IJsland
levert
niet
alleen
depressies,
ook 400
walvissen
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 10 OKTOBER 1964
IJslandse klederdracht. Alléén voor de fol
klore op het plaatje, want in werkelijkheid
wordt deze kleding vrijwel nergens op het
eiland gedragen.
Grillige rotsformaties markeren het landschap, dat op vele plaat
sen nog onbetreden gebied is.
"JE ZEGGEN WEL, dat
IJsland bekend werd
door de weerberichten.
""^Depressies lijken altijd
van ons land te komen,
lacht de blonde gidse
DENHelga. Velen denken, als
zij over IJsland spreken,
aan een koude en ver
laten berg bedekt met
sneeuw en ijs, midden in
de oceaan. Maar dat is
te een fabel, die wij graag
ver de wereld git helpen.
Goed, IJsland hééft z'n
(gletsjers. Een stukofveer-
blJ tig, waarvan de Vatnajö-
kull de grootste is: even
als Corsica. En 's
winters valt er ook
sneeuw. Maar dank zij
de warme golfstroom is
jhet klimaat er aanzienlijk
warmer dan in vele andere
Europese landen: 11 gra
den gemiddeld in de
zomermaanden en -1
graad 's winters.
Er is geen IJslander, die
kou hoeft te lijden. Wat
niet in de laatste plaats te
danken is aan de vele
honderden geysers.Warm
waterbronnen, die op vrij
wel het hele eiland de
privé-kachel overbodig
maken. Zó uit de grond
gaat het water van rond
100 graden Celsius via
buizen naar de radiatoren
van woningen en kanto
ren. Gratis.
Reykjavik: capitool van een
180.000 inwoners tellend eiland,
dat driemaal zo groot is als Ne
derland. Uit de lucht gezien niet
neer dan een verzameling
"^bouwplaathuisjes. Losstaand en
geverfd in frisse kleuren. Zelfs
de daken, die de stad van boven
le aanblik van een schilderspa-
et geven: de bewoners lijken al
mn artistieke kwaliteiten te
'lebben aangewend om hun wo
ning een zo fris mogelijk uiter
lijk te geven.
Dat kan ook vrij gemakkelijk,
want vele woningen zijn van
Plaatijzer gebouwd. Ook kerken.
'Set is op IJsland het goedkoop
ste bouwmateriaal. Hout is duur
_op het ruige en rotsachtige
eiland. Evenals baksteen, dat
[van ver over zee moet komen,
want de bescheiden cement-in-
dustrie kan niet voldoende leve
ren om het hele eiland te voor
zien.
In Reykjavik leeft bijna de
lelft van de hele eiland-bevol-
'king. Een kleine 80.000 mensen
wonen en werken er. Voor het
n^ol grootste deel zijn zij werkzaam
e de visserij en de visverwer-
omb tende industrie. In de zee heeft
nmj Island zijn goudmijn gevonden.
SpeiVis vormt de kurk waar de hele
economie van het geïsoleerde
Heiland op drijft. Ruim 95 procent
igen an de export neemt de „visin-
keit iustrie" voor haar rekening,
ituu:
Tuni. Zonder vis zonder die 600
s eemiijoen kilo kabeljauw, die
*00-000 kantjes haring en 400
«walvissen jaarlijks zou het
eiland onbewoond zijn gebleven.
Een vloot van een kleine 800
vissersschepen en een vijftigtal
diepzee-trawlers is dag en nacht
op zee om het eiland drijvende
te houden. En dat lukt aardig.
Het welvaartspeil is vooral de
laatste jaren aanzienlijk geste
gen.
gelezen en voorgelezen. Nog in
de oude IJslandse taal, die allang
niet meer gesproken wordt.
WELKOM
Vis voor de export. Vis ook op
tafel: ze vormt op IJsland het
nationale gerecht. Dat merkt
iedere buitenlander, die het lu
xueuze Saga-hotel aan de rand
van de luchthaven van Reykja
vik bezoekt. Proef de IJslandse
gerechten en u zult terugkomen,
zegt de gastheer, terwijl hij met
de nauwgezetheid van de culi
nair genieter een lunch samen
stelt. Feestelijk gegarneerde
schotels komen op tafel. Met
,,hardfiskur" (gedroogde kabel
jauw voor de fijnproevers), „sil-
darrettir" (visschotels met ha
ring, kreeft en kaviaar) en
„skyr" (een eenvoudig dessert
van melk, room en suiker).
Het is een exclusief en voed
zaam welkom voor de buitenlan
der. Een eerste kennismaking
met een land dat eigenlijk ge
heel buiten de Europese sfeer,
valt. Een land, waar de natuur
nog ongerept is, waar men tien
tallen kilometers kan dwalen
zonder een mens tegen te komen,
waar ponies en schapen in gro
te aantallen de vlaktes bevolken,
waar werkende vulkanen hun
vuur en donkere aswolken uit
spuwen. Een ruig land van rot
sen en bergen, van fjorden en
hier en daar een klein dorp.
Een land, dat zijn stempel
heeft gezet op zijn bewoners:
een rustig volk. stoer, nuchter en
een tikkeltje melancholiek. Trots
ook. Op hun IJsland, met de
historie waarvan zij nauw ver
bonden zijn. Vrijwel iedere IJs
lander kent de namen van zijn
voorouders tot in de dertiende
eeuw terug en 's avonds worden
in menige huiskamer nog de
oude sagen van eeuwen geleden
Ruig is het landschap, dat voor
een groot gedeelte uit lava-vlaktes
bestaat. Duidelijk is op de foto de
witte damp van de geysers te zien.
TROTS
Hun land gaat hun boven alles.
Vaderlandse trots is geen enkele
IJslander vreemd. Vraag nooit of
zijn taal dezelfde is als de Scan
dinavische. We hebben onze
eigen taal, die misschien voor de
buitenstaander lijkt op" het
Zweeds, Noors en Deens, maar in
feite een heel aparte taal is,
antwoorden ze trots... De Skan-
dinaviërs kunnen wij nauwelijks
verstaan.
Dit ondanks het feit dat het
eiland steeds zeer nauwe banden
heeft gehad met de Scandinavi
sche landen. Het laatst was het
eiland verbonden aan Denemar
ken, waarvan het op 17 juni 1944
werd losgemaakt. Een dag, die
elk jaar uitbundig wordt ge
vierd: in Reykjavik worden dan
grote feesten georganiseerd.
ISOLEMENT
Onafhankelijkheid ondanks
afhankelijkheid. IJsland is door
de eeuwen heen een stevig geïso
leerd eiland geweest, dat afhan
kelijk was (en nog is) van in
voer uit andere landen (met de
visexport wordt de balans in
evenwicht gehouden). Dat de
oceaan eromheen daarbij een
grote handicap vormt, is duide
lijk. Het dichtst ligt het eiland
nog bij het onherbergzame
Groenland (280 km), de Faröer-
eilanden liggen 400 km ver en
Schotland 800 km.
Ondanks die 'geïsoleerdheid
echter hebben militaire strate
gen het belang van het eiland
ingezien. Het vormt een belang
rijke schakel tussen Amerika en
Europa. Zowel waar het de zee
verbindingen als het verkeer
door de lucht betreft. Daarom
waren de Britten en Amerikanen
er onmiddellijk bij toen de
tweede wereldoorlog uitbrak: al
in 1940 vestigde Engeland er
een militaire basis, die een jaar
Twee voorwaarden stelde IJs
land daarvoor: in de eerste
plaats moesten beide landen de
onafhankelijkheid en soevereini
teit van IJsland erkennen en
bovendien moesten zij beloven,
dat zij aan het einde van de
oorlog hun troepen zouden te
rugtrekken.
De Amerikanen zijn echter ge
bleven, ook na de oorlog. Want
ook de NAVO-leiding zag het
belang van het eiland in. Als
bondgenoot in de verdragsorga
nisatie stemde het inmiddels on
afhankelijk geworden IJsland er
in toe de Amerikaanse troepen
(lucht- en zeemacht) te huisves
ten op de basis Keflavik, vijftig
kilometer ten zuiden van de
hoofdstad.
WRIJVING
Drieduizend man zijn er thans
gelegerd. Het verlenen van die
gastvrijheid is het enige waar
mee IJsland deelneemt aan de
NAVO. Het. land, dat zelf geen
leger heeft, betaalt er verder
geen cent voor. Maar een basis
midden in de oceaan is voor de
NAVO-partners al van zodanig
belang, dat verder niets wordt
gevraagd.
Overigens wekt de aanwezig
heid van de Amerikaanse mili
tairen bij de IJslandse bevol
king, ondanks de gewenning van
twintig jaar, hier en daar nog
steeds weerstanden op. Hoewel
de politieke partijen (waarvan
de socialisten de grote meerder
heid vormen) voor 85 procent
voor de legering zijn, denkt de
IJslander zelf dikwijls anders
over het verlenen van de gast
vrijheid. Verscheidene malen
al zijn wrijvingen ontstaan tus
sen IJslanders en Amerikanen.
Meestal echter waren ze niet van
ernstige aard.
Om onregelmatigheden tussen
soldaten en eilandbewoners zo
veel mogelijk te voorkomen,
krijgt ieder militair, zodra hij op
IJsland arriveert, strenge in
structies van zijn commandant.
Daarin wordt er op gewezen, dat
de Amerikaan gast is op het
eiland en zich dient te gedragen
als ambassadeur van zijn land.
Deze voorzorgsmaatregel heeft
ertoe geleid dat de situatie de
laatste jaren aanzienlijk is ver
beterd.
TOERISME
De Amerikanen zijn overigens
niet de enige buitenlanders, die
het eiland te gast krijgt. Hoewel
het nog helemaal in de kinder
schoenen staat, neemt het toeris
me ieder jaar toe. Het afgelopen
jaar brachten 20.000 toeristen
een bezoek aan het eiland vlak
onder de poolcirkel.
Het grootste deel daarvan
werd er gebracht door de Loft-
leidir, een van de twee IJslandse
luchtvaartmaatschappijen (de
andere: Icelandair, die in tegen
stelling tot Loftleidir alleen op
de Europese lijnen vliegt). Niet
voor niets noemt men de maat
schappij op het eiland wel eens
schertsend de meest effectieve
V.V.V. In het zomerseizoen bren
gen de DC-6b's en de reuze-
Canadairs (160 zitplaatsen) da
gelijks enkele honderden buiten
landers op het eiland.
Amerikanen en Europeanen.
De maatschappij onderhoudt na
melijk lijndiensten tussen ver
scheidene Europese steden (w.o.
Amsterdam) en New York, dien
sten, die alle via Reykjavik wor
den gevlogen.
En van de tussenlanding op
het eiland maken velen gebruik
om enkele dagen het land in te
trekken.
De IJslandse regering ver
wacht dat het aantal toeristen de
komende jaren aanzienlijk zal
stijgen, wat samenhangt met de
populariteit, die Loftleidir ge
niet in Europa zowel als in Ame
rika. Door aanzienlijk lagere ta
rieven te berekenen dan de an
dere luchtvaartmaatschappijen
op de noordatlantische route
(een verschil van enkele honder
den guldens) trekt zij ieder jaar
méér passagiers. Mensen, die
graag gebruik maken van de
felle concurrentiestrijd tussen de
maatschappijen.
In deze strijd is de IJslandse
onderneming een geduchte te
genstander gebleken van haar
grote Europese en Amerikaanse
broers omdat zij niet is aangeslo
ten bij de IATA, de internationa
le organisatie voor de burger
luchtvaart, die de tarieven be-
ONWERKELIJK
Wie het eiland aanvliegt, komt
al in de lucht in die aparte sfeer,
die het eiland zo kenmerkt. Het
zal de zomer-~bezoeker, die 's
avonds laat aankomt, vreemd
aandoen de zon nog te zien
schijnen. Hij ziet dan IJsland op
z'n best: in de tijd dat de dag
bijna onmerkbaar in de nacht
overgaat. Drie maanden van het
jaar wordt het op IJsland niet
donker. Een lichte schemering,
die de onwerkelijke sluier legt
over de nacht, is het enige, dat
er op wijst dat de dag geëindigd
is. De buitenlander zal het moei
lijk vallen op de normale tijd 's
avonds zijn hotelkamer op te
zoeken.
Trouwens, ook de IJslander
leeft 's zomers anders dan in de
negen donkere maanden (waarin
tijdens de winter de zon in het
geheel niet boven de horizon
uitkomt). Stil is het er 's nachts
in de lichte maanden nooit. De
verlatenheid, die de winter
maanden zo kenmerkt, is 's zo
mers verdwenen en midden in
de nacht kan men in de straten
van Reykjavik nog wandelaars
aantreffen.
PARADIJS
Voor de geoloog is IJsland een
ideaal land, een paradijs, waarin
hij alles vindt waarover in zijn
studieboeken wordt geschreven:
uitgestrekte lava-vlakten en ijs
velden, vulkanen (IJsland heeft
er meer dan enig ander land) en
merkwaardige rotsformaties.
Bergen zijn er ook. De hoogste:
IJsland staat zeker niet op de
wereldranglijst als één der be
langrijkste wolleveranciers (ioals
b.v. de niet zo veraf gelegen He-
briden met hun Harris Tweed),
maar toch schenken ook de krom-
gehoornde schapen van het IJs
landse binnenland hun vacht aan
een uitstekende wolsoort.
de ruim 2100 meter hoge Hvan-
nadalshükur.
Maar het meest bekend werd
IJsland door zijn zevenhonderd
warmwaterbronnen en geysers.
Met die laatste maakt de bezoe
ker al direct kennis in Reykja
vik. Want zelfs midden in de
stad spuit het hete water om
hoog. Spectaculair zijn deze
bronnen echter niet, vrijwel al
het hete water wordt direct in
buizengeleid en slechts een
klein restant spuit in witte ne
velwolken omhoog.
Dat hete water gebruikt IJs-
Reykjavik: capitool van het
180.000 inwoners lellend eiland.
Een vriendelijk stadje, fraai ge
legen aan een grote baai, die een
natuurlijke haven vormt.
land eigenlijk voor alles. Voor
de verwarming van huizen en
kantoren, voor de kassen (waar
men subtropische groenten en
fruit kweekt) én voor de zwem
baden, openluchtbaden, die het
gehele jaar open zijn.
De IJslander maakt er graag
en veel gebruik van. Het is een
geliefde plaats voor het maken
van afspraken. Menig zakenman
ontvangt hier zijn relaties, dik
wijls al 's morgens vroeg. Nie
mand op het eiland, die zich
daarover verbaast.
En wat de vulkanen betreft:
IJsland is er mee vertrouwd ge
raakt. Zelfs met de erupties.
Drie jaar geleden was er nog een
enorme uitbarsting, die wereld
nieuws werd.
Het rode vuur, dat de grond
wordt uitgebraakt, is op vele
plaatsen te zien. Sinds vorig jaar
heeft het eiland er zelfs een
splinternieuwe vulkaan bij. Vlak
aan de kust bij Reykjavik ont
stond spontaan een nieuw eiland
met een vulkaan. Een attractie,
die de vliegers hun passagiers
elke vlucht opnieuw laten zien,
door er een speciaal rondje over
heen te maken.
WELVAART
IJsland, het eiland van water
en vuur. Voor de meeste Euro
peanen onbekend gebied, een
eiland dat meestal alleen van
naam wordt gekend èn van de
weerberichten. Zijn isolement
door de oceaan laat geen massale
toeristenstroom toe.
De IJslander leeft in een eigen
wereld, die ongerept is gebleven
als weinig andere gebieden in
Europa. Geïsoleerd, maar met
een open oog op de wereld. IJs-
hutten zal men er niet vinden.
Wél een moderne samenleving
en een flinke mate van welvaart.
Het aantal van 25.000 (links rij
dende) auto's is er maar één
bewijs van. Op verschillende
Dlaatsen in de hoofdstad wordt
gebouwd aan hoge moderne flat
gebouwen en het luxueuze Saga
hotel is een toonbeeld van het
modernste op het gebied van de
architectuur.
Niet zonder trots zal men
de bezoeker vertellen, dat er
op het eiland niemand is, die
armoede kent Die tijd is
voorbij: IJsland is hard op
weg een welvarende natie te
worden.
