Chr. pers in Afrika
staat voor crisis
Het hegeerde
papiertje
Aleksej handhaafde zich
in de Russische storm
NU OF NOOIT
Mhdacfómt1:
Zeg maar
tegen het
ja (öf neen?)
eindexamen
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 15 MEI 196»
TH het kader van de actie Brood
Amsterdam) reisde onze kerkredarteu
had hij gesprekken met uitgever* va
bladen. Zij worstelen met geweldig)
zijn per post drie maanden onderwet
Er is een tekort aan goed gei
voldoende ervaren journalisten
persen die snel genoeg draaien
ginnen, de inkomsten uit adve
voldoende nog om de uitgave
blemen, waarmee iedere kr
>or het Hart (giro 500.100 te
door Afrika. In zeven landen
christelijke weck- en maand-
problemen. Sommige bladen
srweg eer zij de abonnees bereiken,
choolde medewerkers. Er zyn niet
niet genoeg drukkerijen en geen
Er is gebrek aan geld om te be-
rtenties en abonnementen zijn niet
vol te houden. Maar dat zijn pro-
op dit continent worstelt. Er i
echter ook problemen die specifiek zijn voor de christelijke pers t
daaraan wordt in dit artikel in het bijzonder aandacht geschonken.
Onze kerkredacteur kwam tot de conclusie, dat de christelijke
pers in Afrika op een kruispunt van wegen staat. Nu moeten de
beslissingen genomen worden, die zullen bepalen of er straks
christelijke dag-, week- of maandbladen zullen zijn. Nu nog hebben
de zending«organisaties en de jonge Afrikaanse kerken de mogelijk
heid om de handen ineen te slaan. Het kan wel eens zijn:
Na of nooit.
(Van onze kerkredacteur naam die vertaald zou
Jan J. van Capelleveen) kunnen worden met „om-
.African Challenge", het hoog' ging maand na
evangelisatieblad van de maand omlaag, tot het
Sundan Interior Mission z'jn hoofd boog en een
haalt iedere maand een stille dood stierf.
Oplage Van 120.000 Het js duidelijk, de christelijke
exemplaren. Het wordt Pers j? AfrLka bevi"dj *ich,v nog
r- eer zll de kans 8ehad heeft om
over geheel Engels-spre- goed op gang te komen, in een
Ar I - crisis. De meeste bladen houden
kend Atrika gelezen, maar met moeite het hoofd boven
doorgegeven en herlezen. zeer 'u„gneanlt"diTg.d„r"te
Het wordt in de kleine "TourS",
dorpen door negerjon- blanken en Afrikanen beginnen te
beseffen dat er iets fundamenteels
genS aan hun ouders voor- moet gebeuren om de christelijke
gelezen. En toch is Klaas b£B3Sl'ffi
MuntintJ Hp NpHprlanH- genomen moeten worden zijn zo
iviunnng, ae iNeaeriana ingrijpendi kosten zoveei geld en
se commerciële direc- vakmensen, dat geen enkele
teur, niet ZO enthousiast eiTeV^houtjé'Vdoen^Afrika^staat
De Afrikanen uillen lezen
dagelijks leven. Maar de di
tan een luchtkasteel, dan
it de kerk te zeggen heeft
een goed blad heeft soms n
ideaal dat veruezenlijk kan
nen: Een jaar geleden baar zendingsterrein prijsgeven,
had het blad nog een op- Brieven
lage van 170.000 exem- ,v„, ,edtre„ dl. Afrl.
plaren Het voelt ge- jj™ xm exemplaren
ducht de groeiende con- mensen die geen Afrikaans predi- De eerste moei ïjkh*
i... I kant of Eoropees zendeling ooit zal Waar moet het blad
currentie van pontieKe bereiken Iedere maand ontvangt den. Er zijn geen drukkerijen die Juist over dit probleem
en natinnalistkrhp tiirl de redactie van „African Challcn- er nog nieuwe orders bij kunnen blad „Envoi" gestruikeld,
en naTlonail5TI5Cne ri|a hondenjen brieven. Mevrouw hebben. Er zijn ook geen drukke-
schriften Munting-Samson selecteert uit die rijen, die grote oplagen kunnen StoknaarH IP«;
wekelijkse stapel post alle brieven, verwerken. Zo moet de „African JlUK,padrujeb
Envoi het christelijk waarin vragen staan over de bijbel Challenge in Engeland gedrukt Een derde moeilijkheid
u-a-u-i.a.iuw worden Om de kosten te sparen de christelijke pers
schrijfmachine gebruikt worden zen op twee verschillende mentali-
die niet eens kan zorgen voor een teiten in de zendingswereld, die
rechte kantlijn aan het eind van heel moeilijk schijnen samen te
de regels. Het komt niet boven de vloeien. Al gauw zeggen de „oecu-
maand. menischen": het is te prekerig. Al
rreeds: even gauw zeggen de „piëtisten.
k'anT o'f Eoropees zendeling ooit zal Waar jnoet het blad gedrukt wor- Er^ staat niets in voor het hart.
Paulus en Onesimus. Eens open
den zij de ogen van Amerika
nen en Europeanen voor hun
christelijke verantwoordelijk
heid, nu zullen zij elkaar op
nieuw moeten ontmoeten om de
ogen van de Afrikanen te ope
nen voor het eeuwige evangelie
en hun verantwoordelijkheid in
de nieuwe wereld die om hen
heen gebouwd wordt.
de laatste j-aren naar
gekomen, en naar ons idee nog
niet voldoende beseft wordt, is het
ionge nationalisme van de nieuwe
staten. Hoewel het in een officieel
rapport1 over het waarom van de
ondergang van „Envoi" niet naar
voren komt; hoewel een bekwaam
man als Klaas Munting er nog
maar nauwelijks aan gedacht
schijnt te hebben, kon dit wel eens
een van de belangrijkste oorzaken
ziin van de achteruitgang van de
..African Challenge" en het ver
dwijnen van „Envoi".
Deze beide bladen werden ge
sticht kort voor de meeste Afri
kaanse staten hun onafhankelijk
heid verwierven. Toch kon er nog
gedacht worden in termen als
„bladen voor geheel Engels-spre
kend of geheel Frans-sprekend
Afrika". Maar sindsdien heeft de
leus „Afrika voor de Afrikanen"
plaats gemaakt voor de slagzin:
..We bouwen een natie."
Daarom zullen de uitgevers in
de toekomst meer dan voorheen de
vraag onder ogen moeten zien: Een
Afrikaans blad of een nationaal
blad? Misschien zal een goed Afri
kaans evangelisatieblad het op de
duur wel kunnen bolwerken, maar
een opinieblad, dat zo sterk afhan
kelijk is van de actualiteit, zal
steeds meer een nationaal karakter
moeten krijgen.
Maar willen dergelijke nationale
bladen ooit kunnen bestaan, dan
zullen zij van meet af aan nauw
met elkaar moeten samenwerken,
het zoals ook in Nederland steeds
uet duidelijker blijkt, dat een concen-
8 tratie van regionale bladen een
aen- absolute noodzakelijkheid is. wil
men de strijd om het bestaan
kunnen blijven volhouden.
(Van onze kerkredactie)
Kort geleden heeft de
Russische orthodoxie her
dacht, dat twintig jaar gele
den Sergej Wladimirowitsj
Simanski die reeds als
jong monnik de naam Alek-
sej (of Alexius) aangenomen
had werd geïntroniseerd
als „patriarch van Moskou
en van gans Rusland". De
herdenking van deze plech
tigheid, die Aleksej aan het
hoofd van de Russische Kerk
bracht, vestigde nog weer
eens de aandacht op de lan
ge strijd, die deze kerk heeft
gestreden om een eigen
plaats in de moderne Rus
sische samenleving, een
strijd, waarin de thans 87-
jarige en nog steeds actieve
jaar september bracht patriarch Aleksej (links) een bezoek aan het
hoofd van de Anglicaanse Kerk, dr. Michael Ramsey, aartsbisschop ton
Canterbury. In 1962 ontmoetten de beide mannen elkaar voor de eerste
maal, toen dr. Ramsesnaar Moskou reisde. Het is een duidelijk bewijs,
hoe Aleksej de Russische Kerk niet alleen uit de catacomben, maar ook
uit haar oosters isolement haalde.
Livingstone
opinieblad voor Frans- mm'
sprekend Afrika versloeg hél ^ÜSlTïïi iït
ook ziin tienduizenden meest simpele woorden, verklaart
worden. Om de kosten 1
d„e ("W J"chiosL??" der heeft te'kampen
Londen, maar komen de bladen n0odzakeliikerwiis 2
npr reennsl fpniP nm nver vphecl ,no°azaKenjKerw ijs 2
ook
Maar het heeft de Strijd maand schrijven gemiddeld
t 1 dan honderd mensen, dat zij door
om het bestaan reeds het blad of door de brieven tot
persoonlijk geloof in Jezus
geheel
a tt 1 lende theologische inzichten
TJïi™- ,"eI moeten werken. Dat
maanden geleden moeten
opgeven. Envoi", een
gevolg is dat de redactie
maanden voor de verschijningsda-
turn het nummer al klaar moe',
hebben. Iedere vorm van actuali- k^veid.
Geen enkele kerk kan in de
huidige tijd alleen zending drijven,
heeft prof. dr. J. Verkuyl vorige
week zaterdag tegen de zendings
vrienden uit de Vrije Evangelische
Gemeenten gezegd. Als dat ergens
waar Is. dan is het wel op het
gebied van de christelijke pers.
Kerken van verschillende theologi-
het bijzon- sche richting zullen de handen
het feit daj Ineen moeten slaan. Zendingen van
eel verschil- verschillende continenten zullen
zich er samen achter moeten zet
ten. Theologen en journalisten zul-
Aleksej een centrale rol
heeft gespeeld.
Wie zijn levensloop nagaat, zou
niet zeggen, dat hij nog eens door
het presidium van de Opperste
Sowjet zou worden onderscheiden
met de Orde van de Rode Vlag
van de Arbeid (een van de hoog
ste Russische onderscheidingen)
wegens zijn „grote patriottische
activiteiten". Aleksej zou eerder
als een levend anachronisme be
kend kunnen staan. Hij is namelijk
nog een van de laatste in leven
zijnde vertegenwoordigers van de
hiërarchie van de tsaristische
staatskerk en van de Russische
elite uit de tijd voor de revolutie.
Het is wonderlijk, hoe deze man
zich door alle stormen over Rus
land heeft kunnen handhaven.
De Simanski's behoorden tot de
adelstand. Toen de 22-jarige jon
gen zich in 1899 bij de priesteraca
demie meldde, gaf hij een veelbe
lovende carrière op. Tevoren had
hij namelijk in Moskou de rech
tenstudie beëindigd. In zijn verde
re leven zal men steeds deze
dubbele scholing tegenkomen.
Na zijn wijding tot priester en
zijn promotie tot doctor in de
theologie maakte Aleksej al gauw
naam als docent bij de priesterop
leiding.
Sensatie
moeilijk zijn als er geen zendelin- len elkaar moeten vinden,
gen „met stokpaardjes" waren, die
- buiten hun eigen
niets willen 2
('hrlstos zijn gekomen.
Voordracht
Enkele weken geleden werd
ergens in Nederland een ver
gadering gehouden. Verte-
fjenwoordigers van verschil-
ende kerken waren bijeen en
er moest een belangrijke be
noeming geschieden. Omstan
digheden bepaalden dat dit
maal de te benoemen per
soonlijkheid voorgedragen
werd door de afgevaardigden
van een van de grotere ker
ken van ons land.
Toen begonnen de moeilijkhe
den. De gedelegeerden van
een andere grote kerk hadden
bezwaren tegen de man die
nummer één op de ranglijst
stond.
Dit alles gebeurt meer. Maar
wat bij mij bleef hangen was
de opmerking, die naderhand
gemaakt werd door een lid
van de kerk die de voor
dracht moest opstellen. Hij
zei: „Ze hadden het recht
niet om bezwaren in te bren
gen. want wij waren aan de
beurt om iemand voor te
Als iets een werkelijk interker
kelijk samenwerken onmoge
lijk maakt, is het wel deze
levenshouding. „Wij waren
aan de beurt, dus wij konden
doen wat we willen, en dc
anderen hebben zich er maar
bij neer te leggen."
1 onze tijd blijkt steeds meer
dat er dingen zijn die één
kerk niet meer alleen kan
doen. Samenwerking van f
kerken en zendingen uit ver
schillende werelddelen is een
absolute noodzaak geworden.
Maar ook in eigen land zijn
er opdrachten die één kerk
niet meer alleen kan volbren
gen. Er is samenwerking no
dig. Interkerkelijke organen
moeten gesticht worden.
Maar we moeten goed beseffen
dat wij in die organen niet
langer onszelf kunnen zijn.
Wie alleen in zijn studeerka
mer zit, kan doen wat hij
wil. Als hij met zijn gezin
aan tafel verschijnt, kan dat
al niet meer. Hij moet een
voorbeeld zijn voor de kinde
ren. Hij moet zich houden
aan de tijd die moeder vast
gesteld heeft. Wie met zijn
gezin naar de kerk gaat. kan
het al helemaal niet meer. In
zijn gedrag moet hij rekening
houden met de mensen om
hem heen. Hij kan niet hoes
ten wanneer hij wil. Hij kan
niet opstaan en weglopen
wanneer hij wil.
En als kerken gaan samenwer
ken gaat dit nog weer eens
dubbel meetellen. Samenwer
ken wil zeggen, samen met
de ander werken, dat wil
zeggen, die ander erkennen,
naar hem luisteren en als hij
bezwaren heeft, om welke
reden dan ook. met hem
doorspreken tot er een oplos
sing is gevonden die ook die
ander bevredigt
Me*, minder kunnen we niet
toe. Dat eist niet in de eerste
plaats de bijbel, of het geloof,
dat eist al de gewone mense
lijke omgang met elkaar Dat
eist de beschaving Wie zegt:
Ik doe wat ik wil en de
a.ider heeft maar naar mij
te luisteren, gedraagt zich als
een olifant in een porcelein-
kaat. En in dat geval brengen
de scherven geen geluk.
daarbij uitgesloter
Ook de niet-ch'nstelijke bladen
hebben met dit probleem te kam-
Maar er zijn ook hele andere Pen. In het Frans verschijnt nu het
vruchten. De Afrikaanse christe- nogal links-nationalistisch blad
nen zien door zo'n blad, hoe hun Jeune Afrique'', dat in Tunis
geloofsgenoten in andere Afrikaan- geredigeerd worclt (met moham-
se staten leven, werken en denken, medaans kapitaal). Het moet in
Het verruimt hun blik. Zon blad Frankrijk gedrukt worden
kan leiding geven in dagen van
politieke spanningen. Het kan
waarschuwen voor gevaren. Het is
een wekelijkse of maandelijkse
..encyclopedie" van wt
digheden. Door „tips"
Nog maar een eeuw geleden was
Afrika een witte vlek op de
wereldkaart. Nu is dit continent
binnen do belangstelling
Dat ontdekte het blad „Target'
vorig jaar. Het publiceerde eei
artikeltje over de „Afrikaans
anderthalermens", de oudste
wiens gebeente tot nu toe gevon
den is. Prompt reageerde eer MfjffP
zendeling, dat hij het^ blad in het David Livingstone, de tweede
de „Afrikaanse Ne- Europese en Amerikaanse gelovi-
c H. d"H<i« monc gen gekomen. Twee mannen heb
ben Afrika vooral bekend ge
maakt. De eerste is zendeling
Er zijn ook moeilijkheden waai
de protestantse pers in het bijzon
der mee te maken krijgt. Daar is
in de eerste plaats de vraag: moei
~hèt h'l ecn evangelisatieblad of eer
1 (^"gezondheidszorg kan opinieblad zijn. De meeste geloofs
dienst staan
tieve geneeskunde.
..We kunnen niet zonder", be
ginnen steeds meer zendelingen te
zeggen. „We zouden een blad
moeten hebben", zeggen aarzelend
de Afrikaanse kerkelijke leiders
hen na. Maar de pioniers die
beginnen voelen zich toch vaak in
de steek gelaten. Er zijn zoveel
problemen te
orden te
endingen zijn geneigd te zeggen:
Een evangelisatieblad. Het moet
een verlengstuk zijn van de arm
van de zendeling, die gekomen is
om het evangelie te prediken. De
meeste kerkelijke zendingen
olg niet
dat hij ook niet
exemplaren wenste te ontvangen
die hij op zijn zendingspost uit
deelde. De bijbel, schreef hij,
maakt duidelijk dat de mens zes
duizend jaar oud is en niet ouder.
Wie het anders ziet. denkt onchris
telijk.
wilde lezen en de journalist van de New York
de honderd Herald, Henry Moreland Stanley.
Hij trok er op uit om Livingstone
te zoeken en trof hem doodmoe,
zonder voedsel en zonder medicij
nen in een schamele hut aan he'.
Tanganjika-meer. Samen hebben
zij enkele maanden door het
vreemde land gezworven. Die ont-
Stanley, Europa moeting vond plaats op 28 qjetober
"Off,
de 1871. Maar die ontmoeting
prediker van de eeuwige bood-
meeste kerkelijke ren-ilnjen en d' "°1- "V
vele Afrikaanse kerkelijke leiders doge!i]ks nieuws horen bij e -
- kaar als Jeremia en Baruch, als hulp schieten.
geweldig tekort aan geld, drukke- gebeurtenissen
rijen, journalisten, postverbindin
gen. verkopers, colporteurs, be
kwame administratieve krachten.
Drukprobleem
In Oost-Afrika verschijnt ..Tar
get" voor drie landen, Kenia.
Oeganda en Tanzania. De oplage is
maar 8000. Dezelfde uitgever geeft
in het Swahili „Lengo" uit, de
oplage is niet hoger. In dat gebied
laat de Africa Inland Mission in
het Swahili het tijdschrift „Kes-
ho" verschijnen. De offsetpers is
oud. Als zetmachine moet een
zeggen: Het moet een opinieblad
zijn, dat de jonge gelovigen tot
steun is, hun dc christelijke weg in
deze wereld wijst. Het moet chris
telijke commentaar leveren op de
eer plaats vinden. In deze tijd
van spanningen en kansen, van
moeiten en mogelijkheden moet de
journalistiek de zending weer te
Zijn loopbaan leek een bekro
ning te vinden, toen hij in 1913 tot
bisschop werd gewijd. Hoe een
briljant theoloog en een trouw
dienaar van de monarchie Aleksej
ook was. toch veroorzaakte deze
wijding een sensatie in Rusland,
omdat men het nog niet eerder
beleefd had, dat iemand al op 36-
jarige leeftijd in het college van
prelaten werd opgenomen.
De volgende jaren zouden echter
voor Aleksej als voor alle Russi
sche geestelijken een grote be
proeving betekenen. Met de val
van het tsarisme viel de kerkelijke
hiërarchie. De Heilige Synode, een
soort staatscreatuur. die Peter de
Grote in 1721 had ingesteld om de
kerk onder de voogdij van de staat
te brengen, werd ontbonden en het
oude patriarchaat werd hersteld.
De scheiding van kerk en staat
had dan wel de bevrijding van een
bureaucratisch door de staat be
heerst en de kerk onwaardig
keurslijf gebracht, maar nog geen
vrijheid, zoals wij die in West-
Europa kennen. Weldra begonnen
de vervolgingen. De kerk werd
gedoemd tot een catacombenbe-
staan. De nieuwe patriarch Tichon.
die durfde protesteren, werd gear
resteerd in 1922. Sedert zijn dood
drie jaar later, bleef zijn zetel
De vervolgde kerk was beroofd
van haar leiding en bovendien
innerlijk verdeeld over de vraag,
welke houding men tegenover het
regime moest innemen. Aan de ene
kant stonden de onverzettelijke
„martelaren", aan de andere kant
de „progressieven", die vergaande
concessies wilden doen.
De leider van de laatsten was
aartsbisschop Sergej. die als
plaatsvervangend patriarch fun
geerde. Hij probeerde de kerkelij
ke organisatie in stand te houden
door te verklaren, dat de pries
ters zich moesten beperken tot
het redden van zielen en verder
loyaal jegens het regime moesten
zijn. In de intensieve antireligieuze
regeringspolitiek bracht deze ver
klaring echter weinig verandering.
Wat precies de houding van
Aleksej was, is niet duidelijk. Aan
de ene kant nam hij stelling tegen
de contrarevolutionairen, die de
tsarentijd terugwensten. Hij riep
de priesters op tot een loyale
houding jegens de regering. Aan
de andere kant stelde hij zich niet
tevreden met een situatie, waarbij
de kerk hooguit oogluikend toege
laten werd. maar ijverde hij voor
een wettelijke status, die in zekere
zin in 1936 verkregen werd.
Hoe weinig de anti-religieaze
propaganda vat op de bevolking
had gekregen, bleek in 1939, toen
de leider van de godlozenbond na
een grondige enquete moest erken
nen, dat van de jongeren, die na
de revolutie waren opgegroeid, in
de steden een derde en op het plat
teland twee derde deel de kerk
trouw was gebleven. Via diverse
bisdommen en aartsbisdommen
was Aleksej inmiddels in 1933
metropollet van Leningrad en de
rechterhand van Sergej geworden.
De Duitse invasie in 1941 bracht
de grote wending in de betrekkin
gen tussen kerk en staat. Het was
een van de grootste misrekeningen
van Hitier, dat de Russische chris
tenen zijn troepen als bevrijders
zouden verwelkomen. Het tegen
deel bleek waar. De Russische
Kerk, die tevoren zo'n aarzelende
en verdeelde houding had ingeno
men tegenover de communisten,
zag haar traditionele taak als ziel
van het nationale verzet tegen
indringers. Als steeds in de histo
rie verklaarde de kerk zich van
harte solidair met de natie. Pries
ters. die de politiek altijd zorgvul
dig hadden gemeden, baden nu in
de kerk: „God, kom ons te hulp en
laat onze legerscharen zegevieren
in Uw Naam".
Dit is zeker geschied op instiga
tie van Aleksej. Hij verwierf zich
grote populariteit door zijn hou
ding bij het vreselijke beleg van
Leningrad.
ders met plechtig ceremonieel
door Stalin ontvangen. Tijdens
deze ontmoeting werd de kerk.
door de staat erkend. De diepe
ideologische kloof bleef bestaan,
maar de regering erkende de
realiteit van het christendom
van een groot deel van de
bevolking.
Kerken en kloosters werden te
ruggegeven. Seminaries mochten
weer worden geopend en gods
dienstige boeken gepubliceerd
worden. Tegelijk werd de godlo
zenbond opgeheven.
Toen de betrekkingen tussen
kerk en staat zo in zekere zin
gestabiliseerd waren, ging Aleksej
werken aan het verbeteren van de
buitenlandse betrekkingen. Reeds
voor de stichting van de Wereld
raad (1948) was er sprake van
contact tussen Oost en West. De
Russen voelden echter toch niet
voor toetreding tot de Wereldraad,
die zij van „politieke en anti
democratische doeleinden" be
schuldigden.
Het Russische concilie, dat werd
gehouden in dezelfde tijd, dat de
Wereldraad in Amsterdam werd
opgericht, deed ook een scherpe
aanval op het Vaticaan (een „anti
christelijk. anti-democratisch en
anti-nationaal broeinest van inter
nationaal fascisme").
Geleidelijk veranderden deze in
zichten echter. In 1954 had al een
zekere toenadering plaats en tij
dens een historische ontmoeting
van vertegenwoordigers van de
Wereldraad en van de Russische
Kerk in Utrecht in 1958 werd men
het eens over de noodzaak van
intensief contact. Dit leidde er toe,
dat de wereldraad op zijn derde
assemblee in New Delhi (1961) de
Russische Kerk als lid accepteerde.
Verjonging
De laatste jaren heeft de grijïe
patriarch zich vooral beijverd voor
een betere verstandhouding met de
Anglicaanse Kerk en ook met
Rome. Vorig jaar nog maakte hij
een grote reis, waar hij eerst het
huwelijk van het Griekse konings
paar bijwoonde, vervolgens dr.
Visser 't Hooft in Genève opzocht
en tenslotte besprekingen voerde
met de aartsbisschop van Canter
bury, dr. Ramsey
Dezer dagen vond er een drasti
sche verjonging plaats in de hoge
re regionen van de Russische
Kerk. Daarbij werd de rechter
hand van Aleksej, metropoliet Pi-
men. vervangen door de 35-jarige
aartsbisschop Aleksej van Tallinn.
Maar het ziet er nog niet naar uit,
dat dc 87-jarige patriarch Aleksej
zijn ambt zal neerleggen.
iedere dag. Het
gaat dan om de vraag of het een
Afrikaanse „Open Deur" of een
„Nieuwe Linie" moet zijn en de
praktijk heeft uitgewezen dat uit
een kruising vaak een tweekoppig
monster geboren wordt, dat niet
lang in leven blijft.
Oecumenisch
Nauw hiermee verbonden is de
vraag of het een „piëtistisch" of
een „oecumenisch" blad moet zijn.
Deze woorden werden gebruikt
door een jonge Afrikaanse journa
list Washington Bongeye. Ze wij-
In deze examentijd, nu velen datgene ondergaan
waar ze zo lang tegenaan hebben gekeken meestal
niet direct met vreugde en hun proeven van
bekwaamheid afleggen is het misschien goed even stil
te staan bij de vraag: Wat nut ons het examen? En
dan speciaal het eindexamen bij het voortgezette
onderwijs: hogere burgerschool en gymnasium.
We hebben hiervoor iemand benaderd van wie we
zelfs in de verte niet vermoedden in welke richting hij
hierover zou denken. Alleen wisten wij dat hij een
man van gezag is in de kring van het middelbaar
onderwijs, die op e*n grote ervaring bij dat onderwijs
kan bogen en die onzes inziens alleszins tot oordelen
bevoegd is.
(Van een onzer
redacteuren)
Het lijkt wel of er
steeds meer stemmen be
ginnen op te gaan. die het
eindexamen middelbare
school zouden willen laten
vervallen, die de leerlin
gen nadat ze de school
,,met vrucht hebben door
lopen" zo met het begeer
de einddiploma naar huis
zouden willen" sturen en
die hoogstens twijfelge
vallen via een examen
nog eens aan een nader
onderzoek zouden willen
onderwerpen.
Is die gedachtengang juist?
luidt de vraag waarop we hier
onder in willen gaan. Of, in de
terminologie van een bekend
cabaretier samengevat: Is bet
zeg maar ja óf zeg maar neen
tegen het examen?
Laten
eens enkele facto-
laten passeren die
vóór het examen kunnen plei
ten. Daar is om te beginnen het
sportieve element: als er een
eindexamen is kan men niet
..ongestraft" lui zijn: wie ach
terligt doordat hij een tijdlang
niets uitvoerde dient als „straf"
maar dat is sportief ook
weer extra te spurten om de
boot toch niet te missen.
Het eindexamen bergt ook
een opvoedend element in zich
met betrekking tot de leraar en
zijn school. Elk jaar immers zal
een goede leraar zichzelf in zijn
leerlingen geëxamineerd achten
via het eindexamen en daarmee
wordt ten slotte ook weer dc
school geëxamineerd.
Nivellering
Het belangrijkste punt dat
voor eindexamens middelbare
aohool pleit Is echter de heil
zame nivellerende tendens die
ervan uitgaat. Daarmee wordt
dit bedoeld. Er zijn nu eenmaal
goede en slechte scholen. Dr
goede stellen hun normen zeer
hoog. de slechte te laag. Welnu,
het examen „zit" met zijn norm
in het bekende midden, dat
noch zeer goed, noch zeer
slecht, maar REDELIJK kan
worden genoemd. Een niet te
miskennen waardevol aspect.
Maar natuurlijk zijn er ook
„minpunten". Een heel belang
rijk nadeel is. dat door het
bestaan van het eindexamen de
daar geldende eisen bepalend
kunnen gaan worden voor het
onderwijs op school, zulks ten
koste van hetgeen een leraar
zijn leerlingen van zijn vak
allemaal „mee zou kunnen ge
ven". Dit heeft óók al weer
met goed en mindeT goed on
derwijs te maken,
Een voorbeeld ter verduide
lijking. Laten we eens een
leraar nemen die een der mo
derne talen doceert. Een goede
zal zich (op het eerste gezicht
beschouwd) weinig van de ex
ameneisen aantrekken door na
elementaire studie in de taal
met zijn klas aan literatuur,
ook aan eigentijdse literatuur,
e gaan doen.
Daardoor is er een geredere
mogelijkheid dat er het nodige
„overkomt" bij de leerlingen,
en wel omdat hun interesse kan
worden gewekt en gaande ge
houden. Zoiets als „mijn spelen
s leren*....
Een pittige proefvertaling,
die de behandelde literatuur
of een toneelstuk dat men met
de klas „speelde" tot onder
werp heeft kan daarbij de
tussentijdse test zijn. De doel
matigheid van deze methode
blijkt zonneklaar: de leerlingen
bereiken doorgaans een zeer
veel hoger niveau dan het
eindexamen vraagt, waardoor
een goed cijfer voor het betref
fende vak hun „als een rijpe
vrucht in de schoot valt".
Droog al* gort
Echter zijn er ook heel wat
leerkrachten moderne talen die
zich er uitsluitend op toeleggen
de klas woordjes te laten leren
en vertalingen te laten maken:
die dus hun onderwijs letterlijk
richten naar de eisen van het
examen. Zo van: hebben ze
jullie dit gevraagd, nou, dan
moeten we daar het komende
jaar met de nieuwe examenklas
veel meer aan gaan doen... Da!
deze methode, droog als gort.
weinig interesse vermag tc
wekken, moge duidelijk zijn.
Moet er dan maar géén exa
men aan het eind van de cursus
zijn, zodat er ook geen enkele
remming meer bestaat om de
leraar zich met zijn klas heer
lijk vrij te laten ontplooien?
Dat klinkt inderdaad bijzonder
verleidelijk, echter... een mens
is maar een mens. Want dan
zou de leraar bij wijze van
spreken wel met zijn leerlingen
kruiswoordpuzzels kunnen gaan
oplossen, omdat elke stimulans
ontbreekt.
Maar aangenomen dat hij dit
niet doet en die kans is geluk
kig groot, dan nog is iedere
leraar iedere leraar niet: behal
ve uitstekende didactici zijn er
ook minder goede, saaie, Ja
slechte leraren, die ook bij
meerdere vrijheid de levendig
heid niet in hun lessen vermo
gen te brengen. Zodat het in
zulke gevallen maar beter is
dat uitsluitend woordjes wor
den geleerd en thema's worden
gemaakt. Temeer, daar goede
leraren „ondanks" het examen
toch wel kans zien het ideaal tc
bereiken.
Wél eindexamens dus. daa
komt het wel zo ongeveer op
neer. Maar dat betekent nog
niet de examens zoals we die
thans kennen. In de eerste
plaats is er de overladenheid.
Echter kan hiervan gezegd
worden dat we tenderen naar
een beperkt aantal examenvak
ken. De mammoetwet laat hier
ruimte voor en het zal dus
afhangen van de manier waar
op deze wordt ingevoerd of dit
bezwaar volledig zal worden
ondervangen.
Formalistisch
Een ander punt dat kritiek
kan wettigen is de formalisti
sche wijze waarop diverse
rechten uit het eindexamenpa
pier voortvloeien. Immers een
HBS-B-diploma geeft zonder
meer recht van toegang tot een
TH, ook al staan er vieren voor
negens. En een gymnasium-al
pha man kan onmiddellijk
Franse taal en letterkunde gaan
studeren aan de universiteit,
ook al heeft hij een zware
onvoldoende voor dit vak op
zijn eindexamenlijst.
Anderzijds kan men een man
die economie wil gaan studeren
en voor de daarmee verband
houdende vakken hoog wordt
genoteerd, doch die weer bij
zonder slecht is in bijv. exacte
vakken onder de huidige bede
ling rustig laten zakken terwijl
hij die onvoldoende vakken
nooit meer nodig zal hebben!
Anders gezegd: bij het toeken
nen van het diploma wordt
totaal geen rekening gehouden
met een mogelijke beroepskeu
ze van de kandidaat.
Al die bezwaren zouden kun
nen worden ondervangen In
dien men iedere hoogste klasser
middelbare school zonder meer
een einddiploma toekende, dat
•chter op zichzelf nog geen
enkel recht zou inhouden. Het
iou dan zo moeten worden dat
de op het eindexamen behaalde
cijfers voor de diverse rech
ten bepalend zouden zijn.
Echter zal dat in de praktijk
wel een bijzonder moeilijk uit
voerbare zaak blijken. De wen
selijkheid van een zodanige
procedurewijziging is er echter
niet minder om.
machinezetteri.
