MAX TAK
VWi'
Strijd om het ambt
yVtxim
0
dynamische werker met meest uiteenlopende bezigheden
NIEUWE BOEKEN
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 4 JANUARI 1944
USA muzikaal
verkend
„Nooit zou ik als Ameri
kaan in Amerika voor een
Amerikaans belang kunnen
werken, want ik voel me Ne
derlander. Maar voor altijd
weg uit dit heerlijke land
nee, dat toch niet." Max Tak,
aan vele Nederlanders be
kend als de stem van Ameri
ka, heeft het helemaal naar
zjjn zin. Als je hem ontmoet,
zoals hjj zetelt op zijn ka
mer in het Nederlandse Con
sulaat-Generaal op Rocke
feller Plaza, is hij inderdaad
geen Amerikaan. Daarvoor
spreekt hij over tè duidelijke
bindingen met ,,good old Eu
rope". Maar zijn werkkracht
is wel degelijk Amerikaans,
dagen van veertien uren, en
dan met de meest uiteenlo
pende bezigheden „Voor
mijn plezier", herhaalt hij
voor de zekerheid; ,,het is
fijn om ons prachtige land,
en dan nog wel de cultuur
daarvan, in een dynamische
wereld als deze te mogen
propageren."
Vitaliteit
Nu .is natuurlijk vooral New
York een stad met een ongelofe
lijke vitaliteit. Niet alleen de
zakenman of de politicus er
vaart dat. ook hij die zich met
het kunstleven bezighoudt wordt
getroffen door die sfeer van in- dan nog als kapelmeester aan
drukwekkende vernieuwingen het Tuschinski-theater verbon
en activiteiten, en door de be- den te zijn geweest; direct in
langstelling van het publiek. Boston al heb ik geprobeerd de
Het is tenslotte die belangstel-
Concertgebouworkest en Resi
dentie-Orkest. Ook daarin heeft
Max Tak zijn rol gespeeld. „Die
komen zeker weer eens hier te
rug". zegt Tak.
Het wordt langzamerhand
duidelijk dat „het instituut Max
Tak", zoals deze actieve man
wel eens genoemd wordt, niet
voor niets 's morgens achter zijn
bureau en zijn telefoon plaats
neemt. En dat hij niet uitgaat
om vliegen te vangen, als hij
vele malen per dag de mieren
hoop die New York is. intrekt.
Ook de weekends gaat dat zo
door. Persvereniging, muziek,
radio, een lezing, en dan, eens
in de paar jaar, een reis naar
Nederland. „Het terugkomen is
altijd fijn, al die oude kennissen
als de zaken zijn gedaan, slen
teren door Amsterdam, denken
aan mijn eigen boekje „Onder
de bomen van het plein"; maar
terugkomen in de States doet
me ook nooit verdriet. Daar
gaan we dan weer door met
werken."
Maar dan gaat een mens tel
len. Hij telt: jeugd, opleidingen,
Concertgebouworkest, Tuschin-
ski, oorlog, twintig jaar Ameri
ka, en tegenover je zit een man
van een jaar of zestig. Het klopt
niet. „Hoe oud bent u nu?" Een
betrokken gezicht. „Nu is de lol
eraf. Tweeënzeventig, hier is
mijn paspoort. Als u het maar
nooit schrijft
GÉRARD VERLINDEN
Rechterlijke
dwaling
„Import"
op vrije dagen maakt tot dat gelukt."
bijenkorven, die de opera's en
concerten in oude en talrijke
nieuwe zalen avond aan avond
uitverkocht doet zijn, en die ten
slotte 'bijzondere initiatieven
een grote kans geeft Die bijzon- kamen" biedt, "nationall
met een gevoel van prettige her
kenning namen als Wayenberg,
Henkemans. Olof en Krebbers
gezien, en met gemengde gevoe-
De Stichting Donemus, die op. bezettingen van de Neder-
De zaak-Howard, door C. P.
Snow. Uitga
intact Amster-
werkelijk unieke manier de landse opera,
componisten van eigen land __Halewynl
Dit boek bevat de geschiede
nis van een rechterlijke dwaling
die zich afspeelt in een college
te Cambrigde. Een jonge natuur
kundige wordt beschuldigd van
Max Tak wetenschappelijk bedrog. Maar er
Dresdens ontstaat twijfel, met als gevolg
kraoht van Max Tak. In bonte
rij genoemd: het voorzitterschap
van de buitenlandse persvereni
ging in New York, de belang
rijke schakel tussen Donemus en
het Amerikaanse podium om te
komen tot verspreiding van Ne
derlandse muziek, commentator
van de AVRO, correspondent
van Elsevier, auteur van het
boek „Twintig jaar Amerika",
dat binnenkort van de pers zal
komen
Eerst Hitier
„Twintig jaar Amerika, en
nog niet weg willen! En dan
moet u weten, hoe gebrekkig
dat in de oorlog op gang is ge
komen. Eerst heb ik Hitier an
derhalf jaar meegemaakt, maar
we vonden elkaar niet aardig;
toen hjj niet wegging, ging ik
maar". Max Tak ging toen naar
Boston voor oorlogsuitzendin
gen, en heel langzaam heeft zijn
werkgebied zich uitgebreid.
Nooit heeft hij daarbij het con
tact met Nederland verloren.
En dan vooral: die warme be-
Fran?ois Villon, Badings' Martin
Max'Tak Korda en Andriesfcens Philo-
de Verenigde Staten een reus- me^a ..importeert",
achtig ambassadeur. In vele
talen gaan de zogenaamde trans- rBTiGnd
criptieprogramma's Amerika
rond. Dat niet alleen de compo- Treffend is op vele plaatsen verwachten bereid ziin
nisten, maar ook de uitvoerende aan de Oostkust van de Ver- te brengen ter wille van
musici uit ons land in Amerika enigde Staten de waardering recht.Het is een boeiende
worden gebracht, kan men op voor de recente tournees van man geworden.
strijd tussen
toch zonder uitzondering ook goe
de intenties aanwezig zijn. Snow
weet aanvaardbaar te maken, dat
hoogstaande mensen zich doof
kunnen houden voor de stem van
de gerechtigheid en anderen, van
wie men dat niet of minder zou
offer
het
GEDULD ALS HERDERLIJKE MACHT
In het najaar van 1962 verscheen een
Franse pastoorsroman die veel lezers
heeft gevonden, omdat hjj een sterk per
soonlek karakter draagt en een geeste
lijke laat zien, niet geknipt naar de be
staande modellen van goedmoedige vrien
delijkheid en aangepastheid aan het we
relds beloop der dingen. De schrijver, die
zich Jean Montaurier noemt, koos de
dramatische titel Comme a travers
le feu, een herinnering aan het pauli
nische vermaning uit I Corirothe 3:10-15
Natuurmens
De vriend van de hoofdper- vy
soon vindt na diens dood een lij
vig manuscript, een soort van
dagboek, en legt het onveran
derd de lezers voor. ct
Een boerenjongen heeft op
zestienjarige leeftijd Gods roep-
stem gehoord, toen hij het kla-
verveld maaide; hij heeft moei- LOUZdUrier
zaam de lange weg tot de pries
terwijding afgelegd en is dorps
pastoor geworden. Maar, te sim-
pel van geest en te weinig amb- w
tenaar, bleek hij moeilijk te pas
sen in het raderwerk van de ker
kelijke hiërarchie en zo werd hij
overgeplaatst naar een kleine
parochie in een ander bisdom.
Het verhaal zet in, als hij sinds
enige tijd daar aan het werk is.
In de nieuwe omgeving, waar
sinds vele jaren geestelijke lei-
Aino hart nnthrnkpn 7.011 hii ee- raakt. Zeeman
dig pastoor de geestelijke steun
en pastorale zorg die hij behoeft,
onthoudt.
Bij beide figuren een streven
kracht en wijsheid te putten uit
de bijbelse bronnen menig
vuldig zijn de Schriftaanhalin
gen, vooral bij Montaurier en
een ambtsbesef, dat bij alle
nederigheid des harten toch de
moed verleent met gezag te
«preken, als het nodig is.
Maar er zijn ook grote ver
schillen. De pastoor van Ber-
nanos wordt getekend in zijn
werk in de parochie. Een ge
weldig stuk geestelijke arbeid
verricht hij in het gezin van de
Graaf, zijn meest vooraanstaan
de gemeentelid, en de zielszorg
aan de Gravin besteed is van
hoog gehalte en treft doel. Ook
het onderhoud met de door hem
geconsulteerde stadsdokter is
uitmuntend weergegeven.
De pastoor van Montaurier
daarentegen treedt hoegenaamd
niet op in zijn ambt. Het blijft
bij een enkele vermelding van
catechisatie en clubwerk. Hij
wordt anders belicht. Als hij
aan alle kanten stuit op on
trouw en lauwheid, maakt hij
trouw wil blijven, zoals de boer,
"in schrale ak-
loost of braak
ding had ontbroken, zou hij ge
legenheid krijgen beterschap te
betonen en te laten zien wat hij
vermocht. Te bederven viel hier
niets.
Deze tweede standplaats,
ïlegen, wekt
de bossen
van het dorp in het binnenland.
Deze man heeft iets van Gezel- het
le, aan wie gelijk, hij God ont- de
moet in bloem en vlinder, in bos P„r
en weide, en nu ook, met enige
moeite, in de zee en de storm.
De neerslag daarvan vindt de
lezer in de eerste hoofdstukken. ...o
Maar onder de mensen blijft hij wend de deken
verlaat en zijn ambt neerlegt.
Hij trekt zich terug bij de
dorpspastoor, met wie hij na
diens persoonlijk-getinte preek in
de stadskerk, bevriend was ge
raakt. Zeeman van zijn eerste
beroep, gaat hij met de kustbe
woners mee op de visvangst.
Het dagboek van de pastoor
verandert nu van karakter. Gaf
het eerst jeugdherinneringen.
zijn geboortestreek, het weer- van heftiger temperament,
zien van de bossen en de ak- iaat zijn werk los en maakt het
kers, het opnieuw beleven van daardoor zijn vriend moeilijker,
zijn kindsheid en jeugdjaren. De maar langs een voor ons besef
tocht begint met een kort opont- Wat wonderlijke weg keert hij
terug op zijn post.
Een vriend
Tot hij een vriend en gelijkge
zinde ontdekt in de deken van
de naburige stadskerk, die sinds
vijftien jaar tracht een evange
lische geest te brengen in zijn
parochie, maar stuit op hoog
moed en wereldgezindheid bij
de welgestelden, formalisme en
jacht naar uiterlijk succes bij de
ambtservaringen,
een verslag van
met de deken,
fellere persoonlijkheid dan
hijzelf, van de contacten met
collega's en de bedrijvigheden
van zijn jongere vriend. Er wor
den vergeefse pogingen aange
wend de deken te brengen tot
terugkeer naar zijn parochie en
de bisschop houdt zelfs de deur
voor hem open. Tevergeefs; in
de deken werkt een element van
hoogheid en gekrenkte trots,
hij zelf blind is.
Evolutie
Geleidelijk aan echter treedt
een verschuiving op in zijn
geest. De woorden
houd in de naburige stad,
de deken trieste dingen worden
verteld van zijn parochie, die
geestelijk verwildert en waar
zelfs, door de ontrouw van zijn
collega's, de noodzakelijke amb
telijke handelingen achterwege
blijven. Al wijst de deken de
uitgestrekte handen af, hij is in
nerlijk geschokt. De scheur in KUQQe Qie ae
de muur die hij hy« opgetrok-
ïeU. 3 wijde™ook door in- lr"h,e"
dringende gesprekken, en deze
muur stort ineen als hij. verzon- WaardePnq
ken in meditatie voor het beeld
van Maria in een der op de
tocht bezochte kerken. haar
glimlach opmerkt. die van
triomfantelijke liefde spreekt.
Wat hem ontbreekt, was herder
lijke liefde tot al zijn schapen,
de moeilijke zowel als de volg-
zame. immers alle gedoopte schrijvers zowel als redenaars:
christenen. Eén conclusie dringt het schijnt alsof hij zijn gehele
zich op: hi] moet terug naar de geestelijk bezit, de som van al
arbeid. zjjn zielservaringen wil samen-
Die roepstem volgt hij op. ge- persen in een enkel stuk werk,
dat daardoor boordevol wordt
Bij Bernanos valt het accent
niet op de innerlijke wankelin
gen, te minder daar de auteur
naast de jonge pastoor een ou
dere collega heeft geplaatst, „le
curé de Torcy," die hem leert
ook de tragen, de schijndoden
te beschouwen als schapen der
kudde, die de herder door be-
taai geduld
Wat schrijftalent betreft, wint
begrijpelijkerwijze Bernanos.
die met Le Journal zijn vierde
boek gaf, het verre van Mon
taurier in zijn eersteling. De
laatste begaat de fout die veel
gemaakt wordt door beginnende
genoegen vrezen van hen
wie ze afhangen, als
zouden uiten. Ontmoedigd
niet minder
uiterlijke omstandigheden. Wat
zich vrij gebeurt? Na een ernstige ziekte
iigd en van de pastoor treedt wel beter
zijn isolement, schap in; de lusteloosheid
wanhoopsbesluit, chaamszwakte
Op Kerstmis deelt hij de gelovi- niet wijken. Het beste genees-
gen mede dat hij de parochie middel zal zijn een rondreis in
EN DE
NEGENTIENDE
EEUW
De Vlaamse Gids (uitgave en
beheer Em. Jacqmainlaan 119,
langstelling voor wat er in het Brussel I), die uw recensent
muziekleven in ons land zoal geregeld toegezonden wordt,
begeef mij dus niet op het terrein
medewerkster nooddeur
gedrukt tegen
gebeurt. „Hoe kan het ook
ders, na jarenlang als eerste
violist in het Concertgebouw
orkest te hebben gespeeld, en
Buitenoorlogse
vertellingen
tcnoorlogse verte
Klaas de Wit. 1
Nederlands Boekhuis, Tilburg.
Twaalf verhaaltjes op 132 blad-
geeft slechts nu en dan aanlei
ding tot verafzonderlijke mel
ding. Nu er een gelegenheid
is, wil ik die graag aan
grijpen. Niet omdat er zo'n ge
weldig stuk in staal dit maal
het gaat over het november
nummer want het artikel dat
ik op het oog heb, is middel-
aat niet diep en is te
kort om de lezer uitvoerig te
informeren; zelfs het thema
muziek, als ik, niet
het artikel van de heer Cor- Keerweerlaan, of achter de muur
als wel naar aanleiding daar- van de Doelentuin met het gezicht
enkele gedachten be- op het door lantarenlicht
element zou het mij niet moge
lijk zijn op u over te dragen wat
ik in deze figuren zie.
Herinnering
gedweept. Het harmonie-orkest beerde Wagn<
Wagners werken; ik had
enigszins duistere wijze tekst
boekjes van Lohengrin en Die
Melstersinger in handen gekre
gen en las daarin, desnoods op
straat, b.v. op de naar bier, jene
ver en overzeese produkten geu
rende Schiedamsedijk.
ijden, geschreven door de vrij dat Dp het oog heb, wordt
niet met zovele woorden
jonge Nederlander Klaas de Wit.
Buitenoorlogs. omdat ze allemaal
direct of zijdelings met de laatste
wereldoorlog te maken hebben.
Met een niet opvallende, directe
stijl graaft De Wit met zijn ver
haaltjes naar het „diepete" in
het leven van jongelui in het al
gemeen. Men moet soms
dern lezen en denken
i aan de orde gesteld.
het genoemde tijdschrift de
de Officieren-Sociëteit
het Rotterdarhse Park. dat. als
ik me goed herinner, 's zondags
en 's woensdags concerteerde,
speelde onder leiding van Ar
thur Seidl, en later onder Bart
Verhallen, tamelijk veel muziek plein)
van Wagner, in concertvorm dus.
De Feuerzauber hoor ik nog al-
ichrifter
tijd als geluidsvlammen
lezen en geloofde heilig dat zijn
Pelgrimstocht naar Beethoven
een authentiek verslag bevatte.
Het is moeilijk te zeggen wat
de kennismaking met de Tristan-
muziek (op het Van Alkemade-
plein) voor mij betekende. Vijf
tig jaar na het ontstaan van de
ze nog altijd fascinerende muziek
onderging men deze klanken als
als
de-
componist Richard Wagner her- peren blaasinstrumenten de Ger- ziek
ponisten, of schilders, schrijvers,
beeldhouwers en bouwers, maar
in het hun ten dienste staande
materiaal geven zij uitdrukking
aan de geest van hun tijd, aan
de beweging van hun eeuw. aan
het levensgevoel van de cultuur
periode waarin zij ademen. En nu
zijn Wagner en Verdi het is of
we het eerst nu helemaal goed
zien zulke typische negentien-
de-eeuwers. Zij vertegenwoordi
gen beiden de rijpe romantiek. De
vroege romantiek was een bewe
ging, waarin verscheidene jonge
mensen de toon aangaven, die
door de goden zó bemind werden
dat ze vroeg stierven; sommigen
pleegden zelfmoord, anderen wer
den de prooi van hun demon en
vervielen tot krankzinnigheid. De
rijpe romantiek daarentegen is vi
taal. Wat ons vandaag aan de ro
mantische kunst van de vorige
eeuw in haar grootste vertegen
woordigers boeit is haar levens
kracht. Wij in onze hygiënische
eeuw staan verbaasd van de werk
kracht en de produktiviteit van
mensen als Wagner. Verdi. Johaiui
Strauss Sohn. Richard Strauss. Ze ameublementen. Patentolie- en pe-
louterd en bevrijd van de inner
lijke spanningen. De dorpspas
toor echter sterft na een tweede
aanval van zijn kwaal. De de
ken. die in een epiloog het ver
haal afsluit, is er zeker van
en dat is een gedachte waar
een protestant vreemd tegen
over staat dat de gestorvene
God zijn lichamelijk leven heeft
aangeboden voor het geestelijk
behoud van zijn dwalende
Vergelijking
de lezer meer verwart dan
aangrijpt. Tot de halve om
vang teruggebracht, zou het
boek literair en spiritueel ster
ker zijn en met indringender
stem de lezer bereiken. Deson
danks, het is rijk aan schone
gedachten en gevoelige passa
ges. Er spreekt zich een le
vend mens, een bewogen hart
in uit De auteur, de abt
Fleury. deken van Randon
(Puy de Dome) moet een moe
dig man zijn; immers hij deinst
er niet voor terug misstanden en
zieke plekken aan te wijzen in
a de kerk wier dienaar hij is. Uit
Bernanos "in iijn beroemde <je onuUndlfteld dat hem voor
boek Journal don curd de cam- K~v -1- n'~~"
pagne (1936). Er zijn veel pun
ten van overeenkomst, die on
middellijk in het oog springen.
Ook hier als daar
Wie Montaurier leest, ont
komt er niet aan zijn pastoors
creatie te vergelijken met die
dit boek de Grand Prix Catho-
lique de Littérature is toege
kend mag men afleiden dat de
officiële of semi-officiële instan-
sociaal- t'es van zijn Kerk hem zijn
t gerin-
conformist, minstens een indivi
dualist. In beide romans veront
waardiging en droefheid over
onverschilligheid en schijnheilig
heid bij velen en daarbij afkeer
van de ambtenarij in de hiërar
chieke rangen, die een eenvou-
oprechtheid niet euvel hebben
geduid.
v. d. PANNE
Jean Montaurier. Comme i
traver» Ie feu. Uitgave, Galli-
mard. Georges Bernanos. Jour
nal d'un curé de campagne. Uit
gave Pion.
voor u besproken
Na moord in
Serajewo
Kerken in Nederland. Aan deze
studies bleek na de grote bijeen
komst van de Wereldraad van
Kerken te New Delhi in 1961 en
mede ter voorbereiding van een
nieuwe conferentie (in 1966?) be-
De val van de vorstenhuizen hoefte te bestaan. In het boekje
door Edmond Taylor. Natuur en z9n achtereenvolgens opgenomen
Cultuur-serie Uiteave K W ?.e Sadies van prof. dr. E. de
aiiéhJ* Vries (over: verantwoord leven
oijinorr, Leiden. jn een dynamische samenleving).
SoSfSP» JKSK -alejac-
trotfen op 28 juni 1914 twee scho- toren? religie natie en aocia.e
vak 3 H'absbm-'e F"ns ..Ferdmand ideologie), prof. dr. G. Kuypers
?.*S gJKni. ZiiS- VfOUW «Politieke dilemma's in de ver
aartshertogin Sophie. Zij over- houding tussen individuele vrij-
dacht (150 jaar geleden geboren).
-mythologische
zijn wat dat betreft
tro'eumlampen in namaak doen ^atei
deze voelde ik al de noodzakelijkheid Wagners zwoele
figuren uit de literatuur zoals Bal- opgeld. Slaapkamerstoeltjes herin- burgse troonpretendent
aanleiding daarv
paar gedachten te lanceren
Wagner als representant
Hugo. Zola. Tolstoi. Ze heb-
de jeugdige verbeelding de-
iver den leven. Als ik als jongen in
de de lente door het park liep.
artshertogin Sophie.
t^'f5"..^"h,is~rd,".ns'a'8 „niJl heid," nationale eenheid en snelle
blijken dat de Habs- economische ontwikkeling), prof.
dr- H. J. van Zuthem (onderne-
lingsstructuur en verantwoorde-
het Tweede Keizerrijk, malin de eerste slachtoffers
tijd
Schelmenroman
oktober jL de herdenkingsdag
Giuseppe Verdi geweest; deze Ita-
operacomponist
het 10 regen ophield zodat het geruis t
De vermakelijke avonturier U* indatndM.j.M 1813 da.tó
gelijkertijd mij bewust
in stilte overging, bewoog ik mij
Wagnerdecors. Niet
èn later aan hem ontgroeid zijn do°r
(hoewel nooit volkomen), wil men a
hem van een afstand kun-
zien. Men moet zich stukken
groot zelfvertrouw
Natuurlijk zijn er altijd ook
•enwichtigen bij. zoals de c<
ponist Berlioz en de dichter Bau- ligt nog
Uitgeverij Van Ditmar te Am
sterdam heeft een nieuwe, dooi
de bekende auteur J. C. Klerk
bewerkle,
zien van de schrijver N. Hein-
sius. De oorspronkelijke uitgave
dateert uit 1695 en trok toen
reeds veel belangstelling. Dit
vond gedeeltelijk ziin oorzaak in
de bekende naamklank van de
auteur, want. zijn grootvader was
Daniël Heinsius. vermaard classi
cus en literator en zijn vader,
Nicolaas, de bekende filoloog-di
plomaat.
De schrijver behaalde op zijn
twintigste jaar reeds een graad
van d'octor in de medicijnen en
heeft een avontuurlijk leven ge
leid. Achttien jaar zwierf hij in
het buitenland wegens manslag
in Den Haag. Bij zijn terugkeer
schreef hij di» omvangrijke boek.
hij veel auto-biografische
De heer Corbet heeft
herdenking aanleiding gevonden de park-
Wagner en Verdi tegenover elkaar de enige mogelijheid
te plaatsen, wat natuurlijk niet
voor het eerst geschiedt. Maar
zijn bijdrage Verdi en Wagner, die
het licht doen nauwelijks uitkomt boven het peil
opera's tot uit Wagners dagboek kunnen her- delaire. Maar de indruk
ing behoorde: behalve
in pleinconcerten was
de indrukken
Willem van Zuylen van Nye\
de opvoering van Parsifal
veekbladartikel, stelt
pliciet een belangrijk onderwerp
aan de orde en dat is in de ver
gelijkende beschouwingen van
oudere datum bij mijn weten niet
gebeurd: hun betekenis als verte
genwoordigers van de negentiende
Meer afstand
Nu wij alweer leven in de ja
ren zestig van de twintigste eeuw.
is de afstand die ons van de ne
gentiende scheidt, langzamerhand
zo groot geworden, dat wij haar
om zo te zeggen historisch in het
oog krijgen. Zonder het misschien
te weten of zelfs te bedoelen,
heeft August Corbet (geb. 1907.
gegevens verwerkte. Door de secretaris van het Koninklijk
vlotte en vooral boertige stijl Vlaams Conservatorium te Ant-
piet hier en daar een wat ernsti- werpen, schrijver over muziek en
ger noot behoort dit werk tot schilderkunst) iets
i die jaren veel opgang
kende schelmenroman. Het is
aardig ontspanningslectuur en
dit 277 pagina's tellende boek
heeft naar onze smaak niet meer
t# pretenderen.
.egeven (een zekere meer
waarde zou men kunnen zeggen),
dat de vrucht is van historische
scholing en visie en dat tussen
de regels door het bedoelde ..twee
de thema" aan de orde stelt. Ik
Bayreuth gelezen hebben boek
jes aan een stalletje gekocht
om over een afstand van meer
dan een halve eeuw nu terug te
zien op deze meester van de dra
matische kunst. Bovendien is
daar, halverwege die afstand, de
kennismaking met Nietzsche en
met alles wat deze schrijft over
zijn relatie tot Wagner, zowel in
zijn officiële werk als in zijn
Nachl&ss.
Anders
Met Verdi ligt Bet anders. Van
hem kende ik als jongmens al
leen maar enkele paradepaardjes.
Zijn geweldige Requiem sloeg
eerst veel later bij mij in als een
bom. Verdi leerde ik eerst goed
kennen, behalve door de radio, in
de discotheek van de N.R.U. en
door het gebruik van zijn mu
ziek in door mij verzorgde uit
zendingen. Wagners gebreken wer
den duidelijker, naarmate Verdi's
'-.V, - seen «-at ze willen concerüalen nog het overheersen- m T.rt Wereldoorlos Albad. (msmelijke iCThiudml
vertellen. Ze worden gedragen de genre. Jazz en songs borduren yieien. De Amerikaanse journa- Een, Pn dr r p van Andoi rvmo
voort, met modern raffinement list Edmond Taylor, die dertig ie0f» en diént de kerk te midden
i- weliswaar, op het oude stramien. Jaar in Europa werkte, ziet in de- vVn de vwanderineen di^ Tieh in
i- Alleen de romantische poezie ze moord ook de aanleiding tot de maatschappij voltrekken?).
L liot nnff in haar rtn/vicelaan Int in de Val V8T1 de UrittA unrctAnhni.
Het schandaal
Het schandaal, door Paul
Mandel. Uitgave Scheltens
Giltay, Amsterdam.
venskr^cht. overschuimende
tiviteit. als ik het
haar doodsslaap, tot
le- de schoolboeken toe. Maar het
feit dat het grote publiek mis-
mag uitdruk- schien mede door historisch
erweegt.
de val van de grote vorstenhui
zen. Na de moord zag het welge
dane Europa er geheel anders uit.
de ontwikkeling is verder
In hel vizier
Langzamerhand krijgen
negentiende i
periode met
het vizier. Die cultuur
begin v-'—ins eedragen door zich te
„schmachtige Jünglinge", Ica- jongen
De oude Goethe
geklede films contact krijgt met gegaan. De geschiedenis
en feeling vóór allerlei negentien- potisme, van blinde leiders
dc-eeuwse aspecten en dingen.
veelzeggend. Is het de adem va
rust, vertrouwen, continuïteit, op-
misleiding
zich te herhalen. Onlangs vielen
het Amerikaanse Dallas ook
de timisme. levensvreugde, zwierige schoten. En velen herinnerden
zich plotseling angstig weer de De schrijver in zijn land
d in Seraje—
cultuur- burgerlijkheid? Wie zal het zëg-
eigen gelaat in gen. De ouderen hebben nog moei-
de negentiende-eeuwse resten in
len, terwijl de zeer
situatie verkeren,
HHBHHHRI r van hun over- en
een oetrekkelijk eenzaam feno- bet-overgrootvaders met een au-
meen. Maar verderop zijn het de reool van aantrekkelijkheid is om-
als hij levenskrachtigen. de vita- geven: gaslantarens, paardetrams,
len geweest, die hun geestesmerk hoge hoeden, bakkebaarden, ge-
op de cultuur hebben gedrukt, kruid hekwerk, ongeregeld ver-
Misschien is hun vertrouwen ge- keer. gelakte coupeetjes
steund geweest door Europi
prematie in de wereld, ook al
het innerlijk verdeeld. Nu die su
prematie verdwenen is. is de ba
sis van vertrouwen in eigen kun-
ne.n en in de continuïteit van de schrijft
beschaving weggenomen. Het rus
tig schepDen van het ene monu
mentale kunstwerk na het andere,
zoails ook reeds Beethoven deed
voldoende grote scheppende kun
stenaar alleen maar van hun eigen
vak uit te benaderen. Natuurlijk
zijn zij in de eerste plaats com-
5 niet nog geschiedde door i
zij. Eerlang zullen wel
nieuwe boeken verschijnen die pro
beren een min of meer sluitend
beeld van de jaren achttienhon
derd te ontwerpen, zoals men nu
het trecento in Ita-
w der Verlichting in
Frankrijk. Historici zullen twisten
over begin en einde: 1789 of 1815
ls begin; 1901 (dood van koningin
rictoria) of augustus 1914 als ein
de? In grote lijnen
van Taylor, na 437 bladzijden be- in vooraanstaande bladen heeft
schreven te hebben, is, dat de in dit zijn eerste boek al te veel
mensheid aarzelend een stap ineens willen spuien. Laten we
vooruit heeft gedaan. Wellicht voorop stellen, dat de manier
heeft hij gelijk. Het boek is zeer waarop hij dit doet knap is, als
a«ueel. we letten op zijn voortreffelijk
hanteren van de taal.
^Arla|p ctmftm- Maar om nu in één boek zekere
JUUCIIC blIUUIII geenszins sympathieke toestanden
bij de Amerikaanse marine uit
versnellinqen de doeken d°en, het jood-zijn
57 in Amerika gestalte te geven, nog
S.cu„ SD ita,.., S^0T.lde,wVrhtlerh;?dd 2SJ5f
In Nederland. Uitgave W. ten worden door te geven en vooral
Have N'.V. Amsterdam, in sa- probleem der homofilie te be
lichten... het is nog al wat On
danks een gevoel van bewonde
ring. dat we voor de schrijfkunst
van Mandel kunnen opbrengen,
moeten we eri stig benadrukken.
menwerking i
sche Raad v
derland.
..mtt Dit pocketboekje bevat het uw, uc Uil v_
afstand zichtbaar. En ste deel van een aantal studies voorkomende grofheden
wij de grote figuren over actuele sociale vraagstuk- door de benadering van het
de ken, samengesteld op verzoek van sexueel anders gericht zijn. dit
r nriisjennpo c°mn?'8SI€ voor sociale zaken boek geen ereplaats in onze boe-
C. RIJNSDORP van de Oecumenische Raad van kenkast geven.
hun tijd".
