CHRISTEN-DOCENTEN VERNIEUWEN
TAALONDERWIJS VIA TONEEL
Nederlandse violen van grote kwaliteit
DE MAGERE HEILIGE
verhalen van een boodschap
Het grootste avontuur
van de Luchtvaart
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 14 MAART 1964
N.R.T. helpt protestantse deuren openzetten
Op ons artikel „Achter de
mens gekeken", over de
Idealen van protestants-chris
telijke cultuurdragers als de
letterkundige C. Rijnsdorp
zijn fijne reacties gekomen.
Reacties, die er op wijzen dat
het verlangen leeft om het
deelhebben aan de cultuur in
breder kring aan te kweken
en te stimuleren. Het stemt
tot voldoening, dat het zeer
't bijzonder ons christelijk
supporter in de persoon van
de heer Tj. Meijer, dus in het
j ,T de heer Tj. Meijer. dus ir
middelbaar onderwijs is. waar christelijk Pedagogisch stud;
het verlangen reeds in daden
wordt omgezet. Wel nog pas
op één front, doch nu de eer
ste barrière met succes werd een onde
genomenis de kans groter,
dat de actie alle takken van
Hij kreeg blanco volmacht om
komen tot de vorming van
het C.P.S. ressorte
rende „Sectie voor mondelinge
taalbeheersing en dramatische
vormgeving''. Een volgende
christelijk onderwijs zal gaan stap was een gesprek met. Ro-
Wat is er aan de hand? Herin
nert u zich nog. uit eerder ge
noemd artikel, het beeld van de
Achterhaven? Daar een hoop
volle beweging ontstaan. Leraren
De lijf leden van hel Nieuu
Rotterdams Toneel die voor Ie
raren en leraressen bij het cliris
lelijk middelbaar onderwijs op
treilen als stafdocenten ,00,
mondelinge taalbeheersing en
1. l'an linkf
ar rechts: Robet
meen directeur i
de f ries, al-
in het N.R.T..
Ie cursus. F. li-
bert de Vries, algemeen direc
tenr van het Nieuw Rotterdam.
Toneel, die onmiddellijk enthou
siast werd. Enthousiast omdat
hij het mankement
UVf.Su.s „„.o.—... derwijs bij zijn eigen kinderen maken
leraressen M.O. zijn bezig de had geconstateerd. Enthousiast Schouwburg
ri grepen door de rijkdom en schoon-
heid van „mondelinge taalbeheer-
L sing en dramatische vormge-
•V ving", dat zij daarin hun levens-
I richting willen zoeken Wat dan?
Protestants Nederland heeft geen
academie, waar in de sfeer van
i» thuis en gebaseerd op eigen over-
tuiging talenten tot ontplooiing
kunnen worden gebracht. En als
*iv-; zo een academie (voor meerdere
terreinen van kunst) er komt,
,-J dan zullen wij tegelijkertijd moe-
ten werken aan de verbreding
van het thuisfront. Opdat het ta
lent klankbord vindt.
Aan het achterland mankeert
de cursus) is veranderd. Vondel n°S wel het een en ander; ook in
is niet meer uitsluitend voorwerp onderwijskringen. Een onderzoek
van taalkundige uitpluizerij. Von- naar het genre toneelstukken dat
del en al die andere groten in de hier te lande in schoolvoorstel-
literatuur met wier werk onze lingen door leerlingen onder lei
kinderen vaak in taaie lessen ding van onderwijskrachten
moesten kennismaken, zij leven wordt opgevoerd, zal uitwijzen
nu voor deze jeugd. Omdat hun dat de gooi- en smijtkluchten met
docenten thans leren hoe zij de de prullen en draken van lopen-
kunstenaar, diens kunst en sfeer deband-schrijvers het in aantal
waaruit die ontstond. ..over het winnen van de kundig gemaakte
voetlicht" moeten brengen. en naar ir.houd waardevolle to-
Verantwoordelijkheid
het effectief werken onmogelijk de schatti
de Rotterdamse Een jaarlijkse
Er zal echter iets meer dienen mogelijk het thuisfront
te gebeuren om op alle scholen waaraan wij zo dringend behoef-
Mei'
zolder te halen, te hebben.
culturele doorsteek te bewerkstel- ook omdat het plan om hierin belangstelling de lessen t
ligen. Omdat men in die kring
niet langer vrede had met
manco's in het taalonderricht, dat kwam.
van generatie op generatie vrij
wel onveranderd bestond uit het
volstampcn van arme. jonge hoof- van getuigend toneel
den met taalkennis, echter veelal deze protestantse doorsteek
zonder de jeugd deelgenoot te ma
ken van taalkunst en de schoon
heid daarvan.
hoogste twintig deelnemers
(prachtig als experiment) zou de
verwerkelijking van het ideaal
minder noS vele jaren van ons verwij
derd houden. Ook mag het niet
ÉH p}'ddelbaar onderwijs be-
erbetering te helpen brengen Wii hebben er de vorige zaterdag
protestants-christelijke zijde lu?senin gezeten. En niet m
geïnteresseerd, want Piet
der Meulen en Johan Greter
Robert de Vries, voorstander ten ook ons bijzonder te boeien, perkt blijven.
Daarnaast schonk dit contact vol
doening. omdat hier binnen eer
hetgeen aan levensrijkdom en voor de, opvoeding, dus de toe- >aii jici naa,ni mcu
ihoonheid in de toneelkunst te komst zo belangrijke kring als het het c P S de achterstand weet
gaat de al langer bestaande com
missie voor het schooltoneel sa
men met de nieuwe experimente
le werkgroep.
le Ondei zijn nu
drie boeken met
een verhalend ka
rakter verschenen
die alle drie een
dergelijk goed ni
veau hebben, die.
hoewel ze in sti
listisch opzicht
bijna onopvallend
zijn. zo'n geheel
eigen karakter
hebben, dat het
de moeite loont,
dit werk wat na
der te beschou-
Ondei is, zijn
Italiaanse naam
ten spijt, een Ne
derlands auteur,
van een Italiaan
se vader en een
Nederlandse moe
der. Zijn boeken
zijn in uitnemend
Nederlands
schrt
De taal
Nog een imme
bleef onbesproken,
het tempo
Grote leemte
Geen enkele taaldocent i
vinden is. gaf spontaan zijn vol- docentenkorps
ledige medewerking. Al even en- onderwijs, deuren
thousiast belastte de acteur Piet gezet naar de verwezenlijking
derland heeft dit laatste tijdens omvattende
zijn opleiding geleerd. Hij is er
eenvoudig niet toe in staat, tenzij
hij. reeds leraar zijnde, zich bui
ten het onderwijsstelsel iets weet
eigen te maken van de kunst die
de toneelspeler en de voordrachts
kunstenaar verstaan, nl. de mon
delinge taalbeheersing en drama
tische vormgeving.
De neerlandicus N. van Dillen,
leraar aan het Christelijk Lyceum
twintig zaterdagmiddagen.
Boeiende lessen
De taken werden als volgt ver
deeld: Robert de Vries zou zelf
les geven in elementair spel,
meer in het bijzonder het peilen
Dit ideaal is in het generale
gesteld de scheppende kracht
van ons protestantse volksdeel te
stimuleren en de niet-croaiicv
Het is wel duidelijk: op veler
lei terrein wachten talloze, grote
en moeilijke taken. En zware
verantwoordelijkheden. Een hand
jevol mannen en vrouwen met
Afhankelijk durf en besef hebben, met het
Christelijk Pedagogisch Studie-
j- -nci t.i.o-uc ctcjiivididi.'u tvcei n: centrum achter zich, daarheen
het Christelijk je lopen, nadert te sneller en in koers gezet. Christelijk Neder-
-orden open- groter wordende omvang dat pro- land mag hen niet alleen laten
bleem. nl. de verantwoordelijkheid varen. Want dan gaan zij (en
voor de gevolgen van verlevendi- wij) de mist in en dat lot is in
ging en vernieuwing van het taal- het verleden teveel durvers en
onderwijs. eenlingen aangedaan. Wij mogen
meer riskeren: vast dient
greep nu te zi.in op het
de cultuur.
>rgd, pre
cies, draagt nergens de sporen
van de moderne tendens,
zich onbehouwen of cru uit te
drukken. Sterker, er is iets van
die bescheidenheid in het ge
bruik van de stijlmiddelen, dat
voor sommige lezers zelfs s
Er zijn mensen die Ondei's boe
te doen beseffen dat lelijke middelbare scholen lei
stuurwiel
deel
leven is; een terrein waarop het
zaak is. evenals elders een eigen
daad te stellen en eigen geluid
te laten horen.
Voor het Christelijk Pedago-
lingen slagen, die
TON HYDRA
twee romans, De Grootvorstin
bij L. J. C. Boucher in 1959 en
J.ut Het grote Land bij A. A. M.
IS- Stols/J. P. Barth z.j. (in 19631.
HHHBBPip. >e- Daartussenin is bij de laatste uit-
lerveeld uit de hand leg- gever verschenen de novellenbun-
gen. Ik neem aan dat hun iets del Taboe en Televisie. De aan-
ontgaan is wat anderen, zo uw dVjd!ng roman en novelle schiet
recensent fascineert of inlri- bet werk van Ondei tekort.
apert mat het leren van dit Men zou deze romans eerder lang
werk'tot een bijzonder avontnur SST* ^eirbeTTn
van de geest maakt. een langzaam naderbij komende
Er zijn dan nu verschenen revolutie^ in De Grootvorstin
le Dordrecht, behoort tót degenen daaraan^expressie boeten geven- ekking^to? hTt'^ a
die het ontbreken van 'deze scho- zijnde experiment
j het ontbreken
ling voor docenten als
voelen. Sedert lang zocht hij
en Sedert lang zocht hij naar van het versdrama en de in ernre- kunst «^neel) het ideaal 1
oplossing, verdiepte zich in t a"„nat^«rsarama en de ïnteip e te begrenzen Het is alleree
plcrhriifirnnct p>n fnnpplcnpcl. ïatle van de Kiassiexen en EllSe ,,„„„.4
toneelschrijfkunst en toneelspeel-
kunst, maar besefte, dat hij met £t £ur Piet
eigen bekwaming niet mocht vol- ^tte zich in
de klassieken
de moderne toneel
der Meulen
Het ideaal van de heer Van Dil
len werd vernieuwing van didac
tiek en methodiek voor het gehe
le taalonderwijs. Na naar vele
kanten de voelhoorns te hebben
uitgestoken (om het niet te inge-
het onderwijs, dus op de prak-
UJ* van het schoolleven. Pas
ter was bereid daarna komt dan als gunstig uil-
INTIEME EXPOSITIE IN DEN HAAG
regie en Johan Greter was bereid vloeisel dat dnrenten"
el^ite g-K £**5, tïïSSLïa. IV.
tiviteiten zullen benutten, bijvoor
doeken te doen.
dageI' 6eeid""tèr"""ve'rbetering vai hst seum, een expositie helemaal
u..ev».v»wt w.w -vu „.vu uv ...0v van hemde en ver een twintigtal schooltoneel. 7-4:717
wikkeld te maken, besparen wij cursistén (een grotere' groep zou Kunnen wij van het experiment V00r kenners en "efhebOqftS.
u de namen, en afkortingen, ysjn, gunstige resultaten verwachten? Tr"~1 7
de organisaties en instellingen', 1Zeer zeker. Ze zijn er al. In ver
bij wie hij de bal aan het rollen scheidene middelbare scholen heb-
bracht) vond docent Van Dillen De jeugd geeft dramatisch vorm ben de leerlingen reeds gemerkt,
in de taal die zij leert. dat hun leraar of lerares tdoor toch verdient ze meer be
langstelling dan die van de
JTR IS OP het ogenblik een kreeg in Duitsland
u z een massaproductie
piepkleine tentoonstelling kopé viool. Tegen
i?l het Haagse Gemeentemu- koop instrument konden de viool- het instrument goed ingespeeld is,
het leven in een garnizoensplaats
en een geïsoleerd vorstelijk bui-
r/#///iir////ii/0i/i/#i//jw«/i///w//f, tenverblijf kennelijk in onze
eigen eeuw geplaatst de Rus
sische revolutie zou tot voorbeeld
hebben kunnen dienen er is
iets ongrijpbaars in dit verhaal,
alsof het op een heel grote af
stand zich afspeelt. Wij voelen
ons in dit verhaal van een groei
ende dreiging en van te nemen
beslissingen, terwijl het karakter
zich zwak en hulpeloos weet, ten
volle betrokken. Dit zijn proble
men van deze tijd, nuchter en
precies gesteld. Maar tegelijk
ligt er iets over dat niet van deze
tijd is, misschien wel van alle
tijden, of van de ene tijd die on
benoembaar is in dit boek, maar
in de 3 kostelijke verhalen over
3 grootvaders. Hier is veel
meer nabijheid, plezier in de te
kening van het zuidelijke land
schap. plezier en weemoed in
liet tekenen van de 3 oude man
nen in betrekking tot hun klein
kinderen, waarbij het dan nog
in één geval om een fictie gaal.
De beide verhalen die er aan
voorafgaan brengen ons weer
in de wereld van de Grootvor
stin, een oerverleden, een toe
komst. Het geeft de auteur ge
legenheid, zijn kennis van wat
veraf is op zijn lezers over te
dragen. Natuurlijk niet alleen
die kennis. Het gaat om meer.
Wij maken daar opnieuw mee
kennis in het laatste boek Het
;rote Land. Naar aanleiding van
leze roman valt er nog iets meer
te zeggen over wat zich op zo
verre afstand bevindt en ons lokt
of trekt en over de auteur die
ons daarvan mededeling doet.
Het grote Land vertelt van een
student die zich aan de universi
teit jarenlang heeft verdiept in
de wetenschap omtrent een be
paald volk dat ergens ver in het
noorden aan de rand van de
staat in betrekkelijke afgesloten
heid leeft. Het verhaal begint er
mee dat de student daar per
trein heenreist, hoe hij na enkele
opmerkelijke gebeurtenissen ge
durende de treinreis die 5 da
gen duurt in het land aan
komt, heel in het kort wat hij
daar beleeft en hoe hij terug
keert naar de universiteit en te
genover zijn hoogleraar weigert,
de scriptie te schrijven waar al
les om begonnen is. Dat is dan
conflict in de zakelijke-weten-
schappelijke sfeer, maar niet
minder in de persoonlijke; de
student is met de dochter van de
hoogleraar verloofd. Dat het niet
tot een breuk met die verloofde
komt is een van dc verrassende
wendingen waaraan de auteur zo
rijk is, die aan het slot van het
boek op een happy-end zou kun
nen lijken, als het niet een totaal
andere betekenis had. Hier ti'eft
aan, verder te gaan. Not fart
well, but fare forward lezen wij
in het in de geest verwante werk
van T. S. Eiiot The Four Quar-
Opdracht
Frankrijk tig worden. Kijk er is. een
de goed- vooroordeel tegen een nieuwe vi
ool. Volkomen ten onrechte. Als
verleden voorjaar de meest effec-
Veel publiek, zal er niét haar
toe gaan. Daarvoor is ze te
Ommekeer
experts. Wij bedoelen de ten- violist en pedagoog èn (wat be-
toonstelling over de Neder- !°.n0rijke7- is), bezeten
landse vioolbouw na 1900, die
tot 30 maart te bezichtigen
valt.
Nu is er in de muziekinstru
menten afdeling van het Gemeen-
kan het heus erg mooi klinken! aUiidPresent
Maar niet elke nieuwe viool is T is S'happy.end het gar-
e v en iiifhir 'al se 1 k e&*0ude'"italimltm p niz?en WOldt in pan gehakt,
viool «en Stradivari i Tn de beOelhebbïnde officier die
inmln ^iA u' do°r de dood van zijn oom geheel
het instrument v onvoorbereid op diens plaats ge-
het instrument. komen fa> hee£ in de £ch
Het aardige van deze expositie zaam maar zeker voltrekkende
is nu, dat men kan zien hoe een algehele ontreddering de zeker-
viool gebouwd wordt. De firma heid, klaarheid en rust gevonden,
Stüber heeft nl. zijn werkplaats waarom hij zijn gehele leven te-
en geeft er demonstra- vergeefs gevochten heeft.
Voor de belangstellenden vol
gen hier de tijden: op de woens
dagen 18 en 25 maart van
vioolbouwatelier uur, op de zaterdagen
Hij richtte RRRjHH
op, zocht uit alle landen bekwame 21 en 28 maart
vioolbouwers bij elkaar en haalde En ook wordt
land. Welnu deze sproken)
temuseum eigenlijk een perma- vioolbouwers, bleven hier, onder- precies 1
Doodnuchter
!n nu iets dat merkwaardig is
r de auteur en aan diens werk
eigen stempel geeft:
vermaarde collectie van Neder- het oude handwerk
landse violen uit de 17e en de hersteld. Deze expositie is
18e eeuw. Ja zeker de Neder- u-4 rigj
landse viool had een grote naam
de vioolbouwers als J;
meester, Hendrik Jacobs, Pieter
Rombouts en Willem van der Sij-
de uit het 17e-eeuwse Amsterdam enkele te noemen
verkochten hun instrumenten door de buitenlandse afkomst,
heel Europa. In de 18e
het levende bewijs! Namen als de lak- de welving
van Max Möller sr. en jr., 'jUgjtf
J. Stüber, van J. Vedral,
L. Racz. van W. P. Kunze,
L. Krumbholz, om er maar
tonen nog
■PHBI vindt er ook de echt Ne-
de instrumenten van de derlandse naam als W. Bouman,
Haagse vioolbouwers Johannes O Stam, onder.
Cuypers en van zijn tw
Johannes Franciscus en Johannes steekt dus
Bernardus zeer geliefd. Dit wa- waarop
ren alle „barokviolen", wa»
de klank bestemd was
kleinere ruimte en voc
mermuziekspel.
ify////////»////#//////////#////////»#///////////##//////////////////#/////////////////////////,
Wisselwerking
Men weet. hoe al in de tweede
helft der 18c eeuw de constella
tie van het muziekleven (van het
gehele cultuurpatroon) ging ver
anderen. De burgerij werd de cul-
Achter deze
en stuk muziekcultuur",
n trots mag wezen,
waarvan Men zou zelfs van een artistieke
voor de nationale bewustwording op dit
het ka- terrein kunnen spreken. Daarom
verdient de initiatiefnemer van
deze expositie, de heer Dirk J.
Balfoort, oud-adjunctdirecteur van
het Gemeentemuseum en oud-con-
de muziekafdeling.
vioolbouwers, dan kan .nen me wordt daar niet warmer of
nig verschil ontdekken bij de uu- er> er wordt niet even gepau-
snijding van de F-gaten, de krul zeerd 0m de overwinning te vie-
de lak, de welving van net onder- ren- Er verandert feitelijk niets,
blad, de ligging van het boven- De revolutionairen rukken aan,
blad. De kenner zal er naar snak- d? goede strategie van de verde
ken zo'n instrument in zijn handen digers betekent alleen het opge-
te nemen om nog beter de eest v?n van datgene waarvan men
de viool (en van de viool- niet mccr zeker is en daarmee
hij ,iet voorkomen van bloedvergie-
de ten. maar voor de eigen kleine
de groep betekent het niet meer dan
an hoogstens een paar dagen uitstel.
bouwer) te leren kennen,
zal eindeloos discussiëren
lak. over de houtsoorten,
kam, over de strijkstok, v
tentoonstelling °Pk prachtige exemplaren
Niet mogelijk
Gelukkig heeft men een inge
nieus electrisch draaisysteem be
dacht, zodat men alle facetten van pijnlijke
De dood van de commandant
is in dit verband illustratief. Dc
kogel treft de commandant on
middellijk na het begin van de
aanval niet in het hart, maar in
de maag. Hij verliest
smadelijke dood de
alle lof 1
Weer een experimentele ro- werken, grillig en
bladzijden door te worstelen. Met iezer
dolf J. Geel en uitgeven
door Dc Bezige Bij te Amster- jeugdig
dam. Het geheim van dit boek auteur
is, dat de illusie van een ver- Past x
(veel te lang) volgehouden. Veel
haal gewekt wordt, met als iang_ want het is een mager
hoofdpersoon de jeugdige Paul thema, d.w.z. mager
alleen een genie hebben kunnen
volbrengen. Misschien heeft hij
het nodig gehad dit van zich af
schrijven, als oefening, als or-
Nu zal men natuurlijk de
opwerpen, of zo'n nieuwe vio
zelfde kwaliteiten bezit als
al de Stradivarius of ccn Guarneri
verschijnselen. Als men dit aan een vioolbi
de geëxposeerde violen, altviolen, leiding meteen
celli en contrabas kan bekijken. Op een heel aparte manier is
Maar hoe al deze instrumenten dit modern, als dit versleten
met te horen, woord hier even dienen mag. Het
de be- heroïsche heeft afgedaan. De
held is een povere figuur gewor-
dening der gevoelens,
technische groei in de 19e eeuw.
H Nieuwe instrumenten als de sa-
c niet xofoon ontstonden, de oude wei-
C. R. den omgebouwd en verbeterd om
te voldoen.
de uitwerking daarvan ^wwvwwvws^wv En wat de viool betreft.
klinken, krijgt
al gaat het ten slotte
raag reikte klankschoonheid. Dat is
1 de- eenmaal niet mogelijk! den. Misschien is "hij""wel neüro-
cen Wij hopen dat menig muziek- tisch of mankeert hem iets an-
leraai zijn leerlingen naar deze ders essentieels. Maar en hier-
expositie stuurt. Een demonstra- i„ verschilt Ondei radicaal van
bouwen van de viool heel wat moderne tijdgenoten
uiterst leerzaam. Misschien geen ogenblik wordt dit tekort
het bespelen omgetoverd tot iets geweldigs.
"m°" geen moment wordt van de nood
Johnnn Stiiber ucrltt met
assistent aan zijn violen,
uiterst zorgvuldig uerk.
en als tegenspeelster Katinka. dan!
Ja er zijn zelfs trekjes van
Geel: het ontdekken van
de liefde door de jonge mens. Om
dergelijke ervaringen kunst
schreven wordt of
sigaretjes worden opgestoken,
om van andere verrichtingen
te zwijgen. Ook gebruikt ieder
een krachttermen, de meisjes trekjes'
natuurlijk niet uitgezonderd, toch duidelijlTproza
Maar verder wordt je ieder onderscheiding van Bert Schiei
houvast systematisch ontno- beeks
n. Zelfs de tekst op de
poëzie dus, öf een gerijpt herin
neren, het terugzien van een af
stand, met een lange afgelegde
weg tussen toen en nu. Het boek
heeft hier en daar dichterlijke
aanzetten, maar wil
verheven wartaal,
schrijver zit nog te dicht
op zijn ervaringen
De
de' ur„rAhA'mïf< Tt o?
de zeer uitvoerige titels uit symbolisch-dichterliike verl
ding van de
der erotiek
trekken. De
innert de lezer aan Also sprach
Zarathustra van Nietzsche, al
was het alleen maar vanwege de
„De wereld waarin de liefde immense verschillen.
ontdekt wordt kan vele gezich-
dichter-denker
ten vertonen: luguber middel- woord, geleid door
1 h
moedswaanzinnige inspiratie
bezeten van de behoefte een an-
ti-evangelie tc schrijven. Het re
sultaat was een boek dat op de
westerse cultuur grote invloed
ÜjjBMf* Terecht heeft
eeuws, grotesk ascetisch:
derlijk erotisch, speels of
rustbarend. Een chaotisch ter
rein, waarin toch verwarring
langzaam de vorm aanneemt heeft uitgeoefend*.
van de magere, ontoegeeflijke Geel veel lager gegrepen,
werkelijkheid. De beelden dat neemt niet weg dat hij
waarmee „de magere heilige1
de lezer confronteert, kan
•ren of dooi
n. Men kan ue -
structuur van de sebeucfenmej, ^er""e™,« 1
onderzoeken en verstandelijk kunnen afgaan. Nu i3 alles te 1
wekt dit dan op t
van een strijkinstrument.
land heeft immers te kampen met
een enorm tekort aan strijkers.
Dan zou deze expositie een twee
ledig doel krijgen: aan de ene
kant geeft zij dus een grotere be
kendheid aan de nieuwe viool en
aan de andere kant stimuleert zij
het bespelen.
Dit is de gang van het verhaal,
die ik bij wijze van uitzondering
zo uitvoerig heb naverteld, omdat
het wezenlijk is voor deze vorm
van literatuur. Inhoud en vorm,
toch al moeilijk te scheiden zo
dra het om literatuur gaat, kun-
nert hier niet door analyse uit el
kaar worden gehaald. Het een is
het ander, bij beide romans.
Daarom vinden we in dit werk
ook niet een exuberante stijl die
hijgend vooruitloopt op alles wat
reeds geweest is, kenmerk van
heel wat zwak avant-garde werk.
Merkwaardig is verder dat dit
werk zo sterk het karakter van
een boodschap draagt, een op
dracht of hoe men het ook maar
noemen mag, in elk geval van iets
of iemand van veraf, van bui
tenaf. Ondei betracht daarin zelfs
een zekere rechtlijnigheid, een
deugd die op de jaarmarkt des
geestes vrij laag genoteerd staat.
Dat is hem geen zorg.
De boodschap is slecht te om
schrijven Concreetheid zou haar
wellicht te grijpbaar maken, en-
gageerbaar, voor een karretje te
dat een reis daardoor 5 etmalen,
duurt? Men moet dan wel in Azië
belanden, of in een gedroomde
wereld, misschien zelfs een me
tafysieke wereld.
De schrijver heeft een studie
van het boeddhisme gemaakt en
zich een tijdlang wetenschappelijk
hoe nuchter in het tibc-
taans verdiept. Dat is niet mis te
duiden. De boodschap zelf moge
dan ongrijpbaar zijn, zijn auteur
des te meer.
En daarmee zou dan, op z'n hol
lands uitgedrukt, de kous af zijn
Maar ik houd niet van kousen die
af zijn, hoe zeer ik de westelijke
zucht ken om het naadje van de
kous te weten. Wij zijn niet klaar.
Nogmaals, typisch is dc grote
mate van nuchterheid die dit pro-
kenmerkt. Hier zijn geen vage
deugd gemaakt.
1 se
htige
Hier
Schrijfvreugde
De novellenbundel heeft na de
oman bijna het voorkomen van
'en vrije zaterdagmiddaq. Er
Dra. H. E. KOKEE-VAN DFN ïs wat meer uitbundigheid, een
BERGE bepaalde schrijfvreugde. vooral
•a*#*#***#
a*a*a*a*
Het grootste avontuur van de geveer vierduizend jaar geleden
Luchtvaart (van luchtballon als jongen uit gevangenschap zijn
tot straalvliegtuig), door Al- ontkomen door het ..aantrekken
vin M. Josephy jr. in de be
werking van J. van Hattum.
Uitgave Elsevier, Amster
dam.
Een groots standaardwerk voor
de werkkleren
gel") en het voorlopige einde: de
gigantische ruimtevluchten van
Titof, Gagarin, Glenn en vele
anderen. In ruim vierhonderd
bladzijden wordt de lezer inge-
allen die bij de lucht- (en ook wijd in de geheimen van de bal
ruimte-) vaart zijn geïnteres- lonvaart, de bommenwerpers, de
secrd. Dit is ons inziens de enig straalvliegtuigen en de raketten,
juiste omschrijving voor dit met Natuurlijk ontbreekt een reporta-
enige honderden illustraties ver- ge over 's werelds eerste lucht-
Luchte boek, dat de lezer boeit reder, dr. Albert Plesman, even
van het begin tot het eind; het min. Al met al een waardevol en
begin: de eerste overlevering om- overzichtelijk samengesteld boek-
trent het vliegen van de mens werk, dat door zijn uitgebreid-
(keizer Shun van China zou on- heid wel prijzig moest worden.
ten. Hier wordt materiaal aange
dragen. waarmee het christelijke
westen voorlopig van doen zal heb
ben. Al denk ik alleen maar aan
de figuur van de held zoals Ondei
die ons beschrijft.
Zelf lopen
Een laatste eigenaardigheid van
dit verhaal, schijnbaar heel opper
vlakkig, zij hier ten slotte gesig
naleerd. Zij is niet afhankelijk van
interpretatie of zienswijze, ze ligt
eenvoudig in het verhaal zelf.
Het grootste deel van Het grote
Land is gewijd aan de reis daar
heen. Het valt de opmerkzame le
zer op tijdens het lezen. De
auteur merkt het zelf op in dc
tweede helft van zijn verhaal. Hij
laat het aan de lezer over, te zoe
ken naar de zin daarvan. Die zal
overigens niet zo diep hebben te
graven. Is de reis niet erg be
langrijk? De reis naar een doel?
Is de voorlopigheid niet erg be
langrijk? Verdere vragen en ant
woorden dient de criticus evenzeer
aan de lezer over te laten.
Evenals de beantwoording van
de vraag, vanwaar het woordje
groot in Ondei's titels komt: groot
vorstin, het grote land en zelfs
in dc tweede bundel, grootvaders.
Het Inkt mij niet zonder diepere
zin. Vooral gesteld tegenover de
kleinheid van de mens en zijn le-
En ten slotte: voor wie de
boodschap te vaag blijft, tc
weinig omlijnd, die trachte relf
naar verheldering van de con
touren, naar concretisering.
Het beste wat een auteur kan
doen is met de middelen die
hem ten dienste staan ons op
die weg te plaatsen. Wij moe
ten dan zelf gaan lopen.
C. OUBOTER
