DE DOKTER aan 't woord
Griekse bisschoppen in
verzet tegen regering
Kerk moet geen konkrete
structuren aangeven
Een woord voor vandaag
OM HUN „PROMOTIERECHT"
Hoog spel van
Chrysostomos
een nieuwe flets!
Wijsgerige bezinning op
theologie noodzakelijk
PUROL
Eén kerk in Brussel
Chefarine 4
Puzzelhoek
Bisschop geeft haver
aan Sinterklaaspaard
Einde breuk tussen
Tito en Vaticaan
ENGELSE ZIEKTE
DINSDAG 23 NOVEMBER 1965
„Uw Bewaarder zal niet sluimeren(Psalm 121 :3).
De Psalmist zegt twee belangrijke dingen. In de eerste plaats:
De Here is een Bewaarder. Een ander woord is: Bewaker.
God een Bewaker. Het begrip bewaker is in ons dagelijks
leven niet onbekend. Hij hoort in onze samenleving thuis. Aan
hem dragen we op te zorgen voor onze bezittingen. Hij zorgt,
dat er niets met de auto gebeurt als we hem parkeren. Hij
neemt gedurende enige tijd de gehele verantwoordelijkheid
op zich.
Zo doet God met de kinderen Gods. Hij bewaakt, bewaart hen.
Hij laat Zijn oog over hen gaan, Hij ziet nauwlettend toe. Niets
ontsnapt aan Zijn aandacht.
Maar God is een Bewaarder, Die niet sluimert. In het leven
van alledag kan het gebeuren, dat een bewaarder een ogenblik
de ogen afwendt van hetgeen aan zijn hoede is toevertrouwd.
God sluimert nooit. Hij laat Zijn kinderen geen ogenblik onbe
spied. Geen fractie van een seconde zelfs ontsnappen zij aan
Zijn aandacht. Hij volgt hen, waarheen hun stappen zich
ook richten.
Hun, die menen, dat God hen niet ziet, die in dagen van droef
heid en benauwdheid denken, dat God Zich van hen heeft
afgewend, moge deze tekst tot troost zijn.
God, onze Bewaarder, Die nooit sluimert.
Wij lezen vanavond Exodus 35 vers 30 tot 35 en 36 vers 1 tot 7.
'n pracht geschenk
Weer brochure over Geref. Kerken
ATHENE Een lang sluime
rend conflict tussen kerk en staat
in Griekenland is vorige week tot
een uitbarsting gekomen. In str^d
met de wet op de verkiezing van
bisschoppen en tegen de uitdrukke
lijke wens van de Griekse regering
hebben de bisschoppen van de
Griekse kerk onder leiding van de
85-jarige aartsbisschop Chrysosto
mos vijftien nieuwe bisschoppen
gekozen.
De bisschoppen ontkennen niet, dat
zij in strijd met de wet gehandeld
hebben, maar, zeggen zij, die wet is
hopeloos verouderd en onredelijk. De
openbare mening heeft zich echter te
gen de kerkelijke hoogwaardigheidsbe
kleders gekeerd en beschuldigt hen er
van, dat zij op geldelijk gewin uit
zijn.
„Onwaardig, onwaardig" werd zon
dag door groepen jongeren geroepen
in zes kerkgebouwen in Athene, waar
nieuw benoemde bisschoppen gewijd
werden. De politie moest de spreekko
ren ontbinden. De regering houdt het
been strak en weigert de nieuwe bis
schoppen te erkennen.
Enkele heethoofdige bisschoppen
hebben gedreigd, de kerk te sluiten
voor alle huwelijken en doopplechtig-
heden. Zij spreken van kerkvervol
ging en willen de klokken luiden ten
teken van rouw.
De Grieks-Orthodoxe Kerk is een
staatskerk en dat betekent, dat de ver
kiezing voor hoge ambten in de kerk
geregeld wordt door staatkundige wet
ten. Benoemingen moeten goedge
keurd worden door de regering en be
krachtigd door koning Konstantijn.
(Van onze kerkredactie)
(Van onze kerkredactie)
AMSTERDAM Veel heden
daags theologisch denken is ge
oriënteerd aan een irrationalisti-
sche wetenschapsbeschouwing, zo
als het vroegere theologische den
ken georienteerd was aan de na
tionalistische wetenschapsbeschou
wing. Het merkwaardige is, dat
dit ten aanzien van het vroegere
theologische denken inziet men
spreekt depreciërend over scholas
tieke en rationalistische theologie
maar ten aanzien van het hui
dige denken minder kritisch is.
Dit schrijft de gereformeerde predi
kant van Vleuten-De Meern, drs. H.
van der Laan, in zijn dezer dagen ver
schenen brochure „Spanningen in de
Gereformeerde Kerken". Dit boekje,
geboren uit een referaat op een predi
kantenconferentie in juni, is de vijfde
brochure In één Jaar, die een balansop-
maak wil zijn van de huidige stand
van zaken in de Gereformeerde Ker
ken.
In zijn voorwoord schrijft drs. Van
der Laan (33 jaar en predikant sinds
1961), dat zijn geschrift weinig congru
entie heeft met het boekje van ds. E.
G. van Teylingen, dat de rij opende.
Des te meer komt het overeen met de
brochures van prof. dr. S. U. Zuidema,
prof. dr. K. Dijk en dr. M. J. Arntzen,
die volgden. Dezelfde bezorgdheid
komt er in tot uitdrukking, al wijken
argumenten en visie op verschillende
punten af van die van deze auteurs.
Drs. Van der Laan stelt eerst de
problemen inzake de eerste hoofdstuk
ken van Genesis aan de orde. waarbij
hij de kadertheorie van prof. dr. N. H.
Ridderbos, de duaal-antithetische
opvatting van prof. dr. J. H. Kroeze
en de kerugmatische exegese van
onder anderen dr. H. M. Kuitert, drs.
H. A. L. van der Linden en prof. dr. C.
A. van Peursen bespreekt.
Verder bespreekt de Vleutense predi
kant de kwestie van de realiteit van
de hel in de discussie Arntzen-Berkou-
wer, de aard en de functionering van
de belijdenisgeschriften in verband
met Berkouwers en Polmans kritiek
op de Dordtse Leerregels en tenslotte
de oecumenische roeping der Gerefor
meerde Kerken.
In al de dogmatische studiën van
prof. dr. G. C. Berkouwer ontbreken
tot nu toe de inleidende beschouwin
gen tot de theologie en de dogmatiek,
waarin de mogelijkheid en de wettig
heid van theologie in het algemeen en
dogmatiek in het bijzonder aan de
orde worden gesteld. Prof. Berkouwer
heeft nog geen uiteenzetting gegeven
rer de structuur van de theologische
ethode.
Dit ernstige manco maakt de bestu
dering van Berkouwers dogmatische
studiën niet makkelijk en evenmin tot
een onverdeeld genoegen, aldus drs.
Van der Laan. Hij noemt het daarom
ook niet zo vreemd, dat dr. Arntzen
moeilijkheden kwam.
Berkouwer maakt onderscheid tus
sen informatie (reportage, neutrale
objectieve kennis, een theoretische toe
schouwershouding) enerzijds en aan
de andere kant een in het geloof be
trokken zijn op de laatste dingen in de
prediking, de waarschuwing, het ver
maan, de oproep tot bekering. Het
eerste verwerpt hij in de dogmatiek.
Het. laatste aanvaardt hij als legi
tiem.
Ook volgens prof. dr. G. E. Meule-
man heeft men thans een afkeer van
scholastieke of speculatieve denkbeel
den en methoden in de theologie. Men
wil daarom terug naar de theologie
van de Reformatie, zowel naar inhoud,
als naar vorm en methode. Theologie
is volgens prof Meuleman het gelovig
naspreken van het Woord Gods.
Mikpunt
De wet op de verkiezing van bis
schoppen bevat de bepaling, dat een
bisschop voor zijn gehele leven voor
een bepaalde diocese gekozen wordt.
Het is dus onmogelijk, dat een bis
schop van standplaats verandert. Het
is deze bepaling, die het mikpunt van
de kritiek der bisschoppen is, want de
grenzen tussen de bisdommen zijn
eeuwenoud, zodat er soms grote
schillen in grootte en betekenis
Vooral begaafde bisschoppen van onbe
duidende bisdommen willen deze bepa
ling afgeschaft zien, om een kans te
krijgen in een groter bisdom te kun
nen komen.
De Griekse regering zag de billijk
heid van deze eis in en wees zeven
van de grootste bisdommen aan, waar
de vacatures voortaan -ook door over
plaatsing zouden kunnen worden ver
vuld. Een kleine groep bisschoppen
onder aanvoering van bisschop Ambro-
sios van "Eleftheroupolis wist echter
gedaan te krijgen, dat de hoogste juri
dische instantie in Griekenland dit re-
Aartsbisschop Chrysostomos van I
Athene heeft de strijd nooit ge
schuwd. Reeds in 1907, toen hij
bisschop van Philadelphia in
Turkije was, werd hij door de
Turken gevangen genomen en
ter dood veroordeeld, omdat hij
Griekse guerillastrijders leidde.
Een gemeenschappelijke actie
van de regeringen van Engeland,
Frankrijk en Rusland redde hem
toen van de dood. Zal hij nu het
onderspit delven?
RUWE HANDEN
MOTIEVEN
Deze opvattingen maken volgens
drs. Van der Laan een abstract-wijsge-
rige bezinning op de theologie noodza
kelijk. Veel tegenwoordige gerefor
meerde theologen worden weliswaar
gedreven door het motief van de
dienst aan God naar Zijn Woord. Maar
toch zien we, dat hun wetenschappelij
ke activiteiten mede bepaald zijn door
activiteiten en resultaten, die gekomen
zijn uit een totaal andere levens- en
wereldbeschouwing, zonder dat men
het religieuze motief van die resulta
ten doorziet of wil laten gelden.
Drs. Van der Laan benadrukt dan
ook, dat er voor een christelijke theolo
gie alleen perspectief is, als men
inziet, dat men niet kan theologiseren
zonder zich rekenschap te geven van
eigen wijsgerige en wereldbeschouwe
lijke vooronderstellingen die van chris
telijke aard moeten zijn.
Spanningen in de Gereformeerde Kerkei.
door drs. H van der Laan. Uitgave Buyten
Schipperbeyn te Amsterdam (54 pag.
bruik van hervormden en gereformeer
den worden gebouwd. Daar het aanbeve
ling verdient het Nederlandstalige protes
tantse getuigenis in deze grote stad te
bundelen is tussen beide kerken contact
opgenomen. Eerder contact liep op niets
uit, daar de gereformeerden een onderko
men elders zouden hebben gevonden.
Daar dit echter niet is doorgegaan, be
staat een redelijke kans, dat de nieuwe
kerk. die voor de hervormde gemeente
wordt gebouwd straks ook zal dienen
voor de gereformeerden in Brussel.
4 middelen doen wonde
ren bij pijn of griep I
Vier middelen In één tablet helpen
elkaar en~~~.doen wonderenl
De vier middelen, verenigd in één
tablet Chefarine „4", zijn elk afzon
derlijk in de hele wereld beroemd en
hebben miljoenen mensen baat ge
bracht. Tezamen werken zij nóg
beter en doen werkelijk wonderen.
Eén der bestanddelen is het betrouw
bare maagmiddel Chefarox, dat een
teveel aan maagzuur neutraliseert.
De combinatie is ideaal om pijn of
griep doeltreffend te bestrijden.
Krtt iswoord-puzzel
Horizontaal. 1. loods (ZN), 4. gebod, 7.
bedehuis. 9. goedertieren, 11. god der lief
de. 13. karakter. 15. deel van de helm, 16.
water in Z.H., 17. scheepsvloer, 18. bloei-
wijze, 20. voorzetsel. 22. koraalrif. 24. een
der Kleine Soenda eilanden. 25. plaats in
Limb., 28. vernuft. 29. plaats in Drente,
30. kan men op zitten.
hij deze krisis heeft opgeroepen, ter
wijl de premier een nieuw wetsont
werp in het vooruitzicht, had ge
steld.
Chrysostomos zelf heeft de kerkelijke
autoriteiten verzocht, het bestuur
de vijftien vacante dioceses nog niet
aan de nieuwe bisschoppen ove
dragen. Dit is een gebaar van goede
wil, om de regering te helpen een
oplossing voor het geschil te vinden,
zo zei hij.
De regerinr heeft gisteren op een
buitengewone vergadering een wets
ontwerp goedgekeurd dat nu aan het
parlement zal worden voorgelegd door
minister Allamanis. Het ontwerp be
helst plannen voor controle op de
inkomsten van de bisdommen door
belastingen, het instellen van een leef
tijdsgrens voor aartsbisschoppen en
meer macht voor de kerkelijke synode
tegenover de bisschoppenvergadering.
Het heeft er veel de schijn van, dat
de Griekse regering vastbesloten is de
85-jarige Chrysostomos met pensioen
te zenden.
BeroertI r? vswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Oudemirdum (toez.) en te
Scherpenzeel, kand. W. E. Steenbeek te
Lisse; te Zundert, P. A. L. Brinkman te
Schoondijke.
Aangenomen naar Austerlitz, J. N.
Dansen te Urmond.
Bedankt voor Bennekom (vac. wijlen
P. J. F. Lamens): A. den Hartogh te Bo
degraven.
Emeritaat; Eind november hoopt ds.
J. C. W. Kruishoop te Otterloo met eme
ritaat te gaan.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Dinteloord: kand.
D. H. Elderman te Almelo, die bedankte
voor Koudum, Mariënberg Pesse,
Pingjum-Wons.
Bedankt voor Rotterdam-Pernis, Mid-
denmeer en Berkum: G. Sinia te Ee (Fr).
Beroepen te Schiebroek (vac. wijlen J.
Verlare), G. L. R. Riphagen te Leidschen-
dam.
GEREF. KERKEN (vrijgem.
Aangenomen naar Leek: H. W. Ophoff
te Houwerzijl.
CHRIST. GEREF. KERKEN
Tweetal te Maarssen: D. Biesma jr. te
Aalsmeer en P. van Zonneveld te Ben
nekom.
Beroepen te Werkendam: M. Baan te
Zeist.
Bedankt voor Vlissingen: drs. J. P
Versteeg te Wormerveer; voor Amster
dam-west: D. Biesma jr. te Aalsmeer.
WAALRE De geschiedenis
van het bejaarde Sinterklaaspaard
dat dierenvrienden van de slachter
hebben gered, zodat de schimmel
van een goedverzorgde oude dag
kan gaan genieten gaat een al
mooiere afronding krijgen. Vele
dierenvrienden in den lande heb
ben namelijk feestgaven voor het
dier naar Waalre gezonden.
Zo heeft Huub van Doorne van
de Daffabrieken een warme, ha
rige plaid aan het aow-paard ge
schonken en voorts een volle zak
sappige wortelen beloofd.
Ja, het geheel krijgt nog een
kerkelijk tintje ook door de acti
viteiten van de (tv) bisschop van
Den Bosch, mgr. Bekkers, die een
zak haver voor de van een wisse
dood geredde viervoeter in het
vooruitzicht stelde.
De oecumene zou compleet zijn
als nu ook nog prof. dr. H. Berk
hof uit Leiden een groot pakket
suikerklonten in Waalre liet be
zorgen en prof. dr. G. C. Ber
kouwer uit een paar ba
len warm stro naar het zuiden
zond.
Hoe dan ook, het brave dier, dat
zoals men wellicht weet Oude
Klaas heet zal op vijf december in
Waalre met meer genoegen dan
anders Sint Nicolaas dragen. De
schimmel is zonder meer bezig
„het dier van het jaar" te worden!
Kwart
Premier Stephanopoelos kondigde
daarop een wetsontwerp aan, om het
overplaatsingsstelsel er alsnog door te
krijgen. Hij vroeg de bisschoppen
geen nieuwe benoemingen te doen, tot
dat de nieuwe wet van kracht zou
zijn. Aartsbisschop Chrysostomos was
echter vastbesloten, de vijftien vacatu
res een kwart van het totaal aantal
bisdommen niet nog langer te laten
slepen, trok zich niets aan van Stepha
nopoelos' waarschuwing tegen een
„kerkelijke staatsgreep" en riep verle
den week toch zijn bisschoppen bij
een. Van de 52 bisschoppen kwamen
er 38.
Toen de regering honderden politie
mannen opriep een kordon rond de
kathedraal van Athene te trekken en
de kerk te verzegelen, trokken de bis
schoppen naar de ambtswoning van
Chrysostomos en deden daar hun keu
ze, waarbij verscheidenen van hen
inderaad „promotie" maakten. Intus-
stonden duizenden demonstranten
voor het paleis, die spreekkoren
aanhieven „Wilt gij Christus
geld?"
Een decreet, ondertekend door ko
king Konstantijn, waarin de bijzonde
re zittingsperiode van de bisschoppen
voor gesloten werd verklaard, werd
op de deur van de aartsbisschop ge
plakt, maar door een van de bisschop
pen verscheurd.
ISog niet
De minster van onderwijs en gods
dienstzaken, Stelios Allamanis, heeft
gezegd, dat de regering de onwettige
besluiten der bisschoppen niet zal
erkennen. De Griekse pers neemt het
de aartsbisschop vooral kwalijk, dat
R.K. hoogleraar in Ruim zicht:
Jtrecht gaat het op oudejaarsdag anders
doen. In plaats van de traditionele kerk
dienst 's avonds komt 's middags een his
toricus een overzicht geven van de hoog
te- en dieptepunten van het afgelopen
jaar. Eep ander zal iets vertellen over
„de toekomst, dlë al begonnen is." Een
UTRECHT Er bestaat geen
rooms-katholieke sociale leer. In
zoverre in de encyclieken Rerum
novarum en Quadragesimo anno
en in de interpretatie daarvan
idealen en strukturen voor de
sociale opbouw van de maat
schappij naar voren worden ge
bracht, moet worden gezegd, aat
de kerk haar bevoegdheid te bui
ten is gegaan. Het is haar taak
niet, aan te geven welke konkrete
strukturen gewenst zijn.
Dit zegt prof. dr. R. A. de Moor,
hoogleraar in de sociologie aan de
room3-katholieke economische hoge
school in Tilburg, in een interview met
het orgaan van het Nederlands Katho
liek Vakverbond „Ruim Zicht".
De kerk is geen instituut van sociolo
gen en economen. Zij bezit geen bijzon
dere deskundigheid op deze terreinen.
Voorzover er een min of meer officiële
kerkelijke sociale leer is gepropageerd,
blinkt deze uit door een volkomen gemis
aan op ervaring steunende wetenschappe
lijke kennis. Zo gauw de als rooms-katho-
liek gepropageerde ethische idealen wor-
vertaald in wenselijke maatschappelijke
structuren, blijkt ze niet in overeenstem
ming te zijn met de realiteit.
Ten aanzien van de werkelijke verhou
dingen in de samenleving meent de mo
derne sociologie, dat er sprake is van een
(Van een correspondent)
BELGRADO De premier van
Joegoslavië, Stambolic, heeft het
bezoek, dat zijn Italiaanse collega
Aldo Moro aan zijn lana brengt
aangegrepen om te spreken over
de betrekkingen tussen Joegosla
vië en het Vaticaan. Sinds de oor
log waren deze relaties geleidelijk
aan slechter geworden totdat in
de vijftiger jaren een breuk plaats
vond.
Sprekende over de pogingen van
zijn regering om een overeenkomst
met de Roomse kerk tot stand te bren
gen, legde Stambolic er de nadruk op,
dat de besprekingen succesvol verlo
pen waren. Een volledig herstel van
de diplomatieke betrekkingen kan dus
spoedig in zicht zijn. In tegenstelling
tot Polen, dat geheel rooms-katholiek
is, is Joegoslavië godsdienstig voor een
groot deel georiënteerd op het ortho
doxe Oosten. Het probleem is dienten
gevolge veel ingewikkelder en heeft
zowel in het monarchistische voor
oorlogse als in het communistische
na-oorlogse Joegoslavië een grote po
litieke bedrevenheid vereist.
De binnenlandse moeilijkheden von
den hun oorsprong in godsdienstige
onverdraagzaamheid, vooral in gebie
den met een gemengde bevolking.
Elke concessie aan een van beide gods
dienstige groeperingen moest zo voor
zichtig mogelijk worden ingekleed,
Zelfs het atheïstische communistische
regime moest daar terdege rekening
mee houden. Hoewel het spoedig een
akkoord wist te bereiken met de
Orthodoxe Kerk (die gezien werd als
een nationale kerk met nauwelijks be
trekkingen naar buiten) bleef de ver
houding met de rooms-katholieke
hiërarchie in het land gespannen, voor
al toen bleek, dat zij onder geen be
ding bereid was zich aan de communis
tische autoriteiten te onderwerpen.
De dood van kardinaal Stepinac, een
langen. De relatie tussen bij voorbeeld
werkgevers en werknemers beweegt zich
tussen twee polen: absolute vrede en hon
derd procent conflictsituatie.
Volgens prof. De Moor is in de rooms-
katholieke sociale leer uitgegaan van de
absolute vredesgedachte en pleit men
daarom nog voor gemeenschapsorganen,
waarin de conflictsituaties onder de ta
fel gewerkt worden en de gemeenschap
pelijke belangen primair worden gesteld.
Prof. De Moor vindt het dan ook ver- 1
klaarbaar, dat de PBO in praktisch geen
enkel geval heeft kunnen functioneren.
De tegengestelde belangen maken het c
noodzakelijk, dat werkgevers en werk
nemers in een onderhandelingssituatie j
blijven. Van de behartiging van de
groepsbelangen komt volgens hem in een i
gemeenschapsorgaan niets terecht.
PBO mislukt
Goddank is de PBO-opzet niet gelukt.
Als dat wel het geval was geweest, had
den de werknemers veel langer moeten
wachten- op de realisering van hun ver
langens. Nu is het mogelük geweest, de
vakbonden geregeld fel in te zetten. Als
de PBO was gelukt, hadden de vak
bonden hun eigen graf gegraven en wa
ren ze verworden tot kiescolleges voor de
PBO-organen. De hoogleraar verwacht,
dat de PBO vanzelf zal doodbloeden.
Ook door werknemers gekozen com-
issarissen zijn volgens hem niet meer
dan een aardige franje. Het is boven
dien gevaarlijk voor de vakbonden, om
dat werknemerscommissarissen in de eer
ste plaats de totale belangen van de on
derneming in het oog moeten houden.
Elke onplezierige maatregel, die uit dezei
situatie kan voortvloeien, zal neerkomen
op het hoofd van de vakbonden.
In zijn conclusie zegt prof. De Moor:
.Laten we oppassen, overal het etiket
„katholiek" op te plakken Laten we dat
vooral niet doen, als het gaat om maat
schappelijke structuren. Ethische prin
cipes op het terrein van de sociale leer
zijn niet exclusief katholiek. Ook de pro
testant, de humanist en de socialist den-
o. Als er iets typisch katholiek is in
tijd, dan ligt dat in het religieuze
vlak, maar zelfs daarin moeten we nog
waken voor etikettenplakkerij."
felle tegenstander van het communisti
sche regime in zijn land, betekende
jaar geleden in feite de verwijde
ring van een symbool van de tegen
stand van de Roomse kerk. Sindsdien
heeft de Joegoslavische regering lang
zaam, maar geleidelijk haar politiek
jegens het Vaticaan gewijzigd.
Officiële bevestiging van het feit,
dat het herstel van de diplomatieke
betrekkingen met het Vaticaan nog
slechts een kwestie van tijd is, kwam
uit de mond van president Tito zelf,
die dezer dagen ook met Moro gespro
ken heeft. Er zal waarschijnlijk geen
Concordaat komen, maar een uitwisse
ling van geloofsbrieven. Dit zou dan
ook het patroon kunnen worden voor
gelijksoortige overeenkomsten tussen
Rome en andere communistische lan-
Uitknippen en op briefkaart plakken a.u.b.
IK WERK MEE aan de verdere groei van de krant.
Uw nieuwe abonnee heet i
Woonplaats
betaling per. WEEK/MAAND/KWART AAI
Deze nieuwe abonnee werd opgegeven door uw abonnee
Adr<
Woonplaats i
Ik ontvang als geschenk i
HYACINTHENBOI MET HOU „DE DOKTER ZEGT" II
DER „DE DOKTER ZEGT" I
0 TIP-PARADE-TWEB (elk deel Is een (ander) geheel)^
streep door wat u niet wenst.
Vertikaal: 1. walm (ZN), 2. putemmer-
tje. 3. oude benaming voor liter. 4. slaapt
men op, 5. profeet, 6. boom, 8. plaats in
Gelderl., 9. kleefmiddel, 10. bitter vocht,
12. opium toebereid om te roken, 14.
wezenlijk, 18. planeet. 19. zeehond, 20.
mens, 21. naam of opschrift van een
boek, 23. ongevulde, 24. hap, 26. onbep.
27. lus.
Oplossing vorige pnraol
Horizontaal: 1. Bree, 4. Esla, 7. aai, 8
deel. 10. ra, 12. keen, 14. Aken, 16. Edam,
18. noga. 20 ma, 21. maar, 23. Ali, 25.
arak, 27. dole, 29. Ina, 30. egel, 32. e
mare, 36. Iers. 38. taal. 40. even, 42, s
oele, 45. Ier, 47. Eems, 48. loge.
Vertikaal: 1. ba, 2. Rika, 3. Ede. 4. Ee.
5. slag. 6. are, 7. adem. 9. Enna, 11. anti.
13. Emma. 15. kaal. 17. Daan, 19. orde. 22.
aker, 24. leer. 26. Rama. 28. olie, 29. iets
31. geel. 33. Iser, 35. alom, 37. enig, 39.
are, 41. vel. 44. es, 46. e.e.
VragM *p bmHm-Ii gebied aeadea aaa de redactie vaa aas
btad aset llnksbavea *p de eavelept „Medische rabrlek".
Antwoord ep vragea vaa algemeea belaag wordt la dexe
rabrlek gegevea, vragea waarvan do beantwoording niet
langs deze weg gewenst la, geschiedt per brief.
De „Engelse ziekte" of rachitis is i
van de beenderen, die vroeger zee
voorkwam, doch waaraan in de periode tussen
HHHHI rekening
de voorkant houden dat X- of O-benen bij kinderen wel eens
Ao hoirfp merelrlnnrlnnrn «riiine'f een eind is van net aarmDeen. vroeger zag men bij ernstige een zeer lichte rachitis kunnen betekenen, evenals
neL-nmen nnïdelf>inn !L He fnulnrrf Sevallen ook allerlei vervormingen van de borstkas, liet laat doorkomen van de tanden. 0f een verkrom-
gekomen, door de ontdekking tan de invloed maar 00k die behoren tegenwoordig gelukkig tot de ming van de wervelkolom. Bij baby's zien we nog
van vitamine D voor de kinderen. Hoewel we grete zeldzaamheden. Ook de vroeger zo bekende wel eens een enkele keer dat de schedelbotten wat
dus tegenwoordig nog wel met de restverschijn- rachitische dwergen met hun kromme benen, hun zacht zijn, of een te langzaam sluiten van de fonta-
selen van deze ziekte te maken hebben bij oude- bochels en hun dikke enkels en polsen, behoren nel de onderhuidse speel midden op het hoofd
mensen, kunnen we althans in Nederland gelukkig tot de zeldaamheden.
zeggen, dat deze ziekte alleen nog dreigt bi.
kinderen, die onder armelijke, a-sociale of onge
zonde omstandigheden worden opgevoed.
Het groeiende beendergestel heeft kalk nodif
zeker het snel groeiende bot. De afzetting van kalk
vindt moeilijker plaats bij een tekort aan vitamine
D Wanneer het groeiende bot een tekort aan kalk
heeft, verliest het bot zijn stevigheid en wordt als
het ware elastisch en buigzaam. De gevolgen blij
ven niet uit wanneer de beenderen gebruikt wor
den, want door het lichaamsgewicht en door de
spierwerking worden de botten krom, soms zelfs
hoekig. Vooral in de eerste twee levensjaren, spelen
de genoemde factoren een doorslaggevende rol, om
tenslotte zodanige skeletveranderingen te geven.
die na één jaar over het algemeen dicht moet
lingen van enige tientallen jaren geleden, kan men *'aardo°rde rack"ïfc,he baby's een slappe
ren. In feite is het niet alleen de vitamine D die
met de voeding moeten opnemen, doch er komt ook
n onze huid een stof voor men noemt deze stof
ling wordt omgezet in vitamine D. Het is met name
hebben zij ook een navel- of liesbreuk.
Het is duidelijk dat de behandeling moet liggen
in de verantwoorde voeding en een gezonde zonrij-
ke jeugd. Daar dit laatste in ons land niet altijd in
voldoende hoeveelheid aanwezig is, zal men er toe
moeten overgaan de baby's en kleuters wat extra
vitamine D te geven. De huisartsen en consultatie-
bureaux zullen dit dan ook altijd voorschrijven,
de vitamine A en D nog niet in de
waar we later vrijwel geen verandering meer in bet ultraviolette licht in de zonnebestraling die de kleine hoeveelheid vitamine A en D voorzien, zodat
kunnen brengen.
Zelfs wanneer de moeder in de zwangerschap te
weinig vitamine D gebruikt, bestaat er al een kans,
belangrijke rol hierbij speelt. Vandaar dat hierbo- men, wanneer men van deze voedingsmiddelen ge-
ven al gerept werd van armelijke of ongezonde bruikt maakt, slechts weinig extra vitamine D be-
""".de hoeft te worden gegeven. Trouwens nog niet zolang
imstandigheden als reden voor het ontstaan 3
dal de ongeboren vrucht rachitis krijgt en dus mei rachitis. Wanneer de zonnebestraling onvoldoende geleden is ontdekt°dat êen teveel
een tekort aan kalk in de botten wordt geboren
Niet alleen de verkrommingen van de botten is
belangrijk maar eveneens de vertraging in
van de botten. De groei van de botten vindt
melijk plaats aan de uiteinden, bij de gewrichten
dus. Hier ter plaatse ontstaan zwellingen, die we ken
vooral aan de polsen en enkels kunnen waarnemen, ten dage nog
Een andere typische rachlt'se afwijking is de zoge- winter met
v' jaaCi "'.et kan bereiken oor overtoil j- Eveneens ongezond is. Dit alles neemt niet weg dat
*c bedekkende kleding, wordt onvoldoende vitami- een moeder ook in deze tijd nog er op moet
groei ne D in het lichaam gevormd met de genoemde toe 2ien dat haar jonge kinderen, vooral in deze
oma- gevolgen. tija van het jaar. vitamine D gebruiken in de
Bij de oudere bevolking van bijvoorbeeld Mar- hoeveelheid die de dokter adviseert, terwijl de
Volendam kan men deze gevolgen heden baby's al op zeer jor
waarnemen. Uiteraard zal ook de maken met de toch al
tekort aan zon ongunstig werken, zon!
