Geniale representant van de romantiek GOETHE- ZIJ, DE MENSEN EN GOD biografie op de BESTSELLERSLIJST ZONDAGSBLAD ZATERDAG 6 JUNI 1964 Honderdste geboortejaar van Richard Strauss wordt alom herdacht DE HERDENKING van Ri chard Strauss' honderdste geboortejaar is al enige tijd in volle gang. Elk operatheater wil graag eer bewijzen aan de ze meester, die op 11 juni 1864 in München geboren werd en die in hoge ouderdom op 8 september 1949 in Garmisch- Partenkirchen overleed. Maar ook elke zanger zingt graag zijn liederen en zijn symfoni sche werken komen op het re pertoire van elk orkest voor. Daarmee hebben wij meteen bepaald tcaar het zwaartepunt van Richard Strauss' totale oeuvre ligt. Maar eerst een korte levens schets: Richard Strauss groeide op in een muzikaal milieu. Zijn vader was solohoornist van het opera-orkest. moest niets van Wagner hebben en voedde zijn zoon op in de streng-klassieke traditie. Zijn jeugdcomposities zijn dan ook in deze trant ge schreven. hoe levendig en be gaafd zij ook zijn (de Serenade b.v.) Maar na de kennismakinp met Hans von Bülow, die hem met orkest leert werken en voor al met Alexander Ritter wordt de jonge Richard Strauss bekeerd tot Wagner's muziek en dan ont wikkelt hij zich enorm snel tot de weergaloze beheerser van het orkestrale palet, waarmee hij el ke emotie weet uit te drukken elk voorval weet te schilderen. Dirigent Hij brandt als 't ware los ir zijn symfonische gedichten „De Juan' ..Tod und Verklarung" ..Till Eulenspiegels lustige Strei che ..Also sprach Zara-Zu stra", ,.Don Quichotte", ..Ein Hel denleben", die hij in de jarei 18881898 schrijft, dus rond zij' dertigste jaar. In deze tijd groeit ook zijn faair als dirigent. Waar hij kwam wekte zijn persoonlijkheid, wek ten zijn werken de scherpste pro en contra's door de stoutmoedig heid van zijn orkestrale schilder kunst, door het schroeiende vuui van zijn compositie. Debussy, die als componist mis schien wel de, grootste tegenstel-z ling met Rich. Strauss vormt, schrijft in zijn ..Monsieur Croche antidilettante" heel waarderend over zijn compositietechniek, die hij precies doorziet, maar kan het niet nalaten zijn „Heldenleben" te vergelijken met „un livre d'images... c'est même de la ci- nematogfaphie". Toch besluit De- qelberq is bussy zijn kritiek met ..Je vous illustratie répète qu'il n'y a pas moyep de mustra' resister a la domination conqué- rante de eet homme!" En daar mee slaat hij de spijker op de kop. Hoe men denken mag over de waarde van Richard Strauss' kunst, met name over het ..Wil- helminische" element alsook over het sterk erotische element erin die menigeen terecht tegen dr borst stuiten men kan ook nooit ontkomen aan de geniali teit van de orkestrale effecten van de gloed, die uit deze mu ziek slaat. Richard Strauss trek- de volle consequenties uit wat hi.' bij Berlioz. Liszt en Wagner ge vonden heeft aan orkestratie, en hij voegt er aan toe zijn zin voor een strelende welluidendheid maar ook zijn zin wreedheid. Dit gebeurde in Salome Wat dit laatste betreft een Electra, beide werken van voorval tussen Strauss bijna onmenselijk emotionele bruutheid. Het is alsof Richard Strauss zo diep mogelijk duiken wil in de meest afschuwelijke verborgen hoeken van de mense lijke ziel en alsof hij ze zonder medelijden voor den dag wil ha len. Strauss schrijft in zeker op zicht hier afschuwelijke muziek, maar.... geniaal. Voor het libretto van de Elec- ra had Hugo von Hofmannsthal ;ezorgd, de fijngevoelige, nerveu- :e Oostenrijkse dichter. Dit vorm- le het begin van een lange sa menwerking, eigenlijk tot de plot selinge dood van von Hofmanns thal in Zo ontstonden de opera's ,,Der Rosenkavalier", na de turbulente, neurotische Elec tra. een ommezwaai en een keer punt in Richard Strauss' kunst Ariadne auf Naxos", ..Die Frau ohne Schattten", Arabella". Geraffineerder Strauss verfijnt zijn werkwijze, wordt geraffineerder in zijn ka rakteriseringen, behandelt de stem in de meest welluidende kleuringen. En hij schrijft hier door de mooiste vocale muziek, zoals de duetten en de trio's van de vrouwenstemmen in ,,Dcr Ro senkavaller" en in Arabella, zo als de beroemde Zerbinetta-aria uit Ariadne auf Naxos". De muzikale stijl van Richard ook hier verhevigt hij soms de emotie tot brekens toe, al staan daartegenover de tere „Morgen" en ..Traum durch die Dürnme- rung". Hij zelf schreef zijn liede ren. 200 ln aantal, tussen zijn werken door, als een soort ver pozing, en men moet wel leren schiften. Maar dan vindt men ware juwelen, zoals de Ophelia- liederen op. 67 of de Brentano- liederen op. 68. En waarom wor den zijn drie Holderlin-Hymnen op. 71 voor sopraan en orkest met meer gezongen? Ja. en nu dan de houding van Richard Strauss tegenover het Hitler-re gime. Men weet eigenlijk niet goed wat erover te denken. Hij was enige tijd president van de Reichsmusikkammer. waarvoor hij toen bedankte, hij werkte sa men met Josef Gregor, die door de Nazi's officieel was goedge keurd als librettist. Aan de ande re kant was zijn zoon Franz met een Joodse vrouw gehuwd en schreef hij in een brief zijn ver achting over de nazi-cultuur uit een brief, die de nazi's in han den viel! De Nazi's zelf hebben hem klaarblijkelijk niet durven aanpakken en hij is er met geven en nemen tussendoor gekropen. Na de oorlog waren er wat reper- cussie's over deze houding, maar ook deze dreven weer weg. Over ziet men de figuur en het werk van Richard Strauss in zijn ge heel. dan treedt hij met zijn kunst naar voren als de laatste geniale representant van de Duit se Romantiek, als de afsluiter van een grote periode. De ont wikkeling van de muziek is langs hem heen gegaan. Dra. H. E. KOKEE- VAN DEN BERGE te verove- GOETHE EEN verheugend beroemde vurige ogen nóch de zonderlijke feit H-jf nn He liist van trek van eenzaamheid en tra- ren. bestsellers in We" t-Duitsland g*®* -nisje, in de laatste maanden ook de Deze was nauwelijks nieuwe omvangrijke Goethe- een mens meer. Emil Ludwig Een geheel ander uitgangspunt biografie van Friedenthal schrijft daarom in 1920 de bio- de volgende werken, die voorkomt.1) Via de pers en grafie Goethe. Geschichte eines watfi? n&Lv!ï verschillende jongere Duitse Menschen die een poging was bepaalde aspecten bieden. Tracht versiiiiiiciiuc juiigcic hnr<stheelH van eiDS stuk Friedenthal, gesteund door psy- auteurs (b.v. Hans Magnus °mJoten en langs d^ weg van cho-analystisch onderzoek, een Enzensberger) zouden we de psycho.analyt|sch| onthulling psychologisch verantwoorde kijk indruk krijgen, dat de hele ^elhe te benaderen, Goethe de "P de persoon ven Goethe te ge- Westduitse samenleving vol- natuur- en kunstonderzoeker. Xfn- dlt is voor Hans Reiss (Goe- komen vermaterialiseerd is staatsman, politicus, ethicus, 'be8 Romance en Hans Pyritz er zijn blijkbaar nog vele mysticus en realist. gunstige uitzonderingen. Wie al Goethe de men®, 'Wprk i eenmaal door Goethe gepakt homo eroticus. het voor ons ligt, spreken dus niet is, komt niet meer van hem over de biografische achtergrond, los, en ook iedere generatie Eigen licht Schrijft Friedenthal pakkend, met wordt gedwongen haar positie de uitgesproken bedoeling, een Het heeft geen zin hier het grote kring te boeien, Reiss en grote aantal Goetheblografleen pyritz wenden zich in 't bijzonder de revue te laten passeren tot vakgenoten. Vooral de laatste In de negentiende eeuw gold Heinz Klndermann geeft ln Das met zijn gecompliceerde zinnen is ten opzichte van hem te bepa- Goethe als de verheven dichter- Goethebild des XX. Jahrhun- vorst, de apollinische Olympiër derts daarvan een opsomming die in stralende glans zich bo- uitvoerige beschrijving be ven de grauwe massa verhief, P?rken we ons dus tot Frleden- als de klassiek-harmonische ■JJ8'- Is *|in boek overbodig, mens, de dichterlijke vervolma- Mijns inziens niet. Uit zijn werk ker van het edele, schone r M,nr* "mUiy goede. Zijn boeken stonden halfleer gebonden in een stevig n iedere popularisering. Objectief Hans Reiss beperkt zich tot blijkt, hoe zeer Goethe gelijk Goethes romans, dus Werther, had met de woorden, die hij ln Wilhelm Melsters Lehrjahre, de namepr „„„„nnpii ui een sievie 1813 over Shakespeare uit- Wahlverwandtschaften en de gesloten boekenkast met glazen sprak: „Over Shakespeare is al Wanderjahre en tracht vanuit de Srte"tub^^ptehuBïcu" veel zezezd dat he. zou Kuu- £.1 en d. structuur, du, vanuit hele alc tastbare bewiizen van ncn schijnen alsof er niets meer de stijl, het essentiele van deze tet cïltoete n"eau dfr bewe- «ver w« om te ze„e„, en toch werken te benmJereu. HIJ zijn gipsbuste of geëtst «s dit de eigenschap He jectieve weergave en beschrij- i-'c unuuuc iiiji va kenmei kende strauss ondergaat dan geen wij- i een uitvoe- zigingen meer. Hij blijft zichzelf ring van de „Don Juan" door het tot in zijn laatste werken, de Concertgebouworkest onder Wil- ..Metamorphosen" en de ,,Vier lem Mengelberg, vroeg deze letzte Lieder", die uit de jaren aan Strauss zijn mening. Strauss lM5-'46 stemmen, maar die net Stomer Tl"md7 h .ndS SS&m" tonnen" zifn' tenkamer klemde zijn handen Merkwaardig, hoe Strauss onaar jfl gedaan kon blijven van alle rad de tafel en zei „Veel mooi, véél te mooi was het....' 41 het wrede, riicksichtslose van de vrouwenjager Don Juan was totaal verdwenen in de lezing an Mengelberg! cale veranderingen van onze eeuw. Hij wortelde in d Duitse romantiek, hecht en stevi >n bleef er. Liedkunst Het is te begrijpen, dat de harts tochtelijke exuberantie. Richard Strauss in vervuld was, zich het best kon uitleven op brute terrein. Ons resten tenslotte nog twe- deze -jaren dingen: de liedkunst van Ri „ei best kon ch?rd Strauss en de ietwat pre muziek-dramatisch cair« zaak van de jaren 1933 1945. op de vleugel; men leze slechts ,n85i' hoe Hermann Hesse (Harry f.f,dt ook voor Goethe. Frieden- Haller) in de Steppenwolf ont- tha' «eeft ln zijn zeer gedetail- zet is over de ets van een ka- le"oe en wetenschappelijk vol- raktervolle, geniaal gefriseerde komen verantwoorde beschrij- grijsaard met mooi gemodel- vinff van Goethes leven niet zo leerd gezicht, waarin nóch de vec' onbekende feiten, maar laat op sommige situaties een geheel eigen licht vallen, doet dit bovendien in een prettig leesbare vorm. Verhalen van Anna Blaman Dit artikeltje gaat over Verha len van Anna Blaman, een bundel novellistisch werk, uit gegeven door J. M. Meulenhof' te Amsterdam. Men verlangt wel eens van een criticus, dat hij kan zien of bepaald letter kundig werk van blijvende waarde is. Men vergeet daarbij, om een voorbeeld te geven en concreet te blijven, dat een criticus in 1964 werk uit, laten we zeggen 1940, beoordeelt mei in zijn hoofd nog de verse spo- geval rrn van recente publicaties. In ^itie^ We 1940 wist men nog niet, kon men nog niet weten, dat Henry Miller in 1950 in Holland school zou gaan maken en dat hier een nieuw soort ■iode van tegenspraak moet heen worstelen om, als het levens krachtig is, later eventueel eer lieuwe bevestiging te verkrijgen Tegen de achtergrond van wa ot ongeveer 1950 als literatuu gold, was het 'erhalend proz van juffrouw Vrugt in ongunstig '.in modern, d.w.z. a1 te openhai tig. zo niet brutaal en kwetsend Wie thans haar verhalen herlees of voor het eerst ermede kenni maakt, constateert met verba zing hoe snel we .iterair lever. Wat ons nu treft zijn de uitvoeri ge rationele karakteranalyses terwijl we gewend zijn aan he- ruwe psychische materiaal var de dialogue intérieure, in ieder irrationele compo HRHL-. iu hoeveel in haai erk nog versluierd en gecamou fleerd is gebleven, terwijl de schrijvers en schrijfsters van vandaag ons geen detail, hoe weerzinwekkend ook, onaange- wreven laten. We bemerken nu bij haar een behoefte aan ver ering. een moeilijk onderdrukte niet beter zijn gewordenindien Ze maakte de indruk zij iedere vermomming en ca- lief, intelligent en inte_ •nouflage, die de personen vaak Maar als zoveel auteurs werd o vaag en onwaarschijnlijk ^55^-fjL ze scbriï naakt, achterwege had gelaten Benover je •n eenvoudig een persoonlijke •iecht geschreven had zoals ver cheidene machteloze manne- ies het vandaag proberen en oorgeven te doen? Zij had ta- ent en karakter en hij al hel chokkende voor het burgerlijk atsoen zou het een belangrijk schrijfster" nenselijk document geworden wlst aan anderen. •ijn. Nu geloven we niet zijzelf zacht, mensen als jakhalzen) rmef dood ln het hart. Dat i« e" de wereld van Anna Blaman, die te- naar liefde bunkerde en onmach- Ze tig was die te realiseren. „Ze probleem willen stellen gediscussieerd kan wor- rerken. Deze uitspraken den" (bi. 182). Met andere woor- n6tinrWh^Pnoen- de": deZe "tcn'unr 18 ontsproten sen worsteling met het leven ie durft beweren dat litera- literatuur is?! wT d.T dié 'uitspraken T berba.en da, genover je zit. gaat dat voelde zich fundamenteel onge- lukkig. Naast me ligt een lijst ci- kort stuk laten zich rubrieken onderbrengen: 2. de mensen; 3. zij als die kant van de 1. zij; nannen, behalve wanneer hel vaak aan verschillende figuren •erliezers zijn, en ook haar de mond gelegd worden, m: nrouwen overtuigen niet: ze zijn da* maakt bij ieze schrijfster daging vrouw minus het jong-moeder- reinig verschil uit. Haar werk is 'ijke bij voorkeur tekent oudere vrouwen en moeders i volwassen kinderen). Soms beschrijft ie geest van ee: bakvis raadselachtige dat barbarisme in de literatuur (en neiging tot dwepen die eersl dweept. Ik geloof niet daarbuiten) mode zou worden. d°0^,„d®„5f"st,vat'L Men kon niet bevroeden dat de geestelijk en cultu- vrouwen in romantische God ons christenen in de jongste dag zal vragen hoe we op de uit- dc moderne literatuur homogeen? hebl>en gereageerd. Alleen maar geschokt, vroom veroordelend? Of is de vlam naar binnen gesla gen omdat we het menselijk mo- hoiiding die haar een gevo<T) gelijke en het menselijk onmoge- zelfrespect zou hebben ge- lijke niet hebben gedaan? niet dialectisch. Mag ik van elke rubriek één taat noemen? ..Haar leven was één en al gemiste kans. gemiste kans op liefde, gemiste kans op geven" (bl. 342). „Maar klop t auteur red leider tot show openbaar ontbieder zou degra- Van de nieuwste literatuur uit gerekend is het werk van Anna Blaman. zo geruchtmakend bii het verschijnen, nu al verouderd dat wil zeggen voorlopig wrangheid boeiende deceptie is omgeslagen. We 1 zien nu duidelijk restanten ro mantiek, estheticisme en idealis- het bij hen (de mensen) bepaalde meegeven. Vrouwen zijn "heel vaak praktisch en nuchter nood! Niet thuis, al cre- efiguren wil peer je" (bl. 241). „Ze had niet u—alles gedaan wat menselijk gelijk was. En dat moet die tien jaar "eleden door de draagt zich wonderlijk genoeg met begrijpen jullie weL Je moet al- moderne toon en de non-confoi mistische geesteshouding van de schrijfster aan de aandacht ont snapten. Een verwering, een pa tina? Of begint men dit werk eerst nu te zien hoe het werkelijk ■R? Ik geloof het laatste. ONGELUKKIG Ik heb Anna Blaman maar pervlakkig gekend. Wel heb haar meermalen op vergaderin gen bijgewoond vn enkele malen, als ze me een lift gaf naar een hel bijeenkomst buiten de stad. lange Anna Blaman literair gesprekken met haar gevoerd. Veel aan dit werk zal de toets van de tijd, vrees ik, niet kunnen doorstaan. Maar het beroep op juist, waarachtige menselijkheid zal tijn les" tóen. illet. en niet'Vliem he'l d">rk"t,n; 7"' h»ar kracht menselijk mogelijke, maar ook achrljlster ligt niet ln de ligu- het onmogelijke, of het nu o: eigen leven gaat of om dat kf?rtaSd" redelijker'daii^de^ood- de terloopse opmerkingen. BIECHT Men vraagt zich nu af: °P; doener God" (bl. '97) WORSTELING spraken, vragen over het mens zijn onder de mensen. losge maakt van goedkoop praten over God. Of gebeurt dat nooit? C. RIJNSDORP Vermoedelijk heeft hij door zijn 25-jarige werkzaamheid in Engeland (in 1938 moest hij emigreren) niet alleen de ruim telijke, maar ook de psychische distantie gekregen tot het gees telijk gebied, waarin hij was opgegroeid en is zijn stijl van een verheugende nuchterheid en directheid geworden, wat o.m. blijkt door pakkende formule ringen, die in de combinatie van geheel ongelijksoortige .be grippen niet vrij zijn van over-' drijving (pV- 78:' pietistischer Da- daismus). Friedenthal ruimt de mythen- en legendenvorming omtrent het Goethebeeld gron dig op. Goethe was heus niet on feilbaar en heeft, zoals Frieden thal duidelijk laat zien, zich bij zijn terugkomst uit Italië op de Hef gebo oud ver trouwde kring van Wei- mar volkomen verkeken, wat zijn vereenzaming des te groter maakte. Hij heeft oog voor ST"?hïi0<d..'em Ni,UU.r' Wdr~"dé'j«en P'ofetenleed de de pogingen van een enkeling, met zijn tijd in het reine te komen Hieraan heeft de Werther onge twijfeld zijn belangrijke plaats^ in de wereldliteratuur te danken. De maatschappelijke orde geeft Werther niet de mogelijk- tenleed droeg, diep zoals dat Dante. Geen mens kan zó als hij zag.die niet geleden ei streden heeft zoals zelden 'an plooien. Hieraan gaat hij te ;jen gronde, maar zijn leven toont te- 6e" gelijk het bouwvallige van de so- sen ciale structuur. Hoewel Reiss tracht, in weten schappelijke distantie zijn eigen standpunt geheel te verbergen, laat hij zijns ondanks dit toch hier en daar blijken. Zo zegt hij over Werther (bl. 47): „Het is symbolisch, dat Wer ther aan zijn ongelukkige liefde Und ivenn der Mensch in sei ner Qual verstummt, Cab mir ein Cott zu sagen, was ich lei- de. Op verschillende punten accen- tueert Friedenthal héél sterk de 'e gronde gaat, want hij beli- al te menselijke kanten van Goe- chaamt de mens, wiens liefde the. Leerrijk is een vergelijking en verlangen niet meer op God tussen zijn beschrijving van Goe- gericht zijn, die de vervulling thes Harzreise en Schweitzers Qiet meer zoekt in het hierna- deze episode. Frie- maals, wiens gehele verlangen dienstreis °P deze aarde gericht is. Juist oordeel denthal ziel het als zonder meer, Schweitzer als een de liefde, die in het kader sprekend voorbeeld van de edel- de Christelijke religie een vrucht- ste humaniteit. baar arbeidsveld had kunnen vinden, 't zij door praktische toepassing van de Christelijke naastenliefde, 't zij door mystie ke gemeenschap met God. zijn leven het Wanneer de liefde tot ander mens de uitsluitende wordt, is het le- ■en in gevaar; als zij niet be vredigd wordt, verliest het le- rw. zijn betekenis, en aan de rifwillige beperking l°?l.WOrdt. ^eerlijke de schrijver tot zijn eigenlij- Beperking Friedenthal kent zijn grt tussen bij Goethe vrijwel onmoge lijk; hij noemt immers zelf zijn werken „Fragmente einer grosen Konfession". Op vele plaatsen d® .vrijwillige beperking macht eeBeven' ichrxjver tot zijn eigenlij- CMg 5 ke onderwerp. Zo onder meer bij ln Lehrjahre zouden we Goethes studententijd in Straats- de strÜd tussen adel en bur- burg. Voor de ontwikkeling van de ?er.'i ku°nen verwachten het Duitse letterkunde is zijn ontmoe- is immers de tijd van de Fran- ting met Herder van uitzonder- Se utlc! we zien integen- lijke betekenis; Friedenthal be- deel de perspectieven van een handelt die en passant, omdat de ut°P'Sch aandoend gemeenschap verloving van Goethe met Friede- Deli)k arbeidsterrein, rike Brion en welk karakter in In de Wahlverwandtschaften erotisch opzicht deze gehad kan blijkt het instituut van het huwe- hebben. al zijn aandacht opeist. lijk sterker en duurzamer dan alle aanvallen van mensen. Niet de rtstlfrh2'nivan°hpo."if ii« V* biolo8lsche gang der ontwikke- Ostliche Divan, draait alles om de ling maar de scheikundig lemerU<Uif een hlHtï te" worden ter illustratie ge- lemer. Uit een enkele bijzin blijkt bruikt. De karakteraanleg van de E'wrSïs, E "Telnj'.romdaT afsemetcn en heeft niet meer de beelding van Goethes persoonlijk vnamie* van wertner. heid in zijn tijd en omgeving be Enige Jaren geleden Is Hans horen- Pyritz, een bekend Germanist. restorven. Het eerste hoofdstuk leder, die werkelijke belang- van een nlenw werk Goethes stelling voor Goethe heeft, kar regenklasslsche Wand lung, dat ik de lectuur van deze boeien -eeds een omvang van 90 blz. de anregende biografie aan bevelen; zij zal de in hem levende vragen soms beam woorden, soms tegenspraal oproepen, andere vragen doei opkomen en hem zo helpen een eigen weg tot Goethe tr vinden de enige mogelijk heid om zich een eigen stand punt ten opzichte van deze uil 'eld. Ze behandelen „Goethes Ver- vandlungen". zijn „verandering ils levensvorm", populair ge- egd zijn vele vervellingen, vaardoor er telkens een nieuw aspect van zijn persoonlijkheid achtbaar werd; verder zijn Tömlsche Asthetik. dus zijn es thetische beschouwing na de reis naar Italië, de werkgemeen schap met Schiller, de verhou ding tot Marianne von Willemer (zie boven bij Friedenthal). Evenmin als Friedenthal, maar op andere gronden, wil Pyritz iets weten van de burgerlijk-har monische Goethevoorstelling der negentiende eeuw, heeft hij een open oog voor het Janusgezicht van Goethe, voor het feit, dat deze niemand een blik vergunt in de diepste afgronden van zijn ziel. Ernstige fout Een ernstige fout van dit ver- zamelboek is m.i. dat in de ver schillende bijdragen mevrouw Pyritz de gedurige herhalingen niet heeft weggewerkt. Zo staan in de lezing over: Goethes Ver- wandlungen en het hoofdstuk over de Gegenklassische Wand- lung ongeveer twintig gelijklui dende bladzijden. Het is zeker begrijpelijk, dat in een lezing de spreker dingen memoreert, die hij elders reeds eerder heeft gezegd, dezelfde zinswendingen gebruikt, dezelfde bewijsplaat sen citeert: worden die lezingen echter gebundeld, dan moeten gelijkluidende passages niet twee keer opgenomen worden. Friedrich Beissner heeft het boek van een „Geleitwort" voor zien met een huldiging aan de nagedachtenis van zijn collega. J. H. SCHOUTEN. 1. Richard Friedenthal: Goe the - sein Leben und selne Zelt. 1962. Verlag R. Piper- München. 2. Hans Reiss: Goethes Ro- mane 1963 Verlag A. Fran- cke, Bern. 3. Hans Pyritz: Goethe Stu diën 1962 Böhlan Verlag Köln, Schwerlnstrasse 40. Nieuwe boeken voor u besproken Het reservaat, door Ward Ruysllnck. Uitgave A. Manteau N.V., Den Haag. Basile Jonas is leraar aan een lyceum. Een van zijn vrouwelijke leerlingen, Martha Simons, wordt met goedvinden van haar moeder belaagd door een invloedrijke „huisvriend". Basile neemt haar in bescherming door haar in zijn vrijgezellenflat onderdak te verle- In deze roman, die in de toe komst speelt, wordt een beeld ge tekend van een totalitaire demo cratie, waarin godsdienst en senti menten niet worden geduld eu waar corruptie hoogtij viert. Jonas, die zichzelf heeft verstout gedichten te schrijven en viool te spelen, wordt beschuldigd van communistische jedachten en het ontvoeren van het minderjarige meisje. Een soort tuchtraad ver oordeelt hem tot ,,d^ Paalberg", een soort asiel waarin individua listen en romantici als fossielen worden opgeborgen. Een boeiende Belgische roman waarin het pleidooi voor het in dividu kan worden gekenmerkt door een uitspraak van slachtof fer Jonas: De machine had mij gegrepen en was bezig mij tot een dossier te verwerken. duide lijk beeld van hetgeen daar leeft en beleefd wordt. De schrijfster heeft na een lange studie-zwerf tocht door West Afrika de ge schiedenis geschetst van twee jon ge negermensen, die elk met na tuurdrift angst en bijgeloof te maken krijgen. Zending en missie ontbreken ook in deze roman niet. Zij zijn nog steeds hard nodig om de ne gers bij te staan in hun strijd te gen bijgeloof en ziekte. In dit levensechte verhaal enigszins kinderlijk geschreven komt een stuk Afrika naar voren waarvan de westerling weinig no tie heeft. De Spaarncstad Haarlem. Er zijn op aarde nog enkele gebieden over. waar de beschaaf de mens in nauw contact kan ko men met de vrije natuur, de wij de bossen, de bergen en een nog tamelijk ongerepte dierenwereld. Grote stukken van Canada vallen daaronder en de Nederlander Dick Dekker heeft enkele jaren ge woond in het westen van de pro vincie Alberta en daar heeft hij iljn ogen goed de kost gegeven. Zijn ervaringen en waarnemin- Sen in die bosrijke provincie heeft ij neergelegd in een boeiend boek; daarin heeft hij de Cana dese mens. die al dat moois bij zijn voordeur heeft, een waar schuwing meegegeven, zuinig te zijn op die natuur. Vooral her lot van de Canadese wolf gaat Dek ker aan het hart: het prachtige dier wordt onder allerlei voor wendsels te vuur en (e zwaard vervolgd en in enkele tientallen iaren zal het met uitsterven wor den bedreigd. „Bergen, bossen, prairies" Is met veel kennis van zaken ge schreven. Het boek brengt de le zer in aanraking met een belang wekkende wereld die helaas hoe langer hoe meer voor de mense lijke samenleving terugtreedt

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1964 | | pagina 17