BATTLE OF BRITAIN:
ZONDAGSBLAD
Nieawe lei else Courant
HELDENDADEN
IN DE LUCHT
E;
ZATERDAG 11 SEPTEMBER 196$
DEZER DAGEN herdenkt het Engelse
volk op grootse wijze het feit dat
25 jaar geleden de „Battle of Britain"
werd gewonnen. Herdenkingsdiensten,
tentoonstellingen, open dagen op acht
tien RAF-bases en vliegdemonstraties,
getuigen van het grote belang dat de
Britten toekennen aan deze grootste
luchtslag aller tijden. Niet ten onrechte
overigens, want men beseft maar al te
goed dat de overwinning op de Luft
waffe in het najaar van 1940 van be
slissende betekenis is geweest voor het
voortbestaan niet alleen van Engeland
als vrije natie, maar mogelijk zelfs van
de gehele vrije wereld. Van legendari
sche betekenis zijn daarom de drama
tische woorden van Engelands grootste
leider, Sir Winston Churchill:
„nog nimmer in de geschiedenis van het- verenigd
koninkrijk hebben zo velen zoveel te danken gehad
aan zo weinigen
De strijd begon op 10 juli
1940. Slechts enkele maanden
tevoren hadden de Duitsers
in 37 dagen Nederland, Bel
gië en Frankrijk overwel
digd. Maar de Luftwaffe
faalde in haar poging om de
jachtvliegaf deling van de
Britse luchtmacht te vernie
tigen.
Volgens het Plan-Hitler zou
de Sowjetunie in 1941 moeten
worden verslagen. Een zo snel
mogelijk uitgevoerde landing in
Engeland scheen hem de oplos
sing. Hoe meer de Duitse staven
zich echter in de bijzonderhe
den en de voorbereidingen van
een invasie verdiepten, des te
duidelijker werden de moeilijk
heden die een dergelijke onder
neming in de weg stonden. De
Duitse leiding was van mening
dat het, rekening houdende met
de zwakheid van de marine,
alleen dan mogelijk zou .zijn de
i landing door'te voeren, als het
1 de luchtmacht zou gelukken een
overwicht boven Het Kanaal en
Zuid-Engeland te verwerven.
Voorwaarde voor een operatio
nele luchtoorlog tegen Engeland
was dus het tenonderbrengen
van de Royal Air Force en haar
vliegtuigindustrie. Daarna pas
kon men overgaan tot het aan
vallen van havens en schepen.
Plons-plons
De Führer had het hun nog
maals uitdrukkelijk verzekerd
en een datum vastgesteld: „Wir
fahren gegen England". Duitse
soldaten, zeelui en vliegers zon
gen het lied, dat hun misschien
innerlijk een beetje onpasselijk
maakte,' van 's morgens vroeg
tot 's avonds laat. Wir fahren
gegen England. Hoe was het
mogelijk dat de slecht opgevoe
de Hoilandse jeugd hen „plons
plons" achterna riep. Wat „plons
plons"? Wie „plons-plons"?
Op 20 augustus 1940 sprak
Churchill één van zijn sombere
•varzichten van de gebeurtenis-
san van de laatste tijd uit voor
de leden van het Lagerhuis. Dc
fifemier sprak op zijn bekende
bedaarde manier, terwijl de
vrije wereld ademloos toehoor
de. Het was bij deze gelegen
heid dat hij de-in de aanvang
aangehaalde woorden uitsprak.
Hij bracht speciale dank aan de
vliegers, die zich niet door de
nummerieke superioriteit lieten
ontmoedigen, steeds weer in de
aanval waren. Zij wisten zich
gesteund door het volk op de
grond, terwijl de mannen van Hoofddoel
de gronddienst het onmogelijke
mogelijk maakten.
toestellen moesten de strijd
aanbinden met zo'n twee dui
zend Duitse machines. Door
middel van de inlichtingen
dienst was het dc Britse leiding
bekend dat zij tegenover een
vijfvoudige overmacht stond,
zodat het zaak was het mate
riaal spaarzaam en zo doeltref
fend mogelijk in te zetten. Te
meer omdat men zich terdege
bewust was van het geringe
effekt van de zoeklichten en het
afweergeschut.
Een geluk was echter dat de
techniek een nieuwe stap voor
waarts had gemaakt met de
ontwikkeling van het radarsys
teem. Door middel van het
radaroog was het al in 1939
mogelijk de zuidoostelijke En
gelse kust op deze wijze te
bewaken. Een bewaking die
zich uitstrekte tot over Het Ka
naal en het mogelijk maakte,
dat men vijandelijke vliegtui
gen kon lokaliseren, die de
Franse kust nog niet hadden
verlaten.
In 1936 konden de Britten al
vliegtuigen op een afstand van
125 km waarnemen, een weten
schap waarvan de Duitsers
enigszins op de hoogte waren.
Voor de zekerheid stuurden zij
evenwel op 2 augustus 1939, dus
kort voor de oorlogsverklaring,
het luchtschip Graf Zeppelin
met een spionageopdracht naar
de Engelse kust om op verken
ning uit te gaan. Urenlang zaten
de Duitse radar-technici aan
hun meet- en hoorinstrumenten,
maar de geheimzinnige stalen
geraamten zwegen. Alhoewel
het luchtschip zorgvuldig buiten
de driemijlszone was gebleven,
was het wel door de Britten
opgemerkt en deze hadden
daarom een absolute radio-stilte
bevolen.
slotte het hoofddoel Londen, dat
het tot 31 oktober te verduren
kreeg. Maar ondanks de inzet
van honderden machines is het
de Duitsers nimmer gelukt om
ook de hoofdstad van het Britse
Rijk het lot van Warschau en
Rotterdam te laten delen.
Op de 7de september 1940
werd automatisch de aanval op
Londen ingezet. De Duitse lei
ding was de Britse tegenstand
beu geworden en achtte nu het
moment gekomen om Londen
uit te schakelen. Göring leek
een koppige kegelaar, die tot
driemaal toe een „poedel" had
geworpen, maar toch zo zeker
was van het uiteindelijke suc
ces, dat hij onverstoord door
ging, om plotseling tot het besef
te komen dat hij nog maar twee
worpen kon doen om zijn doel
te bereiken en tenslotte een
wanhopige poging deed, om nog
„alle negen" te gooien. Op de
7de september liet hij de eerste
drie doelen aan hun lot over en
richtte de aanvallen van zijn
Luftwaffe op doelen in het in
dustriegebied. Hij koos de Brit
se hoofdstad als voornaamste
doel.
Golven
Londen werd voor de eerste
maal door twee a drie duidelijk
van elkaar te onderscheiden
aanvalsgolven van 350 bom
menwerpers en jachtvliegtuigen
bestookt, die met tussenpozen
van ongeveer 20 minuten
plaatsvonden, terwijl de gehele
aanval een uur duurde. De
meeste Duitse toestellen kwa
men op een hoogte van duizend
meter uit de richting van de zon
aanvliegen, waardoor de waar
neming zeer bemoeilijkt werd.
Eerst werd een afleidingsge
vecht gehouden door de kust en
schepen van Essex en Kent te
bombarderen. Hier ontspon zich
al spoedig een fel gevecht tus
sen de Duitse en Britse machi
nes en, alhoewel elk afzonder
lijk gevecht slechts enkele mi
nuten duurde, was het geknetter
der mitrailleurs niet van de
lucht. De heerlijke stralen van
de zon beschenen op deze
prachtige septemberdag steeds
meer en meer wrakstukken van
vliegtuigen, waarop het zwarte
kruis van Pruisen of het symbool
der nazi's, het hakenkruis, was
aangebracht. Er waren zoveel
toestellen neergeschoten dat
niet minder dan twee bataljons
tegen de bommenwerpers
losse greep uit het leed dat
1495 RAl -bemanningsleden het
leven heeft gekost en waarbjj
1733 Duitse machines verloren
gingen, tegen 915 Britse. Zo ia
er het verhaal van een ser-
it-vlie,
Radar
Toen de luchtslag begon, be
schikten de Britten over zo'n
690 jachtvliegtuigen van het type
Hurrican en Spitfire en over een
geringer aantal Deflants. Deze
De slag om Engeland is in
vier tijdvakken te verdelen:
van 10 juli t.m. 12 augustus
vielen de Duitsers de convooien
in Het Kanaal aar, daarna volg
den tot 23 augustus aanvallen op
de langs de kust gelegen vlieg
velden. vervolgens t.m. 6
september de vernietiging
van de jachtvliegvelden en ten-
infanterie nodig
waren, om de
wrakstukken te
bewaken.
Op 15 septem
ber werd Göring
ongeduldig en op
die dag werd de
gehele beschik
bare Duitse bom-
menwerpervloot
tegen Engeland
in aktie gebracht.
In dit artikel wil
len wij geen his
torisch overzicht
geven maar aan
gezien de 15de
september een
historische dag
in deze grote
luchtslag is ge
worden, die re
sulteerde in de aftocht van de Spitfires
Luftwaffe is het toch wel de
moeite waard hier even bij stil
te staan. Daarvoor hebben wij
het lezenswaardige boekje „the
Battle of Britain" opgezocht, dat
al jaren geleden door het Engel
se ministerie van voorlichting is
uitgegeven. Afgezien van een
aantal door de jaren achter
haalde gegevens, geeft deze uit
gave nog een goed beeld van de
strijd die toen gestreden werd.
Rust
Zondag 15 september 1940,
kort na .9 uur 's morgens kwa
men de eerste Duitse vliegtui
gen opdagen. Uit vier verschil
lende richtingen bereikten zij
de Engelse hoofdstad, de eerste
aanval bestond uit ruim hon
derd machines, die door 150
anderen werden gevolgd. De
toestellen vlogen op een hoogte
van vijf tot negen kilometer,
maar kwamen al ras lager en
ontketenden een strijd, die onge
veer een drie kwartier duurde.
Voornamelijk boven Oost-Kent
en Londen werd deze eerste
strijd gestreden. Was er geen
benzine meer dan gingen de
toestellen snel terug om bij te
tanken. De bewoners van Lon
den konden op die zonnige
herfstdag rustig hun zondags-
maal verorberen, want ander
half uur lang heerste er rust.
Maar even na twee uur kwamen
de Duitse machines weer opda
gen, in twee formaties van hon
derd en honderd vijftig toestel
len. Opnieuw ontbrandde er een
strijd waarvan het slagveld zich
uitstrekte tussen de Theems-
monding en Dover, en tussen nes hakten de formaties open minuut werden er twee Duitse
Londen en de kust. In dit grote met een geluid, alsof een vlijm- machines naar beneden gehaald,
gebied werden zij wederom met scherp mes een stuk katoen De vijand verloor die dag niet
succes door de Britse jachtvlieg- openreet. Het afweergeschut minder dan 185 Luftwaffe-toe-
tuigen aangevallen. De machi- werkte voortreffelijk en per stellen en geschat wordt dat
ten minste 350 andere in zee
terecht kwamen. Ondanks hun
grote overmacht, was dit toch te
veel voor de Duitsers, zodat ook
deze laatste wanhopige poging
van Göring faalde. De invasie
moest worden uitgesteld en Hit-
Ier keerde zich op dat moment
naar de Sowjetunie, totaal on
bekend dat dit nu ook juist de
laatste krachtsinspanning van
de Britten was geweest. Als de
Luftwaffe daarna nog ruim tien
aanvallen had uitgevoerd, was
de hele voorraad Spitfires en
Hurricanes op geweest en waren
zij er in geslaagd het Britse
luchtruim te beheersen. Geluk
kig evenwel is men zich dit in
Duitsland nimmer bewust ge
weest.
Na de 15e september von
den er nog een paar aanval
len plaats, maar de hoeveel
heid bommen was niet meer
te vergelijken met die van de
maanden augustus en septem
ber. Langzamerhand begon
nen de Londenaars, die altijd
al veel vertrouwen in hun
luchtmacht hadden, het heel
gewoon te vinden dat zij
overdag volkomen veilig wa
ren voor de Duitse luchtaan
vallen.
^LK JAAR wordt de Battle
i Britain, waarin Spitfire-
Hurricanes-sq uadr ons
de strijd aanbonden met de
Duitse overweldigers herdacht;
o.a. op -19 september met een
dienst in de Westminster Ab
bey in Londen. Deze herden
kingsdienst zal o.m. worden
bijgewoond door koningin
Elizabeth, prins Philip, pre
mier Wilson, barones Spencer-
Churchill en vele hoge auto-
land en tweehonderd perso
neelsleden die aktief aan de
stryd hebben deelgenomen.
Tydens deze dienst, die recht
streeks door de televisiedien
sten van BBC en 1TV zal wor
den uitgezonden, zal prins
Philip een gedeelte uit de Bij
bel voorlezen. Op 19 september
zullen een Spitfire en een Hur-
Churchill vliegen.
De slryd in het Britse luchtruim
willen wy hier nog met enkele
voorvallen beschrijven. Een
pend Auson-lestoestel bestuur
de. Of deze sergeant opzettelijk
zjjn tegenstander ramde kan
niet worden uitgemaakt, maar
beide toestellen stortten, on
wrikbaar verbonden, neer,
waarbij alle inzittenden om het
leven kwamen. Een andere
Britse commandant vernietigde
met één vuurstoot de voorste
vau een formatie Duitse bom
menwerpers, die met zulk een
geweld uit elkaar sprong dat
het toestel links daarvan, een
stuk van dc vleugel werd af
geslagen. Een tweede vuurstoot
was voldoende, om ook het
toestel ter rechterzijde uit te
schakelen. Het stortte neer, ter
wijl uit dc beide motoren
zware rookpluimen golfden.
Voordat dc vlieger naar zjjn
thuisbasis terugkeerde, schoot
dc commandant nog een Mes-
serachmit 109 neer. Met 1200
patronen had hy dus vier
tegenstanders neergeschoten.
Veer een andere Britse vlieger,
die „uit de zon duikend", een
Me 109 aanviel, zag dat deze
na de eerste vuurstoot uiteen-
sprong. Op het zelfde moment
bemerkte hy dat een andere
Mc 109 hem in de rug bedreig-
de, waarop hy 6iiel wendde,
zijn tegenstander frontaal atok-
keerde, om hem met enige
vuurstoten in brand te schieten,
•aiy was nu zyn kameraden
kwijtgeraakt en besloot naar
zyn basis terug tc keren. Ty-
«lens het landen kreeg hy de
mededeling, dat de vijand zich
hoven de basis bevond, waarop
hy zich wederom voor het ge-
vechl gereed maakte. Al «poe-
-vifr'n™ "n
'Ut 'luiz.n.J wn -nli,
Dormers waar, die hy onmid-
dcllyk aanviel. Toen hy een
der Dormers met zyn mitrail-
leurs had bestookt en het vlieg-
tuig ergens in een bos neer
stortte en uiteenspatte, kwamen
andere Britse jachtvliegtuigen
hem te hulp.
Tenslotte het verhaal van luite-
nant J. B. Nicolson: „Eerst
zag ik lichtgevende kogels
langs mijn linkervleugel en
daarna bemerkte ik dat ik
door een Me 109 werd aan
gevallen. Ik zag iets uiteen
spallen en daarna spiraal-Ie het
toestel omlaag. Ik vond het
niet de moeite waard om er
nog meer munitie aan te ver
spillen. Toen keek ik uit naar
een andere tegenstander en
zag een He 111. Ik viel hem
aan en naderde tot op drie
meter en gaf hem de volle laag.
Dc stuurinrichting werkte niet
meer en daarop sprong ik uit
liet toestel. Toen ik op de
grond kwam kon ik myn arm
niet meer bewegen (deze bleek
later uit bet lid tc zyn)". Ltn.
Nieolson's machine was nl. ge
troffen door vier kanonscho
ten waarhy twee hemzelf ver
wonden cn dc cockpit in vuur
en vlam zetten. Hoewel hy er
zelf niet over spreekt, kreeg
hy aanzienlijke brandwonden
aan zyn handen, gezicht, nek
cn henen. Hy werd onder
scheiden met het Victoria Cross
en in 1945 overleed hy in
Dit waren enkele herinneringen
aan die vreselijke tijd, 25 jaar
geleden, waarin de Slag om
Engeland werd gestreden. Een
lijd, waarin de bronzen stem
van de Big Ben heeft gezwe
gen, teneinde dc vyandelyke
vliegtuigen geen gids te zyr-
