Léls oorlogsdagboek J. H. Kasten (151
NLC - 20 jaar geleden
Bombardement op 11 dec.
eiste 46 mensenlevens
SPDRT
aanj S
de i»
Leiden is razend over lukraak
gooien van bommen - militaire
doelen zijn niet getroffen...
Drie liefdes: vrouw,
werk en de voetbal
NIEUWE LEIDSE COURANT
3
VRIJDAG 7 MEI 1965
Er vielen 46 doden bij het
bombardement van 11 december
1944. Vijftig huizen in de om
geving werden totaal vernield,
vele andere zwaar of licht be
schadigd. Militaire objecten wer
den niet geraakt, zoals de spoor
lijn, waarover de geduchte VI-
en V2-wapens werden aange
voerd. De waarschijnlijkste re
den voor die betreurenswaardige
„vergissing" is de aanwezigheid
van het Academisch Ziekenhuis,
vlak over de spoorlijn. Daarop
zijn gelukkig geen bommen ge
vallen, anders zou het doden
cijfer bijzonder hoog zijn ge
weest. Begrijpelijk rekende de
bevolking, die er ten slotte de
dupe van is geworden, niet hele
maal volgens deze lijn in die tijd.
Van het bombardement zijn
wel enkele fot&s gemaakt door
een raam van het waterleiding-
gebouw. Fotograaf A. A. Pijl
heeft kort na het bombardement
zijn zaak werd zwaar getrof
fen. zodat hij er niet eerder aan
kon denken in het geheim op
namen gemaakt. Het zijn histori
sche beelden geworden.
Deze foto toont het oude sta
tion (rechts), de overlaadloods
van het goederenvervoer (links)
met daarvoor (v.Un.r.) de ruïnes
van een boekhandel, een kap
perszaak en een bloemenwinkel.
De op instortenstaande huizen
zijn onmiddellijk na de aanvallen
tegen de grond gehaald.
(Exclusieve publicatie
rieuwe Leidse Courant)
11 december - Het is vandaag
helder weer. Na weken een dag
zonder regen. Om twaalf uur wa
ren boven Leiden weer veel
vliegtuigen, die bommen uitwier
pen en hun boordgeschut afvuur
den. Het bleek nadien, dat ver-
Aan de overkant van fotohandel
Pijl, met v.l.n.r. wasserij Keizer,
groentehandel Kanbier en kap
perszaak Laken. Het gebouw
uiterst links heeft vermoedelijk I
plaats gemaakt voor het huidige
café-restaurant Zomer zorg".
Dit is het eveneens zwaar be
schadigde pand van fotograaf
Pijl. Links de Haverzaklaan. Op
de plaats van dit huis staat nu
de uiterste punt van het grote
flatgebouw, met er naast de per
manente bloemen-.,kraam".
In ons eerste nummer na.de bevrijding, van maandag 7 mei 1945:
„De blijde mare der vrijheid verspreidde zich Zaterdag reeds vroeg
door de stad en na acht uur kwamen de vlaggen voor den dag en was
het al Oranje wat men zag. Onbeschrijfelijke vreugde maakte zich
van de menschen meester, en de enorme drukte op straat concen
treerde zich vootal in de omgeving van ons schoone stadhuis, waar
in den loop van den morgen burgemeester Mr. A. van der Sande Bak-
huyzen officieel werd ontvangen door vele autoriteiten, o.a. wethou
ders M. G. Verweij en Jac: Wilbrink. Het was een ontroerend oogen-
blik toen de burgervader de stoep van het stadhuis betrad. Hij richtte
zich in een korte toespraak tot de saamgestroomde burgerij en ver
tolkte de gevoelens van dank jegens God, Die ons nu de vrijheid
heeft geschonken. Vervolgens had in de burgemeesterskamer nog een
korte plechtigheid plaats en toen begaf het gezelschap zich naar het
Bureau van Politie, waar de oud-commissaris van politie, de heer
H. J. Meijer het bewind over ons Politiecorps weder op zich ham.
Htt waren treffende momenten.
scheidene huizen aan Stations
weg en Steenstraat waren getrof
fen. Vele huizen in die omgeving
lagen in puin en verscheidene
stonden in brand. De spoorlijn
schijnt ook treffers te hebben ge
kregen. Volgens geruchten moe
ten er vele doden onder het puin
liggen.
Om kwart over vier ging ik eens
kijken, maar alles was door de politie
afgezet. Kon echter zien vanaf molen
..De Valk" dat een vleugel van
Natuur-historisch museum (nu Vol
kenkunde) was ingestort.
Plotseling zette zich onder de
le kijkers een wilde vlucht in, want
er kwamen weer vliegtuigen in zicht.
Het was een geweldig gedrang
dekking te zoeken. Ik zocht
schuilplaats in een urinoir met
dikke betonplaat er bovenop en met
dikke muren. De vliegtuigen gooi
den weer bommen en hun mitrail
leurs braakten heel wat uit
Het was weer op het station gemunt.
Wat er is getroffen, weten wij nu nog
niet. Ook het aantal doden is nog niet
bekend. Zolang het oorlog is hebben
wij hier nog niets meegemaakt. Maar
deze twee dagen zullen nog lang in het
geheugen van de Leidenaars blijven.
12 december Verbazend slecht
eer. Hevige regenbuien met zuid
westen wind- De omgeving van het
station is nog afgezet in verband met
de bombardementen van gisteren. Het
aantal doden nog niet bekend. Het is
een grote ravage. Ook aan de
Morssingel zijn vele huizen zwaar be
schadigd. In de late avond gaan weer
bommenwerpers over. De hele stad
verlicht door lichtkogels. Jagers cir
kelen boven de stad Gelukkig geen
onheil.
Verlunzen
13 december Heel mooi helder
eer. Er heerst onder de bevolking
een nerveuze stemming in verband
met nieuw te verwachten luchtaanval
len op het station. Iedereen die bij de
spoorlijn woont is aan het verhuizen
op allerhande vehikels. Gelukkig gaat
de dag kalm voorbij.
14 december Mistig weer. Geen
vliegerij. Ben vanmiddag naar de
Rijn- en Schiekade geweest, waar
maandag een bom is ingeslagen. Vier
herenhuizen verwoest. Aan de Mors-
weg in de Lopsenstaat twee huizen in
gestort. Het is een ruïne. Iedereen hier
n het verhuizen en trekt de bin
nenstad in. Om 21 uur een V2 ontploft.
Zware knal, die alles deed schudden.
Razend
15 december Goed weer. Nog
steeds worden slachtoffers uit de puin
hopen bij de Stationsweg geborgen.
De bevolking is razend over het maar
lukraak gooien van de bommen uit
de vliegtuigen op de bevolking. Mili
taire doelen zijn in het geheel niet
geraakt. Het is een rustige dag. Er
trekken nog vele verhuisstoeten door
de straten van het getroffen stadsdeel.
Omstreeks 19 uur weer veel vliegtui
gen over. Er is een nieuwe verorde
ning in de krant verschenen, dat wie
nog electriciteit gebruikt zal worden
beboet tot een maximum van 10.000
gulden.
24 december, zondag Vannacht
heeft het gevroren. Het is mooi helder
maar koud. Het wordt een som
bere Kerstmis. Alles wat deze dagen
de uiterlijke vreugde bracht, als kerst
bomen. versieringen en versnaperin
gen. zijn afwezig. Wij krijgen één kg
aardappelen per persoon per week. Er
is geen groente, boter of vet. De toe
stand wordt met de dag lrritieker. Wij
zullen maar hopen dat wij op het
dieptepunt van de scherpe
Sleperswagens
Voor MOEDERDAG naar
PRONONCE
ten begraven. De kisten stonden op
sleperswagens, want de stalhouders
wilden door het gevaar vanuit de
lucht niet naar de begraafplaats
Rhijnhof rijden Het juiste aantal
doden is nog niet bekend, maar het
zal wel in de zestig bedragen.
17 december- zondag Voor deze
week weer duizend gram brood per
persoon en één kg aardappelen. JCrui-
denierswaren niet te koop. evenmin
boteV of vet. Alleen 175 gram vlees per
persoon per week. Het wordt met de
voedselvoorziening hachelijk. De men
sen bedelen langs de deur om een
aardappel, in de hoop op zo'n manier
nog een maaltje, dus een maagvulling,
te krijgen.
18 december Officieel is thans be
kend. dat 't bombardement van vorige
week aan 46 mensen het leven heelt
gekost.
20 december Dezelfde zware
damp als vorige dagen. Geen vliegerij
wel enige V2*s. Vandaag heeft perso
neel van de Lichtfabrieken de stoppen
uit de schakelkast gedraaid. Dus
drie weken electrisch licht zitten wij
weer met een paar nachtpitjes
avond.
Dieptepunt
J. P. Hazenoot Noordwijk
(Van onze sportredacteur)
NOORDWIJK „Ik heb drie dingen waar ik stapelgek op ben; m'n
vrouw, m'n werk en de voetbal", vertelde Jan P. Hazenoot. De thans
zestigjarige Noordwijker is die drie ook bijzonder trouw gebleven.
Hij is al bijna veertig jaar getrouwd met Jansje Schrier, werkt al 26 Mkèn
jaar bij potterij Zaalberg en loopt in de voetballerij al 43 jaar mee.
Hij heeft aan de wieg van het Noordwijkse voetbal gestaan en er sinds
dien alle zorg aan besteed gelijk een huisvader. Geen voetballer in
Noordwijk ontkwam aan zijn speurend oog, want jarenlang heeft hij
de jeugd geleid en maakte hij tevens deel uit van de elftalcommissie
van de voetbalvereniging Noordwijk. Jan „de Pels", zoals volgens
goed Noordwijks gebruik zijn bijnaam luidt, is een van die manneh
op de achtergrond, een van de mannen in die onmisbare commissies,
die vaak verguisd en heel weinig geëerd worden.
..Ondankbaar, welnee man. Als een
elftal wat je hebt mogen helpen op
bouwen kampioen wordt, dan is dat
heerlijk. Mijn mooiste jaar was 1948
toen we na de oorlog kamptoen van
de vierde klas werden met Noord
wijk en promoveerden naar de derde
klas. Je moet weten dat we onmid
dellijk na de oorlog met niets be
gonnen. We hadden zelfs geen ter
rein: Ach eigenlijk is alles even mooi
geweest en is het nog. Als ik op
nieuw moest beginnen, deed ik pre
cies hetzelfde-"
Uit deze woorden blijtot wel dat Jan
Hazenoot een man ls waarop men kan
bouwen. Dat wisten ze al bij het roem
ruchte Norvicus, dat in februari 1921
was opgericht. Nauwelijks zestien jaar
oud, kwam hij al in die vereniging.
Niet zozeer als voetballer, maar als
commissielid. „Ik ben eigenlijk nooit
een groot of behoorlijk voetballer ge
weest. Ik viel zo nu en dan i,n als
er eens één te weinig was of als er
een uitviel- Ik had veel meer lief
hebberij in hert kijken naar het spel
en naar de capaciteiten, die anderen
toonden, zodat een zo sterk mogelijk
elftal op de been kon worden ge-
Geen eten
Dat kijken en opstellen heeft hem
veel verdriet, maar toch ook veel ple
zier bezorgd. Slechts een paar jaar
heeft de voetbal geen vat op hem
gehad. Dat was in de periode tussen
1931 (toen Norvicus de harde strijd
het bestaan moest opgeve
het terrein scheppen
oin het andere mogelijk te maken te
sporten. Als er iets moest worden
gedaan, stonden zij altjjd klaar. Iedere
vereniging heeft deze unieke figuren
is». A. Korbce en Jan Haze-
nu als penningmeester de
eer energiek ter hand. Er
moest weer worden gebouwd. Doch
in 1954 gaf hij het baantje van pen
ningmeester eraan, In 1959 volgden
de functies in elftal- en jeugdcommis
sie, zij het op doktersadvies.
„Gewoon"
Hij bleef echter ln het bestunr. „Als
gewoon lid." zegt hij, maar anderen
onthulden reeds, dat dat „gewone"
te vergelijken is met ..manusje-van-
alles". Dat het werk van Hazenoot
iets ongewoons is, werd bewezen in
1959 toen de ledenvergadering van
Noordwijk hem spontaan tot erelid
benoemde. Maar stilzitten?
..Als dat gebeurt, is het afgelopen
met hem." zegt mevrouw Hazenoot,
die telkens als haar werd gevraagd
of ze de liefhebberij van haar man
nimmer als bezwaar had gevoeld,
glimlacht Achter die glimlach gaat
veel schuil, zo ook de wetenschap dart
ze het haar man niet mocht afnemen
Ze heeft hem steeds gesteund- Niert
altijd met evenveel plezier.
„Ik zal het je te doen geven om
als vrouw van de commissaris van
materiaal twintig kletsnatte voetbal
len op de slaapkamer te moeten her
bergen. En ik moest nog een hoofd
als een ijzeren pot hebben ook, want
ze kwamen afschrijvingen hier altijd
mondeling aan de deur doen".
De gezegdes zijn niert naar bedoeld,
want mevrouw Hazenoot gunt haar
man zijn plezier. Ze geeft hem zelfs
van tijd tot tijd goede adviezen. Dat
moest ook wel, want Hazenoot had
veel aan zijn hoofd Hij zorgde voor
de voetbalverslagen in een plaatselijk
weekblad, trok elke avond erop uit
om contributies te innen en nam
voor het bijwerken van zijn admini
stratie en privé-archief elke maand
een snipperdag op.
Nog eens
1935 toen hij terugkwam uit Gouda £?.k?!ld Jan Hazenoot is
naar het inmiddels één jaar oude IJ Noordwyk
Noordwijk. Hij kwam meteen weer
in de elftalcommissie en in de jeugd-
Op de vliering
Hij kon er weer op uit trekken
met de jonge jongens op de fiets:
Ook zijn eigen jongens gingen mee.
Ze vonden het vaak helemaal niet
leuk, want Pa was erg kritisch en
als ze hadden verloren hoefde moe
der de vrouw niet voor eten te zor
gen. Ze konden toch geen hap door rig bewaard
Hij behoort tot de categorie
sen. die van het opbouwen van eer
sport en een vereniging een levens
werk maken- Men kan bij hem op kamp
de vliering alles te weten komen maakt,
over de voetbalvereniging Noordwijk.
van de eerste bestuursvergadering op
tot heden. Alles is keu-
„Ja ik heb een mooie tijd gehad
hoop het nog lamg vol te kunnen
figuur houden." zegt de man. die nu naar
andere elftallen moet gaan kijken,
omdat hij gedurende zes jaar reeds
deel uitmaakt van de technische com
missie van de afdeling Leiden- Hij
wil het best nog eens over doen-, dat
optrekken met de jeugd, waarmee hij
twee weken 'in '49 en '50) een jeugd-
de KNVB heeft meege-
Nog best wil hij die gezellige
tijd met die ouwe getrouwen van
de keel krijgen.
niet beter of het t
Toch zijn zjj de i
knipseltje ging er in. Vergeelde foto'
■chief. Ieder Norvicus en het Noordwijk van
die vroeger jaar kwaï
1 1945 namen de huisarts J
het eerste uur meemaken, zoals
crack Willem Hoek („de Snoer")
en al die anderen, die evenals hij
zelf veel voor de opbouw van de
voetbalsport hebben gedaan en die
Nes i voorziiitter)W Spaanderman thans zo licht worden vergeten.
J
gekomen, en dat wij spoedig verbete
ring krijgen.
25 december Helder, koud weer.
Het heeft vannacht weer gevroren.
Alles is erg rustig. Kinderen hebben
iddag 'n warme maaltijd (Habo)
gekregen. Zij gingen daartoe met hun
e zijn'onderwijzers naar de Stadsgehoorzaal.
26 december Het heeft de afgelo
pen nacht weer hard gevroren. Koud
maar zonnig weer. Veel schaatsenrij
ders op het ijsveld, want de landerijen
staan al lange tijd onder water. In de
avond weer twee V2's over. Kerstmis
1944 is weer voorbij.
(Wordt voortgezet)
De meest op d<
toestand vlak vooi
h,et bom bardement
gelijkende foto
ontleenden wij aan
het archief vav
de heer J. C. Vee-
ren (Drechtstraaz
Leiden). Deze op
name dateert vat
zeer kort voor d
oorlog. Een ver
gelijkende foii
van deze plaats n
de bombardemen
ten is. voor zove
wij kunnen na
gaan. nooit ge
maakt. Ook hel
bestaan van an
dere bombarde-
•nentsfoto's is ons
niet bekend.
Een andere kijk op de verwoestingen bij het station na de luchtaanvallen op 11 december 1944. waarbij 46
doden vielen. Op de voorgrond de puinhoop van de boekhandel. Daarachter het huis van fotograaf Pijl.
Links een gedeelte van de Stationsweg, waar duidelijk zichtbaar is het gebouw waarin nu het G.A.K.
is gevestigd. Rechts daarvan Luxor.
MIDZA
Tredfort tapijt. 120 breed 27,50 p.
Lana tapijt, 100 breed 26.50 p.
Tapison tapijt. 200 breed 65.p.
Flexorol 200 breed 20.90 p
Deze sterke vloerbedekking kunnen wij
uit voorraad leveren en wordt door ons
vakkundig gelegd.
INTERIEURVERZORGING
W. J. ZIRKZEE
van 't Hoffstraat 5-7
LEIDEN TELEFOON 24610
Expositie Boerliaave-
zaal
LEIDEN De tentoonstelling va
tekeningen in de Boerhaavezaal
ook morgen nog open, en wel van
tot 5 uur en van 7 tot 9 uur.
Op 7
mei
1945
cle NLC terug
na 31/2 jaar
LEIDEN Op 15 oktober
1941 verscheen de Nieuwe
Leidse Courant voor de laatste
maal in oorlogstijd. De bezetter
sneed die dag de NLC als een
der eersten de adem af, we
gens haar houding ten opzichte
van Duitsers en NSB'ers.
Drie-en-een-half jaar later
verscheen de NLC weer. De dag
van de bevrijding viel op za
terdag. Het in allerijl bijeen
gekomen personeel zag die dag
geen kans een krant uit te ge
ven. 's Zondags vanzelfspre
kend ook niet. Maar maandag
7 mei stonden vele Leidenaars
op de Hooigracht in de rij om
de eerste exemplaren van de
Nieuwe Leidse letterlijk uit de
handen van het expeditieper-
soneel te trekken.
Bewaar dit nummer bij uw
familiebescheiden als een stuk
historie, dat uw kinderen en
kleinkinderen met veel inte
resse zullen lezen". Dat schreef
de redactie op de voorpagina
van het nog kleine krantje.
Hoevelen zullen dat in die
feestdronken dagen hebben ge
daan?
Ook Leiden sloot vijf zwarte
jaren af. Het begon een grote
periode van opbouw, waarin de
stad langzaam maar zeker op
krachten kwam. Het belang
rijkste nieuws uit die zeldzaam
geworden Nieuwe-Leidses wil
len wij dagelijks in een apart
rubriekje in herinnering bren
gen. Vandaag treft u het eerste
stukje aan.
DE REDACTIE