Verzet tegen massificatie
ffet (jititerldaasfeesf
LIEFDE OF
ROMANTIEK?
'Ruimte
voor ons....
BOUWEN
EN (GOED)
BEWAREN
de mens is
geen lopende-
1 bandfabrikaat
VAN DE
OUDE
MAN
ZATERDAG 21 NOVEMBER 1964^
In de verte hoorde hij een verlaat
draaiorgel. Dat deed hein glimlachen.
Hy herinnerde zich dat hy eens, on-
begrijpelijk veel jaren geleden, een
plotseling geluksgevoel had gekregen
bij het luisteren naar die klanken;
zo hevig dat hij van blijdschap de
orgelman een rijksdaalder had ge
geven. Zeker, hij was daar later wel
van geschrokken, maar spijt had hij
De oude man doorliep zijn ver
leden. Voor de honderdste keer ging
hij zich dingen herinneren, dingen
die woordelijk vastzaten in zijn
hoofd en nooit meer van inhoud en
verloop zouden veranderen. De man
man wist eigenlijk al vantevoren wat
li ij zich zou herinneren; nooit kwam
Dat was helemaal niet waar; soms
schoot opeens wel iets terug, iels wat
gebeurd was, maar het bleek nooit
naar keuze aan te vullen) zo
min mogelijk van de anderen te
onderscheiden.
MASSAMENS
Het woord eigenaardig, wat
letterlijk betekent: een eigen
aard hebben, heeft niet voor
niets een ongunstige gevoels
waarde. Men luistert naar de
zelfde radio, leest dezelfde kran
ten, kijkt naar dezelfde televi
sie, woont in dezelfde huizen en
heeft dezelfde gedachten. Men
kleedt zich zoals de mode het
voorschrijft, eet wat zijn super
markt hem in de reclame voor
zet en besteedt zijn vrije tijd
zoals de massamedia het propa
geren.
Het kritisch vermogen van de
mens die is ondergegaan in de
massa, is tot omstreeks het nul
punt gedaald. Maar het leven
schijnt aangenaam te zijn wan
neer men is verdronken in het
totaal. Er wordt voor je ge
dacht, er wordt voor je beslist,
er wordt voor je amusement ge-
DODELIJK
Zo wordt nu consequent ge-
'ouwd aan het 1984 zoals Orwell
ich dat voorstelde. Consequent
'erbouwt men de mens tot mas-
aprodukt, een lopendebandfa-
jrikaat, met niet het minste
erschil tussen nummer 65748 en
ummer 75849 fabrieksfouten
iet meegerekend.
Laat mij liever zo'n fabrieks-
aut zijn. Ik voel me mens, in de
orspronkelijke betekenis van
iet woord, dat wil zeggen: tot in
!e toppen van mijn vingers ver
schillend van een ander en wel
dat ik aan de afdrukken van
lie vingers te herkennen ben.
Omdat ze van mij zijn en van
mij alleen.
Ik heb niet slechts het
recht maar ook de plicht, de
dingen die mij ingegoten
worden, alvorens ze te slik
ken eerst te proeven en even
tueel uit te spuwen. Ik kan
me niet voorstellen dat mijn
enige functie zou zijn het af
kluiven van andermans ge
dachten. Ik kan niet leven in
Orwells wereld; het ondér-
gaan in de massa een
soort geestelijke dood - js
mij een te hoge prijs.
HARRY VAN DEN
BOUWHUYSEN
Een van de Ruimteredactieleden zou voor deze pa
gina een verhaal schrijven over het onderwerp:
„Jeugd liefde of romantiek?". Maar een plotse
linge wending belette hem, de op zich genomen taak
uit te voeren. Jammer, ook al omdat Lida Iburg voor
dit artikel sfeervolle foto's had gemaakt. Twee ervan
plaatsen vvjj nu toch maar en daarbij nodigen wg
jullie uit, je eigen gedachten over dit onderwerp in
het kort op papier te zetten en ons het resultaat toe
te sturen. Beseffen we wat liefde is of zien jongeren
voor liefde aan wat in feite een hang naar romantiek
is? Copiëren wg film- en romanhelden of volgen wg
de stem van het hart? Horen we wat van jullie?
Maar dan niet in de stijl van het zoetelgke dames
blad, doch puur en oprecht.
van belang: een geur, een detail, ee
kleur.
Hy repeteerde wat bij nog va
zichzelf wist en merkte dat die kei
nis eerder slonk dan toenam.
Stilletjes stond liy op. Het was al
Iaat geworden. Hij schoof een bak
naar zijn stoel en deed toen een sche
merlampje aan. Een grote teil met
kleurige pakjes was het. wat daar
stond. De gordijnen trok liy zenuw-
•chlig dicht.
Eenmaal weer gezeten, moest hij
glimlachen. Hoe lang geleden zou
'iet zijn geweest, dot hij zo'n teil voor
het laatst had gezien? Ilij wist hel
niet meer. Niemand bezocht hem;
velen waren ook gestorven, die hij
gekend had. En plotseling was de
gedachte in hem opgekomen, liet al
leen te gaan doen, zonder dat icmam'
het wist. En hy was de stad ingegaoi
veel goed tc doen. Hy heeft
vorige week de kisten met
Spaanse sinaasappelen persoon
lijk geïnspecteerd. Geen Spaanss
matten dit keer.
Prof. Stuiveling heeft een her
druk bezorgd van een aantal ge
dichten van Herman Gorter, met
facsimile. Honderd exemplaren
van deze uitgave kosten tien
gulden meer, omdat zy gesierd i
zyn niet de handtekening nee,
niet van Gorter, maar van de be
scheiden man der wetenschap j
prof. dr. Stuiveling himself.
zorgd en dat betekent een aan
merkelijke besparing van ener
gie.
Safety first en de massa bete
kent veiligheid. Begrijpelijk is
daarom het verzet tegen dege
nen die, zoals Shakespeare het
definieerde: een spiegel ophou
den en zo aansporen tot bezin
ning. Mensen die niet meedoen,
moeten verwijderd worden. Het
doeltreffendste middel om dit te
bereiken is, de lastposten uit te
lachen en voor gek te verklaren.
Zyn handen grepen een pakje. Tus
sen de rode en gouden draadjes zal
een briefje gestoken, dat er verfom
faaid uitzag. Hij vouwde het open
en las:
Dit is voor jou.
gebruik het gauw
eens eind'lijk 'trouw'
Er onder stond: je tante.
Hij herinnerde zich precies weer
hoe het geweest was, toen hij dit
kreeg van zijn tante. Hij had het
versje altijd bewaard omdat hy de
nuttige wens die erin werd uitgespro
ken, zo lief vond en tante zo lief
De oude man scheurde het pakje
open en tussen veel oude kranten
vond hy een nagclvijltje. De tranen
stonden in zijn ogen.
Hg Br ecp weer in de teil en weer
De Tilburgse politie heeft be
sloten, dat de Japanse erwten
pistolen, die veel lyken op een
F.N.-pistool, vóór 1 december
straffeloos ingeleverd kunnen
worden. Na die datum zal proces
verbaal volgen. Juist per slot
lichhen de winkeliers het met die
las hy een versje voor en weer leefde
hy op en herkende hij zichzelf van
jaren geleden door de stuntelige
moeder; jarenlang in dozen bewaarde
woorden die hem in de oren klon
ken; nü, nu hij het vierde, nu, in de
situatie die hy zelf geschapen had.
Zo ging de oude man verder tot
de teil leeg was. En hij huilde, hij
liep langs de rijen foto's die stonden
op het dressoir, de kastjes," de
schoorsteenmantel; by bukte zich 0111
goed tc zien hoe alles was, maar door
zijn tranen zag hij niets.
MONNIKENWERK
De muren van ons klooster
zijn niet door ons gebouwd.
Maar waar een hoeksteen vinden
terwijl de aarde rond is?
TJIT REINSMA
gINDS duizenden jaren gele
den de roep klonk: ,,Laat
ons een stad bouwen", is het
eerste wat mensen deden
wanneer zij samen gingen
leven, het bouwen van zo'n
stad geweest, het opwerpen
van wallen en muren, het
maken van schuilplaatsen.
Boven alle geboden en wet
ten verheven, staat immers
de regel:: „Safety first".
Ieder mens heeft graag een
dak boven zijn hoofd, pantof
fels aan zijn voeten en een
warme kachel om er naast
te zitten. Maar dit oprichten
van beschermende bouwsels
reikt verder dan alleen de
huizenbouw. Ook de bouw
van heilige huisjes hoort
erbij.
Om ook de samenleving knus
en gezellig te maken, heeft men
door alle tijden heen nijver ge
bouwd aan een ingewikkeld sys
teem van normen en conventies,
waarvan het overgrote deel tel
kens door de jongere generatie
toch nog dankbaar van de oude
re werd overgenomen. Het leven
werd er aanmerkelijk door ver
eenvoudigd. Om bij zijn begra
fenis het predikaat „Hij was een
goed mens" te verwerven, hoef
de men niets anders te doen dan
de gegeven aanwijzingen, ge- en
verboden op te volgen, en... de
t prijs-ioonde de moeite.
GALILEI
Natuurlijk was het voor
iedereen verreweg het prettigst
als inderdaad ook iedereen zich
aan de afspraken hield. Mensen
die twijfelden aan wat al lang
vaststond, zijn nooit bijzonder
geliefd geweest. Hèt klassieke
voorbeeld is Galilei die de moed
had te tornen aan het wereld
beeld van Aristoteles, door te
beweren dat de aarde niet hel
middelpunt van het heelal is
Hij kon zijn leven alleen no/
redden door haastig zijn bewe
ring in te trekken.
In het toneelstuk dat Brech
van deze „tragi-comedie" maal
te, verzoekt Galilei de geleer
den, die hem bezoeken, zichzel
te overtuigen door eenvoudi;
even de moeite te nemen dooi
zijn telescoop te kijken. De ge
leerden weigerden; ze willen
niet kijken naar iets dat niet
kan bestaan. Ze zijn er doodsbe
nauwd voor om het algemeen
aanvaarde en door de kerk ge
leerde wereldbeeld los te laten
want met de traditie zouden zij
hun veiligheid weg moeten gooi
en. „Ik hoor dat meneer Galilei
de mens uit het middelpunt van
het heelal weghaalt en ergens
aan de rand neerzet. Bijgevolg
is hij een vijand van het mense
lijk ras", zegt één van de kar
dinalen die bij Galilei's veroorde
ling aanwezig zijn.
MASKERS
Langzamerhand zijn traditie
en conventie geworden tot mas
kers die men geacht wordt bij
zijn geboorte automatisch voor
te doen om er zijn hele leven
niet meer achter vandaan te ko
men. De grond is bereid en
wacht op het onkruid „sleur".
De gezochte veiligheid wordt
een dwangbuis die echter aange
voeld wordt als een ruim zittend
colbert.
In zijn roman „De Idioot"
schrijft Dostojewski: „Gebrek
aan initiatief is overal, op de
hele wereld, sinds oeroude tijden
als de beste eigenschap en de
hoogste aanbeveling van een
flink, praktisch en bruikbaar
mens beschouwd. Schuchterheid
wordt goedheid genoemd en ge
brek aan originaliteit fatsoen.
Welke moeder zou niet hevig
geschrokken zijn wanneer haar
zoon of dochter ook maar een
klein beetje uit het gebruikelij
ke spoor was geraakt. Nee, dat
nooit. Liever gelukkig en tevre
den dan origineel."
Ik ben geneigd Dostojewski
gelijk te geven. Wat hij in
1850 in Rusland opmerkte, is in
1964 in West-Europa nog verhe
vigd. De mensen, die als stelre
gel hebben aangenomen „Met
zijn tienen is het gezelliger dan
alleen", zijn er ook toe overge
gaan zich in kleding, vrijetijds
besteding (deze opsomming is
