Eten van de Gaarkeuken
Leids oorlogsdagboek J. H. Rasten (14)
Sinterklaas 1944: jeugd
loopt op blote voeten
Vanmiddag groepen mannen
van 17-40 jaar zien wegvoeren
- opgepakt in Den Haag e.o.
„Oud-Poelgeest" met volksdansen
Op 4 plaatsen
in cle stad
Verrassende resultaten vrije
expressie van schoolkinderen
Jeugd blijkt heel wat kennis
te hebben over oorlogsjaren
Speurdertjes hielpen
jeugd van Geylon
Van drie maal
stamppot tot
dunne soep
NIEUWE LEIDSE COURANT
3
DONDERDAG 6 MEI 1965
(Exclusieve publicatie
Nieuwe Leidse Courant)
•7 november -1944 - Slecht weer.
Vliegende storm uit bet zuidwes
ten. Vandaag moeten voor de
Duitse oostfrontstrijders kleding
stukken worden ingeleverd, zoals
jassen, dekens, ondergoed en sok
ken. Elk gezin tot een waarde van
f 72,50, wat dan zal worden uit
betaald na inlevering in de school
Langebrug. Er wordt echter een
bon gegeven.
8 november - Weer een paar V2's
in de lucht. Stormachtig weer. De
Duitsers doen in de hele stad
huiszoekingen, in verband met de
inlevering van textiel. Zij schij
nen gisteren te weinig te hebben
gekregen.
10 november Weer stormachtig weer
met zware regenval. In dc hele stad is
geen boter meer voorhanden Rantsoenen
worden verlaagd.
november Broodrantsoen met 400
gram verlaagd in de twee weken. Boter-
rantsoen van 250 op 125 gram gebracht.
Aardappelen op 2 kg per week. Er gaan
geruchten dat vannacht razzia's worden
gehouden. Dus niemand thuis. Weer V2 s
i bommenwerpers in de lucht
15 november Na voortdurend guur
weer. vandaag vrij goed met koude oosten
wind. Bevolking nog steeds zeer onrustig
verband met de waarschuwingen voor
:zi's. Steeds V2's in de lucht. De gele
tram LeidenWassenaarDen Haag
staakt vrijdag de dienst. De gemeente Den
Haag moet de stroomleverantie stopzet
ten
november Weer bar weer. Enige
vliegtuigen ovér en een paar V2's in de
lucht. Boter, margarine en vet ziin niet
meer te krijgen. Wij krijgen nu een rant
soen olie.
Benetiwasen
november Spijsolie gehaald op de
voor ieder een half litertje waarmee
wy tot januari moeten doen Treinen.
i en auto's rijden niet meer. dus
doen wij alles met de benenwagen Fiet
sen rijden op velgen, anders zijn ze zo
naar Duitsland vertrokken. Vandaag met
hevige klap een V2 in de omtrek neer-
19 november Er lopen geruchten dat
ij weer zullen worden gekort' biet de
elektriciteit.
In donker
20 november Het is vanaf heden
verboden elektriciteit te gebruiken.
Dus van vijf vur af zitten wij in het
donker bij een kaars, zolang die voor
raad strekt. Wij zijn ook weer naar
de ouderwetse nachtpitten terugge
keerd. De nood stijgt. Hopend dat de
redding nabij is. Vliegtuigen en en
kele V2's over. Guur weer nog steeds.
21 november Vrij goed weer. Vijf
maal luchtalarm. Hevig vuren van
luchtdoel en mitrailleurs. Vandaag 42
jaar getrouwd, maar niets te presen
teren. Vanmiddag grote groepen man
nen tussen 17 en 40 jaar zien wegvoe.
ren door de Herenstraat naar een
groot lokaal. Zij waren in Den Haag
en omgeving opgepikt door de Duit
sers voor het verrichten van werk
zaamheden in Duitsland. Zij zijn nu
Deze foto, gemaakt door de
heer L. de Wit uit Koudekerk
aan den Rijn, toont de soms
primitieve maar niettemin in
ventieve wijze, waarop velen
in de hongerwinter probeerden
stroom op te wekken. Een gro
te, doorgaans houten propellor
werd op een windrijke plaats
gemonteerd. 'De draaiende be
weging bracht een dynamo op
gang, waardoor men als er
wind was soms nog een
beetje licht had. Dat spaarde
weer kaarsen en oliepitten
Het gebrek-aan-alles strekte
zich ook uit tot glas. In het
raam op de achtergrond zijn
stukken karton geplaatst om
regen en wind te weren.
Bijna op
25 november Weer nog steeds bar.
Regelmatig komen vliegtuigen en V2's
over Er is bijna geen voedsel meer in de
stad. Het aardappelrantsoen is verlaagd
tot 1 kg per persoon per week. Brood
winkels worden bestormd maar wegens
gebrek aan meel moeten de bakkers ook
rantsoeneren. Niemand krijgt meer het
volle rantsoen. Wij eten nu brood zonder-
boter, maar met een beetje jam. Het gaat
er droevig uitzien.
28 november Aardappelen zijn
niet meer in Leiden. Ook geen boter, m
garine of vet. Wij eten nog steeds droog
brood met jam. Elke dag verdwijnen
bomen langs de singels en straten. Er
heerst nu al brandstofnood. Elke dag
weer een paar V2's in de lucht
1 december Al een paar dagen mooi
weer, dus veel vliegtuigen en afweervuur.
Vanavond plotseling weer elektriciteit,
waarvan wij dankbaar gebruik maken.
2 december Vandaag is bekend ge
maakt dat met ingang van overmorgen
het broodrantsoen wordt verlaagd tot
1000 gram per persoon per week Nog
4 december Vandaag is op een Mulo-
school aan de leerlingen gevraagd elk
twee lucifers mee te brengen voor de sto
ker om de kachel aan te steken. Reden:
het gemeentebestuur verstrekt geen luci
fers meer. Zijn ook niet meer te koop.
5 december Sinterklaasfeest. In
vele gezinnen heerst gebrek aan al
les. Kinderen ziet men op blote voe
ten lopen wegens gemis van klompen
of schoenen en kousen. Vanmorgen
een Engelse jager met motorpanne
zien neerstorten. De piloot sprong e
uit. Ik zag hem vallen, maar zijn
parachute ging gelukkig open. Ik
vernam dat hij later in Oegstgeest
behoüdcn op een dak is neergeko-
10 december - Alle dagen guur
weer. Vandaag luchtaanval op sta
tion aan de Herensingel gedaan. Vele
huizen in de omgeving getroffen. Er
zijn ook doden te betreuren. Van
middag zware inslagen van bommen
in omgeving. Deuren en ramen rin
kelden.
(Wordt voortgezet)
Trouwen op zaterdag
gaat f 200 kosten
OEGSTGEEST Als B en W. hun zin
krijgen, blijft het in Oegstgeest mogelijk
op zaterdag te trouwen. Zij stellen ech
ter voor het tarief te verdubbelen en van
100 op 200 te brengen. Voor de ove
rige dagen blijven de tarieven
derd.
LEIDEN Iedere maandagavond
vormt het gymnastieklokaal aan d<
Boommarkt het trefpunt van ruin
60 meisjes en jongens, die enthou
siast onder leiding van de heren
Dries Touw en Thijs Loosjes
volksdanskunst beoefenen. Hoewel
deze groep geruime tijd geleden het
koetshuis en terrein van kasteel
„Oud-Poelgeest" noodgedwongen
moest verwisselen voor de
beperkte oefenruimte in de Boom-
marktschool bleef zij de naam volks
dansgroep „Oud-Poelgeest" voert
In het kader van het Leidse be
vrijdingsfeestprogramma heeft gister
middag een veertigtal leden van de
ze groep achtereenvolgens op het
Stadhuisplein, het Bevrijdingsplein en
op het schoolplein aan de Oppen-
heimstraat een demonstratie gegeven
Voor MOEDERDAG naar
PRONONCE
een aantal nationale en interna
tionale volksdansen.
Dat voor het tot in de perfectie uit
voeren van deze overwegend folklo
ristische dansen (zowel ensemble
als individueel) intens, onvermoei
baar en enthousiast moet worden ge
oefend en gerepeteerd bewezen de
jeugdige leden van de groep onder
meer in Schotse-, Russische- en Griek
se volksdansen, die qua schouwspel
en uitvoering ongetwijfeld de hoog
tepunten van het circa 45 minuten
durende programma vormden.
Bevrijdingsconcert va n
Dutch Suing College
Band morgen Leiden
LEIDEN. Morgenavond geeft de
beroemde Dutch Swing College Band
o.I.v. Peter Sehilperoort een bevrij
dingsconcert in de grote zaal van de
Stadsgehoorzaal.
Dit concert is in de eerste plaats be
stemd voor alle Leidse jongeren van
'•eer'.ien jaar en ouder. Ook in jazz-
geïnteresseerde ouderen zijn welkom.
Hét concert is georganiseerd door de
Commissie Jeugdvoorstellingen van de
Leidse Volksuniversiteit K O en de
Leidse Jeugdactie.
Dansavonden in Hel
Kraaiennest
LEIDEN Met Ingang van zaterdag
8 mei worden wekelijks in ,.Het Kraaien
nest" dansavonden gehouden. Op deze
eerste avond zullen „The Keystones" op
treden. De andere zaterdagavonden in
mei worden verzorgd door o.a. The
Black Silhouettes en Ronny and His
Coll6. Er wordt op een drukke opkomst
gerekend. De bijeenkomsten gaan uit
van de Stichting Nederlandse hervormde
jeugdzorg Leiden.
Tot en met vrijdag in Leidse Boerhaavezalen
(Van een onzer redacteuren)
LEIDEN Tot vr\jdag (helaas zo kort) kan men in de Boerhaavezalen
achter de Haarlemmerstraat werkelijk verbluffende resultaten bewonde
ren van de vrye expressie, die aan een dertigtal lagere scholen door de
jeugd wordt bedreven. Een bloemlezing van geweldig veel werk, met de
oorlog als onderwerp, gemaakt door leerlingen der vijfde en zesde klassen
van openbaar en bijzonder onderwijs, is daar bijeengebracht in een monu
mentale expositie. Burgemeester mr. G. C. van der Willigen verrichtte
gistermiddag onder grote belangstelling de opening er van.
De heer J. J van Riessen. adjunct-
onderwijsinspecteur. wees in zijn in
leiding op de maandenlange voorbe
reiding. die aan deze expressie moet
zijn voorafgegaan. Eerst impressie,
dan expressie. Men behoeft slechts
vluchtig rond te kijken om te kunnen
bevroeden, hoe intens die voorberei
ding is geweest. Behalve vertellen en
lezen, heeft veel documentatiemate
riaal hierbij een belangrijke rol ge
speeld. Dit is weer gevolg door de lei
ding van teken- of handwerkonder-
wijskrachten. De verbeelding en de
artistjciftert - van de jeugd heeft de
rest gedaan. En dat is heel wat-
Grote waarde
Burgemeester Van Willigen bena
drukte de grote waarde van de vrije
expressie. De mogelijkheid om zich te
uiten is bijzonder belangrijk voor kin
deren. Zij worden er rijker en rijper
•an. zij krijgen een breder fundament.
Ook het feit dat uit de producten een
belangrijke kennis van de oorlogstijd
spreekt, noemde de burgemeester zeer
voornaam.
Laat onze jeugd leren over die
ellende. En laten wij onze kinderen
die zwarte tijd besparen, door ons
gedrag te spiegelen aan dat. wat is
getoond, onder de oorlogsomstandig
heden. In deze zin liet de burge
meester zich over de waarde van
het onderwérp uit.
Verscheidenheid
De bepérkte ruimte biedt van alle
expressievormen iets. Keurig geschre-
opstellen met versieringen, houts-
koolprenten. waterverfwerk. plakkaat-
erfschilderingen. wanddoeken, ge
boetseerde plastieken, potloodtekenin
gen, plakwerk en een verzameling
poppen en andere voorwerpen vindt
men er.
Er hangen eenvoudige tekeningen,
sommige met kinderlijke ontroerende
voorstellingen. Andere tonen minutieus
weer andere schijnbaar slordig werk.
Hier vindt men felle, daar eentonige
kleuren en elders zachte pasteltinten.
Er hangen zeer goed gelijkende af
beeldingen van bijvoorbeeld slagsche
pen of tanks, maar ook heftig uitge
drukte voorstellingen.
Het meest onder de indruk komt
men van alle klassikale werkstuk
ken. Een metersgrote afbeelding van
hongerende gezichten is een monu
ment op zichzelf. De eveneens zeer
'grote afbeelding (op linnen geplak
te onderdelen van schilderwerk' van
militaire voertuigen is verbluffend.
Evenals de langwerpige, gedetail
leerde weergave van een stad, waar
in wordt gevochten. Vele andere
werkstukken, de poppen, plastieken
en papier-machéproducten dwingen
bewondering af.
Boekjes-idee
De jury. bestaande uit mevr. Leny
Steinbach en de heren J B Volkers
(Paedologisch Instituut, kunstschilder).
Van Maanen (tekenleraar chr. Kweek
school) en Van Linschoten (teken
onderwijzer l-o.). besloot geen enkel
werk van het andere te „onderschei
den", wat discriminatie zou zijn. De
jury heeft daarom geopperd aan alle
deelnemende scholen boekjes te ver
strekken met diverse methoden voor
de beoefening van vrije expressie.
Hieraan zullen B. en W. hun mede
werking moeten geven.
Behalve waardering voor de kin
deren zelf (van wie de namen niet
zijn vermeld), voor hun capaciteiten
en voor hun kennis van het onder
werp, krijgt de bezoeker onwille
keurig veel waardering voor dit zeer
belangrijke facet van het moderne
onderwijs. Het feit dat ongeveer de
helft van het aantal lagere scholen
in Leiden heeft ingezonden, doet
echter het vermoeden rijzen, dat nog
een deel van het l.o. van de vrije e.r-
.pressie verstoken blijft. Na het zien
van deze verrassende resultaten, kan
men dat alleen maar sterk betreuren.
LEIDEN Kwinkelerend als vo
geltjes zijn gisteren duizenden kinde
ren al speurend door de stad getogen.
Zij namen deel aan de bevrijdings
wandeltocht, die op vier verschillen
de punten startplaatsen had.
Met balpen en speurboekje gewa
pend gingen de meisjes en jongens
er vrolijk van door om na allerhan
de omzwervingen uit te komen op
(Van
onzer redacteuren)
LEIDEN Zoals de heer Kas
ten in aflevering 13 van zijn dag
boek schreef, opende de overheid
op 1 oktober 1944 de Centrale Keu
kens, beter bekend als de Gaar
keukens. Men kon op ongeveer 20
plaatsen in de stad tegen 20 cent
een portie voedsel halen.
Gebrek aan brandstof en eetwaren
deden de kwaliteit van het voedsel
naarmate de tijd verstreek minder
worden. In de eerste maanden,
schreef ir. G. L. Driessen in het Leids
Jaarboekje van 1946, bestond de
ding wekelijks uit drie a vier maal
stam pot en een evengroot aantal ma
len soep of pap, van elk driekwart
liter. De stampot werd al spoedig te
ruggebracht tot 2 a 3 maal en de hoe
veelheid tot '2 liter. Later vermin
derde ook de soep tot '2 liter.
Toen de aardappelen al schaarser
werden, verminderden de stamppot-
maaltijden nog verder, om ten slotte
bijna geheel op te houden. Zo bleef
sHeen de pap of de zeer dunne soep
over. Van een voedende maaltijd kon
toen niet meer worden gesproken. Van
een smakelijke maaltijd evenmin.
Verzorgingsraad
In dit bestek willen wij toch het
goede werk van de Verzorgings
raad niet onvermeld laten. Deze
stichting stelde zich ten doel „het
welzijn der ingezetenen van de
gemeente Leiden in alle geledin
gen te verzorgen". Daartoe trok
men schippers aan op contract
die uit vele delen van het land
voorraden naar Leiden brachten.
Vooral in de noordelijke provin
cies kon men met veel moeite nog
iets bemachtigen.
Zo arriveerde na een tocht met ge
weldig vee! moeilijkheden op 3 januari
een convooi in Leiden met 70.000 kg
hoogwaardige voeding, als kaas. melk
poeder. aardappelen, erwten e.d. Tot
het begin van de strenge vorst e-n
sneeuwperoide zorgde de Verzorgings
raad voor de aanvoer van ongeveer
2000 ton aardappelen. Ook suikerbieten
voerde men aan. Aldus het overzicht
van de Raad, d«t de heren J. Bosnia
W. A. Kasteleijn in 1950 deden ver-
9chij r.en.
Benthuizen
Ten slotte zij vermeld, dat op 2 jan.
1945 de gemeente Benthuizen ten be
hoeve van de slachtoffers van de
bombardementen op 10 en 11 decem
ber brood en aardappelen beschik
baar stelde. Een gebaar, waarmee
die kleine plattelandsgemeente zich
een uitstekende naam in Leiden ver,-
worven heeft.
Onze fotograaf, Nico van der
Horst, heeft in 1945 enkele opnamen
gemaakt van de voor velen redding
brengende centrale keukens. Beide
hier afgebeelde prenten maakte hij
van de Centrale Keuken in Oegst
geest. Een (ruime) blik huiten. waar
een boerenkar met een paardje voor
het vervoer van de gamellen naar
de uitdeelposten zorgde. Dan een
blik in de keuken zelf, waar men nog
goed kan zien dat het ontpitten van
de aardappels (meestal geschrapt al
leen) geen kwestie van luiheid maar
van zuinigheid was.
(Foto's N. van der Horst)
Dropping in Leiden
trok duizenden
LEIDEN Waarschijnlijk mede
door het magere bevrijdingsfeest
programma, dat deze stad gisteren
te bieden had. trok een dropping van
aan parachutes bevestigde pakjes
crackers gisterochtend duizenden, zo
geen tienduizenden, onder wie tal
loze kinderen, naar de omgeving
Churchill-laan-Voorschoterweg. De
fabriek, die deze stunt organiseerde
als een hommage aan de voedsel-
droppings van 20 jaar geleden, heeft
van haar werk gehad. En de
Leidse politie had er na afloop de
handen vol aan om het verkeer weer
n goede banen te leiden.
het UVS-terrein in de Kikkerpoldei
Daar wachtte hen een leuke verras
sing en konden zij al uitrustend van
de vermoeienissen genieten van het
optreden van het kindercircus Atleta
uit Warmond. Het gejoel, gejuich en
gelach waren daarbij niet van de
lucht.
De organisatoren (comité bevrij
dingsdag 1945 en Leidse Jeugd Actie)
hadden niet verzuimd een pedagogisch
element aan de tocht te verbinden.
De deelneming was gratis, maar wel
moest iedereen een kwartje betalen
voor de jeugd van Ceylon.
Ceylon is eind vorig jaar getroffen
door een verschrikkelijke storm en
wilde overstromingen, waardoor de
oogst nagenoeg geheel werd vernield.
Het was een goede gedachte de jeugd
er ook op deze bevrijdingsdag aan te
herinneren, dat vele kinderen elders
in de wereld weinig reden tot feest
vieren hebben, gebukt als zij gaan
onder armoede en honger.
VADERS IN NOOD!
Moederdag nadert met rasse
schreden. Bent u ook een van die
vaders (of kinderen), die nog met
het cadeau-probleem worstelen?
Gaeens k|)ken op de markt of büdo
straathandelaar om leuke Ideeën
op te doen. Daar kunt u kiezen
uit zoveel aardige en praktische
zaken typisch geschikt voor do
vrouwHier vindt u vast ge
makkelijk iets naar uw zin. U
kunt overal vrü rondneuzen en
hier en daar informeren voordat
u uw definitieve keus maakt.
Moeder zal dol-hlU zUn. als u met
iets onverwachts thuis komt om
haar te verrassen!
Op de markt kun Je bovendien
méér doen met je geld; daar is
alles extra-voordelig. Loop er
straks even langs! Je komt er
vanzelf in een feestelijke cadeau
stemming, want het is er ln-en-fn-
gezelllg!Dc markt is een w aar toe-
vluchtoord voor cadeau-zocken-
dc vaders (en kinderen). De be
diening is vlot en prettig en...
feiten ztJn tenslotte feiten
OP DE MARKT IS
UW GULDEN EEN DAALDER
WAARD!
