Mamma kapiteine' Eva den Hartog
terug naar woelig Leopoldstad
OUD-KATHOLIEKEN IN ONS LAND
LEVEN TUSSEN TWEE VUREN
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 4 JULI 1964
,A lady Schweitzer oj the Congo'
(Van «en onier redacteuren)
Op, 16 juli hoopt Eva den
Hartog voor de tweede
maal naar de gistende Kongo
te vertrekken om daar op
nieuw haar zorg te geven aan
de honderden zieke Kongole
zen die dagelijks van vroeg
in de morgen tot laat in de
avond haar twee poliklinie
ken bevolken omdat voor hen
in de overvolle ziekenhuizen
geen plaats meer is. Mamma
kapiteine keert terug naar
het land dat haar hart heeft
om weer de strijd aan te bin
den tegen de pokken, de dy-
sentherie en de honger, en ze
weet dat de kans groot is dat
de politieke troebelen haar
het werk extra zwaar zullen
maken.
(Een van haar vrienden schreef
haar dezer dagen: „Voordat je
naar ons terugkeert moet je eerst
maar heel, heel veel eten, en als
het kan breng dan voor drie
jaar aan goederen mee, want er
la hier gebrek aan alles.")
Ze is een slanke, tikkeltje frêle
figuur, en ze zou, zo op het eer
ste gezicht, best lerares kunnen
zijn op een meisjesschool, of la
borante of wetenschappelijk
ambtenares aan een universiteit,
maar ze is als verpleegster-
Heilsofficier verbonden aan het
grote zendingsstation, dat het Le
ger des Heils van William Booth
in Leopoldstad heeft ingericht.
Ze is Haagse van geboorte en
veertig jaar. Een Engelse jour
nalist. die haar kortgeleden inter
viewde noemde haar a lady
Schweitzer of the Congo, en dat
Is ze, en schreef, dat ze de moed
heeft van een leeuw, en die hééft
ENGEL
,.Op een morgen stormde een
huilende Kongolese jongen onze
polikliniek binnen. Er waren hon
derden arrestaties verricht en zijn
vader, een van onze verplegers,
behoorde tot de arrestanten. Ver
moedelijk was hij opgepakt om
dat hij tot een andere stam be
hoorde dan de soldaat die hem zag
lopen.
Ik trok mijn uniform aan en zei
tot de jongen: Kom mee. we zul
len kijken of we hem vrij kunnen
krijgen. Samen gingen we de Kon
golese wijk in. Voor het politie
bureau stonden een paar duizend
Kongolezen te joelen en te tieren.
Ze deden ons echter niets. Ik
stapte op een schildwacht af en
zei: Ik wil de commandant spre
ken. Hij wees met zijn duim naar
een hek. We liepen naar het hek.
De schildwacht die daar stond
opende het zonder een woord te
zeggen en liet ons binnen, maar
sloot het hek onmiddellijk. Over
een heel groot binnenplein kwamen
we bij een tweede hek, dat even
eens door een schildwacht werd
geopend en gesloten.
En toen bevonden we ons in
eens te midden van de arrestan
ten. Tussen hen door bewoog zich
een grote Kongolese soldaat, die
al maar met een stok in het
rond zwaaide. Ik dacht. Hoe zal
ik mijn verpleger vinden, en te-
Jelijk zag ik hem staan afgezon-
erd van de anderen, bibberend
over zijn gehele lichaam. Ik riep
hem bij zijn naam. en ik zag, dat
er een brede lach over zijn ge
zicht gleed, toen hij mij ontdek
te. Hij kwam snel naar ons toe.
en ik zei: Loop gewoon met me
Gedrieën stapten we op het eer
ste hek af het werd, zonder dat
de schildwachj wat vroeg, geopend
IK ZOU NIETS ANDERS
MEER KUNNEN DOEN
cies hoe groot de waarde is van
een schone, smetteloze polikliniek.
„In het begin heb ik ze alles
voorgedaan, ik ben de gangen en
de zalen gaan schrobben tot zo
blonken. Maar ponden ben ik af
gevallen. Toch heeft het geholpen.
Onze polikliniek werd geprezen
door de doktoren van de Verenig-
kon slechts enkele klanken uit
brengen. We hebben met ons drie-
en gebeden en voor de man èn
voor de vrouw. Diezelfde nacht
stierf de man. De vrouw vertelde
later: Van het ogenblik af, dat u
met ons bad. is de glimlach niet
meer van zijn gezicht geweest".
golezen, die zich nog altijd voor
het politiebureau ophielden. Het
lukte. Zonder kleerscheuren bereik
ten we de polikliniek. Later ver
telde de verpleger: „Mamma ka
piteine, toen ik uw stem hoor
de en u zag staan, dacht ik:
Daar is de engel en ik ben Pe-
TROEBELEN
Voor de eerste maal vertrok ze
naar de Kongo in april 1958, en
kele maanden voordat de politieke
hartstochten begonnen op te laai
en en de haat een spoor van bloed
trok door het land. Ze kreeg de
leiding over twee poliklinieken
en al direct werd ze geconfron
teerd met de nood van Afrika.. El
ke dag opnieuw meldden zich de
honderden zieken, onder wie men
sen met longontsteking en lijders
aan pokken en dysenterie, en ze
verwachtten van haar de hulp,
die in heel Leopoldstad niemand
anders kon geven.
„De toestand was verschrik
kelijk. De ziekenhuizen lagen
vol en er was een schreeuwend
tekort aan doktoren. Op een za
terdagavond laat werd ik bij
een pnkkenlijder geroepen. Zijn
toestand was ernstig, en ik vond
het nodig, dat hij in een zieken
huis werd opgenomen. Ik reed
hem naar het eerste ziekenhuis
vol, ik werd niet eens binnen
gelaten. In het tweede zieken
huis wilde men mamma kapitei
ne dan wel toegang verlenen. Ik
naar binnen, en wat ik zag zal
ik mijn leven niet vergeten. Op
een zaal stonden twintig bedden
met kinderen. Er kon niemand
meer bij. Met veel praten wist
ik een moeder te bewegen haar
bed te verlaten en bij een ander
ie gaan liggen. Toen was er ten
minste plaats voor mijn pa
tiënt.
ter en er was geen zeep. En er
lagen patiënten, die er zwaar aan
toe waren, mensen uit de rimboe,
die eerst met hun ontzettende
ziekte naar de stad waren geko-
meer aan te
gedai
werd.
Ik belde eens een dokter op om
te vragen wat ik voor een bepaal
de patiënt moest doen. Ik had
zelf zo'n beetje mijn diagnose ge
steld en wist dat het met mijn
patiënt niet zo best was gesteld.
De dokter zei: Uw diagnose is
juist en feitelijk zou ik moetsn
komen kijken, maar ik ben hele
maal alleen en ik kan het werk
niet af, dien hem maar die en die
injectie toe."
SCHROBBEN
Toen ze de leiding van de hei
de poliklinieken op zich nam
moest ze beginnen het personeel,
tot zelfs de Kongolese verplegers,
reinheid en netheid bij te bren
gen. Erg nauw werd het daar
mee niet genomen. Maar als een
goed-opgeleide en degelijke Hol
landse verpleegster wist ze pre-
Eva den Hartog, nu
teiiic, iri gesprek me
de Naties, en daar mag ik toch
wel trots op zijn."
En terwijl ze vrijwel dag en
nacht in touw was met patiënten,
wier aantal zo groot werd. dat het
soms leek of ze een schier niet te
volbrengen taak op de schouders
had genomen, braken de troebe
len in volle felheid uit. De twee
poliklinieken kon Eva den Har
tog alleen nog maar gedurende
de dag bewonen. Het werd raad
zaam geacht, dat zij de nachten
doorbracht in de Europese wijk.
Want al stond het Leger des
Heils goed aangeschreven, als
Europeaan wist men niet elke
dag waar men aan toe was.
„Ik kwam terug uit de rimboe
en om de weg naar huis te be
korten reed ik door de Kongole
se wijk. De regen stroomde. Bij
een bushalte ontdekte ik onder
de wachtende passagiers enkele
van mijn patiënten. Ik wist, dat ze
misschien nog een uur hadden te
staan, voordat de bus zou komen
en daarom wilde ik ze In mijn
auto meenemen. Ik stopte en
riep ze toe. Op hetzelfde ogen
blik werd ik omgeven door Kon
golese mannen, die het portier
openrukten, mij aan de arm begon
nen te trekken en schreeuwden:
Jij Europese vrouw, uit de auto,
wij rijden! Ik dacht: Houd het
stuur goed vast en laat je niet
uit de auto sleuren. De redding
kwam in de persoon van een klei
ne Kongolese jongen, die aan de
andere kant de auto binnenstapte
en zei: Mamma kapiteine, geef
vol gas en rijd, wie er ook voor
He auto staat. Ik gaf vol gas en
wist te ontkomen, gelukkig zon
der ongelukken te hebben go-
TOVERDOKTER
Hoe groot het vertrouwen ook
was. dat men in mamma kapiteine
stelde, toch probeerde het bijge
loof patiënten van haar weg te
houden.
„Er moest een Kongolese
vrouw bevallen en mij werd ge
vraagd haar te helpen. Toen ik
in het huisje kwam zag ik de ka
mer gevuld met weeklagende
vrouwen, die een verschrikkelijk
lawaai maakten, terwijl een tover
dokter van uit een hoek van een
kamer zwijgend toekeek. Ik be
gon met alle vrouwen op twee
familieleden na weg te sturen,
maar de toverdokter liet ik rustig
zitten. Ik zei tegen de aanstaan
de moeder: Laten we nu eens sa
men bidden. De toverdokter ver
roerde zich niet. Kort nadat we
hadden gebeden werd het kind
vlot geboren. Omdat ik die to
verdokter niet vertrouwde ik
was bang dat hij het kind op
een of andere manier zou doden
en dan de schuld op de blanken
zou gooien besloot ik moeder
cn baby naar een ziekenhuis te
brengen. Maar voor het huis had
zich intussen een grote menigte
verzameld, die me wilde beletten
in de auto te stappen. Ik riep:
Als jullie nu wilt dat bet kind in
leven blijft, moet je mij mijn
gang laten gaan. De mannen we
ken opzij en liet*n mij weg rij
den."
Maar ook werd Eva den Har
tog geconfronteerd met een onge
looflijk vertrouwen in alles wat
zij deed en zei.
VERLOF
Vier jaren werkte Eva den Har
tog in Leopoldstad en in wijde
omgeving, toen ging ze met ver
lof, ook omdat ze in Engeland
haar verpleegstersstudie wilde af
ronden met een opleiding voor ver
loskundige. En toen ze die perio
de van vier jaar nog eens over
zag. kon ze dankbaar constateren,
dat haar werk toch wel enige
vrucht had gedragen.
Vier jaar lang was ze met de
auto ook de rimboe ingetrokken
om zieken te helpen en bij te
staan, en die zieken hadden iets
van haar werk begrepen.
„Ze kwamen me vertellen, dat
ze in hun dorpen zelf lemen po
liklinieken hadden gebouwd, en ze
overhandigden me de sleutel.
Maar ze vroegen tegelijk of ik
niet voor personeel kon zorgen,
voor mensen, die deze polik'inie-
ken konden „runnen". Maar waar
moet ik die mensen vandaan ha
len?"
Achttien maanden vertoefde ze
in Engeland. Ze sprak op samen
komsten van het Leger des Heils
over haar werk in de Kongo en
ze vertoonde de films, die ze in
de loop der jaren van haar werk
terrein had gemaakt. Ze vertelde
van de nood die in zo'n ontstel
lende mate in Afrika heerst, cn
van do behoeften, die er in even
ontstellende mate zijn. Haar lezin
gen trokkken de aandacht. Een
journalist interviewde haar en
schreef over haar werk een in
spirerend artikel.
„Op een middag werd ik op de
thee gevraagd bij een aantal za
kenmensen. Onder hen bevond zich
Philip Bayliss, accountant en of
ficier van het Leger des Heils.
Hij vertelde mij. dat zijn vrien
den hadden besloten mij een VW-
ambulance cadeau te doen. een
prachtige wagen, geschikt voor het
vervoer var vijf patiënten, drie
ernstige en twee niet-ernstige, en
met plaats voor drie personen in
de cabine. Op de soort oorkonde,
die mij daarbij werd overhan
digd, stond dat de ambulance
de naam „Dear old Dutch" moet
dragen. ..Dear old Dutch"
zal er ook worden op geschilderd.
Als ik nu nog eens een caravan
kreeg, die ik achter de ambulan
ce kan koppelen ik zou rnet
een rijdende polikliniek door de
Kongo kunnen gaan en hulp kun
nen bieden aan zieken in de meest
afgelegen streken".
BIJEENKOMST
Op zondag 12 juli zal Eva den
Hartog tijdens een bijeenkomst
van het Leger des Hells in de
zaal aan de Haagse Prinsengracht
opnieuw naar de Kongo worden
uitgezonden. En erikele dagen la
ter. op 16 juli, hoopt ze te Ant
werpen op de boot te stappen die
haar naar Leopoldstad zal bren
gen. Mamma kapiteine keert te
rug naar het land, dat haar hart
heeft. En ze weet uit brieven en
Na de oorlog heeft Leopoldstad
het gezicht t an een moderne stad
gekregen.
uit kranten, dat er in dat land
grote spanningen heersen, dat de
kans bestaat, dat opgekropte ge
voelens van haat plotseling gaan
losbarsten en tot een razernij lei
den, waarvan de gevolgen niet zijn
te overzien. Maar ze gaat in Gods
opdracht de zieke mens helpen,
hoe de omstandigheden ook zijn.
Afrika is heel haar verlof lang
niet uit haar gedachten geweest.
Ze gaat terug: „Omdat ik in mijn
leven nooit meer iets anders zou
kunnen doen".
„In een van de ziekenhuizen lag
een pokkenlijder op sterven. Zijn
vrouw zat aan zijn bed en hield
zijn hand vast. Ik zei: U moet
die hand loslaten, anders kunt u
ook met pokken worden besmet.
Ze haalde de schouders op en zei:
Wat geeft dat! Ik behoor tot een
andere stam dan mijn man en als
hij dood is kan ik hier nergens
terecht, ik word niet gt
en ik heb geen familii
Van een onzer redacteuren)
„EEN INTERESSANTE
KERK", zei onlangs een mede
reiziger in de trein, wie we had
den verteld, dat we op de terug
weg ivaren van een bezoek aan
de expositie „5000 - 50 jaar
kerkgeschiedenis" van de Oud-
Katholieke Kerk van Nederland
in Utrecht. „Als je een kerk
dienst van de oud-katholieken
ziet op de tv. dan denk je, dat je
in een rooms-katholieke kerk te
recht bent gekomen, maar men
doet alles in het Nederlands en
zit die kerk ook niet in de oecu
menische beweging? Dus dan
zijn ze toch weer anders dan de
katholieken?"
Het is een veelgehoord misver
stand over de oud-katholieken.
Het komt voornamelijk omdat
men, waar tegenwoordig over de
katholieken wordt gesproken,
doorgaans de rooms-katholieken
bedoelt, en waar men het heeft
over de katholieke kerk de
Rooms-Katholieke Kerk wordt be
doeld. Er zijn twee oorzaken voor.
Ten eerste spreekt de R.-K. Kerk.
wanneer ze het over zichzel.
heeft, altijd over katholieke kerk,
omdat zij zich beschouwt als de
enige ware, katholieke kerk. Bo
vendien: de Oud-Katholieke Kerk
treedt nu eenmaal in ons land
cn in mindere mate ook daarbui
ten niet zo duidelijk op de
voorgrond als de R.-K. Kerk.
de meeste van de 27 parochies
treft men aan in de provincies
Zuid- en Noord-Holland en
Utrecht. Verder zijn er gemeen
ten o.m. in Gelderland. Het semi
narium is in Amersfoort. Aan de
andere kant: door haar contac
ten in de oecumenische beweging
hoort men meer spreken over de
Oud-Katholieke Kerk. Voorts leest
men berichten over oud-katholie
ke contacten in het buitenland,
In het bijzonder met de Angli-
kaanse Kerk en met de Oosterse
Orthodoxie. Terwijl men ook heeft
kunnen lezen, dat de oud-katholle-
ken pen waarnemer hadden op
het Vaticaans concilie.
Juist om niet verward te wor
den met de Rooms-Katholieke
Kerk hebben de „rooms-katho
lieken van de oud-bisschoppelijke
clerezie" de naam „oud-katho
liek" aangenomen na 1870, toen
de laatste algemene kerkverga
dering (concilie) in Rome werd
gehouden, waar de twee nieuwe
leerstukken van de pauselijke on
feilbaarheid en de oppermacht
van de bisschop van Rome over
alle kerken en alle gelovigen
werden aangenomen.
Voortzetting
der kerk. Men kan deze kerk zien
als een kerk, die tussen twee „vu
ren" zit: tussen de R.-K. Kerk,
waarvan zij onder meer met gro
te beslistheid afwijst de dogmata
inzake de onfeilbaarheid van de
paus en het dogma van Maria's
onbevlekte ontvangenis.
En het andere „vuur", de pro
testantse kerken, waarvan zij is
onderscheiden door het reforma
torische denken in die kerken.
Scheiding
Hoezeer de Oud-Katholieke kerk
zich onderscheidt, maar ook wat
haar bindt met die andere kerken
kon men zien op een expositie
„5000-50 jaar kerkgeschiedenis" in
het oud-katholiek
Utrecht.
„Dat oud-katholiek
de vroegere schuilkerk van Slnte
Gcrtrudls, die herinnert aan de
moeilijke tijd der katholieke kerk
tijdens de hervorming. Een schuil
kerk, ingeklemd tussen de hoidi-
go kathedraal cn een oud hofje,
de Mariahoek. Een kerk, zoals
men er in ons land nog enkele
aantreft uit de' tijd der reforma
tie: gevormd nlt woonhuizen, op
dat de katholieken hun eredienst
zouden kunnen houden schuilend
de aanhangers van de rcfor-
de oude katholieke kerk
Nederland, zoals die is gesticht
door Willibrordus. Zij wil niets
aanvaarden op dogmatisch, litur
gisch en kerkrechtelijk gebied
zij beschouwt als in strijd
n opvattingen
met de oude leer i
matie.
Dat hst nu wel wat anders is
en de ontwikkelingen, die daar
toe leidden kan men niet al
leen zien aan de ruime kathedra
le kerk naast deze schuilkerk,
maar ook binnen in het huidige
waar tal
documenten herinneren
aan de strijd en twisten binnen
de katholieke kerk. In de tweede
helft van de zeventiende en de eer
ste jaren van de achttiende eeuw,
aan de toenadering, die later is
getoond en de contacten, die zijn
gelegd.
De aanhangers van de oude ka
tholieke kerk van Utrecht kwa
men in die tijd in een isolement,
maar dit isolement werd verbro
ken door en na het eerste Vati
caanse concilie, toen men mede
standers vond in het buitenland,
Duitsland, Frankrijk, Zwitserland
en Oostenrijk. Contacten, die in
1889 leidden tot de Unie van
Utrecht van die kerken, die de le
gitieme erfgenamen en de voort
zetting van de oude katholieke
kerken van het westen willen vor-
men en die in een volledige ker
kelijke gemeenschap met elkaar
staaD. Dat zijn dus los van Rome
staande katholieke kerken.
Historie
De kerkhistorie is voor de oud
katholieken van bijzonder veel ge
wicht. Maar men trekt de historie
door naar het heden, naar verbe
tering in de contacten met de
Rooms-Katholieke kerk en de
„full communion", de erkenning
van ambten en sacramenten van
eikaars kerkgemeenschappen door
enerzijds de Oud-Katholieke kerk
en anderzijds de Anglikaanse Kerk
een volledige kerkelijke gemeen
schap, die onder meer in de laat
ste vijftig jaar tot stand kwam.
Amerikaanse strijd tegen vijand van de mens Voor
komen enige middel omdat genezen onmogelijk is
Wie zal dot betalen
grotere verband, waarin het
hoort. Het is een deel van een
van de meest vitale problemen,
waarmede de mensheid te ma
ken heeft, nl. hoe beheersen wij
de toenemende vervuiling die
tot een snelle verslechtering
van ons milieu leidt De biolo
gie toont aan, dat geen organis
me lang In leven blijft, als zijn
milieu op de een of andere wij
ze ongeschikt wordt. Maar be
halve de mens heeft nog geen or
ganisme zijn eigen milieu ver
ontreinigd". Dit werd eens ge
zegd door Amerika's schrijvende
biologe („The sea around us")
en ..Silent Spring"). die enkele
maanden geleden aan een sle
pende ziekte is overleden. Haar
bijna unieke talent om moeilijke
wetenschappelijke vraagstukken
in leesbaar, bijna poëtisch, pro
za uiteer te zetten, heeft haar
tot ver buiten de Verenigde Sta
ten beroemd gemaakt. Zij heefl
discussies aan de gang gebracht,
die nog lang na haar dood zul
len doorgaan. Ook wat het pro
bleem van de luchtvervuiling be
treft heeft zij waarschuwende
woorden gesproken, waarvan wij
er enkele hierboven hebben ge
Beperkt-
in de Verenigde Staten leeft
men als het ware op de bodem
van een zee van lucht, waarin
steeds meer verschillende ver
vuilende stoffen worden geloosd.
Lucht is in beperkte mate be
schikbaar, zo redeneren de des
kundigen. zoals dat met water en
delfstoffen het geval is. Boven
dien is ook per plaats of gebied
maar een beperkte hoeveelheid
lucht aanwezig. Zowel kwanti
tatief als kwalitatief moet men
dus heel zuinig met de lucht
omspringen, vooral met het oog
op de opeenhoping van mensen
in grote steden. Bijna de helft
van de Amerikaanse bevolking
woont op een tiende van hel
Amerikaanse grondgebied. Kon
men lucht net als water
reinigen, dan zou het probleem
niet zo groot zijn. Maar de mens
kan de lucht niet reinigen en de
lucht kan het zelf ook niet. Voor
komen is dus de enige oplossing,
want van genezen kan geen spra
ke zijn Temeer omdat de lucht
ook essentieel is voor de moder
ne samenleving met al haar ver
brandingsmotoren e.d. De Ver
enigde Staten zijn grootverbrui
kers van lucht. Per jaar heeft
het land niet minder dan 3000
kubieke mijlen lucht nodig om
met de daarin aanwezige zuur
stof het jaarlijkse kwantum
brandstoffen te verbranden.
Aanslagen
Evenals Londen hebben de
grote Amerikaanse steden hun
langdurige perioden van „smog"
(een mengsel van rook en mist
ofwel smoke en fog), waarin de
luchtvervuiling een directe aan
slag pleegt op de menselijke ge
zondheid. De weersgesteldheid
vermindert een snelle opstijging
en vermenging met frisse lucht
en al het vuil blijft hangen in
de omgeving van de plaats,
waar het geproduceerd is. De
gevolgen blijven niet uit. In de
eerste plaats zijn er de gevolgen
voor de menselijke gezondheid.
Men is het er nu wel over eens,
dat talrijke storingen van de
ademhalingswegen veroorzaakt
of in de hand gewerkt worden
door luchtvervuiling. Maar naast
deze gevolgen voor de gezond
heid i
i de r
s zijn er nog a
dere. Luchtvervuiling leidt vol
gens Amerikaanse deskundigen
ook tot een verandering van het
weer in de steden. De Ameri
kaanse Meteorologische dienst is
van mening, dat de steden hon
derd procent meer mist hebben
dan de gebieden buiten de ste
den. Zij hebben 's winters
vijftig percent minder ultravio
lette stralen dan de plattelands-
Schade
Deze weersverschillen leiden
tot vergroting van de gevaren
voor het verkeer, zowel op de
grond als in de lucht. De Ame
rikaanse Raad voor de lucht
vaart heeft onderzocht, dat in
1962 vijftien a twintig ongeluk
ken met vliegtuigen waarschijn
lijk werden veroorzaakt door
slecht zicht tengevolge van lucht
vervuiling. Een belangrijke post
in de enorme schaderekening
die het Amerikaanse volk krijgt
gepresenteerd, is de schade die
aan de landbouw wordt berok
kend, nl. ongeveer een half mi-
jard dollar. Niet alleen het vee
de akkers en de boomgaarden
blijken van allerlei luchtver
vuiling te lijden te hebben, maai
zelfs naaldwouden moeten er hun
tol aan betalen. Voorts zijn ei
talloze roerende en onroerende
goederen, die schade ondervin
den. Niet alleen leer en rubber,
maar ook metalen, bouwstoffen
en verf hebben te lijden van df
vervuiling. Precisie-instrumenten
en allerlei gevoelige controle
systemen moeten vaak vervan
gen worden of kunnen niet bui
ten een kostbare bescherming te
gen de luchtvervuiling.
Recreatie
Huizen moeten zowel van bin
nen als van buiten vaker geverfd
worden Zelfs de kleding en de
meubelen van de bewoners moe
ten vaker gereinigd worden. Min
der draagkrachtige Amerikanen
kunnen zich dit extra onderhoud
dikwijls niet veroorloven, waar
door hun eigendom in waarde
daalt. Op de schaderekening
komt verder de benadeling van
de recreatie. Een bos, dat ver
nield is door ozon, ontstaan uit
uitlaatgassen van passerende
auto's, is onbruikbaar als recrea
tiegebied. Een dergelijk gebied,
dat door rook en stank van de
stad onbruikbaar is geworden,
is nutteloos voor de gemeen
schap. De bloemen en planten,
die in de steden niet meer kun
nen groeien, gebouwen die ver
vallen door de inwerking van
vervuilde lucht, dieren die ster
ven door van de akkers wegge
waaide landbouwvergiften zij
alle komen voor op de lange re
kening. die Amerika aan zijn
luchtvervuiling moet betalen
Laat is het tot de Amerikanen
doorgedrongen, dat men niet on
gestraft kon doorgaan met het
vergiftigen van de atmosfeer.
Na de tweede wereldoorlog werd
het pas een nationaal probleem.
Niet wachten
De tot dusver vergaarde ken
nis ls heel groot. Het wordt nu
echter tijd. dat er iets gedaan
vragen, is niet meer verant
woord, De deskundigen zijn van
mening, dat de luchtvervuiling
door de industrie voorlopig het
best op twee manieren kan wor
den bestreden. In de eerste
plaats door verwijdering van de
vervuilingsstoffen, voordat deze
via de schoorsteen de fabriek ver
laten. En voorts door zich te
richten op de zuivering van de
brandstof vóór de verbranding.
De kosten zijn hierbij een pro
bleem. Die kunnen per industrie
aanzienlijk verschillen. Soms
gaat het slechts om een fractie
van de produktiekosten, maar
ook zijn er bedragen mee ge
moeid. die groter zijn dan die
van alle produktiekosten samen.
Volgens de bestaande regelingen
worden deze extra-kosten doorbe
rekend in de prijzen. De consu
ment betaalt dus de bestrij-
ling. Die zal er zijn, Indien de
industrie, die luchtzulveringsin-
stallaties plaatst, bepaalde fisca
le investerings- en afschrijvings
faciliteiten voor deze installaties
ta-ijgt. Men probeert deze faci
liteiten thans via de wetgeving
te regelen.
Kernenergie
Op lange termijn bezien kan
men het meeste effect verwach
ten van een overgang naar an
dere energiebronnen. Met name
de kernenergie opent hier gunsti
ge perspectieven. De tweede
grote vervuilingsbron, het ge
motoriseerde verkeer, kan wor
den aangepakt door verbetering
van de verbrandingsmotoren,
waardoor de hcjeveelheden afval
stof worden verminderd. De
staat Californië kent wettelijke
regelingen, die voorzien in een
vermindering van ongeveer twin
tig percent De Amerikaanse
auto-industrie houdt zich mo
menteel bezig met de ontwikke
ling van „nabranders", waar
door een vollediger verbranding
en dus een vermindering van de
luchtvervuiling wordt bereikt.
Ook bil de bestrijding van deze
vorm van luchtvervuiling kan
men het meest verwachten van
de ontwikkeling van nieuwe ener
giebronnen. zoals thermo-elee*
trische generatoren en verbeter
de gasturbine-motoren. Ook in
ons land wordt hard gewerkt
aan de bestrijding van de vervul
ling van de lucht, die wij moeten
inademen. Ongetwijfeld zal men
hier proberen op de hoogte te
blijven van de resultaten, die
men in de Verenigde Staten op
den duur reeds heeft bereikt,
zowel wat het onderzoekings
werk als wat de hestrijdingsme-
thoden betreft. Want dat er ook
in Nederland spoedig iets ge
daan moet worden, daaraan zal
niemand twijfelen, vooral niet
als hij in een industriegebied
woont...
