ZO WAS EERSTE BEGIN VAN DE WERELDOORLOG Een voorwendsel Europeanen in Kongo raken in paniek Britse nozems leverden bloedig slag in Hastings Chefarine 4 /ft een. &an£e hij, Speelgoed in oudheid DINSDAG 4 AUGUSTUS 19M Rebellen rukken op Augustus 1914 Franse militairen staan gereed om naar liet front te gaan. En bij liet station, waar het vertrek plaats vindt, staan duizenden, bezorgd over de toekomst van bun land in angstige spanning toe te zien, hoe zonen, mannen en vaders de vijand tegemoet gaan. r redacteuren) DOOD EN VERDERF zaaiend rukten"nu vijftig jaar geleden de troepen van het Duitse keizer rijk België binnen. Op 4 augustus 1914 was het met de vrede in Europa gedaan en was een strijd ontbrand, die miljoenen mensen liet leven zou kosten en die geen oplossing zou brengen voor de, problemen, waaronder de mensheid in die dagen gebukt ging. Op die beruchte dag was een eind gekomen aan een periode van meer dan veertig jaren, waarin het in Europa steeds moei lijker bleek een „machtsevenwicht" te bewaren. Sedert de oorlog van 1871, waarin Frankrijk een smadelijke nederlaag leed, leefde in dat land steeds sterker de revanche-gedachte. Het verlies van Elzas Lotharingen bleef een pijnlijke deuk in het Franse prestige. En het viel niet te verwon deren, dat men in Berlijn alles deed wat mogelijk was om te voorkomen, dat Frankrijk er in zou slagen, Duitsland tot teruggave van d't gebied te dwingen. Opmars der horden niet te stuiten DE OPSTANDELINGEN van Gaston Soumialot hebben in Noord-Katanga het plaatsje Kiambi, zeventig kilometer van Manono, bezet. Zij, zijn de rivier de Luvus overgestoken en rukken nu op naar Manono, waar gistermid-, dag twintig vrouwen en zeventien kinderen op een DC-4 van de Kongolese luchtvaartmaatschappij wachtten, die hen naar Elizabeth- stad zal brengen. Het in Manono gelegerde garnizoen is betrouw baar en de rebellen zullen in deze plaats op hevig verzet stuiten. len zouden zich op minder dan 130 kilo meter van de stad bevinden. Volgens onbevestigde berichten iün in de door de opstandelingen bezette stad Kalima. een mijncentrum in de pro vincie Maniema, vier Europeanen ver moord. De regeringstroepen boekten in het noordwesten van Kongo een succes. Zij versloegen daar de resten van ongeveer negentig rebellen die tien dagen geleden het gebied van het Leopoldmeer waren binnengetrokken. In de districten Kin- doe en Kamina zouden uit Leopoldstad aangevoerde versterkingen het oprukken der opstandelingen tot staan hebben ge bracht. Naar in Leopoldstad officieel is meege deeld. zal vandaag een regeringsdelega tie onder leiding van de minister van ju stitie. Mamboleo, naar Brazzaville ver in te trachten de autoriteiten oormalige Franse Kongo ertoe te krijgen verdere steun aan de opstan delingen van Kongo-Leopoldstad te ont houden. Volgens de regering in Leopold stad ageren deze opstandelingen vanuit opstandelingskamp in Bambona, dat regering in Brazzaville hun ter be schikking heeft gesteld. Ook in de gebieden van Stanley- stad en Boekavoe rukken de rebellen op. In Boekavoe veroorzaakte het be richt van de nadering van de opstan delingen een begin van paniek onder de Europeanen. De provinciale rege ring van Kivoe heeft alle burgers, ook buitenlanders toestemming gegeven zich te bewapenen. Toen de eerste wereldoorlog ten slotte onvermijdelijk bleek, omdat alle betrokken landen vreesden, dat tegemoetkomendheid als zwakte zou worden uitgelegd en uitstel de ander maar een militaire voorsprong zou kunnen geven, stootten de Duitse troepen dan ook eerst door naar Frankrijk, om met deze erfvijand te kun nen „afrekenen", voordat in het Oosten de grote slag met Rusland zou beginnen. Het Duitse voorwendsel voor de inval in België was, dat Berlijn zich bedreigd voelde door de Franse troepen, die aan de Frans-Belgische grens waren samengetrokken. De opmars door België leidde er overigens toe, dat ook Engeland Duitsland de oorlog verklaarde en niet zoals enkele dagen tevoren was verklaard volstond met het garanderen van de verdediging van de Franse noordkust door de. Britse vloot. Weense vrees De periode na de Frans-Duitse oor log was die van de gewapende vrede. Toen Bismarck eenmaal toegegeven had aan de wensen van de militaire strategen. Elzas en Lotharingen bij het Duitse rijk te voegen, ter beveiliging van de westlijke grens, wist hij, dat Frankrijk er van die dag af op uit zou zijn, deze provincies terug te krijgen. Aanvankelijk slaagde hij er in, de Fran sen te isoleren. Als gevolg van de ont wikkelingen op de Balkan, die tot ver slechtering van de betrekkingen tussen de dubbelmonarchie Oostenrijk-Honga- rije enerzijds en Rusland anderzijds leidden, kwam daar langzaam maar ze ker verandering in. In Wenen vreesde men niet ten on rechte, dat de vrijheidsdrang van de Balkanvolkeren het Habsburgse rijk wel eens in gevaar zou kunnen brengen. Om in geval van een grote crisis niet alleen te staan, sloot de regering van de dubbelmonarchie In 1879 een allian tie met het Duitse keizerrijk, een ver bond, dat in Rusland niet erg op prijs werd gesteld. Rusland Niettemin kwam het in die dagen niet tuL toenadering tussen Rusland en Frankrijk. Bismarck wist wat dit be treft uitstekend de tegenstellingen die tussen Engeland en het land van de tsaar Nicolaas bestonden, in zijn voor deel uit te buiten. Hij slaagde er in 1887, acht jaar na het sluiten van het verbond met Oostenrijk-Hongarije, zelfs nog in. het veelbesproken Herverzeke ringsverdrag met de Russen te sluiten om Duitsland op die wijze de nodige rugdekking te kunnen verschaffen. Na het ontslag van Bismarck als rijkskan selier kwam er echter een belangrijke verandering in de Europese situatie. Je nieuwe regering te Berlijn voelde Diet« voor een nieuw ..Rückversicherungs- vertrag". In Rusland maakte men een voorzichtig begin met het benaderen van Frankrijk en na enige tijd waren inderdaad de eerste (voornamelijk mi litaire) contacten gelegd. De Duitsers speelden (in verband met hun „koloniale politiek") sindsdien voor al op Engeland, omdat zij meenden, dat een groot Europees conflict onmogelijk sou zijn, als Duitsland en Engeland nat zouden willen voorkomen. den ondermijnd. Dit was met name Duitse zijde het geval, toen Rusland Engeland in 1907 een akkoord over Per- zië sloten. De onderlinge strijd op de Balk.ij werd door Oostenrijk-Hongarije g< bruikt om de macht van de dubbel monarchie uit te breiden. De Russen zagen daar hun invloed wegslinken, maar hadden totdusver van een gewa pend optreden moeten afzien, omdat zij daarvoor nog niet sterk genoeg wa Seraje etvo De oorlog dreigde al jaren v dat Gavrilo Prinzip op 28 juni 1914 in Serajevo met revolverschoten een eind maakte aan het leven van aartshertog Franz Ferdinand en zijn gemalin her togin Sophia. Over deze aanslag en al les wat daaraan is voorafgegaan, heb- onlangs uitvoerig in het Zon dagsblad geschreven. Daar kunnen we Balkan Ook deze Duitse poging liep op een mislukking uit. Deze leidde er too. dat de regering te Berlijn opdracht gaf to' het bouwen van een grote slagvloot, die Engeland wat meer respect voor Duits land zou kunnen afdwingen. Het enige was, dat Londen zich steeds meer door was, dat men zich steeds meer door Duitsland bedreigd ging voelen en nat het zich weer wat meer met Frank rijk ging bemoeien, dat inmiddels al op goede voet met Rusland was komen' te staan. Het werd duidelijk, dat Duits land en de dubbelmonarchie Oostenrijk- Hongarije in een geïsoleerde positie dreigden te geraken. En het was dan ook geen wonder, dat ook de betrek kingen tussen Duitsland en Rusland door een wederzijds wantrouwen wer- nu aan voorbijgaan. Oostenrijk voelde zich bedreigd door de Grootservische gedachte, waarvan het vermoedde dat deze door Rusland werd gesteund. Het zette op allerlei wijze Servië de voet dwars, omdat er heel veel Serven op het gebied van de Dubbelmonarchie leefden. Omgekeerd nam de Servische agitatie tegen Wenen onrustbarende vormen aan na de Oostenrijkse annexa tie van Bosnië-Herzogewina. Het was voor ledereen duidelijk, dat de moord in Serajevo nooit de aanleiding zou kun nen zijn tot een oorlog tussen Oosten rijk en Servië. Prinzip was geen Serviër, maar een Bosniër. En de dood van Franz Ferdi nand heeft blijkens de berichten van die dagen nauwelijks indruk gemaakt op de oude keizer Franz Joseph, die helemaal niet met de troonopvolger op goede voet had geleefd. Ultimatum Het was echter wel duidelijk gewor den, dat de opdrachtgevers van Prin zip in Belgrado zaten, zij het dan niet in de regering, maar bij de in die tijd als terreur-organisatie werkende gehei me politie. De moordaanslag bood Oos tenrijk-Hongarije echter een prachtige kans, Servië aan zich te onderwerpen. De regering te Berlijn maakte de gro te fout, Wenen hierbij blanco volmacht te geven. Men leefde daar blijkbaar in de veronderstelling, dat het zo'n vaart niet zou lopen. De Oostenrijkse minis ter van buitenlandse zaken. Berchtold. oesloot onder druk van de chef van de generale staf, Hotzendorf, voorgoed met Servië af te rekenen. Terwijl hij Duits land en de andere Europese landen de indruk gaf. dat Oostenrijk vredelievend was en de eisen aan Servië gematigd zouden zijn, was hij bezig. Europa in slaap te wiegen en Duitsland voor een voldongen feit te plaatsen. Toen kwam plotseling op de 23ste juni 1914 het ul timatum aan Servië, zo scherp van toon en met zulke vernederende eisen, dat een weigerend antwoord niet kon uit- Dat was ook de bedoeling van dit ul timatum met slechts 48 uur bedenktijd. Servië willigde in belangrijke mate de eisen van Oostenrijk in, maar de rege ring van dit land nam daar geen ge noegen mee en verklaarde Servië op ri< 28ste juli de oorlog. Uit Washington wordt intussen ver enen dat de Amerikaanse regering er geen bezwaar tegen heeft, dat de Kon golese regering zich in Washington laat vertegenwoordigen door de Belg Michel Struelens. Dit is een zaak die de rege- ring-Tsjombe aangaat, zo zei een woord voerder van het Amerikaanse ministerie van buitenlandse zaken gisteren. Naar bekend, werd tijdens de crisis om Ka- tanga het Amerikaanse visum van Strue lens ingetrokken. Drie huizen door aarde verzwolgen: gezin omgekomen Een gezin van vfjf personen heeft waarschijnlijk de dood gevonden toen maandagochtend vroeg een aardverschui ving drie woningen in Carletonville, op 60 km van Johannesburg, onder het aardoppervlak deed verdwijnen. De slachtoffers zijn nog niet gevonden. In de beide andere huizen was op het mo ment van de ramp niemand aanwezig. Brief was niet van dr Adenauer Een verleden week in de Frankfurter Allgemeine gepubliceerde brief, onder tekend met „Konrad Adenauer", was niet van de ex-bondskanselier maar van zijn oudste zoon van dezelfde naam, zo werd gisteren vernomen. In de brief werd de mate van zelfstandigheid waarmee de bondskanselier de Westduitse politiek bepaalt, in het geding gebracht. Leden van de regeringspartij moeten kritiek op deze politiek kunnen leveren „zon der gebrandmerkt te worden als onte vredenen of samenzweerders", zo stond in de brief. Te laat Toen het al te laat was. verzocht de regering te Berlijn Oostenrijk om op heldering. Zij vond het ultimatum te scherp, maar kon verzending er van niet meer tegenhouden, omdat ..zij Oostenrijk niet de wet kon voorschrij ven". In Berlijn vreesde men de Oosten rijkers te zullen kwetsen en ook zijn laatste vriend in Europa te zullen kwijtraken. En zo liet men zich mee naar de afgrond trekken. In Rusland werd een tegen Oostenrijk gerichte mo- j bilisatie bevolen. Ook Servië beval de mobilisatie van zijn troepen. Duitsland weigerde met Engeland en andere Euro pese mogendheden aan de conferenti tafel te gaan zitten, omdat het aan ha Een jaar later: Franse militairen aan de Somme. De bloedige strijd zal nog drie jaar moeten duren De regering tc Berlijn, die ondanks het feit dat zij bedrogen werd de grootste verantwoordelijkheid droeg voor de roekeloze daden van Oostenrijk- Hongarije heeft op het laatste ogenblik nog getracht, Rusland en Oostenrijk te weerhouden van een gewapend optre den. Maar In Wenen maakte men zich blijkbaar nergens zorgen over: als men er snel in slaagde, Belgrado te doen bezetten, zou alles wel met de bekende sisser aflopen. Oorlog Vandalisme viert hoogtij in badplaatsen Relletjes kostte aan twee jongens het leven In Rusland weigerde men echter tot te geven aan de veroveringsdrang van Oostenrijk-Hongarije. De tsaar zag zich net name door druk van militaire zijde genoodzaakt, een algemene mobilisatie (die ook tegen Duitsland was gericht) af te kondigen. Nicolaas II heeft nog geprobeerd, deze maatregel ongedaan te maken, want kort nadat de algemene mobilisatie-maatregel was af gekondigd, werd dëze weer ingetrokken. Vier en twintig uur later werd zij ech ter opnieuw uitgevaardigd. De militai ren in St. Petersburg hadden even als in Oostenrijk-Hongarije en Duitsland aan het langste eind getrokken. Prestige-overwegingen en vrees, dat de tegenstander voordeel zou kunnen trek ken uit uitstel van de confrontatie, had den gezegevierd. De mobilisatie in Oostenrijk was ove rigens op dat ogenblik al in volle gang. Duitsland zond een ultimatum aan Rus land en Frankrijk en op de eerste augustus 1914 om vijf uur 's middags was het zover: de Europese oorlog, die tot de eerste wereldoorlog zou uit groeien. was begonnen. Op die dag ver klaarde Duitsland Rusland de oorlog en twee dagen later keerde het zich ook tegen Frankrijk en België. De volgen de dag. op 4 augustus 1914, rukten de Duitsers reeds België binnen zo goed waren zij op dc strijd voorbereid.... 22 al voor de rechter zijn verschenen. In afwachting van een uitspraak werden zij in hechtenis gesteld. In Great Yar mouth aan de oostkust werden vijftien veroordeeld tot drie maanden opvoedingsgesticht en boetes van 500 gul- in Brighton, aan de zuidkust, ver oordeelde een rechter een vijftiental no- vider wie twee meisjes, tot uiteen lopende gevangenisstraffen en boetes. ook in Pagham. een badplaatsje in het aafschap Sussex, rbij drie per sonen. onder wie de eigenaar en zijn ernstig gewond werden. DE nozemrelletjes gedurende de; dagavonite keer segakn. Zij verwoestten laatste dagen in enkele Britse daar een restaurant, wi kustplaatsen hebben aan twee jongens het leven gekost. Gister ochtend werd op het strand van Hastings, waar 3.000 tot 5.000 no zems, verdeeld in tot in de puntjes geklede „mods" en hoofdzakelijk in leer uitgedoste „rockers", zon dag en gisteren vrijwel onafge broken onderling en gezamenlijk strijd leverden tegen de politie, het lijk gevonden van een „mod". De politie beschikt niet over aanwij zingen die op een misdrijf zouden kunnen wijzen. In Margate, een andere bekende badplaats aan de kust, viel een jongen die deel uit maakte van een groep nozems, van een 20 meter hoge rots op een be tonnen wandelweg. Hij overleed aan zijn verwondingen. De politie is er nog niet in geslaagd de i nozems uit elkaar te drijven. De orde- bewakers van Hastings zijn na een drin- gend verzoek, versterkt geworden met agenten uit Londen om het hoofd te kunnen bieden aan gewelddadigheden van de kant van de grote groepen no zems. Drie politiemannen werden tijdens de felle gevechten gewond geraakt. In Hastings waren gisteravond onge veer 40 jongelui aangehouden, van wie er Vier betrouwbare middelen in 1 tablet! Krachtige bestrijding van pijn en griep zonder de maag van streek te maken I De vier geneesmiddelen van Che- farine „4" hebben hun betrouw baarheid duidelijk bewezen, en millioenen mensen in de gehele wereld baat gebracht, vaak ook wanneer andere middelen faalden. Bovendien zorgt één der bestand delen dat een gevoelige maag niet van streek raakt Ex-SS'ers kunnen zich niets meer herinneren De gewezen chauffeur van S.S.-chef Heinrich Himmler ontlokte gister in het proces te Müncnen tegen de voormalige S.S.-generaal Karl Wolff met vage ver klaringen de openbare aanklager de iro nische vraag, of hij „in die tussentijd mis schien een klap met een voorhamer op het hoofd had gekregen." Zowel de chauf feur, de 62-jarige France Lucas, als Himm- lers voormalige persoonlijke lijfwacht, de nu 66-jarige Josef Kiermaier, die vol gens de aanklager de beklaagde die adjudant van Himmler is geweest goed gekend moet hebben, zouden slechts bij geruchte van de vernietiging van Joden hebben gehoord. Pas na een langdurige en 9cherpe ondervraging gaven beide ge tuigen toe, dat Wolff door zijn vertrou wenspositie bij Himmler eigenlijk van de moorden op Joden op de hoogte moest zijn geweest, Wolff, die wordt beschul digd van medeplichtigheid aan moord op 300.000 mensen, heeft tot nu toe steeds beweerd dat hij van de vernietigingskam pen niets heeft afgeweten. Himmlers vroegere chauffeur herriep een eender afgelegde verklaring, die voor Wolff belastend was. met de woorden: ..Ik heb me destijds 0p vele punten licht vaardig uitgesproken en kan er nu geen eed op afleggen". Lucas had bij een eer der verhoor gezegd, dat Wolff samen met Himmler op een keer het vernietigings kamp Lublin had bezichtigd. Keizer Wilhelm II van Duitsland, het land. dat zo'n enorme verant- ivoordelijkheid op zich heeft ge laden in de dagen, die aan het uitbreken van de eerste wereld oorlog voorafgingen. I De Russische vrouwen die bekend zijn om hun voorliefde voor dik ma kende zoetigheden, heb ben gisteren van het Russische blad Moeskov- sky Komsoniolels dc raad gekregen iets te doen om een welgerond maar niettemin mooi fi guur te verwerven en te behouden. „Doe als de Amerikaanse actrice Jayne Mansfield. Ga ge- wiclitshcffen!" aldus het blad. I Jeugdige archeologen hebben het afgelopen weekeinde in een bouw put in de Londense „ci ty" belangrijke over blijfselen aangetroffen van Romeinse baden. De baden behoren tot de belangrijkste en de best bewaard gebleven vond sten die ooit onder Lon den werden gedaan. Ook werd een olielamp aan het Jicht gebracht die hius. In ijltempo den de werkzaamheden gisteren voortgezet in dc hoop nieuwe geheimen aan de bodem te ont trekken. I Russische valscherm- springsters hebben een nieuw wereldrecord ge vestigd bij nauwkcu- righeidssprongen vanaf tweeduizend meter hoog te. Zij kwamen binnen 4.13 m van een bepaald, op de grond aangegeven punt, neer. Het vorige record bij sprongen van dezelfde hoogte was 11.55 m. Ook dit record was in Russische handen. Een Sowjetgeleerde heeft de theorie ontwik keld dat de 4500 km lan ge kloof die oceanogra fen op de bodemkaart van de Atlantische oce aan aangeven, de on- grondse rivierloop van de Hudson uit pre-histo- rische tijden is. Hij ge looft dat de Hudson en de Rijn vroeger samen kwamen in het gebied, waar tegenwoordig IJs land ligt. Hij zegt voorts de pre-historischc rivier lopen van de Rijn en Seine te hebben ontdekt, die volgens hem samen vloeiden ter hoogte van het tegenwoordige En- gelse Kanaal. 1582) Wanneer we denken aan de Griekse jeugd uit de oudheid, schie ten ons onmiddellijk een paar gym nastische oefeningen te binnen als voorbereiding voor de Olympische Spelen, waar iedere Griekse jonge ling wenste uit te blinken. Dit is een wat eenzijdige visie. Niet van de Griekse jongeling, maar van on*. Want de kinderen in Griekenland bebben in hun jonge Jaren gespeeld, net als wij dit plachten te doen, on bekommerd over het feit of er in de verre toekomst misschien een sport festijn in Olympla zou worden ge houden. Het Griekse jongetje draaf de met een stokje achter de hoepel aan, een hoepel met aanhangende klingelende belletjes en ringetjes. En mogen de volwassenen ln Grieken- weliswa hebben land dit spel sohouwd als een training waarbij voortdurend en vrij willig proeven in het hardlopen wer den afgelegd (zoals de Griekse vazen met het beeld van de jongen en zijn hoepel ondubbel zinnig doen blijken) het kind zélf zal onbezorgd gespeeld hebben, zonder bijgedachten aan het sport-chauvlnisme der ouderen. In het klassieke Griekenland werd door de jongens ook getold. Er rijn enige tollen uit die tijd overgebleven, maar hieronder bevindt zich geen enkel bruikbaar exemplaar. Zij zijn gemaakt van brons of van gebak ken klei, maar ieder zal dlrekt moe ten toegeven, dat dit niet de meest geschikte stoffen zijn om een drijf tol van te maken. Gelukkig bestaat er ook nog een beschrijving van Vor- gillns, waarin wordt verteld dat de tol van palmhout moet zijn vervaar digd. Door een in Italië opgegraven TOCH IS HET ZO! en ik kan u verzekeren, dat er prin cipieel gien enkel verschil Is te zien tussen dc tollen uit die tijd en de drijftollen van tegenwoordig. Enkele modellen zouden zelfs ongemerkt naar onze tijd kannen worden over gebracht. En de meisjes in Griekenland? Wel, die speelden natuurlijk „moe dertje" met poppen, die soms van was, maar meestal van gebakken klei waren, poppen met beweegbare armen en benen, met en zonder kle ren, kortom, poppen zoals ook onze kinderen graag zouden hebben. Indien zij wat minder luxueus waren opge voed. En dan waren er natuurlijk de poppenbedjes en poppcnwagenl.tes, de poppenkamers, de serviesjes, pot jes en pannetjes voor keukenspelle tjes en kookproeven. welke overblijf selen overtuigend aantonen dat de meisjes uit de an tieke tijd in het spel geen haarbreed ver- verschllden van hun moderne zusjes. Het speelgoed- J areaal uit de oud heid is hiermee ui teraard niet uitge put. Romeinse jongens speelden met een leren bal, gevuld met paarde- haar, maar vermaakten zich ook aan bet strand van Ostia met houten schepjes, metalen emmertjes, en vormpjes voor het bakken van zand taartjes. Wagentjes en scheepjes, tokpaarden, kenden de ballen Jongens uit de oudheid hoewel ze geen geweertje hadden, bezaten zij toch wel een krijgshafti ge uitrusting, bestaande uit speren, zwaarden en scnllden van hout. Zelfs een pijlkoker is van een Griekse Jon gen bewaard gebleven. En hoe stond het met het speel- ■--- *oed ,n ons ,and omstreeks die tijd? beeldje weten we bovendien precies Daarover een volgende keer hoe die houten tollen er uit zagen I Nadruk verboden.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1964 | | pagina 5