport
plaats bedolven heeft.
Niemand werd echter ge
wond. Als gevolg van de
zware sneeuwval hebben
2.000 toeristen gisteren
hun hotel niet kunnen
verlaten.
I De seismograaf van de
universiteit van Califor-
nië te Berkeley heeft gis
terochtend een aardbe
ving geregistreerd, waar
van het epicentrum zich
op ongeveer 24.000 km
ten zuidoosten van Los
Angeles bevond. De be
ving had een kracht van
ruim 6.5 op de schaal van
Richter.
Afrika (7)
Minister Luns heeft in de Kamer
over „de" ton gezegd: „Overigens wa
ren de felle reacties in Z.-A. en Ne
derland voor de regering een volsla
gen verrassing". Nu zijn er twee mo
gelijkheden: of de regering is zo onno
zel geweest te menen, dat men daar
dit gebaar prettig zou vinden en dat
alle Nederlanders er achter zouden
staan: of er werd een politiek „leu
gentje om bestwil" gedebiteerd. Het
laatste mag niet verondersteld wor
den. dusGeen goede beurt voor de
regering.
In de tweede plaats zei minister
Luns o.m.: „De regering zal erop toe
zien, dat het geld slechts voor juridi
sche bijstand wordt gebruikt. Steun
aan families van de betrokkenen
wordt niet verleend". Ik acht deze
verklaring belangrijk. Het spreekt
vanzelf, dat de leden der Kamers de
jS e." ,de plicht hebben na enige
tijd inlichtingen te vragen over de
besteding van de ton. Ik ben uiterma
te benieuwd naar wat er dan uit de
°us. al komen over het „rechtloze
z-.-A. Maar mèt gevallen, cijfers en
Personen. Zonder dubbele bodem
Den Haag Dr. F. C. Dominicus
Afrika (8)
„Geef ons blanke baby's cadeau".
Dat zou de Zuidafrikaanse staatssecre
taris Botha hebben gezegd volgens ve
le kranten. In werkelijkheid heeft hij
'in geheel andere bewoordingen) ge
wezen op de betekenis van een groot
kinderaantal voor het welzijn van de
republiek. Hij is echter realist genoeg
om te beseffen, dat in een land dat in
zo overwegende mate orthodox-protes
tants is. het huwelijk niet zonder
meer wordt dienstbaar gemaakt aan
de staat. Begrippen als ruimtegebrek,
kinderbeperking cn geboortenregeling
zjjn in Z.-A. bepaald niet actueel. Men
i"i?r. tr0uwens een m.i. zeer
W. Geldor
Afrika (9)
Mogen wij in de Rhodesische situa
tie van een (meerderheids) oppositie
vragen dat zij niet handele volgens
de spreuk ..Liever dood dan slaaf'?
Of geldt dit alleen wanneer onze
eigen vrijheid wordt aangetast? Hier
wreekt zich de weigering van de heer
sende minderheid serieus rekening te
5ïïfiK "IS'de wen"n van de
derheid. Hoe moet die meerderheid
aIc „v;°,or haar belangen opkomen?
Als andere wegen een vrije pers
ieo=traÜevr.ijheid - ^sloten
worden vraagt men om geweld in
f0e^ds heviger vorm. Degenen die dit
aanstoken komen niet van buiten het
land, zij zijn al lang binnenslands. In
de regeringsgebouwen.
Den Haas H. E. Ruitenberg
NAAR ENGELAND?
voor vakantie of zaken
GA PER
HARWICH-BOOT
U VAART
ER WEL BIJ
V Per dagboot:
5- en 8-daagse reizen naar Lon
den met logies en ontbijt reeds
vanaf f145.-
Envan 1 november af voor
f122.- een speciale 4-daagse
winterreis met drie nachten lo
gies en ontbijt in een goed een
voudig hotel in het West-End
van Londen vlak bij underground
en bus. Vertrek elke dag.
e
fi
gies
voudi
W van Lo
f en bus.
Per nachtbootu reist terwijl u
slaapt. Vertrek dagelijks 23.40
uur. Van 30 september 1965 t/m
1 april 1966 weekendreizen nae
Londen. Heen donderdag- of vrij
dagavond. Terug: maandag- of
dinsdagmorgen. Met1,2of 3nach-
ten in Londen v.a. f 99.-.
f Reizen per Harwich-boot is een modern genoegen. U arriveert
op tijd op Uw bestemming. Een prettige zekerheid! Uw reis
bureau weet er alles van.
Boek vla DE HOEK
Reis rustig en betrouwbaar
per dag-
of nachtdienst. I
HOEK VAN HOLLANDS-HARWICH
