AN AST ASIA - JA OF NEEN
Teert Anna Anderson op herinneringen aan een
zorgeloze jeugd - oj is zij alleen maar een bedriegster
Gewoon Anna
grootvorstin
J
ZATERDAG 9 MEI 1964
lllllllllllllllllllilllllIlliillllllllllllllIlllliillillllllllllllllllllllB
illllllllllllllllilllllllB
llllIlilHIIIllUligflllllllllllllllUllillllillllllllillll
IBI'IHI
Proces in Hamburg kan
afdoend antwoord geven
(Van een onzer redacteuren)
^IE AVOND van de zestiende juli van 1918
was ia een zomerse nacht overgegaan.
In het grote witte huis in één der straten van
Jekaterinenburg, de stad in de Oeral, hadden
de tijdelijke bewoners zich vroeg ter ruste
begeven. Alexandra Feodorowna was ziek.
Zij, haar vier dochters en haar veertienjarige
zoontje hadden hun nachtrust nodig. Om
streeks half elf waren zij allen naar hun
slaapvertrekken gegaan. Eerst waren nog
enkele bijbelpassages uit de Profeten gelezen
en beluisterd, terwijl in de harten van alle
aanwezigen de vertwijfeling streed met de
.hoop, dat alles toch nog ten goede zou keren.
Zij waren op dit ogenblik de
machteloze gevangenen van een
troep bandeloze revolutionairen,
maar zij hoopten, geloofden, en
baden om een wending ten goe
de. Dat zij ooit nog zouden te
rugkeren naar de luister van
St. Petersburg geloofden zij niet
meer, maar zij durfden er toch
wel .op te rekenen, dat hun tal
rijke familieleden (onder wie
vele gekroonde hoofden van Eu
ropa) hun uiterste krachten zou
den inspannen om hun vertrek
uit het „nieuwe" Rusland te be
vorderen. Had neef George V,
via zijn regering in Londen, niet
reeds gastvrijheid aangeboden
aan tsaar Nicolaas II? En zou
den de troepen, die in aantocht
moesten zijn, deze bolsjewieken
verslaan en de bevrijding van
de tsarenfamilie kunnen be
werkstelligen? Of zouden zij te
laat komen?
De mensen, die zo kort tevo
ren nog in hoogheid gezeten wa
ren, lagen met ogen, die in het
duister staarden, in hun scha
mele bed. De slaap wou niet
komen: de gedachten, die in
hun geest over elkaar buitelden,
waren te beangstigend, om aan
het vermoeide lichaam rust te
geven.
Anastasia, de zeventien jaar
oude grootvorstin, voerde af en
toe een fluisterend gesprek met
haar zusters. Woorden werden
zinnen en braken dan plotseling
af, als nieuwe angstvisioenen
over haar leven van de afgelo
pen maanden voor haar gees
tesoog opdoemden. Ze overdacht
hoe die revolutie van het volk
voor haar en haar zusters eerst
eigenlijk niet hieer dan een spel
In Hamburg heeft het
Hooggerechtshof vrijdag
het proces hervat, dat in
april begon, en waarin de
mysterieuze vrouw Anna
Anderson haar advocaten
opnieuw wil laten bewij
zen, dat zij grootvorstin
Anastasia van Rusland is.
Het is de vierde maal
sedert 1933, dat een derge
lijk rechtsgeding wordt ge
voerd. Bestaat er kans, dat
Anna Anderson nu in het
gelijk wordt gesteld? Er
zijn punten, die vóór haar
pleiten, maar er zijn ook
argumenten tegen haar aan
te voeren. De inzet vormt
de miljoenen-erfenis van
de tsaar, die nog altijd on
der 'het beheer van Engel
se en Franse banken is. Zal
er ditmaal een definitieve
uitspraak komen? Op deze
pagina van het Zondags
blad heeft een onzer re
dacteuren nog eens alle
feiten in deze merkwaar
dige geschiedenis bijeenge
bracht.
staan en beet hem toe: „De
uwen hebben geprobeerd u te
redden. Maar zij zijn niet ge
slaagd. U bent ter dood ver
oordeeld."
Drie minuten
was geweest. Terwijl de
zich overal in het grote Russi
sche rijk opmaakten om het be
wind van haar vader, de tsaar,
voorgoed omver te werpen, had
zij als een brutaal jong meisje
proppen papier uit een raam op
de hoofden van voorbijgangers
gegooid. Maar dat was al weer
bijna vier jaar geleden. Toen
zag alles er nog rooskleuriger
uit. Toen wist de kleine groot
vorstin nog niet, wat er broeide.
Had haar vader dat allemaal
wel geweten? Had hij niet te
veel in de schijnwereld van het
hof geleefd en te weinig geluis
terd naar wat zich in zijn eigen
rijk afspeelde?
Weet je nog
„Weet je het nóg, Tatjana?
Weet je nog, dat wij uit de ra
men met proppen papier naar
de mensen gooiden?" De stem
in het donker was zacht. Tatja
na, minder kind dan Anastasia
(ze was reeds 21 jaar) antwoord
de: „Ach... probeer toch te sla-
Terwijl ergens buiten in de vrij
heid van de stad Jekaterinenburg
een klok half twee had geslagen,
klonken dreunende voetstappen in
het huis. Het was niet de tred
der gewone bewakers. De horde
kwam nader. Angst deed de adem
stokken. Buiten op de deur werd
gebonsd. Die deur zwaaide open en
daar stond commissaris Yourofski.
Zijn rauwe stem snauwde: „Op
staan. Aankleden. U wordt naar
elders gebracht. De Witten nade
ren Jekaterinenburg."
Wat zou er nu gaan gebeu
ren? Nog niet zo lang geleden
waren zij uit hun verbannings
oord in het Siberische Tobolsk
naar hier gebracht. Zouden ze
nu weer naar een andere plaats
moeten reizen?
Terwijl in de deuropening een
groep als desperado's uitziende
mannen wachtte, maande You
rofski tot spoed. Nauwelijks wa
ren allen gekleed, of zij werden
de trap af gedreven naar een
lege kamer op de begane grond.
Tsaar Nicolaas, de tsarina, de
veertienjarige tsarewitsj Alexei,
de vier grootvorstinnen, de lijf
arts dokter Botkine en drie be
dienden werden daar overgege
ven aan de bewaking van één
soldaat. De rest trok zich terug
en in die kamer speelden zich
de laatste levensuren af van de
familie der Romanofs, de Rus
sische tsarenfamilie. Voor de
tsarina en voor de jonge tsare
witsj werden stoelen gebracht
en dat was alles. Voorlopig.
Want plotseling verscheen
Yourofski opnieuw gevolgd door
een tiental mannen.
Yourofski ging voor Nicolaas
In paniek drong de kleine,
ziekelijke kroonprins Alexei zich
tegen zijn moeder aan. You
rofski richtte de revolver en
vermoordde de tsaar aller Rus
sen en op hetzelfde ogenblik
hadden ook de andere mannen
hun wapens tevoorschijn ge
haald en in drie minuten speel
de zich het bloedbad af, dat de
geschiedenis zou ingaan als de
Moord te Jekaterinenburg.
Grootvorstin Anastasia was ge
wond en schreeuwde om haar
moeder. De beulen naderden
haar en begonnen met bajonet
ten op haar in te slaan. Was zij
met haar familieleden na deze
slachtpartij toch nog in leven?
Dit is de grote en belangrijke
vraag, die Duitse gerechtshoven
nu al vele jaren proberen te be
antwoorden. Men weet het: in
het Beierse dorpje Unterlengen-
hardt woont de merkwaardige, ex
centrieke vrouw Anna Anderson.
Ze leeft daar in eenzaamheid, be
waakt door vier grote Deense dog
gen. Tot voor enkele jaren had
zij slechts de beschikking over
een bijna onbewoonbare stulp, een
hut van planken en leem, die haar
was geschonken door prins Frie-
drich Ernst von Sachsen-Anhalt.
Daarna kon zij een huis laten
bouwen van het geld, dat zij met
de royalties van films en toneel
stukken over haar leven had ver
diend en dat haar bovendien uit
de allerergste armoede haalde.
Teert deze vrouw (nu 62 jaar
oud) werkelijk nog op de herin
neringen aan een zorgeloze jeugd,
die zo wreed werd afgebroken tij
dens de nacht van Jekaterinen
burg, de stad in de Russische
Oeral, die tegenwoordig Swerd-
lovsk heet? Of is zij alleen maar
een handige bedriegster?
Puzzels
De juridische puzzels, die zij
heeft teweeggebracht, zijn door de
molen van vele processen in
Duitsland gegaan, maar men is
nooit tot een definitieve oplossing
van de raadsels gekomen.
Anna Anderson is immers de
vrouw, die nu al sedert het jaar
1920 door haar advocaten laat ver
klaren, dat zij grootvorstin Anas
tasia is; de Russische prinses, die
tijdens de door de bolsjewieken
aangerichte moord-orgie van juli
1918 weliswaar gewond, maar niet
gedood werd. En de inzet van al
die processen is niet slechts de
wens om erkend te worden, maar
ook het fortuin, dat op Engelse
banken werd vastgezet door tsaar
Nicolaas II, bestaande uit baar
goud en diamanten tot een waar
de van vele miljoenen.
Is Anna Anderson Anastasia of
is zij de Poolse boerendochter
Franziska Schankowski, een meis
je, dat in 1920 in Berlijn ver
dween, het jaar, waarin Anna An
derson opdook als gegadigde voor
de tsarenmiljoenen?
Strijd
Intussen hadden zich vanzelf
sprekend ook andere partijen op
geworpen als de rechthebbers op
de tsaren-erfenis, temeer omdat
in 1928 de njoeder van- Nicolaas
II, keizerin Marie Feodorowna te
Hvidore in Denemarken (zij ver
toefde in Engeland toen de Eer
ste Wereldoorlog uitbrak), op 81-
jarige leeftijd overleed. Haar for^
tuin was een punt voor extra ju
ridische strijd. In 1933 wees een
Duitse rechtbank de hertogin
Barbara van Mecklenburg als de
enige erfgename der Romanofs
aan, omdat zij een achternicht
van de tsarina (oorspronkelijk
prinses Alice von Hessen-Darm-
stadt) was. En zij werd de voor
naamste bestrijdster van
Anna Anderson. De hertogin pro
beerde haar advocaten te laten
bewijzen, dat de vrouw uit Unter-
lengenbach de Poolse Franziska
Schanzkowski was. Vergeefs. Haar
eis werd keer op keer afgewezen.
De vier Russische grootvor
nen, even vóór het uitbreken
de Eerste Wereldoorlog in
gefotografeerd. Van links
rechts: Marie, Tatjana, Anastasi
en Olga.
vorstin Anastasia Nikolajewna
Romanowa is.
Na de Eerste Wereldoorlog, op
een winteravond in- 1920. kwam
het nog niet zo sensationele ver
volg op de vreselijke gebeurte
nissen van Jekaterinenburg. Een
Berlijnse Schupo, surveillerend
langs het Landwehr-kanaal kon
ternauwernood een jonge vrouw
redden, die in het water wilde
springen om een einde aan haar
leven te maken. Het meisje werd
naar een inrichting voor zenuw
patiënten gebracht. Ze weigerde
te spreken. Maar beetje bij beetje
kwam beetje verhaal los.
Zij was grootvorstin Anastasia.
Bij het bloedbad in de Oeral was
zij alleen maar gewond. Ze had
hulp gekregen van een soldaat.
Met hem had zij kans gezien
Roemenië te bereiken. In Boeka
rest was zij met de soldaat ge
trouwd. Zij noemde zich nu Frau
Tschaikowska, de naam van de
militair, die, naar zij vertelde,
door de Bolsjewieken vermoord
werd. Het zoontje, dat uit haar
huwelijk geboren werd, was door
de Russen ontvoerd.
Het gerucht drong door tot de
kringen der Wit-Russische emi
granten. die ook in Berlijn en el
ders in Duitsland een nieuwe
woonplaats hadden gevonden, en
veroorzaakte daar een sensatie.
niet. In februari 1928 trok de
mysterieuze vrouw naar New
York op uitnodiging van de Rus
sische grootvorstin Xenia Alexan-
drowna en ook deze raakte er
van overtuigd, dat Anna Ander
son grootvorstin Anastasia moest
Maar in Amerika ging er op
nieuw iets mis. In augustus
1930 dook Anna Anderson on
der in de Amerikaanse metro
pool, omdat haar verblijfsver
gunning was afgelopen. Zij
werd gevonden en naar een
krankzinnigengesticht gebracht.
Een jaar later volgde haar uit
wijzing en dat betekende voor
haar overbrenging naar een in
richting bij Hannover in Duits
land, het Kuranstalt Ilten. Daar
werd zij door psychiaters vele
malen onderzocht en de conclu-
Verdedigers
De verdedigers van Anna's be
langen (zeer knappe juristen)
trachtten te bewijzen, dat Anna
inderdaad Anastasia was. Even
eens vergeefs, want geen recht
bank wilde de redeneringen vol
gen, ondanks de verklaringen, die
Russen en anderen ten gunste
van de merkwaardige vrouw kwa
men afleggen.
Zij had en heeft een gede
tailleerde kennis van het Rus
sische hof.
Zij had dezelfde blauwe
ogen, dezelfde trippelende
gang, die de jonge Anastasia
moet hebben gehad.
Zij had hetzelfde hand
schrift als Anastasia, zo ver
klaarde een grafologe op het
proces, dat op 9 april voor het
Hamburgse hooggerechtshof be
gon (het vierde bedrijf in deze
al vele jaren durende juridi
sche affaire), en dat gisteren,
na een schorsing van enkele we
ken, werd hervat.
Zij sprak Engels, toen ze
uit de narcose bijkwam, tij
dens een operatie, die ik deed,
en dat was de hoftaal in
Opgenomen
Schuw vogeltje
Dat schuwe vogeltje, dat klei
ne, zielige mensje uit Unterlen-
genhardt, dat het gezicht timide
achter een waaier verbergt, als
zij wat onlangs gebeurde) de
televisie-camera's op zich ge
richt weet, is nu al 44 jaar be
zig te pogen aan de wereld het
bewijs te leverendut zij groot-
Zij werd in de kringen der emi-
gré's opgenomen en gefêteerd. Ze
overtuigde de mensen door haar
kennis van de gebruiken en leef
wijze aan het Russische tsaren-
hof en zij werd (in 1922) gastvrij
ontvangen op het kasteel Seeon
am Chiemsee in Beieren, waar
een Russische hertogelijke fami
lie woonde. Het leven leek voor
de jonge vrouw een gunstige wen
ding te hebben genomen. Haar
eis om erkend te worden als de
dochter van de tsaar was er nog
St. Petersburg, zei de Russi
sche professor Rodnew in
Hamburg. Als zij koorts had,
sprak zij Russisch.
Zij heeft een mismaakte
grote teen aan één van haar
voeten. Die had Anastasia ook.
Zij heeft een litteken aan
de middelvinger van haar lin
kerhand. Anastasia klemde die
hand in 1904 tussen een auto
portier.
Maar: de schichtige,
senschuwe Anna Andftson
heeft tot dusverre telkens weer
geweigerd de littekens te to.
nen, die zij op haar lichaam
moet hebben overgehouden van
de kogelwonden uit 1918. Zij
heeft bovendien nooit toege
staan, dat een echte taalkundi
ge haar kennis van het Rus
sisch toetste. Dat zijn twee
punten, die bij ieder proces,
sterk in haar nadeel hebben ge
werkt.
Hertogin Barbara von Meck
lenburg noemt Anna Anderson
een bedriegster, maar zij kan
dat evenmin bewijzen als het
vrouwtje uit het Zwarte Woud
het tegendeel.
Tragedie
Is inderdaad Anna Anderson
met de hulp van haar advocaten
er jarenlang in geslaagd de we
reld een romantisch rad voor de
ogen te draaien (haar leven was
overigens allesbehalve roman
tisch), of is er hier sprake van
een nog altijd voortdurende trage
die?
Als grootvorstin Anastasia daar
in het huis in Unterlengenhardt
nu eens werkelijk haar levensja
ren in de grootste eenzaamheid
als een bizarre, excentrieke vrouw
heeft moeten slijten, heeft het le
ven. dat haar na die moord-
nacht van juli 1918, op zo onver
wachte wijze werd gelaten, haar
dan niet door de diepste dalen
van ellende doen gaan?
Het najagen van hersenschim
men komt ook in onze moder
ne tijd meer voor, het zoeken
van verloren gegane konings
kronen ook, maar om daarvoor
iedere vorm van gezelschapsle
ven prijs te geven en alles ten
koste te leggen aan het voeren
van tot nu toe vier prijzige pro
cessen, daarvoor moet men
toch wel terecht of ten on
rechte van het eigen gelijk
overtuigd zijn. Pas enkele jaren
is Anna Anderson in wat betere
doen. Zij kreeg de royalties
toegewezen van een Ameri
kaanse en een Duitse film, die
over haar leven werden ge
maakt, maar voordat het zover
was, moest zij zich tevreden
stellen met de lemen hut, die
de prins von Sachsen-Anhalt
haar „zo welwillend ter be
schikking" stelde.
Of het hooggerechtshof in
Hamburg nu een afdoend ant
woord op de vraag: .Anastasia
Ja of Neen?" zal geven me
nen wij te mogen betwijfelen»
