m
Kleinste kleuters
kunnen lezen
BaaiBBD
EB
EENS?
Heerlijk spel voor
moeder en kind
1 I Nederlandse huisvrouw
kookt niet al te best
Hyacinten op glas:
een geduldwerkje
,Atoomvloer'
ZATERDAG 25 SEPTEMBER 1965
ZE lijkt een beetje op Jacky Kennedy,
dacht ik peinzend op het perron.
De vrouw met de donkere lichtjes-ogen,
goed gekapt haar en duidelijk articu
lerende stem had me bij het afscheid
een pakket langwerpige kaarten onder
de arm geschoven. „Toen ik uit Ame
rika kwam, had ik ook zo'n levensgroot
pakket en mijn man weigerde het als
bagage mee te nemen naar Amsterdam.
Toen liep ik nog erger te zeulen dan
u!" zegt ze.
De reizigers op het perron grinnikten
wat.Sommigen keken veelbetekenend
naar de lange kaarten. Toen zag ik het:
de lees-kant schreeuwde het met zes-
cm-grote knalrode letters tegen ieder
een: mamma. Gauw draaide ik de kaart
met letters om en stapte in de trein.
Wat Eva Margadant-Mainz al niet op
haar geweten heeft.
noorden deur raam - bank ophangen naar het hoortOf een
e pop maken en de bijbehorende woordjes erbij leggen: oor,
neus. Let op dat dit peutert je ook ondersteboven kan lezen.
Foto: Maria Austria
De waarheid moet er dan
maar eens uit, zal het Insti
tuut voor Landbouwhuis-
houdkundig Onderzoek te
Wageningen gedacht hebben.
Het liet een voedingsdeskun
dige op de Internationale
Huishoudbeurs vertellen dat
wij, huisvrouwen, geen hoog
cijfer verdienen voor onze
kookprestaties.
De groenten b.v. laten wij over
het algemeen gesproken veel te
lang koken, belangrijk verlies van
de voedingswaarde én een hoge
gasrekening! Er worden veel te
vaak ondoordachte inkopen ge
daan, er worden conserven ge
kocht, terwijl vers altyd de voor
keur heeft, de portemonnaie gaat
wijd open voor vet en suiker, maar
blijft meestal potdicht
Ander patroon
Iedere provincie levert ook
een ander voedingspatroon:
Groningen gebruikt veel spek
en te veel suiker, de N.O. Polder
munt uit door een overmatig
gebruik van spek en vet, Zuid-
Holland door veel snoep en vet,
Brabant en Limburg door spek,
vet en frites. In de laatste pro
vincies worden de groenten vaak
's ochtends vroeg of selfs al de
dag van te voren gekookt.
Uit deze enquête blijkt dus wel
dat de huisvrouw tot nu toe niet
veel wijzer is geworden van ae
voedingsvoorlichting die in ons
land geregeld wordt gegeven, ter
wijl er toch leuke receptenboek-
Mevrouw Margadant is ortho
pedagoge. Dat is een kinder
psychologe die zich speciaal be
zig houdt met kinderen die
leermoeilijkheden hebben. Ze
werkte acht jaar onder dr. Ge
vel in het Wilhelmina Gasthuis
en heeft nu een eigen praktijk.
Ze las in 1963 in Ladies Home
Journal een artikel van Doman.
Deze Glenn Doman, directeur
van het Institute for the achie
vement of the Human Potential
in Philadelfia. beweerde dat ba
bies konden leren lezen! Voor
een goede verstaander is het
duidelijk dat de Amerikaan ook
onze peuter nog „baby" noemt,
maar zelfs dan leek het onzin
nig een achttien jaar oude baby
lezen te leren! Dat was weer
iets echt Amerikaans, dacht me
vrouw Margadant.
rika was, ging ze nieuwsgierig een
boekwinkel binnen. De doos met
woorden en het boek How to
teach your baby to read van Glenn
Doman bleek een bestseller: „Iede
re dag komt er nieuwe voorraad",
zei rie winkeljuffrouw. Dat Het
mevrouw Margadant niet op zich
zitten. Nieuwsgierig zocht en vond
ze contact met het instituut. Nu is
de Nederlandse ortho-pedagoge zó
ver. dat ze klaar is met de Neder
landse bewerking van het systeem.
Begin volgend jaar zal het uitko
men bij de uitgeverij De Bezige
Bij en ook Nederlandse moeders
kwamen al dit jaar tot de ontdek
king: héél jonge kinderen leren
met gemak lezen. Het bleek een
leuk spelletje tussen moeder en
kind. net zo boeiend als het kleur
aanleren. Net zo gemakkelijk als
het leren van de eerste woordjes:
pappa, mamma, waar. zo als u al
begrepen hebt. het hele geheim
van het systeem in schuilt.
Toen 3
oktober 1964 in Ame-
-3cscs<8c8c*£scscks<- |sraël
Mogen wij in
ons plan ten-
hoekje even in
haken op het
blijk van waar
dering dat de
directie van on
ze krant be
schikbaar wil
stellen voor het
aanbrengen van
een nieuwe
abonnée?
Misschien hebt
u de opwekking
al gelezen en
een oogje ge
waagd aan de
tekening van de
hyacint op glas.
die uw deel kan
worden als u
de krant met
een nieuwe le-
hebt verrijkt. En vindt *ot begin december aangehou-
-1-4. i-_4-u-.u -4.; de"- En als bj vroeg opgezette
digingen. Op grond van neurologi
sche onderzoekingen door een gro
te staf van artsenspeclallsten, kin
derpsychologen. pedagogen en
hellgymnasten kwam men tot het
nieuwe systeem van lezen leren.
Er werden uitstekende resultaten
mee bereikt. Een journalist van de
New York Times vroeg zich na
een reportage af: is dit ook niets
voor gezonde kleine kinderen? Zo
als Maria Montessori haar methode
eerst uitdacht voor gehandicapte
kinderen, en die later toepaste op
en aanpaste bij gezonde kinderen,
zo wint ook deze leesmethode
veld.
Johnsons education programma
in de slums van Chicago, het
vredescorps in India, een kleuter
klasje in Amsterdam, de Daily
Mail in Engeland die het systeem
als feuilleton voor de kinderen
bracht: overal werd het verbluf
fend eenvoudige van het lezen-
leren ontdekt.
i resultaat krijgt men
op de juiste tijd in het licht t
te brengen.
u dat lentebeeld niet sti-
bollen de spruiten nog
muierend om meteen tot half januari lang genoeg zijn
in de warme kanier te kun-
brengen, zetten
actie over te gaan?
Hyacinten op glas. een ver
rukkelijke cultuur voor de lief
hebster. die de groei van nabij
wil volgen. Het is helemaal zo
moeilijk niet. maar als er mis
lukkingen plaats vinden
meestal het gevolg van
duld. Bollen kweken is n>
maal een geduldwerkje, maar
het juiste moment af
wachten van het in het licht
brengen van de bollen, kan
eerste week nog een papieren
puntmutsje overheen. Het kan
anders gebeuren dat de bloem
steel blijft steken en de bloem
nauwelijks boven de bol te
voorschijn komt. Aanvullen van
IS dat het water blijft nodig en door
onge- het g|as njet jn ,ie zon te zet-
len hebben we langer plezier
dc bloei.
weinig meer verkeerd gaan.
Om te beginnen vullen
het glas zó ver met water
de bol juist niet met het
1 aanraking komt.
Nu neg even de methode
aangeven om hyacinten te
kweken in pot of schaal. Wor
den voor de glascultuur uit-
ater dat sluitend de zwaarste bollen ge
bruikt, voor potcultuur is dat
niet nodig. In tegendeel staan
droge kelder of een kast
een onverwarmde kamer. Het
duurt dan niet lang of we
donkere tweede grootte bollen, met
daarnaast miniatuur hyacinten
n Romeinse hyacintjes (wit)
•elke laatste, als
het opzetten te bewaren,
n ei' een plastic zak overheen
trekken r- ~A
ogenblik.
Puntmutsje
-- - speciaal geprepareerd voor
kere kast zetten tot het juiste vroege bloei, te bewaren. Ze
hebben hun best gedaan
daarmee is het afgelopen. Het
A. C. MULLER-IDZERDA
Eva Margadant wilde gewoon
weten of het waar was en nu is
ze een enthousiaste predikster van
het vroeg-leren-lezen-idee. Het
eigenaardige is, dat het helemaal
geen revolutionair idee is! In het
oude Israël schreven (typisch
Joods: aanschouwelijk onderwijs
en aan den lijve ervaren) de
rabbi's letters met honing op een
leitje. Als de kleintjes het woord
kenden, mochten ze het oplikken.
Na de vele publikaties kwamen in
Engeland, ons land en Amerika
moeders in het geweer: zij had
den met hun peuters dezelfde ont
dekking gedaan als de geleerde
heren in Philadelfia.
Als je een kind een woord
langzaam en duidelijk voorzegt,
voorhoudt en het heeft interesse
voor het begrip, dan weten ze
na twee of drie keer het hele
woord. Ze herkennen merken,
winkelnamen, automerken, het
naambordje op de deur. Als ze
eenmaal de betekenis weten,
herkennen ze het hele woord
waarmee ze dus feitelijk lezen.
Groot
Het hele geval berust op het lees-
systeem dat bij ons als „globale
methode" te boek staat. Er is nog
een verschil: de letters zijn in zeer
groot formaat (circa
rode inkt opgebrach
kaarten. De woorden
grippen die het wereldje van het
kind r'jken. Daarom begint moeder
met het kind op haar schoot te
nemen, op de kaart te wijzen en te
zeggen: „mamma. Daar staat:
mamma." En dat is volgens mij het
kardinale punt waar heel de zaak
om araait: moeder leert haar kind
lezen. Zij kent zijn gevoeligheid
en aandacht en waarop die zich
toespitsen. Het is een fijn spel dat
zich" maar gedurende een paar
minuten per dag afspeelt: Bord,
melk, oma. broer, oom, mes. tafel,
stoel. Het kind leert hele begrip
pen en vindt het verrukkelijk.
Moeders die proéfdraaiden voor
het Nederlandse systeem belden
mevrouw Margadant op: enthousi
ast over de positieve band tussen
moeder en kind die gelegd werd.
Of .eleurgesteld: mijn dochter kon
op 5 jarige leeftijd al lezen en ik
dacht altijd dat ze een briljanterd
was! Maar het vroeg kunnen lezen,
dat blijkt zonneklaar, heeft niets
met intelligentie te maken.
Voorsprong
Waf voor zin heeft het? vroe
gen we de pittige ortho-pedago
ge. „Ze houden hun leven lang
een voorsprong, en vergeten
zelfs na twee maanden de
woorden niet die geleerd zijn.
Bovendien schijnen peuters de
gevoelige periode voor lezen te
hebben. Wie daaraan voorbij
gaat ziet hen op de lagere school
zwoegen met letters en woord
jes. De beste resultaten komen
van ouders die het ook als een
spelletje opvatten. Er moet niet
de minste druk op het kind
worden uitgeoefend.
Te ambitieuze ouders zullen
mindere resultaten boeken. Me
vrouw Margadant vond het een
openoaring hoe ze een debiel
jongentje van zes jaar dat niet kon
spreken, eerst leerde lezen. Daar
na ging het spreken. Met kinderen
onder de twee jaar heeft zij geen
ervaring.
Jong leren lezen zal straks mis
schien gemeengoed zijn. Omdat dit
de fase is, waarin de hersenen veel
kunnen absorberen, méér dan la
ter. Omdat het onbekommerd gaat,
ondèr moeders leiding. Omdat
het een voorsprong op het hele
leven is. Kinderen die al kunnen
lezen als ze op school komen,
kunnen zich beter aan de gramma
tica en de stijl wijden en iedere
leraar Nederlands bij het Voortge
zet Onderwijs weet uit ervaring
hoeveel daar vandaag aan schort!
Het kind leert met gemak: er is
geen overbelasting (daar wordt
trouwens in de instructie voor
gewaarschuwd). Eva Margadant
gaat nog verder: halen wij uit
onze jonge kinderen wat er in zit?
Kunnen ze ook niet spelenderwijs
talen leren (weet u hoe vlot de
jongsten in het gezin reageerden
op Walter en Connie van de TV?).
Is net vroeg leren lezen geen
preventie voor het verslaafd wor
den aan de TV? Moeten we geen
nieuwe wegen inslaan met onze
kinderen die op hun moeilijkste
leeftijd met allerlei zaken worden
(over) belast?
Moeilijkheden verwacht ze ze
ker. Van de kant van de school:
lastig als een paar lezertjes ver
veeld rond zitten kijken terwijl de
juf moeizaam met aap-noot-en-
mies of an-en-de-poes bezig is.
Maar de school is er voor het
kind, en niet voor de methode.
Leren lezen van de kleuter, zo
hebben we in ons gezin ervaren, is
alleen maar het aanreiken van iets
waarop het kind wacht. Onstuimig
zou nij de hele bos kaarten wel
ineens willen begrijpen, zoals de
grote boers ook weten wat er staat
naast de geliefde plaatjes van het
Zwarte poesje en Bruin de Beer.
Dick Bruna tekent de (natuurlijk
grote) plaatjes bij de Nederlandse
bewerking van het eerste leesboek
je dat bij het systeem hoort. Het
wordt een echt Nederlands geval,
sn de uitgever zal het op prijs
stellen de ervaringen van moeder
en kind te vernemen. Hieruit komt
mogelijk een andere didactiek te
voorschijn. Feit is, dat het middel
bare school-programma overbelast
is. Kleuters moeten bij voorkeur
creatief zijn. dachten wij. Het
leren lezen is geen controverse,
lezen is niet geweldig, je leert het
kind ook „vanzelf" praten, menen
de insiders.
of Daltonschool opgevangen wor
den straks. Nieuw Is het ln geen
geval. De BLO en de dovenscholen
kennen het systeem en de voorde
len ervan. Nieuw is de goede
ordening, de richtlijnen, die opge
steld zijn na heel veel ervaring. Er
zit ook een gevaar aan: dat de
menden gaan denken, dat het iets
bijzonders is.
Het is gewoon je kind de kansen
geven. Prof Bloom van de Yale
Universiteit in Amerika kwam na
vele jaren van studie ook tot de
conclusie dat het allemaal verbluf
fend eenvoudig is. Dat het kind de
voorsprong van vroeg leren het
hele leven behoudt. Hoe meer
kansen je geeft op jonge leeftijd
om te leren, des te meer profijt
trekt de mens op oudere leeftijd
van leer- en studietijd. „Aanvanke
lijk stond ik er sceptisch tegen
over. maar er zit heel veel in"
meent mevrouw Margadant met
stelligneid. Als in februari 1966 het
leessysteem voor jonge kinderen
ook in ons land geïntroduceerd
wordt, is in Amerika de zevende
of latzre druk al van de persen.
Wij profiteren van veler ervarin
gen en verbeteringen, en van de
kritische instelling van een jonge
vrouw die de mogelijkheden en de
moeilijkheden van onze Neder
landse jeugd op haar duimpje kent.
„Hè, wat jammer dat de naald
hakjes nu uit de mode zijn", hebben
enige Amerikaanse atoomgeleerden
onlangs verzucht. Ze hadden nl. net
een vloer ontworpen die bestand was
tegen die spitse gevalletjes. De vloer
bestond uit een heel harde houtsoort,
die eerst in een chemische oplossing
gedrenkt en daarna aan kernstraling
was blootgesteld. Door deze behan
deling is het hout vrijwel onver
woestbaar. Naaldhakjes laten geen
indrukken meer achter (helaas achter
het net gevist!) en b.v. schroei- en
brandvlekken kunnen worden weg
geschuurd zonder dat de behandeling
sporen achterlaat.
Gelukkig hebben de heren niet
voor niets gewerkt, het hout kan nog
voor velerlei doeleinden gebruikt
worden: meubels, sportartikelen en
speelgoed.
Ruim vijftig Amerikaanse bedrij
ven beproeven op het ogenblik het
hout op zijn praktische toepassings
mogelijkheden.
Verzachtend
Gelukkig zijn er ook wel ver
zachtende omstandigheden: te klei
ne keukens, vaak slecht geventi
leerd, komen het kookenthousias-
me ook niet ten goede. En de wat
oudere vrouw heeft in de crisis
jaren voor de oorlog geen scholing
op dit terrein kunnen opdoen, ter
wijl er in en na de oorlog geen
gelegenheid voor was. Maar on
danks dat, vinden de voedingsdes
kundigen toch wel dat de huis
vrouw heus wel wat meer van de
warme maaltijd kan maken. Ze
zou de voedingsvoorlichting die
haar op een presenteerblaadje
wordt aangeboden veel intensiever
kunnen gebruiken. En wat-fanta
sie en een beetje plezier in het ko
ken zullen de rest doen!
Ordening
Kinderen die er nu aan beginnen
of juders hebben die er voor Moeder kent haar kind het beste - het is haar taak het lezen te leren. Er
open staan liever gezegd zullen worden toch al zoveel moedertaken gedelegeerd aan anderen.
uiteraard beter op een Montessori- Foto: Maria Austria
Zorg voor een
goed ontbijt
Voor de zes- of zevenjarigen is de
belangrijke dag voor het eerst
naar de grote school al weer
voorbij. Toch is het een hele over
gang voor hen, daarom is een juiste
voeding van groot belang. Vooral
een goed ontbijt zorgt ervoor dat de
kinderen zo'n lange schooldag goed
doorkomen.
Geef de kinderen daarom 's mor
gens een bord melk met cornflakes
bij het ontbijt, een bord vla of
yoghurt.
Voor de meeste kinderen betekent
het een lekkernij, het vergt niet veel
tijd en het voorkomt een reeks ver
maningen van: „Eet toch door,
anders kom je te laat" die het kind
zeker nerveus zullen maken, zodat
ze geen hap naar binnen krijgen.
En daar het kleintje de eerste
weken op school al genoeg te ver
werken heeft, is het onze taak ze
zonder eetmoeilijkheden en strub
belingen het huis uit te laten gaan.
Uw ervaringen met de
tegenwoordige jeugd
endertig jaar jeugdleider, er
komen dus veel jonge mensen
bij ons over de vloer, maar een
ding weten wij wel: de jeugd
heeft het ontzettend moeilijk".
Mej. E. S. te V. bedanken wij
voor het gedicht dat zij ons
stuurde. U begrijpt natuurlijk
•vel dat wij het niet hierin
kunnen overnemen, dat zou wat
al te lang worden!"
Meer goed
Op de vraag die wij
aan het eind van de ru
briek van vorige week
stelden, haakt de heer F.
K. te R. in: „Over de
jeugd wordt veel gespro
ken, geschreven en ge
dacht. Ja, ook gedacht,
want veel ouders durven
niet meer voor hun me
ning uit te komen, omdat
ze bang zijn voor bekrom
pen te worden gehouden.
Over de vraag wie de
schuld van de uitspattin
gen van de hedendaagse
jeugd draagt, zou ik niet
alleen de ouders, maar
ook jeugdleiders, onder
wijzend personeel, politie
en overheid willen noe
men. Men moet weer le
ren om NEEN tegen de
kinderen te zeggen.
Is het b.v. nodig dat veel
jongens (en heus niet alleen uit
a-sociale gezinnen) met zo'n
vieze, sluike haardos over
straat lopen, kortom dat jon
gens en meisjes als nozems in
hun misselijke kleding avond /V\06lll k
aan avond langs de straten
dweilen en soms oudere mensen
lastig vallen? Missen die ouders
de macht, het overwicht de
opvoedkundige gave hun kroost
in het gareel te houden? Vol
gens mij laten veel ouders zich
overbluffen en geven uit ge
makzucht veel toe. Er zijn na
tuurlijk nog wel ouders die een
gezonde discipline in hun gezin
weten te handhaven, wie het
geluk van hun kinderen boven
gemakzucht gaan."
Medelijden
Een drieënzestigjarige lezeres
mevr. D. S. te R. „Ik heb
medelijden met dc hedendaagse
Jeugd, 'k Las pas een gedicht
dat zo eindigde: „Geef ons lief
de en gezelligheid en wij zullen
Dat de jeugd niet alleen
bestaat uit het hierboven
omschreven type blijkt wel
weer uit he\ relaas van een
tweeëntwintigjarige jonge
dame, mej. E. K. te S. Van
haar twee weken zomerva
kantie heeft zij er één gege
ven om te gaan evangelise
ren in België. En niet alleen
zij, maar tientallen jongelui,
onderwijzers en onderwijze
ressen, winkelbedienden,
verpleegsters die hun vrije
dagen van „de nacht" op
spaarden. en nog vele ande
ren. In kleine stadjes gingen
zij langs de huizen en boden
brochures met de Blijde
Boodschap aan. 's Middags
bijeenkomsten voor de kin
deren, en 's avonds voor de
volwassenen. De levens
kracht van het Evangelie
bleek hieruit dat de jongelui
ondanks hun inspannende ar
beid aan het einde van de
week nog fris en opgewekt
waren. Hel had hun méér
goed gedaan dan een week
vakantie.
Mevr. M. D. te S. schrijft:
„Wie heeft „dc pil" uitgevon
den? Toch niet de jeugd? Wie
schrijft over allerlei lelijke
geen mens tot last zijn." De
jeugd groeit op in een razende
wereld, waarin zoveel mogelijk
geld verdiend moet worden
voor zo min mogelijk moeite.
Een Christendom alleen maar
in naam, dat geen toekomst
heeft. In plaats dat er nog wat
geuzenbloed (geen haat) wordt
gekweekt, een samengaan met
Rome. dat wel van taktiek
maar nooit van principe zal
veranderen. WIJ zijn heus geen
stuurlui aan wml, ons huwelijk
werd met zes kinderen geze
gend. We hebben altijd de rust
en vrede in onze huiskamer
kunnen bewaren door de radio
er buiten te honden. Ze schij
nen het geen gemis gevonden te
hebben want van al onze kin
deren heeft alleen de jongste
dochter (die voor de medische
zending In Nigeria werkt en
wel eens nieuws ufl het vader
land wil horen) een radio."
Net zo goed
Een moeder van drie op
groeiende kinderen mevr. H. H.
te G. schrijft: „De jeugd van nu
is net zo goed als de jeugd van
vroeger: zonder hemdje en
broekje geboren. Maar de le
vensomstandigheden zijn zoda
nig veranderd dat het de jonge
ren veel meer ruimte geeft in
doen en denken. Maar nog al
tijd is de opvoeding de éérste
factor, die het leven van de
jongen mensen leidt. Niet al
leen in woord, maar zeker ook
in de daad. Ze moeten worden
voorgeleefd, niet als een wet.
maar een vanzelfsprekendheid,
niet gedwongen, wél met gezag.
Waar de liefde de drijfveer
moet zijn voor en met onze
kinderen te leven."
De heer J. H. te H. vindt dat
de goddeloosheid meer en meer
toeneemt. „Ouders, die voor
heen nog wel eens in de bijbel
lazen en baden voor het eten.
steeds meer na. En de
kinderen vinden hiervan uiter
aard de terugslag. Men moet
weer terug naar de bijbel en dc
kerk. De bijbel geeft goede
leefregels voor het opvoeden
van de kinderen en andersom
hoe de jeugd zich moet gedra
gen, ten eerste volgens Gods
bevel om Hem te gehoorzamen
en in de tweede plaats voor de
samenleving", aldus de heer
H.
Veel lezers en lezeressen
schreven ons over de opvoe
ding van de jeugd, maar al
lereerst is hier aan de orde:
Uw ERVARING met de jon
geren: niet te verwarren met
uw méning over de jongeren!
SOMS, schrijvend, 's avonds, gaat
het mij als één van mijn
zoons die eens voor een fuifje
een foto van Pat Boone zo dikwijls
opvouwde (het was een foto over
twee pagina's van da Muziek Ex
press of een dergelijk krantje) dat
de lap papier in het borstzakje
van zijn nette pak wou: geen mens
vermoedde dat dat een foto was.
Dat het een foto was, bleek wel
verrassend te zijn en tot lachen
aanleiding te geven, wat ook
de bedoeling was maar dat lukte
dan ook alleen omdat het op een
fuif gebeurde. In de Open Brief
yoel ik me uitvouwen en uitvou
wen en u allemaal verwonderd
kijken wat dat toch wordt en
aan het einde, wanneer de dingen
een „gezicht" krijgen, moet ik net
even te gauw stoppen, de ruimte
is op. Dat is triest, maar het ge
beurt altijd weer. Ik wil ook maar
al te dikwijls te .veel uityouwen.
Het is soms net als bij het rijden
van Rotterdam naar Amsterdam?
overal verwijzen borden naar dor
pen links en rechts van de weg,
en in bijna al die dorpen ken ik
een Open Brief-vriendin; bedoelde
je mij? vroeg er laatst eentje toen
ik Paterswolde en Portugal had
genoemd. Ja natuurlijk, ik deed het
niet voor de P of de aardigheid,
maar omdat er naar beide vrien
dinnen brieven waren gereisd. Ik
had ook Zoutelande en Zelle am
See kunnen nemen, keus genoeg.
Zo probeer ik al reizende in de
geest langs deze en gene aUes wat
hen deert of boeit open te vouwen.
Uit de ene gedachte ontplooit zich
de andere. De vorige keer, pratend
met een van hen die mij schreven
(en wat is er weer veel post, ik
ben er dankbaar voor), ook pra
tend voor mijzelf heen, kwam ik
aan een voorbeeld, midden in het
raadsel mens. midden in het be
toog, een voorbeeld dat voor één
van ons meer in het bijzonder
geldt.
HET was dat van de vrouw
van een SS-er. Ik hoorde van
haar na de bevrijding, door
de man die haar moest berechten.
Zij had een afschuwelijk huwe
lijksleven gekend. Haar man was
een sadist, treiterde haar boven
alle beschrijving. Gelukkig voor
haar verdween hij in de richting
Duitsland en werd later door de
kop geschoten. Zelf wist zij hoe
genaamd niets van Nat. Socialis
me. hield alleen maar van haar
hondje. Niemand bemoeide zich
met haar. dat is het vreeslijke van
oorlog, we trekken dan ergens een
heel scherpe lijn. wie zich daar
achter bevindt is geen naaste
meer. en zo kwam het in niemands
hoofd op eens naar haar om te
zien. Toen stierf haar hondje. Zij
begroef het achter in de tuin en
begon aan een dagboek. Hierin
uitte zij de wens eens bij haar
hond begraven te worden. „HU gaf
mij meer liefde dan enig mens."
Daarna meldde zij zich, uit een
zaamheid en geldgebrek beide, als
„verpleegster" in doorgangskam
pen. Zij schreef de namen en bij
zonderheden van bij razzia's op
gepikte mannen op kaarten. Het
gaf haar een heimelijke voldoening
het gehate genus „man" bibberend
in onderbroekje of wie weet min
der te zien staan, nii keek hij wel
anders!
„Tot welke straf veroordeel Je
nu zo iemand" vroeg ik, en de
man die haar geval voor zich had
liggen, zei: „Het liefst zou ik haar
veroordelen tot een nieuw hond
je".
Nu ben ik weer waar ik de
vorige keer moest ophouden: als
de mens dan zo'n raadsel is, weten
wij dan werkelijk wel hoe wij het
raadsel duidelijk moeten maken?
Is wat aan geluk ontbreekt bij de
een niet iets heel anders dan wat
een ander mist? Wat zou je al
niet moeten weten voor je een
grote of kleine regelaar wordt, een
levens-regelaar? Zo'n doelbewuste,
goedbedoelende flinkerd? Daar is
eenvoudig geen antwoord op. Be
halve dan dat wy beschikken over
het raadsel liefde. Maar dat straks.
IEMAND vraagt mij ik reis
even langs de bordjes of ik
de strijd tussen Indiërs en
Pakistani niet verschrikkelijk vind,
mensen die nota bene Ghandi als
geestelijk leider hebben gekend,
de zachtmoedige. Wel, het is een
onmetelijk land daar. Je kunt
rustig zeggen dat miljoenen nooit
van Ghandi hebben gehoord, als
je even bedenkt dat er hier in ons
pieplandje toch ook een slordige
paar honderdduizend zijn die nooit
van, nou. laten we zeggen Prinses
Beatrix hebben gehoord, b.v. de
kinderen tot drie jaar en dan
kunnen daarginds nog miljoenen
met lezen of schrijven. Dus die
„band" is zo sterk niet, de levens
regelaar beïnvloedde maar tot zo
laat. tot het einde van een periode
zoals de maatschappelijk wer
ker ook maar tot zo laat werkt, tot
een zekere vertrouwelijkheid, tot
het eind van zijn eigen kunnen en
per slot tot het eind van zijn
werkdag. De rest weet je niet, wat
er doorwerkt in harten en hoof
den is niet na te gaan. Daarom is
het zo troostend dat de uitkomst
met het belangrijkste is maar de
liefde. Liefde, zelf een raadsel,
accepteert de^ ander Inclusief zijn
raadsel. Liefde, starend in een be
slagen spiegel, verneemt het gerit
sel van hoop en doet het vertrou
wen bloeien Het is een levens
houding tegen de keer in, zo op
het oog. Daarom is het ook een
levenshouding van dag tot dag.
Je hebt het niet, je wordt het. Je
moet het steeds weer vinden. Maar
in gezelschap, in de ontmoeting,
by de ander. Liefde is alles, be
halve een ecnzaamheidsspelletje.
Dan zijn we dus op elkaar aan
gewezen. Dan is liefde dus een
opdracht Een verpleegster hoort
een volslagen over haar toeren
zynde huisvrouw aan en laat een
kalmerend middeltje achter: op
dracht. liefde. Een vrouw houdt
dolveel van haar man die flap-
oren heeft. In die opdracht: hem
lief te hebben, riskeert zij kinde
ren met flaporen. U lacht? 't Is al
lemaal hetzelfde.
