Kinderen oefenden grote
invloed op
Luthers werk
Eschatologisch
GEESTELIJK
KERKEN WILLEN SAMEN HUN
ZENDINGSOPDRACHT UITVOEREN
VOOR U GELEZEN:
Theologische catalogus
DÉZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZATERDAG 31 OKTOBER 1961
Herdenk die van ons gingen...
Ben 'k, Heer, Uw kind, door U herschapen,
Zodat G' in mij Uzelf hervindt,
Ik in U leef en eens ontslapen
Voluit ervaar hoe Gij mij mint?
Een heimwee kwelt als vaag vermoeden
Van hoe 't hierna eens wezen zal,
Voorbij de dood, voorbij al 't woeden
Des duivels: Gij dan 't Eén en 't Al.
Van al wat Gij niet zijt genezen,
Uw omgang als eer} nieuwe wijn,
Voorgoed bij U geborgen wezen,
Met U volmaakt gemeenzaam zijn.
Dan zullen wij U mogen kennen
Zoals Gij ons hier hebt gekend,
Uw liefde ons door en door verwennen
In 't teerst verkeer, hier onbekend.
En d'een zal d'ander niet benijden.
Elk vol van U, elk even rijk.
En aan het einde van de tijden
In 't Vrederijk elk U gelijk.
Vergeef mij, Heer, dit dwaze staam'len
Van wat geen woord hier ooit omvat:
Een kinderspel, dit blij verzaam'len
Van glinstrend woordgruis als een schat.
Gij zegt, dat dwazen zelfs niet dwalen1)
Waar Gij Uw lampen brandend houdt,
Hoe hoog de zeeën, diep de dalen,
Thuiskomt die op Uw koers vertrouwt.
Sterk 't zwak geloof; wil 't, Heer, verdiepen
Hoe dichter 'k nader d' overzij,
Totaal 'k met die in U ontsliepen,
U schouw: in allen alles Gij.
A. WAPENAAR
1) Jesaja 35
„In de hemel groeien krentebollen aan de bomen,
de rivieren zijn er van melk. En prèt dat ze er hebben:
'e doen niets anders dan smullen en dansen!"
Dat fantaseerde Luthers zoontje Hans eens op de
echt kinderlijke manier, die je ook vandaag nog bij
de jongsten tegenkomt. Hans had het niet van een
vreemde. Maarten Luther zelf docotor der Heilige
Schrift en reformator der kerk kon op een bemin
nelijke naïeve manier over „de lieflijkheen van 't
*alig hemelleven" praten.
Wij constateren dan met een gewichtig gezicht dat
dit de middeleeuwse invloeden zijn die bij Luther na
werken. Maar wie de moeite neemt om Luther wat
nader te leren kennen, ontdekt dat doctor Maarten
volledig gegrepen was door het evangelie waarin
Jezus een kind bij zich roept en verklaart: „Wie zich
niet bekeert en wordt als de kinderen, zal het konink
rijk der hemelen niet binnengaan'
Luther is laat getrouwd, op 41-
jarige leeftijd. Maar het huwelijks
leven heeft hem een onvoorstel
baar grote zegen geschonken. Niet
alleen omdat hij in zijn Kathe
(Katharina von Bora) een bijzon
der flinke vrouw bezat, maar voor
al omdat de kinderen voor zijn
leven en werk je zou haast
zeggen: voor heel zijn theologie
ingrijpende betekenis hebben ge
had.
Het echtpaar Luther kreeg zes
kinderen. Te oordelen naar wat
Luther over zijn kinderen schrijft
en naar wat tijdgenoten en gasten
van Luther beweren, heerste er
een opgewekte en blije sfeer in
het gezin van de reformator. Er
bestaan verschillende afbeeldingen
van, allemaal gefantaseerd. Ze la
ten ons een niet zo jong echtpaar
zien met jeugdige kinderen. Mu
ziek, zang en vrolijkheid hebben
er een grote plaats gehad.
VERDRIET
Verdriet is er overigens ook ge
weest. Het oudste dochtertje stierf
al toen zij een half jaar oud was
„Elisabeth heeft ons vaarwel ge
zegd om tot Christus te gaan, door
de dood tot het leven. Ik heb nooit
gedacht dat een vaderhart zo week
kon worden over het sterven van
kinderen", zei Luther.
Veel moeilijker viel het hem
later zijn tweede dochter.
Luther willen blijven,
er toch gauw mee verzoend om
naar de Vader in de hemel te
gaan. „Zoals de kinderen leven is
het toch verreweg het beste", zei
Luther. „Zij maken zich geen zorg
over de tijdelijke dingen, ze zijn
niet bang voor dood of hel Ze
hebben alleen reine gedachten
over God en de hemelse dingen; ze
zijn nog als in het paradijs
KERSEN
U weet: Luther was een gulle
gastheer niettegenstaande zijn
schraal inkomen. Dagelijks ont
ving hij geleerden en studenten
m zijn huis. Aan tafel zaten zijn
kinderen tussen deze gasten in.
Als Luther in zijn befaamde ta-
je godge-
hij nogal
eens de kinderen tot voor
beeld.
f-en treffende opmerking is
deze: „De kinderen zijn er met
hun God het best aan toe. Wij
ouwe gekken plagen onszelf en
maken ons ziek door ons af te
pijnigen of het Woord van God
wel waar is en hoe het toch
allemaal kan wat in de bijbel
staat, maar de kinderen met hun
eenvoudig geloof twijfelen ner- I
gens aan. Ze zijn onbekommerd.
God geeft hun de genade dat zij I
liever kersen eten dan geld tel-
len. Ze geven meer om een
mooie rode appel dan om een
goudgulden. Ze vragen niet of
het koren wel goed zal gedijen, i
■want ze zijn er in hun hart I
zeker van dat zij eten zullen."
I
En dan zegt Luther verder
„Kinderen zijn precies zo als de
Heer óns wilde hebben toen Hij
ons in de bergrede wees op de
vogelen des .hemels en de leliën
des velds en toen Hij ons wilde
brengen to: de. overmoed en de
dwaasheid van het geloof: uw he
melse Vader wéét immers wat gij
behoeft! Ja, in die overmoed en
dwaasheid van het geloof zijn juist
de kinderen ons tot een voor
beeld".
ZONDER ANGST
Toen zijn dochter Magdalena
gestorven was en Kathe bij dat
sterfbed stond te huilen, troostte
Luther haar: „Kinderen zijn ziel
tjes zonder zorg. ook in het aange
zicht van de dood. Zij sterven
zonder angst en zonder
disputeren, juist
JJF1ZER DAGEN is de trouwring
van Lutlier weer opgedoken.
Hij was sinds' de .eerste wereld
oorlog zoek. Het persbureau van I
Oost-Duitsland heeft bckendge-
maakt, dat de ring by een familie I
in Schönberg nahy Rostock voor
de dag is gekomen. De ring is ryk
versierd en heeft een doorsnede
van byna twee centimeter. In de
ring staat de datum:" 13 juni 1525 I
gegraveerd
en de namen dr.
Martino Lr
ithcra en Chatarina v.
Borea. Dez
:e ring heeft ons weer
herinnerd
aan het huwelijksleven
van de gro
te reformator. Daaraan
wijdt onze
medewerker Henk de
jong een a
irtikel op deze hervor-
Tegen de nie
(Van onze kcrkredaclie)
De Nederlandse Zendings
raad heeft besloten om via de
aangesloten leden jaarlijks
een bijdrage te geven aan de
fondsen, die ingesteld zijn
door de „Commissie voor
wereldzending en evangelisa
tie" van de Wereldraad van
Kerken, de nieuwe vorm van
de Internationale Zendings
raad sinds de integratie met
de Wereldraad. De steun
wordt gegeven in het kader
van de nieuwe opzet, die in
Mexico op de wereldzen-
dingsconferentie van decem
ber vorig jaar is aanvaard
onder de Engelse titel: „Joint
action for Mission". (De Ne
derlandse Zendingsraaad ver
taalde deze leus met „geza
menlijke actie voor missio
naire, oecumenische taken"
Zojuist heeft de zendingstak
van de Wereldraad van Kerken
een geschrift uitgegeven waarin
duidelijk wordt uiteengezet wat
deze „gezamenlijke actie", die in
feite een internationalisering
van de zending betekent, in
houdt.
Het geschrift wijst op de drie
stappen die in onze tijd nodig
zijn:
De eerste is een gemeenschap
pelijke studie:„Kerken in een
bepaald gebied moeten in het
licht van de totale opdracht tot
zending in dat gebied een studie
maken van de noden en moge
lijkheden en van de totale
hulpbronnen die ter beschik
king staan. Het gebied moet
zodanig van karakter zijn en de
kerken moeten zoveel vertrou
wen in elkaar onderling heb
ben, dat een gemeenschappelij
ke actie effectief kan zijn. Waar
zendingsorganisaties met de lo
kale kerken samenwerken moe
ten deze ingeschakeld worden
bij de studie."
Dan volgt de opstelling van een
gemeenschappelijk plan: De
studie moet gevolgd worden
door een consultatie van de
kerken 'en waar zij er mee te
maken hebben, de zendingsor-
ganisaties) om te komen tot een
nieuwe verdeling van de taken
en werkzaamheden in het licht
van wat men gemeenschappelijk
wil bereiken."
Dan moet men komen tot een
gemeenschappelijke actie: „Ver
volgens moeten de kerken de
plannen die opgesteld worden
Ramen verwezenlijken."
Totale taak
In de brochure wordt gezegd dat
overal ter wereld deze oproep om
tot een gemeenschappelijke actie te
komen relevant is. Op die wijze
kan naar buiten openbaar worden
wat reeds jaren werd gezegd, na
melijk dat zending niet iets is wat
gedaan wordt door kerken en zen
dingsorganisaties, maar de op
dracht van de ene Kerk van Chris-
Op deze wijze kunnen de kerken
en zendingsorganisaties elkaar hel
pen om die ene grote taak uit te
voeren. Zo kan op de meest ef
fectieve wijze gebruik gemaakt
worden van de krachten en finan
ciën die iedere kerk ter beschik
king kan stellen. „Bovendien", zegt
de brochure, „zien we samen beter
de totale taak die ons is opgedra
gen. De inzichten van de één zijn
correctie op wat de ander niet
condoleren zei Luther: „Ik
heb een heilige naar de hemel
gezonden" en hij voegde er aan
toe: „O, had ik zulk een dood'"
Koesterde Luther niet veel te
gunstige gedachten over de kinde
ren? Was hij helemaal vergeten
dat zij, om het calvinistisch uit te
drukken, „in zonde ontvangen en
geboren waren"? Nee. Hij merkte
de kwade kanten van dé kinderziel
terdege op en conform bijbels ad
vies spaarde hij hun zo nodig de
roe niet. „Maar", zei hij, „je
moet bij' de roede altijd een ap
pel leggen opdat de kinderen be
grijpen zullen dat je van 'ze
ïoen zijn zoon Hans eens erg
ondeugend was geweest, keek Lu
ther hem drie dagen lang niet aan.
Dat werd Kathe en enkele vrien
den van Luther wat te erg. Maai»
Luther verklaarde: „Ik heb liever
een dode dan een bedorven zoon"
Deze gemeenschappelijke actie is
wel degelijk iets nieuws, zegt de
brochure nog. Tot nu toe is er wel
sprake geweest van samenwerking,
maar steeds op het particuliere
vlak en bij individuele projecten.
Nu gaat het om de totale zendings
opdracht. om een bundeling van
alle hulpbronnen.
Controle
De vraag wordt nog beant
woord of een dergelijke samen
werking niet betekent dat het
werk van de kerken van buiten
gecontroleerd wordt. Het ant
woord is: ,JJeen". „Gezamenlijke
actie betekent een actie waartoe
de kerken zelf besloten hebben".
Het betekent ook niet dat alle
mankracht en alle financiële
middelen in één pot gedaan
worden, waarover iemand an
ders alleen maar iets te zeggen
heeft: ..Het betekent dat de
mankracht en de financiële mid
delen die iedere kerk of zending
ter beschikking kan stellen in
het kader van een gemeenschap
pelijk plan worden ingezet."
SPIEGEL
Luther is ons het meest be
kend uit de periode van vóór
zijn huwelijk. Toen hebben zich
ook de meest spectaculaire ge
beurtenissen in zijn leven voor
gedaan. Maar als man en vader
is Luther minstens even belang
rijk geweest.
Te. zeggen dat hij de reforma
tor van het gezinsleven ivas, is
misschien te sterk uitgedrukt.
Met veel minder kan het echter
niet toe. Professor Kooiman ver
klaart- ..Luther heeft de samen
leving van man en vrouw en
daarmee het gezin weer gehei
ligd, door ze aan de kerkelijke
omheining, de sacramentele
binding en de canonieke juris
dictie te onttrekken". Want in
deze drievoudige omklemmingen
zat het middeleeuwse huwelijks-
en gezinsleven. „In het gezinsle
ven aldus nogmaals Kooiman
zag Luther zonder moeite de
spiegel van Gods bedoeling met
de mens in het paradijs en de
hoogste oefenschool voor het ko
ninkrijk der hemelen. Daar is
alle kramp verdwenen. In Lu
thers beeld van het gezin is de
openheid en blijheid, de natuur
lijkheid, het leven uit Gods
hand in een vertrouwen zó kin
derlijk, dat het naïef zou zijn
als het niet groots was".
CATECHISANT
Ook heeft Luther het kind weer
gezien als schepsel Gods. Toen hij
zijn eersteling in de armen droeg
zei hij: „Wat een grote zegen van
God is zo'n kind toch. Die lompe
boeren en stijfkoppen zijn deze
zegen eigenlijk niet waard; zij
moesten enkel zwijnen hebben".
Het kind was in de middeleeuwen
niet in tel.
Daarom legde Luther er alle na
druk op dat de vaders hun kinde
ren moesten opvoeden in de ken
nis van het christelijk geloof. Voor
de huisvaders schreef hij zijn
■Kleine. Catechismus, opdat ze de
hoofdpunten van deheilsleer ge
makkelijke zouden., verstaan en aan
.flQCff gftv? n_,
Zelf bleef Luther zich mét zijn
kinderen altijd als catechisant be
schouwen. Met Hans en Magdalena
nam hij dagelijks een stukje
van de Kleine Catechismus door.
Bekend is zijn opmerking: „Ik ben
een doctor. Toch doe ik als een
kind.'Ik lees en spreek van woord
tot woord 's morgens en als ik er
tijd voor heb, het Onze Vader, de
tien geboden, de geloofsbelijdenis,
de psalmen; maar ik ben nog lang
niet zover als ik zou willen zijn en
daarom moet ik een kind en een
catechisant blijven zolang ik leef".
Mensheid 'in wording, door
William Howells. Uitgave C. de
Boer Jr./Paul Brand, Hilversum.
Prof. Howells, hoogleraar aan de
beroemde Harvarduniversiteit, is
ongetwijfeld een geleerd man. Wat
dat betreft is het niet vreemd dat
een Nederlandse uitgever bereid is
gevonden een vertaling van een
van zijn boeken in dit geval
„Mankind in the Making" op de
markt te brengen. In het boek
geeft de schrijver aldus de uit
gever een helder en veelomvat
tend beeld van het evolutionaire
proces waardoor de mens tot mens
geworden is. Nu kan men het met
prof. Howells die overigens een
religieus man wil zijn oneens
zijn over zijn theorieën, dat neemt
niet weg dat hij eCn bijzonder
boeiend boek heeft geschreven. De
vraag is echter of het de schrijver
'gelukt i's ë'rtö'é" bij te dragen '„dé
mens in perspectief te brengen,
want de moraal ervan is dat zijn
wortels lang en diep zijn".
Zij vonden het geheim, door V.
Raymond Edman. Uitgave Het
Zoeklicht, Driebergen.
Wij zijn een beetje beducht ge
worden voor bekeringsgeschiede
nissen. De piëtistische geest past
niet bij veler nuchtere en kritische
(Van onze kerkredactie)
Onlangs is het tweede deel
verschenen van de theologische
catalogus, die de boekhandel W.
ten Have te Amsterdam uitgeeft.
Met de uitgave van deze jaar
lijks verschijnende systemati
sche bibliografie op het gebied
van de theologie heeft deze
boekhandel alle theologen en
theologisch geïnteresseerden aan
zich verplicht.
de samensteller ook aandacht be
steed heeft aan de randgebieden
van de theologische wetenschap.
De inhoudsopgave bevat bij voor
beeld óok rubrieken als christen
dom en communisme, christelijke
anthropologic, pedagogiek, beel
dende kunst, muziek en letterkun
de.
Uiteraard is het ondoenlijk om
in een catalogus van pocket-for
maat de .hele zee van binnenlandse
en buitenlandse theologische litte
ratuur in te dijken. Toch is men er
toed in geslaagd een opgaaf te
oen van die werken, die op het
moment in diskussie zijn.
Wilt u bij voorbeeld even zien
wat de meest recente litteratuur i3
over het tweede Vatikaanse conci
lie? Twee en twintig titels staan
tot uw beschikking in prijs varië
rend van 1.25 (het prismaboek
van de predikanten Besselaar en
Spoelstra» tot ƒ29,40 (een docu
mentair Duits fotoboek van Anton
Kochs
instelling. Maar bij het lezen i
deze twintig vérhalen over levens
die werden vernieuwd door
aanraking van de Geest Gods zijnj
wij toch wel tot de ontdekkinj
gekomen, dat buitensluiting
dergelijke ervaringen een funda
mentele verarming van het leven
kan betekenen. De belijdenis van
de vernieuwende uitwerking der
Goddelijke „inmenging" in het
menselijke bestaan, dat door God
tot léven wordt gewekt, dient toch
een aspect van ons geloof te zijn,
Wie niet opnieuw wordt geborei
kan het Rijk niet zien. Dit eer
dige boekje maakt jaloers
ook verwachtend.
Dp Nederlander uiterlijk cn i:
lijk, door prof. dr. A. Chorus
Uitgave A. W. Sijthoff, Leiden, j
De directeur van het Psycholoi
gisch Instituut te Leiden geeft it
deze populaire studie antwoord o]
een menigte vragen die soms op di
wonderlijkste manier beantwoori
worden door leken. Hij beschrijf
de uiterlijke kenmerken van Frie
zen en Brabanders en verklaar
wat de gemeenschappelijke karak
tertrekken van de bevolkingsgrot
pen zijn. Daarnaast geeft hij tel
kens aan, waarin wij ons als vol
ondersche den van de ons omriti
gende volkeren. Een populair boe
in de goede zin.
De zoon vau Ben Hur, door Rogi
Bourgeon. Uitgave W. van Hoi
ve, 's-Gravenhage.
De Franse auteur Bourgec
heeft" het verhaal van de Joodi
koopman, over wie Lewis Wallai
zijn wereldberoemde roman Bi
Hur heeft geschreven, verder ve
teld. Het speelt zich af na de do(
van Jezus, dus in de tijd van
eerste Christengemeenten, Bi
Hur wordt de geestelijke leid
van de eerste Christenen in h
Romte van Nero. Meer dan e
roman alleen, heeft Bourgeon
beeld geschapen van de gebeurl
nissen rondom de volgelingen v,
Jezus in de eerste eeuw van on
iaartelling.
Engeland heeft weer de aandacht op zich geves
tigd - Averechtse uitwerking in Parijs en Bonn -
Wachten op 3 november - Rhodesië aroot probleem
TAE nieuwe Britse regering
heeft ia de afgelopen week
nogal van zich doen spreken. De
invoerheffing van circa 15 pc».,
die voor alle landen geldt, kwam
vooral in de landen van de FEO
hard aan. Ook in ons land begint
men zich meer en meer te reali
seren. hoe nadelig de gevolgen
kunnen zijn. als de tijdelijke
maatregel van Labour de neiging
krijgt, blijvend te worden.
De export van de Verenigde
Staten wordt iets minder liaru
getroffen, maar dat neemt niet
weg. dat men daar meer begrip
heeft voor de moeilijkheden VMi
Engeland. Men waardeer; ir.
Amerika, dat de maatregelen
geen discriminerend karaktc
hebben en men hoopt, dat zij
sne! en doeltreffend zullen wer
ken. Of er tegenmaatregelen ge
nomen zullen worden, dient nog
le worden afgewacht. De moge
lijkheid bestaat, dat Parijs en
Bonn wat dichter naar elkaar
gedreven worden, nu de Labour-
rogering enkele prestige-projec-
tcn van haar voorgangster op de
helling heeft gezet, zoals bouw
van het Concorde-parsae'ers-
Araalvhegtuig door Engeland en
frankrijk gezamenliik en de aan
leg van een tunnel onderhet
Wat de Concorde betreft: van
Duitse zijde heeft men de woe
dende Fransen al laten weten,
dat de mogelijkheid onderzocht
zal worden, of de Duitsers de
plaats van de Britten kunnen in-
Frankrijk
Het is wellicht niet de bedoe
ling van de Britse regering ge
weest. Frankrijk te vernederen
en het weren van Engeland uit
de E.E..G in januari van het
vorig Jaar betaald te zetten. Zou
het wel zo zijn geweest, dat heeft
zij zich vergist. Want een maat
regel als die welke deze week
werd genomen, is slechts koren
op de molen van generaal De
Gaulle. Het is nu zelfs de vraag,
of er nog sprake kan zijn van
deelneming van Engeland aan de
besprekingen over de politieke
toekomst van Europa. Voordat de
Britse invoerheffing en andere
maatregelen bekend werden ge
maakt had het ultimatum van de
Franse president al voor de nodi
ge consternatie gezorgd. Toen
meende men nog reden te heb
ben om zijn dreigement met een
korreltje zout te mogen nemen.
Ook de Duitsers dachten, dat zij
nog wel wat speelruimte zouden
hebben en dat De Gaulle zien
nog wel zou bedenken. Na de
drastische Britse stappen is ech
ter ook Bonn in verlegenheid
gebracht.
De Franse president begrijpt
dit en het ligt voor de hand, dat
men in Parijs in de komende
weken met steeds meer nadruk
zal verklaren, dat Frankrijk In
derdaad uit de F.EG zal treden,
als het gemeenschappelijke land
bouwbeleid niet voor het eind
van het jaar wordt geregeld.
Europeaan
Het Franse dreigement drukt
zwaar op de Europese gemeen
schap. Dat was ook merkbaar
op de bijeenkomst, die donderdag
iL in het Hiltonhotel te Rotter-
lam was belegd door de Euro-
oese beweging in Nederland. De
moeilijkheden, die zich in he'
Europa van de Zes opstapelen
brachten minister Andriessen to'
de verzuchting: ..Hadden wc
maar ideale Europese burgers"
Hij voegde er aan toe. deze idea
'e Europeaan de volgende eigen
schappen te hebben toebedacht
le bescheidenheid van de Luxem
xurger, de punctualiteit van de
Italiaan, de nederigheid van de
Fransman, de logica van de Bel?
en (als laatste) de tact van di
Nederlander. De minisiter hield
',ich ook bezig met de ..schade
lijke en vervelende" Britse in
voerheffing van 15 procent. Hij
meent, dat het zakenleven in Ne
derland er door zal worden ge
schaad. maar dat ook de Britten
er door getroffen zullen worden.
Prof. Andriessen vroeg echter
jok aandacht voor een feit. waar-
ip volgens hem te weinig wordt
<elet en dat niettemin van groot
>elang is. De Labourregering
Premier Wilson, de man die
deze week met name de landen
van de E.E.G. een onprettige
verassing bezorgde.
neeft getoond te zien, waar op
lange termijn voor Engeland het
knelpunt zit. Zij meent terecht
aldus de bewindsman dat de
inkomenspolitiek moet worden
afgestemd op de produktiviteit.
Is de invoerheffing dus werke
lijk als tijdelijk bedoeld, dan kan
er wellicht nog iets goeds voort-
Komen uit de krasse Britse maat
regel.
Liberalen
Intussen ziet premier Wilson,
die de onrustige linkerzijde van
zijn partij in zijn even omvang
rijke als heterogene kabinet aan
haar trekken liet komen, zich
geconfronteerd met oppositie van
rechts. Onder aanvoering van
Woodrow Wyatt lanceren enkele
Labourpolilici het denkoeeld van
^en coalitie met de liberalen
Wyatt. een krantenmagnaat en
oublicist. die in het Lagerhuis als
:en originele en brutale vragen-
;teller bekend staat, is bij het
Jitdelen van de ministers-posten
blijkbaar gepasseerd hoewel hij
'eel grotere capaciteiten heeft
ian vele nieuwe min'sters. Vol
gens Wyatt moet Wilson zijn
oornemen tot hernieuwde natio
nalisering van de staalindustrie
opgeven en met de liberalen
gaan samenwerken om een be
hoorlijke meerderheid in het par
lement te krijgen. Wyatt be
treurt. dat socialisten en liberalen
voor de verkiezingen geen af
spraak hebben gemaakt.
Ook andere vooraanstaande so
cialisten hebben zich in deze zin
uitgelaten. Wilson voelt er echter
niets voor. Hij heeft de slechte
ervaringen uit 1929 nog niet ver
geten. Bovendien zou de linker
vleugel zich fel tegen een derge
lijke coalitie verzetten.
Verkiezingen
Op het ogenblik, dat de Britst
invoerheffing bekend werd ge
maakt bevond Patrick Gordon
Walker, de Britse minister vart
buitenlandse zaken, zich in Wash
ington voor besprekingen met de
Amerikaanse regering. Wellicht
verklaart zijn aanwezigheid de
milde reactie van de Verenigde
Staten op de Britse beperkende
maatregelen. Men heeft in Wash
ington een voorlopige indruk
kunnen opdoen van het stand-
Dunt. dat de nieuwe regering te
Londen inneemt met betrekking
tot de voornaamste wereldpro
blemen. Walker heeft zijn Arrxe-
rucaanse collega verteld, hoe La
bour denkt over de Navo. de mul
tilaterale kernmacht, de ontwik-
keiineen in de Sowjetunie. in
Oost-Europa en in Zuidoost-Azio.
De Amerikaanse min:ster Rusk
heeft vnn zijn kant slechts eer»
toelichting kunnen geven op d«
Amerikaanse politiek, zoals di"
voorlopig nog zal worden voort-
Zodra de presidentsverkiezin
gen van 3 november a.s. achter
de rug zijn en het vaststaat, dat
Johnson nog vier jaar in het
Witte Huis zal zetelen, zal er
wellicht op enkele punten sprake
kunnen zijn van een ombuiging
van het beleid van de Ver. St~-
tefi./ Dan zal Walker samen met
premier Wilson naar Washington
gaan om spijkers met koppen te
Problemen
Moeilijkheden heeft Engeland
intussen met name in Maleisië en
Tt'nodesië 'het vroegere Zuid-
Rhodesië). In Maleisië zijn weer
nieuwe groepen Indonesische in
filtranten geland. Deze landingen
hebben de nieuwe Britse rege
ring meteen weer met de neus
gedrukt op een probleem, dat
steeds ernstiger vormen kan aan
nemen. Veel kan in dit verband
afhanggn. van de ontwikkelingen,
welke zich in Indonesië zullen
voordoen. Britse bladen melden,
dat president Soekarno spoedig
zal aftreden. Er zou thans een
strijd om de opvolging aan de
gang zijn, waarv. n Soekarno de
uitkomst zou willen afwachten,
•oordat hij naar zijn land terug
keert. Hoewel de situatie in Rho
desië minder dreigend is, plaatst
zii Engeland wel voor een enorm
probleem. Wanneer de blanke
minderheid, die in dit Afrikaanse
land aan het bewind is. eigen
machtig de onafhankelijkheid van
Rhodesië uitroept, kunnen moei
lijkheden niet uitblijven
Engeland is in laatste in-
-tantle verantwoorden ik voor d<
toekomst van dit gebied, dat oj
het ogenblik slechts binnen!'nd;
zelfbestuur heeft. Als Engelanc
niet ingrijpt zullen verschillend!
Afrikaanse landen zich welli-h
geroepen voelen, in actie te ko
men. Het is dan ook te hopen
dat de blanke regeerders vai
Rhodesië niet zo ver laten ko
