Sjalom bracht ruzie
onder de Israëli's
In Zuid-Frankrijk komen alleen de oudsten en jongsten in de kerk
GEESTELIJK
1PVFN
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
«-XZ r Cl"
,.4
ZATERDAG 7 MAART 1964
Geloof van een
ongelovige
Het boek ls vorig jaar in Pa-
rijB verschenen. „Het geloof
van een ongelovige" wordt
het genoemd en het is ge
schreven door Francis Jean-
son. We zouden er niet over
geschreven hebben als we
niet in het humanistische
blad „Mens en wereld" een
citaat hadden gevonden.
Dit blad citeert een geloofs
belijdenis zoals die door de
ze Franse schrijver is op
gesteld. Hij gelooft in God
noch duivel, in goed noch
kwaad, in waarheid noch
leugen. Hij gelooft dat het
Seluk aanvaard moet wor-
en, wanneer het zich aan
biedt en er van het leven
genoten moet worden. Er
staat nog veel meer in deze
geloofsbelijdenis. maar
eigenlijk staat er niets
nieuws in. Het is de aloude
uitroep: „Pluk de dag". Dat
moet wel de uitroep zijn van
mensen die geen „morgen"
en geen „eeuwige morgen"
bezitten.
Op zichzelf is dat allemaal
weinig belangrijk. Dit geloof
is in geen enkel opzicht ori
gineel. Maar dan komt het
slot en dat slot laat zien
waar een dergelijk geloof
heenleidt, of misschien- be
ter gezegd: wat toch eigen
lijk de kerninhoud van een
dergelijk geloof is:
„Voor mij is alleen van be
lang die ontzaglijke en avon
tuurlijke onderneming die de
onze is. teneinde onszelf na
derbij te komen van god
tot god en van naaste tot
naaste totdat wij ons. mis
schien, van elke god bevrij
den."
Deze „ongelovige gelovige",
die zo graag modern wil zijn
en zich van ouderwetse in
zichten wil bevrijden is pre
cies terecht gekomen bij het
derde hoofdstuk van de bij
bel. Daar spreekt de slang:
„God heeft zeker wel ge
zegd: Gij zult niet... God
weet dat ten dage, dat gij
daarvan eet uw ogen ge
opend zullen worden
Is dat niet een oproep tot de
mens om zich van God te
bevrijden. Uw ogen zullen
open gaan, u zult het geluk
vinden, u zult zelf God ge
lijk, een god zijn, als ge u
bevrijdt van deze God. Het
evangelie van de duivel is
het evangelie van Jeanson:
Ge moet uzelf verlossen van
God.
Maar in die laatste -zin-9van
deze „geloofs"-belijdenis
staat een merkwaardig
woordje misschien! Jean
son ls niet zo zeker als de
slang in het paradijs. Die be
vrijding van God is toch nog
onzeker. En onbewust is nog
iets van het echte geloof, het
werkelijke evangelie bij de
ze ongelovige overgebleven,
namelijk de wetenschap dat
het niet zo eenvoudig is om
God kwijt te raken. Gods
liefde is zo groot dat Hij de
mens blijft nodigen. Nog in
het laatste bijbelboek lezen
we: „Zie Ik sta aan de deur
en ik klop
(Van een onzer
medewerkers)
In Israël wordt de laatste
maanden een kleine strijd
gestreden, die daar grote
principiële betekenis heeft.
Het is een strjjd op het gods
dienstige vlak. En al is het
geen kwestie die duizenden
op de been brengt om uiting
te geven aan sterke onlust
gevoelens, zoals in Israël
toch wel gebeurt als de gods
dienst in het geding is, de
kwestie wordt toch niet min
der ernstig opgevat ook al
wordt zij hoofdzakelijk bin
nenskamers uitgevochten.
Wellicht zelfs is deze strijd
vraag van grotere importantie en
meer bepalend voor de toekom
stige situatie binnen het Joodse
volk. dan alle conflicten om de
sabbatheiliging en de huwelijks
wetgeving in Israël. Binnenkort
zal het vlaggeschip van de Isra
ëlische koopvaardijvloot het eni
ge maanden geleden in Frankrijk
van stapel gelopen 24.500 ton me
tende 1100 passagiers vervoeren
de Sjalom (Vrede) zijn maiden
trip gaan maken. Het zal het
eerste Israëlische schip zijn. dat
dah twee keukens aan boord zal
hebben. Een keuken zal bestemd
zijn voor het bereiden van maal
tijden volgens de Joodse spijs
wetten, het andere jB*~~
nationale keuken.
Twee keukens „onverteerbaar'
de inter-
Zou zij, derhalve druk op de di
rectie van de ZIM uitoefenen, dan
is het wel zeker dat op de Sjalom
evenals op de andere Israëlische
schepen alleen een ritueel-joodse
keuken wordt geïnstalleerd.
Competent
Maar Abba Eban, de vice-pre
mier van Israël, heeft te ver
staan gegeven dat de regering er
niet aan denkt druk uit te oefe
nen op de directie van de Zim.
Hij zei. deze directie voldoende
competent te vinden om te bepa
len wat voor de maatschappij
noodzakelijk is. En Bar-Jehoeda,
minister van transport verklaar
de. dat het bepaald ongezond ge
acht moet worden in een demo
cratische staat als de regering
zich gaat mengen in het beleid
van ondernemingen.
Het moet niet uitgesloten wor
den geacht, dat het grootste deel
van de Israëlische regering met
welgevallen naar de stappen van
de ZIM kijkt, omdat indien het op
perrabbinaat de verliezende par
tij wordt een precedent is ge
schapen, dat in de toekomst kan
worden uitgespeeld. En het ziet
er naar uit. dat het Israëlische op
perrabbinaat de strijd gaat ver-
Vakbond
Een sterke troef ls uit zijn
handen genomen. Het zei, dat in
dien de Sjalom naast de ritueel-
Joodse keuken ook een Internatio
nale keuken zou houden het niet
de controle van de rituele keu
ken op zich zou nemen. Dit zou
betekenen, dat orthodoxe Joden
geen gebruik van het schip zou
den maken, omdat de keuken
niet onder rabbinaal toezicht zou
staan. Het opperrabbinaat stelde
zelfs een ultimatum: dc interna
tionale keuken moest onmiddel
lijk worden opgegeven of het zou
zijn controle van alle keukens op
de ZIM-schepen intrekken en wel
licht ook van de Israëlische bur
gerluchtvaartmaatschappij, waar
de regering eveneens belang in
heeft.
weer. Haar secretaris-generaal
Aharon Becker gaf te verstaan
dat zijn organisatie het niet zou
gedogen dat wordt gezwicht voor
pressie van het opperrabbinaat.
De grootste schok heeft dit op-
ferrabbinaat te incasseren ge
regen toen bekend werd dat de
ritueel-Joodse keuken van de Sja
lom onder controle komt te staan
van het Associated Legislative
Rabbinat in de Verenigde Staten.
Deze rabbijnen hebben te kennen
gegeven dat er geen enkel be
zwaar is tegen controle, omdat
aan de Joodse spijswetten zal
worden voldaan. Binnenkort zal
de Sjalom haar eerste reis ma
ken. De ruzie om de „vrede"
duurt echter nog onverminderd
Argumenten
gieus Nationale Partij, die in de
regering is vertegenwoordigd, is
reeds herhaaldelijk te verstaan
gegeven, dat het „onverteerbaar"
geacht moet worden dat een schip
van een Joodse maatschappij met
een Joodse bemanning en de vlag
voerend van een Joods land een
keuken aan boord zal hebben
waaruit religieuze Joden niet mo
gen eten.
THEOLOGISCH STUDENT
LEERT PROTESTANTISME
IN DE PYRENEEËN
KENNEN
Muzikanten en zangers van het
korps Leeuwarden spelen, zingen
1 spreken in de gevangenis als
afgezanten van de God die alle
mensen liefheeft.
Toen
Godsdienstoorlogen eerst, de
De directie van de ZIM. de veldtochten van Napoleon la-
eigenaresse van de Sjalom heeft ter, de beide wereldoorlogen in
echter te kennen gegeven, dat het onze eeuw en de landontvol-
schip niet te exploiteren valt als king, hebben het Franse pro-
niet aan alle culinaire verlangens testantisme gedecimeerd. In de
van de passagier, kan worden zevent,endl. eeuw „a de her.
voldaan. Met een uitsluitend n- Edit N
tueel Joodse keuken zou dat niet roeping van net intact van «an
mogelijk zijn. Ook is betoogd, tes werden de calvinisten
dat vele buitenlandse maatschap- steeds verder teruggedrongen. g
pijen op hun schepen twee keu- Zij werden uit de grote steden
kens hebben, zonder dat van or- verdreven en zochten een heen-
thodox Joodse zijde daar bezwaar komen in de onherbergzame
tegen wordt gemaakt. I
derland, de Tarn in het hoog
land van Auvergne, de Ceven-
nen en de Pyreneeën.
Het zijn echtet argumenten'
waarvoor het JsrqcëUsche opper- Paar. vonden
hij toch nooit
predikant uit de Ceven- doorgebracht was voor mij bij
landweg eens de zonder nuttig. In zijn gezin, dat
[en- talloze kinderen telde, heb ik
ge- Frans leren spreken en ver
staan, zoals de Franse kinderen
jachtopziener van het dorp tegen
kwam, vroeg 'hij de, met
gewapende figuur,
kwam, terwijl hij wel lid
de kerk het van hun ouders leren.
Ds. Courdesse trok
dan niet vaak in de kerk komen,
maar als we hier in de Ceven-
nen weer dezelfde godsdienstver
volging krijgen als vroeger, dan
kunt 11 (en hij klopte op zijn g<
weer) opnieuw op me rekenen".
meenten catechisatie te gev
aan de jeugd. Dat is 'het enig be
reikbare deel van de gemeente.
ij klopt, opzijn ;ge- kinderen ^al*f$»HJdenia" «njhet ls hel?.en-
Principes
derlander, die hier vreemd
komt direct op: er bestaat zeer
weinig belangstelling voor het
kerkelijke leven. De oorzaak
daarvan begon ik
rnhhinnnt vip't neiinpTirr is ZiV bol*n. ib 'bossen*en verborgen da- toen ik, ter voorbereiding
rabmnaar niet gevoeng 1» tij j ccn rust unt en ge!egenheid m v..«uu ™r 1,
heeft reeds te kennen gegeven, hu„ «levJn op.
dat buitenlandse maatschappijen nieUw te ontwikkelen. Nog steeds
een ritueel-Joodse keuken heb- draagt het land er de sporen van
ben om Joodse passagiers te de godsdienstoorlogen. De cypres
winnen, doch dat geen gaste- j s^n inheemse boom iir dit zui-
gier, verloren gaan met alleen <%hsk v.n Frankrijk. Niette-
een rituele keuken. En ook el wegcll en he, veld op dg he].
zou dat het geval zijn, dan is ]jngen van de bergen, in de tui-
het volgens hem beter passa- nen van landhuizen en op de er-
giers te verliezen dan princi- ven der boerderijen staan,
pes prijs te geven. Zij duiden
satie terugkomen.
eest or
jeugd
bereikbaar. Als kinderen komen
ze in de kerk en als oude mensen
keren ze ër lfctêf soms
werk in Lafitte sur Lot, een
„stage" van een kleine maand
liep bij pasteur Courdesse, die diakTnen "optreden!
J - - - wekelijkse kerkdiensten
Oproep
kinderen al ,,'belndenis en net is J
niet de gewoonte, dat zij daarna I nodiging van de predikant
nrvtr in de kerk of op de catechi- 1 van Lafitte sur Lot, in het I
'l departement Lot et Garonne,
die daar verantwoordelijk is
voor een kleine église refor- I
I mée, een Franse gemeente, I
met een Nederlandse voor-
ganger. Ds. Jos Los, afkoms- I
1 tig uit Zwijndrecht, kon,
I daardoor een vakantie van
twee maanden nemen en sa- I
men met zijn schoonvader, I
liikse kerkdiensten moet 1 1
hen niet te vaak verwach- I P°^teuT Tholozan, op de gene-
1 rale synode van de Gerefor- 1
5 m*. UI! mmutaa» meerden Kerken in Groningen I
Les DIJ OnWCGT dc Franse kerken vertegen-
Van zo'n catechisatie moet woordigen.
reid, ging ik weer naar m'n
I oorspronkelijke gastheer, de
oud-Zwijndrechter, ds. Jos Los.
Hij bleef nog een week om me
wegwijs te maken; toen trok
hij met vrouw en kind weg,
eerst naar de Haute Savoie en
later naar Nederland. Ik bleef
achter met zijn gemeente van
-vakantiemaanden te I hardwerkende landbouwers,
'lii ontvina een uit- oude vrouwen en mannen en
kleine kinitaren.
1 Jan Greventheologisch
I student aan de Vrije Univer- I
siteit, oud-leerling van het I
christelijk gymnasium in Den
kerkelijke niemandsland, waaruit
wel gemeenteleden gerecrutecrd
worden, die als ouderlingen en
Deze voorganger bewoont een
groot huis en al weten de ge
meenteleden hun herder des zon
dags niet te vinden, ze vergeten
hem in de week niet. Het inko
men van de predikant bestaat in
hoofdzaak uit hetgeen de ge-
meèpteleden bij, hem voor ae
deur zetten: heerlijke perziken en
tomaten, aardappelen, groene
boontjes en allerlei vruchten. Bo
vendien bracht een broeder-
ouderling in de loop van de tijd
gezaagd hout voor het vuur in
het catechisatielokaal, dat zich
ook in de pastorie bevindt. Daar
hebben 7
i kerkdienst i
Frans-Nederlandse gastheer lijke
De verbolgenheid van het Ir- geloofsgenoten begi
raëlische opperrabbinaat gaat
echter dieper, omdat zij in feite
nog de plaatsen in Lafitte me had meegenomen, kennen. De predikant zoekt
protestanten door hun Het zal wel zijn bedoeling ge
weest zijn me eens voor te stellen
zijn Franse collega's, die het jongens
rerlgens niet de orde- I I "et Nederlands gehouden met de
elling maken, die „ij v 'el™ van 9e vaderlandse «ml-
-- grantenkolonie. die zich langs de
Lot en Garonnen ge-
hen gesloten waren' Onder experiment: een Nederlandse stu
StrljdT^rtmët'd«*isra«liiièhè elke cypres bevindt aich een dent gedurende de
regering, die ateeds tgtmge -
[«ma, ui. .keu ..a iede- stukje
keer zonder resultaat, pogingen grona.
onderneemt de invloed van de or- geest
thodoxe Joden op het Israëlische vervuld van de godsdienstoorlogen,
staatsbestel te beknotten. De Is
raëlische regering is voor tachtig
procent eigenaresse van de ZIM.
- isJesÏJS'I» ders moest zijn. Omdat hij pas'
zet hij ze in z'n lelijk eendje iets geheel nieuws begonnen was:
en onderricht hen daar in de Hei- wekelijkse behandeling van
"gewijde herderlijke werk in^ te ^schakelen, dellwrpe catechismus^ Htfbrengt een zonda£ van de Heidelbergse
catechismus, moest ik over een
deel van zondag één preken. Ik
Emigranten
niet zo bijster geslaagd vonden.
Ik had gereageerd op ei
is nog roep, die de predikant v
in
gericht tot alle geïnteresseerde lichtte, zeiden de kinderen hun
ook wel bijeen
Terwijl buiten een hevig d.u„ua tcu U ...JMj. JBjMjM
woedde, de regen stroomde merkte de stof "eerst in het Ne- activiteit in Nederland*
derlandg u-t vertaa]de haar daar_ f rankrijk
Het zijn allemaal Nederlan
ders, die zich op de een of ande-
geremd voelden in hun
Vakantiewerk
Dat de kérk toch "niet dood ls,
bleek uit het jeugdwerk dat er
gedaan wordt. Uit allerlei plaat
sen worden de kinderen naar va
kantiekolonies gestuurd, die in
gericht zijn in oude, leegstaande
pastorieën, die men overal in de
kleine en grote steden aantreft.
Waar zo'n pastorie dan ook nog
fraai op de heuvels ligt, zoals in
Laparade waar een ieer fraaie
gereformeerde kerk staat waar
in, naar men zegt, Calvijn nog
gepreekt heeft is zo'n vakan
tiehuis al bijzonder in trek.
Maar er kan niets gebeuren,
voordat de plaatselijke predikant
er als een echt manusje van al
les gezwoegd heeft: het dak ge
repareerd, de muren gewit, lei
dingen hersteld. En natuurlijk
moet hij voorgaan in de dagsluV
tingen...
Nog op een andere plaats is
een graag geziene gast: in W
oudelleden-huizen. Ook daar
moet hij voorgaan als men hem
op de maaltijd nodigt. Want de
Transman houdt nog steeds van
een goed gesprek en hoe ouder
hij wordt, hoe meer hij weer be
langstelling gaat krijgen voor
wat de predikant heeft te zeggen.
Zelfs al is dat een zeer jonge
man, uit een ander l*nd.
i de bliksem de stalruimte
die
_.i het lag dus wel
de hand, dat ze een Nederlandse dat
theoloog konden verwachten. Eén
zerk moeten maken. Hij schreef zodat
Ik ontmoette de broeders op met grote hanepoten en kennelijk werken_ m-n' werkstuk
hpr. pranse predikant
een uitermate onconventionele veel
„Met kerstmis
grotere vrijheid
in 't Frans en legde, in de van handelen gevonden hebben.
zaterdag op zondag. Zo is er een kippenboer, die in
onweer woed- de oorlog zijn bedrijf in EerbeeK
ing vernielde, verloor en door de na-oorlogse
bij kaarslicht moesten bureaucratie geen kans zag het
J. jijederiand zo op bouwen
als hij zelf wilde, maar in Frank-
antwoorden op. En soms bleek, nacht
erg weinig van wisten, terwijl buiten 1<TOi- uuu
jongens had straf- de dat de lichtleiding vernielde, verloor
eigenlijk geen wonder, dat. de
ding, met hemelvaart Zijn he- zondag erop, na de
melvaart en met pinksteren de rnensen tegen elkaar
gedeelte van de kamer verga
derden de heren pasteurs, ii Jllclvaaib
het achterste deel zaten hun uitstorting van de Heilige Geesf\ Het was het Frans iBBB!B
echtgenotes. Ze borduurden of Hij heeft het vele malen uit courdesse" Ik hield °de 'preek
breiden en intussen speelden de moeten schrijven om het eindelijk drie keer; 'éénmaal voor 6 men-
kinderen ergens daartussen op te onthouden Hij was twaalf sen> de tweede keer voor 30 man
de grond. Zo nu en dan werd ja»r;,,ma" dusver was deze nen en vrouWen en de derde
e«. al te druk kind «p een va- i, dSMelu?'va*"1 d^Bemilnte'151"' De
derhjke ^^^Cftrok^en^zonder deze mensen, de kinderen die in druk met dT ooglt
hoofdzaak boeren en tuinders,
de preek de maar er bevindt zich ook een en-
zelden: Kele Rotterdamse jongen onder,
meneer die als marktkoopman nu, daar
■- in het zujden van Frankrijk een
heerlijk vrij bestaan heeft.
dat het de discussies beïnvloed
de. Het gebeurde ook, dat een ken
van de dames een opmerking voudig
maakte, die toonde, dat zij in- worden.
tens naar de discussie had zit
ten luisteren.
Toen ze er pas waren, zochten
elkaar geregeld op. De maan-
veel te delijkse predikaties in het Ne-
de fijne derlands waren visitemiddagen
om er van belang. Nu ze meer en meer
de kerx- ingeburgerd zijn, het Frans in de
wekelijkse kerkdienst geen moei-
In I affltfrA hjkhedèn meer oplevert en ze
in s.anrre zich ook maatschappelijk veei
meer aangepast hebben, gaat die
hang naar elkaar er wat uit.
- - Maar ze waren er toch nog op die
had doorgebracht, vroeg de Franse gemetnte had voorbe- zomermiddag. De Nederlanders
Preken
Collecte
aankondiging
Ds. W. Barnard beveelt in zijn ge
meenteblad (van de Herv. gemeente
van Rozendaal, G.), een collecte voor
bet eigen kerkgebouw aan: nl.
het verlangen om de mogelijkheden
uit te buiten, om bier een Leer-hui»,
een Zangschelp, een Litnrgiecentrum,
een heilig „Proeflokaal'' te maken,
een bijenkorfje voor dc gemeente,
die het licht hoog moet houden.
(Dit laatste is een oud-kerkclijke
beeldspraak: de bijen immers maken
was en van was maakt men kaarsen
die het licht dragen door zich er
aan over te geven, er in te versmel
ten).
Over de toekomst spreken, zonder het verleden „van
tafel te vegen" - Winstpunten bij het bezoek van Er-
hard - Eindelijk rust op Cyprus
Hartverwarmend is het
bezoek geweest, dat kanse
lier Erhard in de afgelopen
week aan ons land heeft ge
bracht. Niet alleen door zijn
sympathieke persoonlijkheid,
maar ook en vooral door dc
wijze, waarop hij dit eerste na
oorlogse bezoek van een Duitse
kanselier heeft benut om over
de toekomst te spreken, zonder
het verleden te willen verdoeze
len. Op zijn persconferentie ver
klaarde Erhard met veel na
druk, dat hij niet tot degenen
behoort, die het verleden van
de tafel willen vegen. Aan het
diner, dat hen» maandagavond
door de Nederlandse regering
v erd aangeboden, verklaarde
Erhard. in 1949, na de stichting
van de Bondsrepubliek naar
Nederland te zijn gegaan, niet
omdat het zo'n belangrijk land
was. maar omdat hij de vaste
overtuiging had, dat hij in ons
land begrip zou vinden, ondanks
het ondervonden onrecht, dat
geen grenzen kent.' Deze over
tuiging ook deed hem besluiten,
zijn reis van de afgelopen week
te maken.
Eerlijkheid
We staan, aldus Erhard in
zijn rede. gezamenlijk voor de
opgaven het verleden, dat wij
niet vergeten en niet verlooche
nen willen, te laten doorklinken
in de opgaven, waarvoor het he
den ons plaatst om de toekomst
zo goed mogelijk gestalte te ge
ven. Dit is het thema, waar
mee we ons heden moeten be
zighouden. En hoe eerlijker we
praten over hetgeen gesveest is.
daarbij niets goed pratend of
vergetend, maar uit innerlijke
overtuiging verantwoord tegen
over de generatie, die na ons
komt. des te beter zullen we de
kracht vinden, ook nieuwe we
gen te bewandelen.
De kanselier herinnert er ver
volgens aan. dat naar zijn me
ning Nederland en Duitsland
binnen de Europese Economi
sche Gemeenschap het dichtst
bij elkaar staan, niet alleen wat
hun belangen betreft (dat is
niet van wezenlijk belang),
maar vooral in hun filosofie, in
hun streven naar een vrije we
reldwijde ordening.
Sjoukje
„verplichte figuren" betreft
zullen we ons wel redden, maar
als het op de „Kür" aankomt,
die fantasie, charme, geest
kracht, enthousiasme en kracht
van ons vraagt, dan zijn we
niet zo zeker van een storm
achtige bijval van de zijde van
het publiek.
Als de „vrije beweging", zo
als Sjoukje Dijkstra ons die in
Dortmund heeft laten zien. in
onze politiek tot uitdrukking
moet komen, aarzelen wij. Ik
vraag mij dan ook af, of we
nog steeds zo terughoudend
moeten zijn.
Vrije wereld
Het gaat niet alleen om Euro
pa. maar om de toekomst van
de vrije wereld. En hoewel ik
mij helemaal niet aan overdre
ven illusies overgeef, wil ik
toch zeggen, dat ik gaarne be-
Erhard herinnerde in zijn
de aan het feit. dat de overv
ning van Sjoukje Dijkstra door
vijfduizend Nederlanders en
achtduizend Duitsers was ge
vierd. Het zou sentimenteel zijn,
aldus Erhard. te zeggen da!
dit de manier is om elkaar tc
vinden, maar toch zit er wel
wat in. Wanneer ik deze zaak
in het politieke vlak trek. dan
zou ik wilen zeggen: wat de
deze Kür te beginnen. Het gaat
niet alleen om economisch voor
deel of nadeel. Het gaat om
veel meer. nl. om de eenheid
van de vrije wereld en om onze
gemeenschappelijke toekomst
Het zijn woorden, waarvan men
in Nederlandse regeringskrin
gen goede nota heeft genomen
Per slot van rekening is het
nog niet zo lang geleden dat dc
voorganger van Erhard er heel
andere ideeën op na hield met
betrekking tot de samenwerking
tussen de landen van de vrije
wereld.
En ook al kan Nederland geen
steun verlenen aan de voortva
rendheid. waarmee de Wcst-
duitse kanselier thani te werk
gaat om bet probleem van de
politieke samenwerking in Euro
pa uit het slop te halen, het zal
toch met dankbaarheid van de
ze gewijzigde inzichten kennis
hebben genomen.
Vertrouwen
Er wordt wel beweerd, dat
het bezoek van Erhard aan
Den Haag als een mislukking
moet worden beschouwd. Inder
daad zou men hiervan kunnen
spreken, als de Westduitse kan
selier naar ons land zou zijn
gekomen om de Nederlandse re
gering „even voor zijn ideeën
te winnen". Maar zo eenvoudig
liggen de zaken toch ook weer
niet. Toen de kanselier uit Bonn
vertrok, wist hij terdege, hoe
men in Nederland dacht over
de wijze, waarop de politieke
toekomst van Europa gestalte
dient te krijgen. We hebben er
al eerder op gewezen, dat mi
nister Luns de Duitse regerings- Erhard
leider hierover niet in het
gewisse heeft gelaten.
Zijn bezoek aan Londen, eind
vorige week, heeft hij aange
grepen, om nog eens duidelijk
te maken waar Nederland staat,
ook na het bezoek van de West
duitse bondskanselier aan Den
Haag. Het voornaamste doel van
Erhard's reis is dan ook ge
weest, het wederzijdse vertrou
wen te versterken.
Aangezien mag worden aan
genomen, dat de kanselier in dit
laatste voor een belangrijk dee
is geslaagd, kan moeilijk van
een mislukte reis worden ge
sproken, En wanneer de heer
Erhard en mr. Marijnen. samen
gefotografeerd in de ambtswo
ning van onze premier.
zijn bezoek aan Den
ttaag nog meer tot het inzicht
zou zijn gekomen, dat de tijd
nog niet rijp is voor een ini
tiatief om tot de een of andere
vorm van Europese politieke
samenwerking te komen, dan is
er dachten we toch ook nog een
winstpunt geboekt. Want Erhard
is niet op reis door Europa ge
gaan om te trachten, zijn
ideeën aan de anderen te ver
kopen, maar hoogstens om ze te
toetsen aan de mening van die
anderen. We dachten dat dit laat
ste in de afgelopen week ook
in Den Haag het geval is ge-
De problemen, waarvoor men
z>ch in Europa geplaatst ziet,
zijn nog even onoplosbaar als
zij voor de Haagse ontmoeting
waren. Dat zal nog wel enige
tijd zo blijven.
Engeland
de verkiezingen aan handen
voeten gebonden is. Als de so
cialisten winnen zal het nog
moeilijker worden, Engeland te
betrekken bij de Europese po
litieke samenwerking. Maar Er
hard heeft een ïieuw begin wil
len maken, ook in de relatie tus
sen Duitsland en Nederland. Het
gesprek zal in Bonn worden
voortgezet. En er is reden om
aan te nenjen, dat beide landen
in de toekomst niet alleen in
economisch, maar vooral in po
litiek opzicht steeds dichter
naar elkaar toe zullen groeien.
Uit het communiqué, dat na de
besprekingen werd uitgegeven,
kon wslnig worden opgemaakt.
Op do persconferentie van Er-
hard bleek aUeen mr. dat dc
kanselier de knnst verstond, zich
wat de Europese problemen be
treft zonodig op de vlakte te
kunnen houden. Dat neemt niet
weg, dat hetgeen achter geslo
ten deuren werd besproken en
afgesproken, wel de moeite
waard kan zijn.
Cyprus
Over het probleem Cyprus zijn
alle partijen het nu eindelijk
eens geworden. Zelfs de Sow-
jetunie en Frankrijk hebben
geen spaak in het wiel van Oe
Thant durven steken. En de di
plomaten, die zich achter de
schermen met deze zaak hebben
beziggehouden, verdienen een
pluim vanwege het feit, dat zij
er in zijn geslaagd te voorko
men, dat president Makarios het
onderste uit de kan kreeg. De
regeling, die Engeland en de
Ver. Staten ten slotte voor de
geest stond, toen de regering te
Londen meende, de zaak aan
de Veiligheidsraad te moeten
voorleggen, kreeg ten slotte de
algemene instemming van de
raad. En al zal het wel wat
moeite kosten om de troepen bij
elkaar te krijgen, die samen de
vredesmacht voor Cyprus moeten
vormen, er is een begin ge-
Voor het eerst sedert vele
weken is er weer hoop dat er
uiteindelijk nog een oplossing
zal worden gevonden, die voor
alle partijen aanvaardbaar is.
Maar het ls de moeite waard,
het te proberen. Want er kan
veel van aAangen...
1
