MONARCHIE - VOOR OF TEGEN?
Tien voor tieners
Persoon vorstin
geeft doorslag
Bijtring
Hardhandig
Toenemende twijfel aan zin erfelijk koningschap
Boer Koekoek, fractie
voorzitter van de Boeren
partij, heeft, in een tv-inter-
view, op de vraag wat hij
dacht van de monarchie een
antwoord gegeven dat aan
duidelijkheid niets te wensen
overlaat. „Als we geen Ko
ningin meer hebben", aldus
de heer Koekoek, „krijgen
we een president, bijvoor
beeld Cals of Smallenbroek;
in dat geval kies ik liever
voor onze Koningin."
Voorshands zal het bij een
vraag moeten blijven of, door
de gebeurtenissen rondom de
verloving van prinses Beatrix,
onze monarchie er zonder kleer
scheuren is afgekomen. Nie
mand kan op korte termijn de
gevoelens van het Nederlandse
volk afdoende peilen. Uit de
reacties van de publieke opinie
mag echter worden afgeleid, dat
een latente republikeinse ge
zindheid is versterkt.
Openheid nodig
Op het ogenblik kan slechts door
openheid en een eerlijke discussie
over de zin van het bestaan van
het Huis van Oranje een langzaam
voortvretende twijfel over het nut
van een erfelijk koningschap tot
staan worden gebracht. Koningin
Juliana heeft ons een voorbeeld
gegeven van wat openheid vermag,
door de wijze waarop zij en haar
gezin zich hebben onderworpen
aan een scherp interview van de
„harde" journalist Kenneth Harris
van de BBC. Juist nu mag het niet
meer gebeuren, dat de zin van het
Nederlandse koningschap bulten
discussie wordt gesteld. Vooral
vele jongeren levensbeschouwe
lijk uit alle milieus zijn vol
strekt niet geneigd de monarchie
zonder meer te accepteren. Dit is
een feit, dat iedereen na diverse
gesprekken kan constateren.
Harde eis
kele jongeren margrieten leggen
aan de voet van het Nationaal
Monument op de Dam. Doel was
zwijgend te protesteren tegen de
verloving van prinses Beatrix met
Claus von Amsberg. Een wat over
bodig en theatraal gebaar. In een
democratische staat zijn immers
andere middelen dan de straat om
een mening kenbaar te maken. Het
optreden van de Amsterdamse po
litie verdient echter ook een kwa
lificatie: als in strijd met de
democratische normen.
BEZETTINGSTIJD
Frits van der Poel van de KRO-
actualiteitenrubriek Brandpunt zei
ervan: „Als er iets in deze dagen
aan de bezettingstijd heeft herin
nerd was dat het optreden van de
Amsterdamse politie."
De politie arresteerde niet al
leen, op nogal hardhandige wijze
de demonstranten, maar verhtn-
derde op dit ogenblik tevens eei
cameraman van Brandpunt opna
men te maken.
Toen een van de jongelui vroeg
met welk wetsartikel of welke
politieverordening men dit „optre
den" wilde motiveren, moet een
inspecteur hebben gezegd: „Al heb
Ik geen poot om op te staan, toch
tal ik jullie wegtrappen.'
BEGRIP
Begrip voor de moeilijke situatie
waarin de politie dikwijls verkeert
Is overigens op zijn plaats. Na het
signaleren, de voorafgaande nacht,
van „republikeinse" biljetten, en
met het vooruitzicht van het be
zoek van het verloofde paar, moe
ten de Amsterdamse politicmannen
zich weinig op hun gemak hebben
gevoeld. Gelukkig zal de hoofd
commissaris nu een onderzoek la
ten instellen naar dit weinig tacti
sche optreden.
Het koningschap in onze samen
leving is weer zeer een onderwerp
van gesprek geworden. Niet voor
het eerst overigens, al werkt de
publiciteit in onze tijd wel verhe
vigend. Het huwelijk van prinses
Irene is voor de geschiedenisleraar
Scheps begrijpelijke aanleiding ge
worden tot enig historisch onder
zoek. waarvan men juist in deze
weken het resultaat zal willen
lezen. Essentiële punten komen
aan de orde en uit het verleden
treden telkens kwesties naar vo
ren. die ook nu actueel zijn. Reden
temeer om er kennis van te
nemen, ook al opdat we plaats en
functie van het koningschap in
onze dagen te scherper zien, wel
licht ook meer in de betrekkelijk
heid die ze hebben. Gaarne aanbe
volen. Q41 bli, 5.90).
„Afscheid"
ting te wijzen die bepalend kan
zijn voor de weg die Nederland in
de toekomst zal inslaan.
Hij wijst er allereerst op, dat de
huidige generatie te weinig histo
risch denkt om nog een verklaring
te kunnen vinden voor het ver
schijnsel monarchie. Hij zegt dat,
als er zovelen zijn die moeite
hebben met een intellectuele ver
antwoording van onze staatsinstel
lingen, het nodig is een gesprek
hierover niet uit de weg te gaan.
Sprekend over de plaats van de
Nederlandse monarchie in ons
volksbestaan komt prof. Patijn tot
de conclusie, dat de beslissende
vraag steeds is, waarmee het ko
ningschap van een bepaald volk
zich in de geschiedenis van dat
volk heeft vereenzelvigd. Het ko
ningschap moet door identificatie,
door vereenzelviging, met de
deugden van een volk de continuï
teit, de onafgebroken voortgang, in
een volksbestaan verzekeren, ook
in de wisseling van tijden en
omstandigheden.
Toen de ministers in de oor
logsjaren in Londen om de ha
verklap wisselden, kon toch
worden geregeerd omdat het
gezag in handen lag van konin-
Graag reacties
„Monardhie voor of II
tegen?" Dit vraagt een
van onze Ruimteredacteu
ren zidh af op de Ruimte-
pagina van deze week. Wij
zouden graag willen weten,
hoe onze lezers hierover
denken.
gin Wilhelmina. Dat was echter
mogelijk, omdat de Koningin
toonde besef te hebben van het
diepste wezen, van het „gees
tesmerk", van het Nederlandse
volk. Wat is dit diepste wezen?
Prof. Patijn antwoordt: vrij
heid, reformatie en tolerantie.
Deze woorden hebben te maken
met de oorsprong van de Neder
landse staat: de strijd tegen Span
je. Vrijheid betekende de worste
ling met de vreemde heerschappij,
met een koning van Spanje die
werd afgezworen omdat hij niet
meer optrad als een herder met
goede zorg voor zijn schapen,
maar als een tiran. Het woord
reformatie betekende politiek ge
sproken een oproep tot strijd tegen
de machten van de contra-reforma
tie en Europees grote-mogendhe-
den imperialisme.Bij tolerantie
moet worden gedacht aan de gees
telijke vrijheid in de Republiek
der Zeven Verenigde Nederlanden.
Zodra de monarchie toont besef
te hebben van deze dingen
Ook sommige leden van een
oudere generatie bekruipt twijfel.
Enerzijds is er de rechtervleugel.
Professor mr. F. J. M. Duynstee
betoogt in een artikel in het
dagblad Het Parool dat de mythe
van het koningschap vereist dat
huwelijkspartners worden gekozen
die op z'n minst van ade)
zijn. „Het moge hard klinken,
maar het is m.i. de harde realiteit
dat de monarchale positie en het
hiermede verbonden beginsel van
erfelijkheid, voor degenen die de
ze positie en dit beginsel in hun
persoon levend willen houden, een
zware last, een harde beptrking,
een inderdaad zeer verouderde
reserve opleggen bij de keuae van
een echtgenoot"
Eerder zegt hij, dat de levens
stijl van een koninklijke familie
„een schimmenspel wordt als deze
wordt gevoerd door mensen als
wij allemaal, door een keurige
doodgewone student, door een net
te ambtenaar van de buitenlandse
dienst zoals er talloze zijn."
Prof. Duynstee besluit met op
te merken „dat het een droeve
ervaring is te moeten constate
ren dat wij ons mentaal moeten
gaan voorbereiden op een hope
lijk ver afgelegen afscheid dat
onafwendbaar schijnt, maar
dat een afscheid is van een
institutie welke ons dierbaar is
en welke de waardigheid van
onze natie menselijke gestalte
gaf."
Stemmen van links. De fractie
voorzitter van de PSP. de heer H.
J. Lankhorst betoogde in de Ka
mer dat de pacifistisch denkende
socialisten „de monarchie uit de
tijd achten, niet in overeenstem
ming me't de democratie, en voor
degenen die het koningschap moe
ten vervullen, zomede voor de
leden van hun gezin, een bijna
niet meer leefbare positie."
De heer Lankhorst zei ook, dat
de wijze waarop koningin Juliana
de functie van staatshoofd vervult
het voor de partij niet opportuun
maakte hierover een uitspraak te
doen. Met andere woorden: de
persoon van de vorst is van belang
voor de aanvaardbaarheid van de
monarchie. Het is opmerkelijk
dat ook het linkse opinieblad D<
Groene Amsterdammer zich in de
ze geest heeft uitgedrukt.
In een hoofdartikel, getiteld ,X>.
monarchie in de waagschaal"
wordt uiteengezet, dat waar elder:
monarchisten republikeinen wer
den, in Nederland republikeinen
lijkheid van koningin Wilhelminr
maakte. „Dat was voor alles t<
danken aan de moed en wijsheid
waarvan koningin Wilhelmina blij -
gaf bij de uitoefening van haai
taak, aan de ongenaakbaarheid
jegens zichzelve en anderen, waar
mede zij de vervulling van haa.
Uit de doolhof van discussies en
meningen van de laatste weken
moet een uitweg worden gezocht.
Het ls de verdienste van prof.
"IV/TET Open armen nebben
radio en televisie
Ronnie Tober ontvangen
en met beide handen heeft
het „beste junior-talent"
van Amerika zijn kansen
gegrepen, toen hij verle
den jaar voorgoed in ons
land kwam wonen. In re
cord-tempo is hij naar de
top van onze vaderlandse
amusementswereld ge.
klommen: deze maand
komt hij met Snip en Snap
voor de eerste maal op het
revue-podium.
Ronnie Tober is een jon
gen, die het in zijn vinger
toppen heeft. En daarbij
komt dan nog, dat hij in de
Verenigde Staten volop de
gelegenheid heeft gehad om
te laten zien wat hij kan.
Drie jaar was hij, toen hij
in 1948 met zyn ouders naar
Albany, de hoofdstad van
de staat New York. emi
greerde. Op zijn achtste jaar
begon hij zijn zangcarrière
in het plaatselijk kerkkoor.
Drie jaar later hij was
greep zn
kansen
toen elf kwam hij by een
talentenjacht als winnaar uit
de bus en dat opende voor
hem de poorten van televisie
studio's. Sindsdien was in de
wereld van de Amerikaanse
show-business de naam van
Ronnie Tober op ieders lip
pen. Hij trad op in tal van
populaire tv-programma's
en behoorde onder meer tot
de gasten in de bekende
show van Perry Como. Op
zijn zestiende jaar reeg Ron
nie Tober een eigen televi
sieprogramma en in hetzelf
de jaar (1960) werd hij uit
geroepen tot het „beste ju
nior-talent" van de V.S.
De Nederlandse kijkers
maakttn kennis met Ronnie
Tober, toen. hij in december
1963 op vakantie in ons
land met Willem O. Duys
„voor de vuist weg" wat bab
belde. Sinds verleden jaar
augustus heeft hij meege
daan aan twintig radio-uit
zendingen en was hij gast in
de shows van Corry Brok
ken en van vader en dochter
Alberti. Zijn grootste popu
lariteit dankt hij aan zijn
optreden bij de landelijke
selectie voor het Eurovisie
songfestival, waaruit hij ove
rigens niet als v'
voorschijn kwam.
ZATERDAG 10 JULI 1965
Boer Koekoek:
„LIEVER GEEN
CALS OF
SMALLENBROEK'
door Huib Coudriaan
HET Nederlandse koningschap is onbedreigd." Dit is de eerste zin
van een artikel van prof. dr. C. L. Patijn over de grondslagen van
onze monarchie in het maandblad Wending van februari 1965. En
verder: „Het Huis van Oranje is zo stevig verankerd in het Nederlandse
volksleven, dat wie hieraan zou willen raken diepe gevoelsreacties zou op
wekken, die hem het genoegen spoedig zouden doen vergaan."
Dat prof. Patgn met deze zinsnede in de roos schiet, behoeft na de Roerige
Claus-dagen", zoals een dagblad de achter ons liggende weken treffend typeerde, niet
meer te worden betoogd. Ik vraag me echter wel af, of de schrijver zyn artikel ook
nu nog zou beginnen met zonder meer vast te stellen dat het Nederlandse koning
schap onbedreigd is.
Het zesde hoekje „Een tien
voor de tienersals bloem
lezing uit de Nederlandse
schoolpers (1963-1964) geeft
een beeld van de gedachten-
en gevoelswereld van de tie
ners van precies deze tijd.
aldus prof. Patijn zal blijken,
dat zij in het hart van het volk is
verankerd. „Koningin Wilhelmina
vereenzelvigde zich in Londen mei
de goede identiteit (wezensken
merk) van ons land. Het koning
schap heeft toen gefunctioneeri
mals het moest, dienend en stimu
lerend, verzamelend en helpend
Evenwich'
De heer Patijn zet uiteen dat
onder een stabiel koningschap
de politieke en geestelijke te
genstellingen ook nooit tot
kookpunt zullen oplopen: het
gezag staat erboven en blijft
koel, tolerant en onpartijdig.
Het koningschap in Nederland
ontleent zijn gezag ook niet aan
een speciaal „goddelijk recht"
van vorsten. De innerlijke
waarde blijft de eigenlijke bron
van het prestige.
„Het gezag van het Huis van
Oranje was het grootst in de
eenvoud van het Prinsenhof te
Delft en de werkkamer van
Wilhelmina in Engeland."
Hij besluit zijn artikel als volgt:
„De koning als Archimedisch punt
buiten de politieke ruimte, zorgt
voor het bewaren der evenwichten
en eenheid. Het Nederlandse ko
ningschap houdt in dit opzicht een
sterke garantie in, ook voor de
toekomst". Hij voegt hier echter
bijna waarschuwend aan toe: „Mits
koning en volk het eens blijven
over de aard van de goede Neder
landse identiteit (wezenskenmerk)
en weten wat zij daarmee bedoe
len in de verandering dc wereld."
Geen mythe meer
Mijns inziens is wel duidelijl
lat de monarchie in Nederlant
niet afhankelijk kan zijn van de
mythe van een boven alles en
allen verheven vorst Koningin
Juliana is erin geslaagd het sym
bool vlees en bloed te geven. Wij
zullen echter moeten besc en, dat
het symbool nu niets menselijks
meer vreemd is.
Misschien is veel twijfel terug te
voeren tot het door velen kenne
lijk nog onverwerkte brok reali
teit, dat de vermenselijking van
het staatshoofd ook betekent: meer
persoonlijke vrijheid en verant
woordelijkheid. Deze verworven
heden gaan nu eenmaal niet samen
met het sprookje van de verheven
en griezelig volmaakte monarch
van vroeger dagen.
Soms is er echter moed voor
nodig afscheid te nemen van
droomland, of van schimmen,
ook van hersenschimmen.
- het blijft een „gesloten boek"
Tenminste volgens de samen- wanneer eigen onrust niet past op
stellers, die de uitgave als g6SS"
j j t undanks het grotendeels ontbre-
zodanig in de inleiding redac- ken van de gedachten- en gevoels-
tioneel verantwoorden. wereld van de tieners van precies
De lezer verwacht een grote kllfne J moSte vS°HhL?i"SeiX
verwondering, een intense waai"d. „Een vredig diertje", een
verwarring en een onthutsen- ES&ZffSP&gS?.o™ b£
ae wanklank in het werk van °gg componeerde mooie poëzie in
jongens en meisjes van zes- Sm
tien tot twintig jaar. En zeker laatste deed hij ons geloven in het
een gemoedsgesteldheid, die fra?"?n!:
pedagogische en psychologi- pen en" S je'nt^n'warm'e
serie peten van de pubers zo adem nu nee
uitputtend te boek hebben hou ie van me
gesteld. of ben ]e 9een gedicht
want wij gedichten houden
In de pocket klinkt de verbijs- van e"caar
terde dissonant in het literaire tussen onze witte dunne la-
accoordje. waarop de uitgever het kens
gooit, matig van toon. Jammer. De Het boekje opent met Rerum
jongeren uiten weinig van hun Novarum, een scherpe en duidelii-
woedend volwassen worden, on- ke kanttekening bij het omstreden
dankf dat !e uit«ever de ^n Mgr.VbbisonhÏÏÏÏ
openhartigheid m de gedachten- to God". De kanttekening we%
wereld van de tiener zo hoopvol geschreven door de achttienjarige
aanmoedigt: onder andere met het Willy Aerts.
deen verschijnen van dit boekje. Met een enorme snelheid en
Gezien de literatuur van een zonder hoofdletters vertelt de
aantal jonge gevestigde auteurs achttienjarige Victor Smit in een
schijnt men in Nederland eerst ver mengelmoesje van Amerikaans en
de twintig gepasseerd te moeten zijn Nederlands het verhaal De man
om „puberaal" te kunnen schrij- met de triangel." Het verhaal valt
yen. Echte pubers komen er niet op door zijn populaire prietpraat
toe. Zij zijn te emotioned en en bovendien omdat het twintii?
houden hun werk liever in porte- bladzijden lang is.
feuille. Als laatste noemen we Jean Paul
Ook dit werkje brengt de lezer Wils (17). Knap vertelt hij in ziin
niet dichter bij de gevoelswereld Regen, mist. enzovoort over de
van de jongeren. Misschien af en jongen Assu. Het is een gewoon «n
toe een facet. eerlijk verhaal over een gZ®
ïe *2*? si*1??jft,de ^'en- ion*en 'n conflict met zijn moeder,
tienjarige Paul Tuithof in zijn broer en zusje. De drie nerinne-
Puberdioht: ringen geven treffend de gedachten
ik ben gevangen in mijn pu- beïa'dert "hef meesPd?
oerteit de samenstellers. Een opzet die
in boeken waar ik sta ge- overigens als enige de uitgave van
schreven een dergelijke pocket kan recht-
als iets dat over gaat vaardigen.
en alles wat ik zeg en doe VOa5 tieners onder
bee*l nie« met ei0en z.jn te wMkk'aL Rot h'.
bois, Michel van der Plas, Edithe
ik worstel volgens vastgelegd de Clerq Zubli Bessie Sohadee
systeem Uitgave (Nijgh en Van Ditmar) tot
anders of het moet onthutsend zijn ROLF HOEKSTRA
