Liever in Nederland
dan in Californië
Leer kan niet buiten
goede verzorging
Tweede ik"
Uw ervaringen met
de bevrijding
ZATERDAG IS MF.I 1%5
Real Dutch échte Nederlanden geble
ven, en daarom terug naar het land ran
de molens, de gezelligheid en de degelijk
heid: Annie en Dick Frankfort met dochter
Monica.
Annie en Dick Frankfort:
XE KUNT pas oordelen als
je een paar jaar tussen
ie mensen geleefd en gewerkt
hebt. Na vijf jaar Californië,
na alles overwogen te hebben
zeggen wij: het is hier in Hol
land beter!" Mevrouw J
Frankfort-de Bruyn kijkt met
een blik van verstandhouding
naar haar man.
„Ik voelde me echt een
buitenbeentje in Belflowér:
alle vrouwen werken onge
veer en ik hou ervan om voor
mijn man en dochter Monica
te zorgen. Een vrouw heeft
daar heus dagwerk aan ik
ben een idealiste voor het
ideale huishouden. De Ame
rikanen zelf zijn erg vrien
delijk, maar hun manier van
leven, daar kon ik mij niet bij
aanpassen".
Dit beslist niet zo piepjonge
echtpaar heeft zijn Amerikaan-
te schepen achter zich ver
brand. Zij vinden de Hollandse
gezelligheid en degelijkheid te
preferen boven alle materiële
welvaart die zij zich aan de
overkant van de Oceaan ver
worven hadden.
„Waarom emigreerde u des
tijds?" vroegen we hen. „De wo
ningmisère". zegt Annie. „Om uit
de sleur te raken" is Dicks ant
woord En laten we eerlijk zijn:
Amerika lokte als het land van
belofte. We hadden al familie die
voor ons emigreerde, een heel
gezinnetje dat het naar den vleze
ging. We betaalden zélf de heen
reis. dus we hadden geen reserve
om op te teren. Dat gaf niet: Dick
had meteen een baan. en zelfs het
huis is daar geen probleem, in
geen enkel opzicht. Je kunt van
alles uitkiezen. Ook de taal gaf
geen moeilijkheden.
Complimenten
Alle complimenten voor de
Amerikanen: hoewel Ahnie gèen
Engels sprak, zij nemen alle moei
te'om je te verstaart en ze vindêT)
niet gauw iets gek. „You are doing
fine" prijzen ze als je probeert je
verstaanbaar te maken. „Van de
televisie leerde je de taal het
beste. Monica was vijf jaar en ging
naar de Kindergarten. Binnen vier
weken sprak zij beter Amerikaans
dan haar moeder. Allereerst koch
ten we een auto Als je solliciteert
ls de eerste vraag: hebt u vervoer"
want openbaar vervoer ken je er
niet. wel stadstrams: maar velen
wonen ver van hun werk. Binnen
acht maanden konden we eigen
meubels kopen, financieel ging het
DUTCH-CLEAN, Dutcli-zus-of-zo
degelijk moet lijken, krijgt liet
goten. Dal buit ons land lang niet genoeg uit, menen Annic en
Dick Frankfort die na vijf jaar emigratie weer terug-geëmigreerd
zijn en 1111 bij familie op de Vlaardingerdijk 109 in Schiedam
voorlopig onderdak vonden. Hun geval staat niet alleen: liet gemis
aan degelijkheid, huiselijkheid, ziëli niet aan kunnen sluiten hij
hel andere kerkelijke leven brengt per jaar 15 procent van de
emigranten uit Afrika, Canada, Australië en Amerika terug. Ze
stelden zich de toestand soms te rooskleurig voor in ons kleine
landje, vooral de woningnood speelde hen parten. Vijftig proeent
van de terugkomers gaat opnieuw terug, aldus een ruwe schatting
van de Nederlandse Emigratiedienst in Den Haag.
dus óók goed De kerk was de
Christian Reformed Church. Haar
levensstijl is wat minder progres
sief dan van de Nederlandse Gere
formeerde Kerken. Dat viel het
gezin Frankfort wat tegen: weinig
jeugdwerk, verdeelde werktijden
van het hele gezin, geen tweede
Paas- of Kerstdag, zelfs geen vie
ring van Pinksteren en Hemel
vaartsdag. Bovendien kent de
Amerikaan niet het kopje koffie
drinken na de kerkdienst. Als hij
uit de kerk komt gaat zijn mooie
klofje uit om plaats te maken voor
het makkelijke sporthemd en
wordt het gras gemaaid
Niet diep
Het Amerikaanse meisje bezoekt
tot haar 18e jaar de high school,
trouwt soms als ze nog studeert, of
al spoedig na haar schooltijd. De
Italiaanse
kipperagoüt
Was vijfhonderd gram kippe-
poulef en doe deze in een pan
met wat peterselie, uitje, twee
kruidnagelen, drie in plakjes ge
sneden worteltjes. Giet er zoveel
water op, dat de poulet net on
der ligt, voeg zout toe en kook
de kip in ongeveer drie kwartier
gaar. Maak een gebonden saus
van dertig gram boter, dertig
gram bloem, klein blikje toma
tenpuree, tweehonderd gram ge
kookte champignons en een hal
ve liter gezeefde kippebouillon.
Schik de poulet op een schotel,
qiet de saus erover en leg langs
de rand de gaargekookte spag
hetti. waar wat geraspte kaas
doorheen is geroerd.
Bestrooi de saus ook met ge
raspte oude kaas.
ontwikkeling van de doorsnee-
Amerikaan is wel breed: ze leren
van alles wat; maar niet diep. Zij
zijn dan ook lang niet zo gespecia
liseerd als bij ons. Een winkel
meisje moet voor eenvoudige op
telsommen een kladblaadje of tel
machine hebben! Zij zijn ook niet
efficient, een Nederlandse huis
vrouw kan beter voordelig inko
pen en goed huishouden dan haar
Amerikaanse zuster.
De inkopen worden vrij impul
sief gedaan, veelal op afbetaling en
de hoge rente daar bekommert
men zich veelal niet om. De
huisvrouw heeft graag een eigen
klein autootje naast die van haar
man, ze gaat twee. driemaal in de
week naar de kapper en dat slokt
het extra-inkomen veelal op. Een
kennis die een paar maanden ziek
was kwam dan ook tot de verba
zingwekkende ontdekking. dat
haar huishouden goedkoper uit
was. dan toen ze werkte! „Gebrek
aan organisatie in het huishouden
en op alle gebieden is de oorzaak
van veel geldverspilling menen de
teruggekeerde emigranten.
Dit alles: de hurry, de weinige
aandacht van de vrouw voor het
gezin, heeft zijn terugslag op de
jeugd. Hoe kan het anders? Als
moeder 's morgens om kwart voor
zes de deur uitgaat, zijn de kinde
ren tot schooltijd aan hun lot
overgelaten: ze maken de bedden
op en zorgen zelf voor hun eten
(uit de ijskast). Een buurvrouw is
babysit als ze uit school komen
(verdient daar ook iets mee!) en
de dochter van zestien gaat in de
weekenden tegen betaling in het
ziekenhuis werken. Dc Amerikaan
se kinderen- zijn op die .manier al
heel gauw volwassen en „ver
hard". Ze spelen niet zoveel als de
Hollandse kinderen maar vallen op
de grond om naar de tv te kijken
Funest! vinden deze ouders: gooi
en smijtfilms van 's morgens vroeg
'ot 's avonds laat.l
Baby-sit
Er zijn werkelijk geen grenzen
aan het jagen naar welvaart. Een
vrouw die „gedoemd" is thuis te
blijven, neemt er een strijkje bij
of is babysit voor een andere
moeder die werkt. Kijk niet gek
op als het kind dat je drie jaar
onder je hoede hebt zijn eerste
lachjes, zijn eerste „mamma" tegen
de oppas-moeder zegt.
De Amerikaanse rookt veel. ook
de jonge meisjes al De Ameri
kaanse breit niet, naait wel, leest
weinig, bakt koekjes en cakes
hoewel die goedkoop verkrijgbaar
zijn. Haar man drinkt bier uit een
blikje onder het knutselen aan
de auto drinkt mateloos wh .ky,
goede boter gebruikt men nauwe
lijks. wel veel vlees dat gekleurd
mag zijn, maar niet uitgebeend
wordt. Er zijn opvallend veel
kerkgenootschappen.
Verkeer
Het verkeer is er. in tegenstel
ling tot hier, prachtig geregeld.
Het is hier gewoon levensgevaar
lijk op de weg. Daar zijn prachti
ge rechte verkeerswegen met goe
de beveiligingen voor de voetgan
gers. Ook het passeren van zieken
auto's is er geweldig; all^s wijkt
voor de ambulancewagen die on-
gehindtrd door kan rijden met
zijn sirene. Toch ben ik die vijf
jaren meer van mijn (vader)land
gaan houden dan ik ooit daarvoor
gedaan heb! zegt mevrouw Frank
fort nadrukkelijk Als je enige
probleem is: als ik het maar goed
heb. als je van show houdt, als je
jong bent. als je niet je heil gaat
zoeken bij eigen landgenoten, alle
kans dat je emigratie slaagt, vindt
dit echtpaar. Al hadden we daar
een huis met een gouden dak. ik
had me er nog niet thuis gevoeld.
Weet u wa: wel erg aardig is? De
baby-shower. Als de aanstaande
moeder zes maanden in verwach
ting is." organiseren vrienden en
kennissen een verrassings-party
waarop de jonge vrouw allerlei
leuk verpakte onderdelen voor
haar uitzet krijgt. Grote warenhui
zen hebben daar zelfs speciale
afdelingen voor. Textiel is er
trouwens niet zo duur, maar in
Nederland is de kwaliteit vaak
beter. Het klimaat is er heerlijk:
drie dagen regen per jaar. ook
winterkleding is niet nodig. Dat
scheelt al veel in je kleding-
budget. Maar als het hele gezin
vrijdags, zaterdags en zondags gaat
dineren «geen uitzondering overi
gens» dan ben je al een hele hap
van je wekelijkse cheque kwijt!
Weemoed
Er zijn vele Nederlandse emi
granten die met weemoed aan het
moederland denker Als zij wisten,
hoe goed de Nederlander er nu
van leeft, kwamen ze vast terug, is
dc stellige verzekering van het
echtpaar Frankfort Voorlopig
wachten hen nog enige hindernis
sen: een baan voor vader, maar
dat zal wel lukken. Een huis, liefst
met wat comfort, want dat zijn ze
gewend. Monica past zich al
op school, waar ze
het Engels mag ant-
van dc begrijpende
ook mag vertellen hoe
net er in Californië toeging op
school: veel vrij tussen dt lessen.
Ze had vi
geschiedenis van de laatste ooVlog
en de bevrijding, ze viel nét
midden in de herdenkingsweek op
school.
„Omdat we van aard Hollands
zijn gebleven... daarom kwamen
we terug", zegt mevrouw
Frankfort nog eens dromerig.
„Materieel gezien hadden we
daar een goede toekomst. Maar
een mens kan bij brood alleen
niet leven", zegt haar man en
citeert dan het gedicht van
Bertus Aafjes van de Nederlan
der in de vreemde „die lijdt aan
de wond die Holland heet
f-IET ZAL wel altijd een raad
sel blijven hoe nu precies in
vroeger tijden de mode ontstaan
is. Een feit is in ieder geval dat
men van de dierenvellen waar
mee men zich omhing, langzaam
maar zeker iets maakte wat
„mode" werd. Een plooitje hier,
een vouwtje daar. een strikje
zus, een strookje zo. En het is
nog steeds modieus om in die-
renvel (lees: leer) gekleed te
gaan. en dankzij de techniek is
men nu in staat van dit oeroude
en toch hypermoderne materiaal,
modieuze kleding te fabriceren.
Hel leer blijkt nog steeds in
trek te zijn, er Worden niet
alleen schoenen en tassen van
gemaakt, maar ook mantels,
rokken en zelfs vrijetijdskos-
tuums. Over het algemeen vindt
men het prettig dragen. Alleen
wat betreft het onderhoud valt
elcer nog iets te leren.
Leerzaam voor ons dus, is de
behandeling van al die leerrijke
artikelen. Maar al te vaak krijgen
zij namelijk een volkomen ver
keerde behandeling. Suède mantels
die drijfnat zijn, worden lekker
dicht bij de kachel gehangen,
zodat ze zo stijf als een plank
worden. Ook onze natte schoenen
gaan vaak dezelfde weg.
Onze leren handschoenen dragen
wij zó lang. dat zij door en door
vuil zijn en dus ontoonbaar! Het
leer verdient heus meer verzorging
dan wij dit „levende" produkt
geven. Als het goed is. begint het
onderhoud van leerprodukten al
vóór het gebruik. Schoenen blijven
veel mooier wanneer zij al voor
het dragen met het juiste onder
houdsmiddel worden behandeld.
He*, reinigen van kledingstukken
van leer of suède kunt u beter aan
de vakman op dit gebied overla
ten. Wat uw handschoenen betreft,
die kunt u zelf reinigen: vraag
alleen in de winkel waar u ze
gekocht hebt hoe, want iedere leer
soort vraagt een andere behande
ling.
produceerd door geiten en schapen
schoenen, jacks
de huid van het kalf of 't schaap
dienstig. Met het woord boxcalf
duidt men gewoon kalfsleer aan.
Zeer luxe, en daardoor zeer ge
wild. is het reptielleer dat door
hagedissen, slangen en krokodillen
wordt geleverd.
het
Misschien bent
„aniline-Ieer" wel eens tegengeko
men. Dit heeft niet zozeer betrek
king op de gebruikte leersoort dan
wel op de verfmethode die op het
leer is toegepast. Men gebruikt
anilinekleurstoffen waardoor een
heel bijzonder tweekleurig effect
met een lichte ondertoon ontstaat.
Fabricage
Nappa-leer
Nu een leerstukje over de leer
soorten. Er zijn vele dieren die
hun huidje leveren voor de huidi
ge leer-mode.
Om maar eens op te noemen:
nappa-leer komt van de zeer prille
diertjes, zoals geitjes, lammeren en
kalveren. Van dit leer worden
meestal handschoenen en jassen
gemaakt. Saffiaan-leer wordt ge-
De lange J sued e-jus vraagt
zorgvuldige verzorging.
CARMEN
A. voorrok 1 x knippen aan stof vouw B.
•chterrok 1 x knippen aan stofvouw
Bij onze kantoren zijn verkrijgbaar:
Een patronenset vijfbiadig in de
maten 36 t/m 48 J 2.50
Dit behoeft u slechts éénmaal aan
te schaffen!
Een mapje met visuele voorlich
ting, rokken, pantalons en avond
kleding. Handig als u het schuiven
met patroondelen niet snapt f2.25
A voorpand 1 x knippen aan de stofvouw
B rug 1 x knippen aan de stofvouw
C mouw 1 x knippen dubbele stof
D manchet 2 x knippen dubbele stof
E sierbies 1 x knippen dubbele stof ilengte
zelf even bepalen
Voorpand garneren met strookjes en onder
sierbies scflit maken voor de halsopening.
Een supplement met elk 35 mo
dellen. prettig als u veel naait en
behoefte hebt aan méér modellen
dan wij iedere veertien dagen als
service brengen. De nummers 2,
3 en 4 kosten per stuk 1.45
Vergeet niet uw maat op te geve
vangst na storting of betaling v
benodigde bedrag bij het bureau
blad.
Ont
U moet er wel even voor naar
New York, maardan kunt u
zich dan ook voor het slordige
bedrag van zo'n 180,een
tweede ik aanschaffen. We doe
len op de qua vorm volmaakte
paspop die omgetoverd wordt
tot uw eigen figuur.
Er is keuze uit vijf plastic
grond-figuren". Als het type be
paald is wordt de koopster stevig
ingepakt in een gladde laag po-
peline. tot dit als een tweede vel
om haar komt te sluiten. Dit po
pel ine huidje wordt dan voorzich
tig opengesneden, (er wordt niet
bij verteld wat je ónder zo'n pas
laag moet dragen!) voorzien van
een ritssluiting en vervolgens om
de grondfiguur gesnoerd. Het
zachte schuimplastic wordt door
de popel ine-vorm tot het even
beeld-figuur van de koopster ge
vormd. Natuurlijk wel goed op
passen. Stel dat u dikker of slan
ker wordt, dan is de paspop uw
tweede ik niet langer!
De bevrijding dat be
tekende voor de één de
smaak van chocolade, een
vlucht uit Duitsland, een
baby die met doodsangst
van vader en moeder op
de wereld kwam.
Mijn noodkacheltje? Ge
maakt van de wasketel, het
kostte nog 15,— en toen
we gingen stoken, rookte
het verschrikkelijk! Dan
maar naar de gaarkeu
ken. zei mevr. H. A. te
dli. Toen de bevrijding er
was zagen we het kachel
tje in een optocht met het
opschrift: brandende kwes
ties er ging een luid
hoera op toen het op de
rug van iemand voorbij
ging-
„Na veel bombardementen
overleefd te hebben, vluchtten
we midden in de nacht uit het
Dui:se Lager waar men ons na
een grote razzia heen gevoerd
had. Mensen in het grensge
bied, aan Duitse cn Hollandse
kant. hielpen ons, gevluchte
arbeiders via hooizolders en
betrouwbare adressen verder
Eenmaal in Nederland hielp de
verzetsorganisatie aan valse pa
pieren. Dié nacht vergeet ik
nooit weer", schrijft de heer
G.v.G. te S.
Mevr. S schrijft: „Tijdens di
evacuatie op een dorp zag ik
een jong getrouwd vrouwtje
die met haar baby in de wagen
over de loopplank ging. Op hel
spreitje lag.... de trouwbijbel
Deze schrijfster had met andere
vrouwen een pakjesdienst geor
ganiseerd waarvoor de inwo
ners van het dorp de spullen
leverden: roggebrood. kaas,
vleeswaren, koek, alles voor
gijzelaars die gevangen zaten.
Een sport was het ook om iets
aan de Hollandse jongens die
gevangen zaten te brengen. Wat
een blijdschap als het lukte er
een paar te laten ontsnappen,
wat een verdriet als er weel
waren gefusilleerd. De kerk
diensten vol spanning, de bid
stonden gehouden met leden
van alle kerken, troostwoorden
van predikanten, professoren en
priesters, het machtige orgel
spel en het ontroerende zingen:
„wij slaan het oog tot u om
hoog die verlossen kuntja
zelfs ook van de dood" dat zijn
ontroerende ervaringen. De Ca
nadezen zagen we mansgaten
graven later op de dag
hebben we ze toegejubeld
het slot van een lange tijd! Dc
bevrijding Och. wilt u allen
een openlijk bedanken die ons
Rotterdammers in de hongertijd
hielpen aan eten en extra bon
netjes de jongeren begrijpen
niet hoe dankbaar we waren
voor een melk- of aardappel
bonnetje: nu gaat het eten 's
maandags met de schillenboer
mee schrijft mej. M. B. te
R.
Ernstig ziek
Mart, vrouw en vier kinde
ren waren ernstig ziek op de
bevrijdingsdag. Toen ieder
vreugdevol naar buiten ren
de. lagen wij op bed. „Be
schuit eten", zei de dokter
maar dat hadden we niet.
Ons dochtertje van zes kwam
met een bakkersmand vol
beschuiten aanzetten, die
moest ik meenemen naar
huis. zei ze. „En dat toen ive
het het hardst nodig hadden,
een wonder!" was de erva
ring van mevr. C. v. W. te
A.
In de zomer van 1940 moest
de heer P.S. te d H. gedwongen
op zijn knieën kijken naar het
passeren van een brallende
;roep NSBers. omdat hij.
met zijn rug naar hen toe,
etalages stond te kijken.
Anderen werden met stok-
Hen door de knokploeg ge
dwongen. die prachtige troep
volksgenoten te zien passeren.
Het waren de verraders van
het goede volksdeel waardoor
een groot deel van onze jongens
in gevangenkampen omkwam".
Chocolade
„Op die bewuste middag
mocht ik met groenteschuit
meeslepen met een motorschuit
die het eerste voedsel, uitge
worpen op het vliegveld Val
kenburg. naar Leiden vervoer
de". schrijft dhr. W. R. te O.
En onder het praten door kreeg
ik zomaar van die schipper een
handejevol brokken chocolade!
Als ik er nog aan denk. proef
ik het weer. 's Avonds hebben
we met vrouw en kinderen dat
voorproefje van de bevrijding
gedeeld, geen geschreeuw Ik
wil melk. ik wil puur. Over
hygiëne werd niet gedacht
hoor", was de ervaring van
Dankbaar
Mevr. N.D. te d H. logeerde in
augustus 1944 met haar verloof
de bij haar a s. schoonouders in
Zeeland. Het reizen werd met
de dag gevaarlijker en zij be
sloten per fiets naar Holland
terug te gaan. Bij de Moerdijk-
brug stonden drie Duitse pos
ten. Na de eerste twee gepas
seerd te zijn, zei de derde:
terug, Befehl ist Befehl. We
stonden, terwijl de Engelsen de
brug beschoten te soebatten of
we er toch alsjeblieft over
mochten. Doodop en ontmoe
digd fietsten we terug om 'n
paar weken later de bevrijding
in het Zuiden mee te vieren.
Wie had ooit gedacht dat we 'n
Duitser nog eens dankbaar
zouden zijn. Als die derde
soldaat ons doorgelaten had.
hadden we in Den Haag de
hongerwinter mee moeten ma
ken We hebben nooit zó duide
lijk Gods hand in ons leven
gezien", eindigt deze lezeres.
Dhr. J. L. te Z. had een
beetje andere ervaring dan die
in ons blad van 1 mei. „Volgens
de geleerden zou mijn vrouw op
12 mei een baby krijgen. Kwam
het door de spanning van die
eerste meidagen? Om 1 uur 's
nachts op 5 mei maakte mijn
vrouw me wakker met de me
dedeling dat haar een andere
bevrijding wachttte. Zonder
licht of warmte was goede raad
duur. In het Groene Kruisge-
bouw was een kraamcentrum
ingericht. Tien dagen voor de te
verwachten datum gingen dc
a s. moeders daar 's nachts al
slapen, want 's nachts mocht je
niet buiten. Maar mijn vrouw
kwam daar nog niet voor in
aanmerking Je hoorde de Duit
sers schieten, maar er moest
wat gebeuren. Teneinde raad
zijn we in het aardedonker op
stap gegaan met oude sokken
over de schoenen om geruisloos
te lopen, en met een angstig
kloppend hart. We vermeden zo
veel mogelijk de grote straten
en deden over een afstand van
20 min. lopen nu anderhalf uur.
Om vier uur arriveerden we
bij het Groene Kruis gebouw:
het werd hoog tijd want om
6.10 u. werd onze zoon geboren,
iet plein voor het gemeente
huis was de morgen van de
vijfde mei volgestroomd met
mensen, maar ik moest aangif
te doen van de geboorte. De
ambtenaar feliciteerde me. „Dit
is een historische datum", zei
hij, „er zal later wel uitgezocht
worden wie het eerste geboren
is in vrij Nederland". Het was
maar een bedenksel uit een
grote duim in een bevrijdings-
roes. Nooit werd er behalve
hier op deze plaats in de krant)
enige aandacht aan geschonken,
nog geen rolschaatsen op de
tiende verjaardag" was de er
varing van deze 5 mei-jarige,
die op zijn twintigste verjaar
dag het vaderland dient bij de
mariniers. De gelukkige jonge
vader werd die morgen toen hij
met z'n koffer met kraamwas
naar huis liep. nog aangehou
den door de BS'ers die het
zaakje niet vertrouwden. Ze
moesten de hele koffer inspec
teren. want ze geloofden niet in
een boreling van die nacht.
Verraden
De bevrijding zal ik nooit
vergeten, schrijft mevr. C.U.
te Z. Zij had een tweeling,
alle twee jongens, en onder
gedoken. De éne was een
durfal, reed overal doorheen,
kwam bij een bakker in
Ysselstein en kroop als hij in
het nauw kwam op het dak.
Hij kwam de oorlogsjaren
door. De andere werd verra
den door een NSB'er op 21
dec. '44. Hij werd overge
bracht naar de SD in Assen,
ik heb hem nooit weer ge
zien, kon hemzelfs niet meer
te spreken krijgen toen ik er
heen reisde. We hebben vele
nasporingen gedaan na de
bevrijding, alles tevergeefs.
Totdat in 1959<!) zijn stoffe
lijk overschot gevonden
werd in Lübeck en herbegra
ven werd in Locnen. Wij
vermoeden dat ook hij op
een van die spookschepen
heeft gezeten zoals pas in uw
blad stond. Vergeten doen
wij hem nooit, maar hij had
een Hemelse vader, dus we
mogen hem niet terugverlan
gen. Vanmorgen in de kerk,
schrijft deze beproefde moe
der, werden wij er weer zo
diep ingebracht, alles kwam
weer boven." Ervaringen met
de bevrijding zijn voor ieder
anders, zoals u volgende
week kunt zien.
W/AT kunnen sommig®
mensen toch heerlijk
hun hart luchten. Nu
Tenslotte iets over het fabricage
proces. Dit is tamelijk lang. om de
huiden en vellen tot leer te trans
formeren is anderhalve a tweeën
halve maand nodig. De Nederland
se lederindustrie is betrekkelijk
klein, er werken nog geen vierdui
zend mensen in. Ruim vijfenveer
tig procent van het Nederlandse
leer wordt uitgevoerd: eenendertig
landen zijn afnemers. De voor
naamste afnemers zijn te vinden
binnen het E.E.G.-gebied.
ikzelf een zekere ge
wenning krijg het zo
voorzichtig mogelijk te doen,
ietwat behoedzaam te schrijven,
wat genuanceerd zullen we
maar zeggen, kan ik die er-op
los-schrijfsters haast benijden.
De pen vliegt nooit vlug genoeg
over het papier voor al de
buitelende gedachten, en wat er
opgegraven wordt, of het pijn
doet of niet, het geeft niet, als
het er maar komt te staan.
Het is niet eens zozeer dat ik
het te lezen krijg, ik ben eigen
lijk ver en vaag, nee, als het
maar eens uitgesproken wordt.
Ja. En zo waardeer ik de prach
tige brieven en de even prachti
ge mensen ook. Al is soms het
verhaal hartverscheurend, en is
het hart van mijn briefschrijf
sters soms verscheurd.
Ik ga geloof ik gewoon maar
eens meepraten. Goede raad is
dui"-: ik heb niet eens dure.
NE vorige keer
ik.
dat i
onze hele situatie een
keuze is, of we het zien
of niet. Ik stipte toen
even het bestaan aan van een
moeder met kleine kinderen, maar
dat was pas het begin.
Dikwijls, zo heb ik willen zeg
gen, kiezen wij op een ogenschijn
lijk onbelangrijk moment voor ons
leven. Dat valt lang niet altijd
direct op. Stel je voor. je zegt ja
als je 18, 19 jaar bent tegen een
jongeman, en dat „ja" wordt je le
ven. Zo'n jongen is nog niets, even
min als jij al iets bent. wat je zult
worden word je door elkaar cn
met elkaar. Het kan zijn dat de
man van 25 ideeën heeft die je
niet kunt liefhebben, misschien
gebeurt dat pas als hij 40 is,
misschien nooit. Misschien krijgt
hij die ideeën omdat jij hem
onbewust opjut om ideeën te heb
ben en zou hij veel rustiger en
lakonieker zijn als jij geen katte-
kop of beterweetster was. Of zo
eeuwig bezig en diepzinnig, zoals
wij vrouwen toch zo graag zijn:
geestelijk dieper, zeggen we dan,
en wee de man die daarover niet
in zijn vuistje lacht.
kruid gewassen
als voor de ingrijpende;
dat wil zeggen: geen an
der kruid dan een raadselachtige
genegenheid voor elkaar, een besef
ook: aan elkaar gegeven te zijn
buiten eigen wil om. Niettemin
blijft het een rare gedachte dat je
door een emotievol gebeuren vroe
ger. een verliefdheid, tien jaar
later te pletter loopt op.de zorgen.
„Heb je ooit met jc kinderen
lopen leuren, als je er met één
naar een specialist moest?" schrijft
me een jonge moeder. Dat grijpt
me aan. Je kent mijn antwoord:
nee Maar toch moet je nooit
vergeten dat je over nog eens 10
jaar en dat niet als schrale
troost maar als ervaring voor jou
deze periode kunt zien als
enerzijds een nachtmerrie, ander
zijds echter als een probleemloze
wereld van leuke opmerkingen,
kindergebabbel, veel gelach van je
-- jou. En dat je misschien
Omgekeerd, denk ook niet dat
het leven van een jonge moeder
van 20 jaar geleden alleen met een
dienstmeisje louter rozengeur en
maneschijn werd. Ik herinner me
de geboorte van no. 5 bij ons. Vier
kinderen slijmhoest, c-n na drie
weken de baby aan ac gang. hoe
geïsoleerd ook in huis verstopt.
Naar het ziekenhuis, kilometers
ver. Dienstmeisje griep en liefdes
verdriet. Manlief op buitenlandse
reis. Auto daardoor niet bij de
hand. In bus heen en weer om
baby te voeden. Daar het prulletje
zwak was duurde dit zo lang dat
naar huis gaan nauwelijks de
moeite was. Maar ijzel en sneeuw,
zes dekens in circulatie (de kinde
ren gaven over en deden in de
broek bij een hoestbui), een luier-
was en kachels dreven me wel
terug. En dan zette ik 's avonds
nog koffie voor de verloofde van
de dienstbode als hij met het
onvermijdelijke pond sinaasappels
aan kwam zetten...
En
zitten verdriet en nacht
merries. vechten om genegenheid
en harmonie, strijd tegen oen
landerige houding en wat niet al,
allemaal verdisconteerd in één
HET gat er dan maar om:
wat gaat voor. Dat is
soms haast niet te zeggen.
Als je moeder ziek wordt,
moet het gezin soms
wachten. Maar er kan ook een
moment zijn dat je zegt: nu gaat
het gezin voor, anders gaat het
kapot. Of: nu ga ik voor. Ja, dat
kan. Nu ga ik eens naar de
kapper. Groot gelijk. En zo is het
overaL Ais je goede vriendinnen
bent. betekent dat ook dat je kiest:
waar mag ik nog beslag op haar
leggen, waar mag ik nog vragen,
of liever: waar mag ik haar nog
uitnodigen om te geven, en waar is
bet: stop.
En als je ii
ik pik maar
de brieven
weer die
praat ik méé en waar
houd ik me afzijdig. Waar houd ik
nu eens op mensen te willen
veranderen terwijl ik mezelf niet
eens kan veranderen. Keuze
brengt een situatie mee. En elke
situatie brengt weer mee dat je
opnieuw moet kiezen. Echt voor
honderd procent, enthousiast kie
zen. Of dat helpt? Nu, het helpt ia
ieder geval jóng te blijven.
