Vasarely's ,vernieuwing'
Liederen uit het
Ghetto
Presidentsverkiezingen
TEGENSTROOM
IS EEN
TERUGGRIJPEN
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 12 SEPTEMBER 1964
OPTISCHE GRAPJES (MET BAARD) DOEN OGEN PIJN
Constructivisme borduurt voort op
verouderde reclametechnieken
DLIJKENS het voorwoord in
de catalogus is de leiding van
het Haags Gemeentemuseum
„dubbel blij", het abstract con-
igtructivistisch werk van Victor
Vasarely te kunnen tonen. Ke
dcnen: Vasarely „hangt" nu in
het museum dat een uitgebre'
de collectie bezit van Mondr»
De6t|aan, in wie dc Frnns-Hongaai
jse kunstenaa: ro'itste voor
ganger ziet, i 's orada
hij zich vet L alsook
n der volgens het ten c'cide een
n 29 voortrekker is. liet aantal be
C h zoekers dat op grond van deze
Phi'! het v0,le p0ud aan
museale blijheid-in-duplo zal
eo" smaken, lijkt ons aan de be-
scheiden kant te zullen blijven,
Tb4*Want al te veel van Vasarely's
KdJ zindelijke verstandswerk laat de
4 beschouwer onberoerd.
,mfl, De merkwaardigheid doet zich
doorvoor, dat Vasarely's denkpatroon
7gemakkelijker is te reconstrueren
uit zijn antecedenten en pubüca-
nh7 'ties dan aan de hand van zijn
ThR. igeometrische maaksels. Bij ver-
■n nuigdijking wekt het al aanstonds
bevreemding dat deze mathema-
Tf8ficus ZO vaak de behoefte heeft.
Hïnr PP een wijze die veeleer de niet
veJ Kxa ct-denkende mens eigen is.
Toch een aanduiding dat alle
meetkundige figuren Vasarely zelf
onvoldoende ..uitlaat'' bieden? Of
er. ondanks het volharden bij
1 verstandelijke kunst terdege spra-
*^'ke van gespletenheid der geeste-
en lijke constructie? Wij willen een
T*3 en ander pogen na te gaan.
digde structuren'' zijn aange
bracht. Door er langs te lopen,
ontstaat de illusie van vormver
andering en beweging. Maar daar-
allen
Reclametechniek
zich bij den voortduur vernieuwt.
Zrlf hoeft de kunstenaar in een
van zijn vele publicaties gezegd:
„Iedere geest, die liet volhouden
van een toestand of het terugval
len op een zekere positie predikt,
schiet tekort". Wel, de zogenaam
de vernieuwing (het toevoegen van
de derde dimensie, bijv. een zo
danige constructie van witte en
zwarte vlakken dat dez<
of een holte
het gebruik van kleuren
meer dan regelrecht teruggrijpen
op wat is geweest.
Vasarely allerminst
voortrekker.
Wie kent niet het van vóór 1955
daterende blikvangertje in linge
riewinkels: een ..bewegelijke",
met corsét en b h. uitgeruste da
me. die zich, afhankelijk van ons
oogpunt, van voren of van achte
ren laat bekijken? En zijn de van
beeld veranderende prenten, die
als reclame aan kinderen worden
uitgedeeld, niet van nog oudere
en afdoende, dat het een soort
kinomatografisch grapje is. afge
keken van de eerste bewegende
filmtrommel. Mogen wij er dan
aan herinneren, dat Ferdinand Pla
teau in 1829 te Brussel de eerste
was. die deze illusie wist te reali-
In eigen vlees
Ten slotte nog diteen van de
zeer vele genoteerde uitspraken
van Victor Vasarely (die zich
overigens veelvuldig en weinig
des mathematicus' tegenspreekt),
is ons uit het hart gegrepen. In
1957 schreef hij in zijn dagboek:
„In de oudheid bouwden de
besten en de meesterwerken
bleven bewaard. Sedert de acht
tiende eeuw in een steeds
sneller wordend tempo zijn
het de middelmatigsten die
voortleven op de pleinen, op de
frontons van de gebouwen en op
de muren; de beroemdheden
van. het ogenblik, de helden van
de modede lievelingen van de
capricieuze elite. De kriteria,
gesteld aan het handwerk en
aan de meester, zouden in ere
moeten worden hersteld en de
kunst zou gezuiverd moeten wor
den van de symbiose amateur
kunstenaar."
VEELZIJDIGE VIRTUOOS VAN HET WOORD
Nieuwe sprankelende roman van auteur,
die morgen zeventig jaar wordt
keer. In de boekenafdeling van één der grote waren
huizen van Canada's hoofdstad Ottawa lag tussen de hon
derden werken van andere schrijvers dat ene, nogal
grauw uitgevoerde pocketboek: Three Time-Plays, door
J. B. Priestley. Een aanzienlijk aantal uren later, na stug
en geïnteresseerd doorlezen, sloegen we dat boek dicht.
Wij waren voorgoed Priestley-fan geworden.
Jack Boynton Priestley, de Britse auteur, radiospre
ker, toneelschrijver en essayist, werd voor ons één der
meest bewonderde representanten van de Angelsaksische
literatuur in de jaren, die volgden op die eerste kennis
making in Ottawa.
Deze veelzijdige virtuoos van ven van de zgn. moderne litera-
het woord wordt morgen zeven- tuur. die zo nodig de meps let-
tig jaar. Een leeftijd, die voor de terlijk en figuurlijk moet uitkle-
doorsneemens van heden vijf ja- den
lang genieten van pensioen
volle rust betekent. Maar r
Priestley: „Als ik op een baa
met pensioen uitgeweest was, zo
ik (geprobeerd hebben carrière 1
het vereiste doel te be
den. waarnaar wij allen zoeken.
Ik behoor niet tot die schrijvers",
stelt Priestley met nadruk vast
in het tweede deel van Margin
Released.
Yorkshire.
in zijn boek Margin Released, een ^ersitciten
zeer lezenswaardige autobiografie, Sir Michael and Sir George
die niet zo lang geleden bij Wil- lezing van vele hedendaagse nu
Ham Heineman in Londen het dernen, als een verfrissend bad.
licht zag.
Nieuwe roman Autob.ografie
Zoals hij in zijn latere jaren
fel kan ageren tegen alles wat
Van Priestley moet men geen leeghoofdig en pompeus is in voor
tot in de diepste zwartgalligheid aanstaande posities, zo keert hij
gravende zielkundige afwijkingen zich ook .tegen de „pompous as-
en narigheden verwachten. Zijn ses", die vele hogere officieren in
figuren hebben misschien wel pro- hef. Britse leger waren, en felle
ir ze zijn normale
vandaag, zonder per-
absurde conflicten.
kritiek klinkt door in zijn beschrij
ving van zijn oorlogservaringen.
In de loopgraven van Frankrijk
werd de jonge Priestley
gewond en voor herstel keerde hij
naar Engeland terug. Weer nam
hij deel aan de strijd <„d» reus-
achtige. moordzuchtige oöfcnbare
dwaasheid") om n het eroegë
voorjaar van 1919 gedemobiliseerd
rn rfat hit ak Eerder wezen wij op het auto- tc worden. „De reuzensptinkha»
bitaa z^entiK&rice no* lane met biografische Margin Released. ncn. die mijn 44 jaar hadden ver-
n haf P,rKn ,ifnJhr 11 vers- dat «venal» de nieuwe roman bij s]onden. mochten ook mijn oor
carrière fvTret te zijn Schreef hij Heinemann Londen werd uitgege- logsmedailles houden. Ik was blij,
carnere wenst te zijn. scnreei nij vcn Daarin beschrijft Priestley dat nooit meer iemand mij
beid leefden, zoals in ons land
in de 19de eeuw, schiepen zij zich
geen eigen, kenmerkend volkslied.
mengesteld di
en Max Spreclier, met een
voorwoord van Fritz Nötzoldt,
Nieuwe samenstelling en Ne- T j
over van het land. Het Joodse
derlandse vcrtalu.R van Llesbctl, volkslied is het lied van het ghet.
van Weezel. Uitgave N.V. Ar- j0 Van de afgesloten gemeen-
beiderspers, Amsterdam. schap, dat oen eigen volksidioom.
Sk fiwrw wa-irin z'3n leven, zijn schrijverschap en dragen „om door te gaan", ia
hï me! nog tii?7eugdig éla" z,jn ontmoetingen met vele men- haalde de schouders van mijn
ïeritó vatoaShap mïïde iwme sen <onder w«e vele schrijvers slechtzittende burgerjasje op en
geiïjpt vaamanscnap, muae uvme naam). In deze herinnerin- ging door...."
en in glasheldere, meeslepende schriiver heeft Priest-
verteltrant het amusante door^n- «y niet geschroomd ook zijn Ca mere
door Engelse verhaal van twee eigen zwakheden aan zijn lezers
diensten voor de kunst We ene te tonen In Margin Released vin- Pas toen begon de schrijvers-
helemaal en de andeie half ge- d h schaamte, noch cacrière van Jack Boynton Priest-
betrekkelijke
volledige vrij- elkaar beconcurreren, omdat
allebei volkomen dezelfde over
der kunst bestrijken. Aan het ,1,
.1 u„t cir m ae woiscaa
volkstaal.
icti poer.ic
Dit bijzonder interessante boek- voorschijn bracht. Hiermee wordt steeds in de hoek komt.
UJ ,,.,t Koi nii/>i. sla een vallen. Hun dien
venjagende levensgenieter
zijn tegenhanger, de secretaris-
géneraal van Discus is Sir George
Drake, een punctuele, pompeuze,
rechtlijnige ambtenaar, die toch
Ofschoon Vasarely met deze uit
alsook door spraak voor wat bepaalde facet
- izijn expres--- St
Victor Vasarely werd 9 april
1908 te Pecs in Hongarije gebo
ren.. Na de middelbare school ge-
jiplomeerd te hebben verlaten,
^udeerde hij korte tijd medicij-
ien ia Boedapest." De in die tijd staande
iet vernieuwingen veelzijdig ge-
ïjeeteerde kunstwereld, trok ech-
Ur ook de toekomstige genees
heer dusdanig aan, dat hij in de
pongaarse hoofdstad lessen ging
ïacht frolgen aan de Academie Podolini
g en Volkmann en in de jaren 1925-
d op i29 aan de Academie „Muhc-
„Bauhaus" van Boe-
US
eens in eigen vlees snijdt
geen tot 11 oktober in Den Haag
is te zien heeft hij gelijk. He-
r it laas zijn er gemeenten in ons
Atgekeken land. waar stadsversierders in het
bestuurlijk vlak werkzaam zijn.
En wat nu het voortrekkersschap op wie Vasarely's fulminatie (in
betreft, dat geldt Vasarely's zo- toenemende mate) van toepassing
geheten „kinetische" kunst, be- blijkt te zijn; jammer genoeg zon-
it twee met enige -tus- der dat de betrokkenen dit in-
parallel geplaatste me- zien. Maar dat is een ander on-
taalreliëfs of glasplaten, waarop aerwerp.
verschillende „industrieel vervaar- TON HYDRA
ieTevat"vijftig liederen uit Oost- tegelijk aangegeven, wat het ghet-
europese ghetto's en heeft zich de to-lied wel en wat het niet bezingt,
betreft wel moeite genomen om bij de tck-
hij daaro.
ovele jonge altisten trok
.op naar Parijs, hei Mek-
de moderne kunsl. waai
t reclamevak terecht-
gebruiksgrafiek moest
naken. Hier iigt de oorsprong
ran Vasarely's werkwijze: hier
inden wij ook de zekerheid, dat
Ie constructivist in tegensU'-
ing met eigen beweringèn en die
ran anderen omtrent vernieuwin-
en en voortrekkerschap
inKerptaats in teite nimm
heeft
f- breaei
'f' iloed vai
Eerder gedaan
Nadat de nog prille twintigste
euw reeds verscheidene stromin-
en had teweegebracht. raakte
ok het terrein van de reclame-
breder gezien de toegepaste
de optredende vorrn-
[eranderingen. En het was juist
ls-er" b die beginperiode var. Vasaie-
,e,r ï's artistieke ontwikkelingsgang,
ach., fat reclameontwerpers en deco
rateurs gretig overgingen tot het
lebruik van geometrische vor-
nen en styleringen, daarin voor
tegaan door prominente kunste-
een |aars Men denke. voor wat ons
nu pnd betreft, aan figuren als bijv.
£et R. N. Roland Holst. Theo Mol-
e."°" ten boer, Sjollema, en Aart van
ejnig Uoööenourgn.
Menigeen zal zich uit die jaren,
Se' Ie affiches, de handelsmerken.
een postzegels, ex libris of boekoni-
jlagen herinneren. Zeer zeker zal
lit het geval ziin bij nu gepen-
lion eerde huis- en decoratieschil-
ers. die mogelijk nog oude jaar-
jangen Van het bekende „Schil-
ersblad" bewaren. Als zij in de
ueuwe vleugel van het Haags Ge
beentemuseum langs het werk
tan Vasarely gaan om het ever
dat W het uit 1935 dan wel van '63
nen 5 zullen zij zonder twijfel veel
ers Potdekken dat zij reeds in de ja-
ter. twintig voor ogen hebben ge-
lad. Het stylercn met strakke en
{ebogen lijnen: het decoreren met
ie [onstructies van geometrische vor-
'°nt ben. Het was cr alles al. voor-
it Vasarely het als ..nieuw" lan-
boerenliedei
sten in het* JiddisjT'die in het Ne- strijdliederen vindt men er niet
derlands vertaald zijn. ook de maar liederen, die betrekking
muzieknoten te zetten. Terecht, hebben op het zeer speciale leven
want muziek en tekst vormen een m het ghetto: half-religieuze en ce-
onverbrekelijk geheel. Het Jid- remoniele liederen met vaak eer.
disj wordt in het huidige Israël mystieke en filosofische inslag,
niet meer gesproken en wij vre- liederen over het huiselijke leven
zen. dat ook het Jiddisje volks- en over de sociale omstandighe
lied verdwijnen zal voor de nieu- een-
we Israëlische volksliederen in Nu komt dit Joodse volkslied na
het moderne Hebreeuws. Juist tuurlijk niet alleen uit de Oost-
daarom is deze verzameling zo be- europese ghetto's, maar ook uit de
langrijk. En dan is daar het feit. ghetto's van het Oosten (Jemen,
dat de Oosteuropese ghetto's uitge- Irak. Perzië b.v.) en uit dc
roeid zijn en dat deze liederen als Sephardische gemeenschappen in
het ware de tragische overblijfse- Spanje. Marokko, Egypte, Grie
len vormen van wat eens daar kenland. b.v. Ons land. Enge-
)eefde in de ellendigste omstan- land, de U.S.A. leverden weinig
ligheden. zonder vrijheid en zon- bijdragen. En onderzoekingen
rechten. Het merkwaardigste deze volksliedkunst toonden hier
echter. dat waar de omstandig- de prachtigste vondsten.
Maar in dit boekje gaat het al
leen om de Jiddisje volksliederen,
dus uit de Asjkenazische gemeen
schappen. waar het Jiddisj gespro
ken werd. deze taal.
typisch mengsel is v
Slavisch, Aramees
breeuws. iVindt men hier niet de ongenoegen
uittocht der Joden terug?). Men
heeft zorgvuldig die liederen uit
gezocht. die een beeld gevi
ley. Zijn Brief Dive
door dc kritiek vriendelijk ont
vangen, maar het boek met im-
in pressies werd slecht verkocht. In
1922 gaf hij een regelmatig inko
men in een onderwijsfunctie in
Cambridge op en vestigde zich
ijrv als „free lance" in Londen.
JJ» Hij schreef kritieken, artikelen,
essays, korte verhalen en bleef
in leven. Hij ontmoette tientallen
IE schrijvers. Shaw. Wells. Walpole,
Belloc en hij werkte dag en nacht,
terwijl zijn vrouw leed aan een
slepende, fatale ziekte, die niet
slechts grote zorgen bracht, maar
ook veel geld kostte.
The Good Companions werd in
1929 de eerste best-seller, die
Priestley's naam voorgoed ves
tigde. Er zouden nog vele roman*
volgen en weldra kwamen ook de
reeksen toneelstukken, waarvan
vooral de drie Time-Plays, die de
eerste kennismaking met het
werk van Priestley voor ons
vormden, in vele landen grote in
druk maakten op duizenden thea
terbezoekers. Dangerous Corner,
Time and the Conways en I Ha
ve Been Here Before waren de ti-
'els en Priestley bracht in alle
Sympathiek
perimenteerde, telkens op een an-
Een figuur, die zeker de sym- Bradford begon. ..Mijn vader was dere manier, met het begrip tijd.
pathie van de schrijver moet heb- onderwijzer, maar ik verliet «als Nu eens liet hij de tijd voor een
ben gehad en die deze. ondanks i6-jarige> de school. Ik wilde seconde stilstaan, dan weer om
zijn ondeugden ook al spoedig schrijven.
slagen vallen. Hun diensten voor
de kunst zijn ontstaan door een
onenigheid tussen twee ministers
Priestley grijpt de gelegen-
in om in deze lichtvoetige R
de spot te drijven met de
bureaucratie van het ambtenaren- U
dom. waaraan hij zo'n gruwelijke
lekei heeft. Niet alleen de beide 3*
hoofdfiguren zijn ten voeten uit i
■etekend. ook de vertolkers der "-
kleinere rollen kregen van Priest-
ley een uitstekende bezetting. De-
vergelijking dringt zich zeer
icorgc
de juiste pointes plaatst.
De Halliday's
De HaUidays, mensei
wij, door Gertrude Sch tv.«.
Uitgave Ad. M. C. Stok Zuid- de dagelijkse omstan'dighecT
prater. Hij heeft zowel bij de vcuvirai cnttt.re
Duits, dienst van Sir Michael als bij die 7e vervullen bij het grote toneel.
Sir George gewerkt. Zeer tot £)je uitspraak over zijn jeugdige
vinden we al aan het
het boek. In het eerste
hoewel ik ook wel be- beerde hij het experiment van een
symphonie-orkesten te tijdsperiode, die zichzelf herhaalt
.JHL. en van tijd tot tijd bo- of van een tijdsbestek, dat al eens
endien enkele belangrijke rollen eerder beleefd moet zijn.
beiden. Als deze aspiraties
Tim herversclftjnt bij de dienst begin van net x.i
Sir George probeert deze hem deel ,Xhe Swan Arcadian)
schrijft Priestley de periode, 1
Festival
werken r
De romanproduktie bleef even-
w..c. ...in stilstaan. We herinneren ons
opdracht, schrijft Priestley de periode, waar- het tegen het einde van de oorlog
vaoiuvci overige stafleden aan hij altijd met een zekere verschenen Bright Day. zijn in de
il zijn gestruikeld. Hij moet de nostalgie is blijven denken. Zijn oorlogsindustrie spelende Day-
'ijkc. maar exentrieke Lady Bod- jeugdjaren, die zo'n abrupt einde light on Saturday en het zeer ko-
de ley-Cobham overreden haar grote vonden, toen hij in 1914 als vrij- mische, veel divertissement bie-
buitenhuis onder de auspiciën van williger de oorlog in ging. Als deode Festival at Farbridge,
creatieve kunstenaars jongste bediende was hij bij een waarin op een. droge, humoristi-
beschikbaar te stellen. De Lady wolfirma in the Swan Arcade sche manier mild de spot werd
wil dat wel, maar memand heeft van Bradford in dienst gekomen, gedreven met de festavilitis, waar-
meiuuicK oezit soms ae xenmer- '°t dusverre aan haar voorwaar- j^ij werkte er niet met hart en aan ieder Brits stadje, dat zich
vragen komt te staau. Vooral de kende Slavische intervallen, sluit den kunnen voldoen. Tim Kemp zje] en schreef cahiers vol met respecteerde in de jaren van het
bij het Duit- slaagt daar wel in. zoals hij ook proza, rijmloze verzen en gedich- herstel na de oorlog leed.
to ma. Éen zorgeloze periode, waar- Grote bekendheid kreeg Jack
sen overal tijd voor B. Priestley in c'.e eerste oorlogs
hebben. Maar ..diep in jaren, toen hij voor de BBC
De Hallidays is een familiero
man. waarin een betrekkelijk jong cr llcJLUKOlieuc,.cu
Amerikaans ouderpaar en twee kcle Chassidlsché
opgroeiende kinderen
afwijkende levensvisies geven nog
al eens problemen. Uiteindelijk
komt alles goed. In het boek
wordt de sfeer goed getekend
als „De drie naaisters",
bleek en ziek hun werk doen.
„Toch vrolijk", het lied v£
kleermaker, die doodarm
tocli zijn Schepper looft. Dan zijn
liefdesliederen, ballades, en en-
e Chassidische liederen. De
melodiek bezit soms de kenmer-
belevi
se volkslied, maar heeft ook Oos- °n
ecicH|u tersche invloeden ondergaan. Een
deTgehjkTlectuur enkel lied is in het kunstlied
,n de Hallidays"
ACTUEEL IN ROMANSATIRES
gegaan en in deze bundel staat de
originele vorm van Ravel's Mélo- Pia_atf.
ciies hébraiques. „Nochumke. main
Suhn" (Meierke. mon fils) en
..Die alte Ka sche" «L'énigme
éternelle). De twee laatste liede-
Sir Michael de ware liefde i i
doet kennen. Deze vrijgezel met schenen u
in«lt zijn bet onderbewustzijn leefde het bc- diopraatjes verzorgde,
sef, dat de oorlog reeds 1
Don Juan-capaciteiten
ts in de rijen der getrouw
de zijde van een beeldschone g0nnen. dat het einde
typiste, die door Tim Kemp op reld naderde." schrijft Priestley,
het spoor van Sir Michael is ge- Juist v00r het uitbreken van de
„o ,.,.v wardd<»riog t«ht hU
ijn ontstaan bij de ondergang tnn<
hij
van het ghetto van Warschau
dat van Krakau, „Sog nit kejn-
mol" «Zeg toch nooit) en ..S'-
brennt, Brüder s'brennt" (Brand.
«^eiLbraildiie oplossing. De strijdbijlen wérden
eerste lied wordt aan Hirsch h^arav^ Si- gPn,.„ wirt mn
Gluck toegeschreven en het twee-
Sir Michael
aan «...vw
prachtig blijspel vakantie door op het continent:
moor, u» Nederland, langs de Duitse Rijn
het toneel zou kunnen zijn.
beide diensten worden opgeheven
en vervangen door één grote re- loen verliet zonk
geringsdienst. komt in deze kome- schiedenist
J:- beide partijen de juiste daarna.
Vrijwilliger
al
i's je
Men bew
dat
Dc Amerikaanse presidents
verkiezingen kondigen zich ook
aan in de literatuur van de Ver
enigde Staten. In The New Ame
rican Library verschenen enke
le pockets, die in romanvorm
vaak bijtende satires zijn op
alles, wat zich rondom de ver
kiezing der kandidaten en bij
hun campagnes afspeelt (of:
zou kunnen afspelen).
Peter Scaevola verplaatst zijn
gefantaseerde verkiezingen van
over vier jaren. Scaevola «pseu
doniem voor een bekend auteur)
heeft kennelijk al een voorgevoel
gehad van hetgeen bij deze
kiezingen zou gebeuren.
Hij schildert in zijn boek
door Jane Austen. Typec, door
Herman Melville, The Warden,
door Anthony Trollope, Waverley.
extremer, ultra-reactionair
dan nog door Sir Walter Scott, The Mark
de lied schreef Mordeehai Gebir-
tig. die in Krakau in de strijd is
omgekomen. Aangrijpende getui
genissen van het afschuwelijkste
DRA. H. E. KOKEE-
VAN DEN BERGE
begraven. Sir George krijgt
rustige baan bij een nogal duis
tere rijksdienst en Sir Michael kar
zich wijden aan de zorg voor een
Art-Foundation, die door een rijke
oosterse, prinses met Maecenas-
allures in het leven is geroepen. J
B. Priestley heeft in dit boek ken
nelijk een tegenhanger willen ge-
op onnavolgbare wijze de Britten
een hart onder de riem stak. Zijn
tien minuten-causerie, na de ca
tastrofe van Duinkerken, zullen
vele Engelsen zich hun hele leven
lang blijven herinneren.
Politiek gezien heeft Priestley
België. „Het Europa, dat ik zich vaak het ongenoegen van te-
1;„4 u ,..«t jn de ge_ oenstanders op de hals gehaald.
ludeert hij Men schoof hem zijn Labour-
sympathie in de schoenen. Men
verweet hem zijn pacifisme, men
verweet hem nog veel meer, maar
nooit kon een kritikus met recht
zeggen, dat deze nu zeventigjarige
J. B. Priestley geen knap en be
wonderenswaardige vakman
Vroeg in september van 1914
tekende hij als vrijwilliger. „Er
zijn schrijvers en Hemingway
is de exponent voor vele» van
hen die in de oorlog, hoezeer
zij die ook haatten, de diepere
werkelijkheid van het leven von-
En dat is i
alles schrijvei
diende hulde.
wilde zijn
andere verhalen.
programma, dat geba- door Rudyard Kipling. The Rider
seerd is op vooroordeel
PRODUKT
op zijn minst zo bijtend, gaat
John G. Schneider in The Golden
Kazoo de praktijken bij de v
1 the White Horse, door Theodor
Storm en Richard III, door Wil
liam Shakespeare.
THE GROUP
In een oplaag van meer dan
--j -- miljoen exemplaren verscheen
kiezingscampagnes te lijf. Hij laat als Signet-pocket de
kandidaat voor het president
schap opdraven, die zijn campag
ne krijgt voorgeschoteld door een
geroutineerd en geraffiniierd
Mary McCarthy The Group,
irin beschrijft zij het leven
een groep vrouwelijke stu-
i de exclusieve Vassar-
clamebureau. dat met alle kennis universiteit. Het verhaal begint
var ..verborgen verleiders" de b;i de komst van Roosevelts New
'an RllinHIIIIUIIIlIHHEIIIIIUIlUBOimilllligilllHIUIHOHOIIIIIIIRMIIR»
s Morgen is voor eeuwig
„verborgen verleiders'
stemmen der Amerikanen weet te Deal
winnen voor hun „produkt".
Zowel '68 als The Golden Ka-
zoo houden duidelijke waarschu
wingen in voor de Amerikaan:
Morgen is voor ecuwig. dooi
Gwen Bristow. Uitgave Ad. M.
C. Stok, Zuid-Hollandschc Uit
geversmij.. >en Haag
,Het gelukkige huwelijk van
|lmproducer Spratt Herlong en
«iets wat zelden voor
dat
de
daarop Gwen Bristow haar boek
Meft gebouwd 7ij maakte naan
(bet de roman Als de katoor
•ijpt" en Celia Garth" beid'
|pelend in de Amerikaanse ka
penlanden. Het verhaal over de
M man en vrouw is boeiend. Eli-
••beth Herlong komt na jaren in veertiger jaren.
aanraking met i
ver. die haar vroegere echtgc
noot blijkt te zijn. Zij weet nic
beter, of hij is in de Eerste Wc
reldoorlog gesneuveld De invali
de auteur herkent haar direkt en
overtuigt haar na verloop van
tijd da» hij niet de man is ui'
baar vroegere leven. Hij houdt
lit vol. omdat hij ec:. débacle ir
bet voorbeeldige huwelijk vreest
'ijn dood lost het probleem eer
oudig op. Morgen is voor cei'
vig" is een familie- en liefdesro
man uit het Amerika van de
eindigt met de Slag
Engeland. The Group is niet alleen
een boeiend verslag van de be
levenissen van deze vrouwen,
maar geeft ook een historisch
beeld van depressie, communis
me, fascisme, en vele dingen, die
RH ons in de jaren voor de oorlog
de Amerikaanse politiek kan bezighielden. Eerder verscheen
nen. van dezelfde schrijfster als Signet-
boek een verzameling essays on-
kiezers, zoals ook Gore Vidal
zijn toneelstuk The Best Man a
toonde tot welke misstanden het
De bona fide mensen, die in Nederland over literatuur
schrijven, zijn er in de eerste plaats op bedacht blijk te
reven van deskundigheid. Maar dan kunnen zij meestal
niet laten om op basis van het gewekte vertrouwen ook
ipodictische uitspraken te doen. De redactie van het nieu
we literaire maandblad Tegenstroom, namelijk de
neren T. Kars, B. van Houten en Keiler (redactie-adres
Rcgulicrsdwarsstraat 101, Amsterdam-C.), is in het, eerste
nummer bij wijze van inleiding al dadelijk begonnen niet
apodictische beweringen.
KLASSIEKEN
der de titel The Humanist
Bathtub, waarin zij op ironische I
wijze en in een spitse stijl pro-
de beert af te rekenen met de
es- ideeën, die Europeanen over haar I
ereldliteratuur Amerika hebben I
Andere Signet-boeken, die aan-
Van een geheel ander karakter wijze
:ijr. de Signet Classics, die J 1
steeds groeiende reeks
terwerken uit de were
zijn verschenen. Daarv:
.vij: Boule de Suif and Selected lacht verdienen, zijn de
-tories. door Guy de Maupassant
)ur Mutual Friend, door Charles
)ickens, An Outcast of the Is
nds. door Joseph Conrad, Rode
ick Random, door Tobias Smol
ett. A Modern Instance, door Wi'
liam D. Howells. The Frog King
en andere sprookjes van de ge- Iguan;
broeders Grimm, Mansfield Park.
Z cartoons van Jules Feiffer.
getiteld Hold Me!, het befaamde
lames Bond-avontuur On Her Ma
jesty's Secret Service van de on-
'angs overleden auteur Ian Fle
ming. en het toneelstuk van Ten-
Wiiliams The Night of the
„Er bestaat een groep van
auteurs die conventioneel Ne
derlands schrijven, waarvan ci
maar twee zijn die iets te zeg
gen hebben: W. F. Hermans
en G. K. van het Reve. De rest
schrijft om den brode, doei
daarbij journalistiek werk.
babbelt voor dc radio en doet
mee aan spelletjes voor de te
levisie."
Naast deze groep vindt men
volgens de redactie. de z.g.
avantgardc, die haar kracht
zoekt in choqueren en opval
len. Dan zijn er de vijftigers,
vlees noch vis en ten slotte in
ferieure schrijvers.
Er moet een aantal schrij
vers van inferieure kwaliteit ir
staat worden gesteld te publi
ceren. Uavank, Jan Mens.
Theun de Vries. Vestdijk (volg
orde naar kwaliteit), voldocr
aan die behoefte. Zij produce
ren trouw hun leesvoer. Hel
zou geen enkele zin hebbci
hen aan te vallen, omdat cr on
middellijk weer anderen voor
in de plaats zullen komen."
Wie zo begint heeft het bi
volwassen mensen al dadelijk
verbruid. Bovendien blijkt da<
de benaming „Tegenstroom"
niet juist is. Stroom teger
stroom betekent dat de heden
daagse Nederlandse literatuur
wordt gezien in het kader van
een geestelijke, althans maat
schappelijke stroming, die men
keren wil met geestelijke
krachten. Maar wie b.v. Mu-
lisch en Vestdijk verwerpt ei-
Hermans met Van het Reve
wil laten gelden, geeft blijk
van een gewoon-menselijke
persoonlijke voorkeur die vooi
een ander geen overtuigings
kracht bezit.
In het eerste nummer wo.
den Remco Campert en Ewalo
van Vugt aangevallen: in hei
tweede Jan Cremer en Jan
Wolkers: in het derde Simon
Vinkenoog en Hugo Raes. Moe'
nen daar blij om zijn? Het be
ekent alleen maar meerdere
oubliciteit voor deze auteurs.
De redactie vergist zich als ze
meent dat ze auteurs kan ma
<cn en breken. Dat kan me
illeen apodictische uitspraker-
m het aanwijzen van bepaalde
'ckorten zeker niet. Querido en
Coster zijn niet van de kaar'
geveegd door Forum-critici;
natuurlijk hebben dezen een
handje geholpen. maar dc
wereld e
derd wai
:s eenvoudig dat de
haar geest vcran-
i. Het zijn beelden
cue omver vallen door een
steen zonder handen. Het is
niet de taak van de kritieV
auteurs aan te vallen of uit te
verkiezen, maar om de gees
ten te onderscheiden, natuur
lijk met inbegrip van het lite
raire oordeel in engere zin.
De verdere inhoud van deze
fi'le nummers komt niet uit
□oven middelmatige dagblad-
lournalistiek. Tegenstroom
vertegenwoordigt geen stand-
ount Wie de geest van deze
tijd in de literatuur wil be
strijden. kan niet volstaan mei
op willekeurige manier in dc
contramine te zijn. al moet ik
cegeen dat het stukje Tegen
iet Reizen in het tweede num-
juiste opmerkingen bevat
Tenslotte i
vat dc redactie
ïllc verworpen auteurs hun
schop onder het achterste heb-
'oen gehad. Maar misschien
komt hot zover niet eens.
C. RIJNSDORP
