EIKAR WALLQUIST
DE LAPPENDOKTER
1
I
WALLQUIST
Ook stichter van een
Vluchtelingenkamp
KERSTBIJLAGE 1963
had als 26-jarige jongeman nauwelijks zijn artsexamen achter de rug en was in een
ziekenhuis in Stockholm werkzaam, toen in 1922 een influenza-epidemie uitbrak, die
overal in Europa slachtoffers eiste. Vooral onder de Lappen in het zuidelijk deel van Lap
land de meest noordelijke provincie van Zweden nam deze epidemie ernstige
vormen aan en dat terwijl men in dit uitgestrekte, dunbevolkte gebied geen beroep op
een doktar kon doen. Met veel jeugdig enthousiasme besloot Einar Wailquist naar Lap
land te vertrekken om de bevolking daar behulpzaam te zijn. Hij is er zijn gehele leven
gebleven en werd in heel Zweden bekend als
groot als Nederland en standplaats
Lappendokter, gelegt
de 27.000 Zweedse meren.
Tijdens de reis, die de jonge
dokter Einar Wailquist in 1922
van Stockholm naar Zuid Lap
land maakte, kreeg hij al
de eerste maal in hun leven
de deur van een echt gebouw
vertrekken open-
gewoon
met divf
ging. Ze
door de Westzweedse bergen te
zijn nieuwe standplaats stond te
wachten. Van de Zweedse hoofd
stad naar Arvidsjaur bestond een treinverbinding, doch zijn met
zorg uitgekozen doel: Arjeplog, lag nog een kleine 90 km verder
westwaarts in de richting van de bergen op de Zweeds-Noorse
gi .ïs.
Arjeplog, de hoofdstad van Zwedens meest uitgestrekte platte
landsgemeente was in die tijd nog verstoken van openbaar vervoer
en dus zat er voor Einar Wailquist niets anders op, dan bij het
station Arvidsjaur de skilatten onder te binden en al skiënd te
trachten Arjeplog te bereiken, het centrum
tens zo groot al geheel Nederland
voorproefje van hetgeen bent op trekken, in tenten te overnach-
i het gunstigste ge-
kata, een tentvormige
a vertrek, van leem en
hout opgetrokken, te overwinteren
Nu werden ze een huis binnenge
dragen, een zindélijke kamer, waar
een echt bed stond met helder
witte lakens en schone dekens
En zij vonden voor ziekten, die
in hun kata langdurig en soms
pijnlijk waren en zelfs wel eindig-
De gemeente Arjeplog telde
zo'n veertig jaar geleden nog
maar 3.600 inwoners. Nu zijn dat
er rond 5.000, maar altijd nog op
een oppervlakte van 14.000 km2,
bijna de helft van Nederland. En
het achterland van Arjeplog, het
gebied, dat óók tot het territoir
van Einar Wailquist zou gaan
behoren, was minstens even
groot en zeker niet dichter be
volkt. De dokter trok dus naar
een streek, waar slechts één
Zweed of'Lap op vier km2 woon-
een gebied, mins- den met de dood, dikwijls algeheel
herstel, veel spoediger dan zij had
den verwacht. Eerder dan zij had
den durven hopen kwamen hun
familieleden of dorpsgenoten
weer met de slede voor, om heh
terug te brengen naar de plaats
waar zij thuishoorden: bij de
Lappen tussen de rendieren; in
hun kata's in de Lappendorpen
temidden van de bergwereld' te
gen de Zweeds-Noorse grens.
Einar Wailquist won ook op de
ze wijze langzaam maar zeker het
vertrouwen van de schuwe Lap-
cenbevolking, voor wie hij zich
heeft ingezet.
Het ziekenhuis voorzag in een
2rote behoefte* Met zijn vijf bed
den was het al spoedig te klein.
Het werd vergroot en nadien nog
eens en nog eens en toen Einar
Wailquist twee jaar geleden zijn
praktijk neerlegde, kon hij een
ziekenhuis met 34 bedden aan zijn
opvolger overdragen. Het behoort
immers bij de praktijk, want het
is niet meer dan een verpleegin
richting. Ernstige ingrepen kunnen
er niet worden verricht. Zuid Lep-
land'is al blij met één Lappendok
ter. Het dichtstbijzijnde ziekenhuis
chirurg staat nog altijd
wordt
Lappendokter opgeeft.
..Het interessante van het werk,
het opbouwen, is nu wel voorbij"
De skitocht van Arvidsjaur kan Einar Wailquist, de Lappen-
naar Arjeplog werd gemaakt dokter en een nationale figuur in
door het duister van de winter- Zweden, thans mededelen!
dagen rond de poolcirkel. Het
zee kunnen oproepen met de ze
kerheid, dat deze direct zal ver
trekken naar de plaats, die de gelijk landhuis heeft laten gaan
af-
Door sneeuwstormen
Nadat de gastvrije Lappendok
ter verversingen heeft laten aan
rukken en zijn blik vanaf het ter-
over het meer, waar juist een
watervliegtuig landt, vertelt hij
van zijn barre tochten door
sneeuw en ijs naar zijn patiënten,
over de wandelingen van vele da-
quist had gedacht, voordat de
bossen minder dicht werden en Einar Wailquist begreep al diverse zieken te kunnen be:
hij Arjeplog ontwaarde aan_ de spoedig, dat een eenvoudig zie-
oever van een van de 27.000 kenhuisje onontbeerlijk voor zijn
Zweedse meren. Zijn eerste ski- werk zou zijn. Er 'zijn nu een-
tocht als arts had uren geduurd, maal patiënten, die voor hun her-
maar eindelijk was hij dan in stel heus geen ernstige operatie
Arjeplog, dat hij toen nog zag behoeven te ondergaan, doch wel
als een tijdelijk verblijfsoord, dagelijks verzorgd moeten worden,
maar dat zijn standplaats zou Maar in Zuid Lapland is het
worden voor zijn gehele verdere meestal niet mogelijk patiënten
r hij nog duizen- dagelijks te bezoeken om de een
den skitochten
zijn patiënten
,,In het begin heb ik in de bos
sen met zijn wolven en beren
doch wel heel wat angst moeten overwin-
en", bekent hij eerlijk. „Alles
wat, ik dacht nodig te hebben,
ging in een rugzak mee. Dwars
door koude en sneeuwstormen liep
je dan naar de zieken, die ook
Nationale figuur
Vaak moest je
i Nederlandse begrippen
Nu in 1963 kan Einar Wailquist met vijf bedden. Maar voor
zijn leven overzien. „Ik vond het Einar Wailquist betekende deze
la 1922 interessant naar Arjeplog verpleeginrichting zo "ongeveer bossen werkte
te gaan", zegt hij eerlijk, terwijl hetzelfde als een etalage voor
hij ons met een joviaal uitnodi- een warenhuis. De Lappen op
gend gebaar verzoekt in een ge- vaak honderden kilometers af-
makkclijke stoel tegenover hem stand, werden pas bij het be-
plaats te nemen. En direct daar- staan ervan bepaald wanneer
op laat hij volgen: „Hoe langer ®en hunner door de Lappendok-
ik hier was, hoe meer ik het hir~ "aar 4«'««s
naar mijn zin kreeg."
de
Arjeplog werd gediri
geerd. In donkere, koude dagen
en ook wel nachten brachten de
En dan ontrolt Einar Wailquist Lappen hun zieken op hun door
de film van zijn leven, rendieren getrokken sleden
Hij vertelt hoe de toestanden
ren, toen hij in 1922 Zuid-Lapland
voor de eerste maal betrad; hij
verhaalt vele gebeurtenissen uit
zijn praktijk, hoe hij moest wer
ken en organiseren en daarbij te
vens het vertrouwen van de Lap
pen moest winnen, hoe de toe
standen veranderden en hoe zij
tenslotte waren, toen hij nu
twee jaar geleden op 65-jarige
leeftijd werd gepensioneerd.
Maar eerst had Einar Wail
quist gevraagd, wat we zouden
spreken: Zweeds, Engels, Duits,
Frans of Fins en had hij drie
Nederlandse uitgevers opgesomd,
die boeken van hem vertaald
hadden uitgegeven. „Of we die
ook kenden". In zijn welvoorzie
ne boekenkast staan namelijk
vier door hem geschreven boe
ken. die in het Nederlands zijn
uitgegeven. Ook hieruit blijkt,
dat de eenzaamheid en de uitge
strektheid van Zuid-Lapland hem
niet hebben afgestompt. Als prak
tisch enige intellectueel heeft hij
in deze omgeving geleefd en ge
werkt, talen gestudeerd en boe
ken geschreven en als arts prak
tijk uitgeoefend, die hij min of
meer als een avontuur was be
gonnen, maar die voor hem een
levenswerk is geworden.
Bij het levenswerk van Einar
Wailquist behoorden een open vi
sie en een vooruitziende blik. In
1922 betrad hij als jong arts en
zoon van een papierfabrikant een
gebied, waar slechts af en toe
een dokter kwam, maar waar
verder op het gebied van de
volksgezondheid niets was geor
dend. En toen het jaar van zijn
pensionering naderde, konden de
Zweedse autoriteiten uitzien naar
een opvolger, die een klein zie
kenhuisje met een ambulance
auto ter beschikking zou krijgen
en die zowel een vliegtuig als
•en helikopter al naar behoefte
Arjeplog,
vreesd was, dat er met hun zie
ke kind iets zou gebeuren. Dan
deed je wat je kon. Je hielp en
je dacht niet meer aan je ver
pleeginrichting in Arjeplog. Het
moest immers goed gaan..."
Het watervliegtuig op het meer
Arjeplog legt bij de aanleg-
velen dan steiger van Arjeplog aan, hetgeen
a/s iekenaar en auieur
Het doet wel even vreemd aan
in de stilte van het uitge
strekte Zuid-Lapland plotse
ling tegenover een man te
staan Einar Wailquist, de
Lappendokter die drie ras
echte Nederlandse uitgevers
opnoemt.
Het zijn uitgevers, voor wie de
naam Einar Wailquist een be
kende klank heeft. Zij heb
ben enkele van zijn boeken
vertaald: „Ver van de grote
weg", „Dokter in Lapland",
„Dokter in het land van
sneeuw en ijs" en „Kan de
dokter komen".
In 1930 schreef Einar Wailquist
een brief aan zijn zuster en
verhaalde daarin enige bele
venissen. Zij antwoordde haar
broer, dat zij zijn spannende
brief had gelezen en vroeg
hem, waarom hij eigenlijk
geen boek zou schrijven. Dat
heeft hij toen maar gedaan.
Met het manuscript stuurde
hij ook enkele zelfgemaakte
tekenineen naar een uitgever
in Stockholm. En terwijl de
Lappendokter zijn belevenis
sen voor een tweede boek op
papier zette, kwam zijn eer
ste boek uit. Sindsdien is
schrijven zijn hobby gewor
den. Zijn boeken zijn in vele
*.len vertaald, zelfs ln de
(aal der Eskimo's, terwijl één
boek is verfilmd.
Einar Wailquist heeft in z\jn ler en
talrijke uren in een slee gezeten
op ueg naar zijn patiënten. In hel
door Bosch en Kenning te Baarn
uitgegeven maar ook uitverkochte
boek „Ver van de grote weg"
komt deze tekening van de
IOok in de jaren van de Tweede Wereldoorlog werkte
Einar Wailquist in het wijde gebied rond Arjeplog. De west
grens ervan was tevens de grens tussen het neutrale Zweden
en het door Duitsland bezette Noorwegen. 1
Krijgsgevangenen uit vele landen werden door de Duitsers
naar Noorwegen gestuurd om daar een spoorlijn te helpen
bouwen. Velen echter ontvluchtten de erbarmelijke toestanden,
waaronder zij leven en werken moesten en trachtten de grens
Imet Zweden te bereiken om daarna de bergen af te dalen
in de hoop Zweedse burgers aan te treffen, die hun dan ver
der zouden helpen. Dat is honderden hunner gelukt. Lappen-
dokter Einar Wailquist heeft voor ben zelfs een vluclitelingen-
Ikamp bij Arjeplog ingericht.
De vluchtelingen kwamen dikwijls in kleine groepjes in Ar
jeplog aan. Soms werden ze ook in auto's afgehaald, wan
neer de Lappendokter was gewaarschuwd dat in een klein
Lappendorpje in de richting van de grens vluchtelingen om
onderdak hadden gevraagd. Het gebeurde eveneens, dat een
klein groepje enkele kameraden op de moeilijke tocht door
donker en koude over bergen en onafzienbare sneeuwvelden
had moeten achterlaten. Dan trok Einar Wailquist met enkele I
helpers er op uit om de meestel in kleine bewoonde Lappen-
I hutten achtergelaten zieke of uitgeputte mannen te zoeken.
Als leider van het door hem bij Arjenlog gestichtte vluch
telingenkamp, heeft hij mannen van niet minder dan 21 na- I
tionaliteiten geholpen, verzorgd, veroleegd en onderdak ver-
leend. En nog ieder jaar met het kerstfeest krijgt Einar I
LWailquist uit alle hoeken van de wereld kaarten van man
nen, voor wie het vluchtelingenkamp van de Lappendokter een I
huis van vrijheid is geweest.
val is er dikwijls wel iets ernstigs
gebeurd. Het paard werd voor de
doktersslee gespannen en de Lap
op de ski's diende als gids. De
gehele koude nacht trok het twee
tal door de bossen en over de ber
gen. De maan verlichtte spaar
zaam hun weg en pas vroeg in
de morgen arriveerden zij bij de
eenvoudige Lappenhut, waar ze
allervriendelijkst werden begroet
en hartelijk op koffie en eigen
gebakken koeken werden onthaald
door.... de zieke vrouw, inmiddels
weer kerngezond. Wat was ge
beurd? De eenzaamheid en het
onafzienbare witte sneeuwland
schap waren de vrouw twee da
gen te voren te veel geworden.
Bovendien had zij gemeend over
al wolven te zien. Zij had een
aanval van kolder gehad, maar
nauwelijks was haar man uit de
eenzame hut naar de dokter ver
trokken. of zij was hersteld ge
weest. Waarschuwen kon zij ech
ter niet meer, want telefoonver
bindingen bestonden er toen nog
niet. Dies was zij maar voorbe
reidingen gaan treffen voor de
komst van de beide mannen om
althans iets te kunnen goedmaken.
dokter Einar Wailquist doet zeg
gen: „De jonge mensen van thans
weten niet hoe zwaar hun voor
ouders het hebben gehad. Vroe
ger overal arme mensen; nu heh-
ben alle mensen in Zweden het
goed. Wat zal er worden van de
moeilijke tijd komt. Dan hebben
ze geen kracht om alles te ver
werken
Toch laat Einar Wailquist er
geen twijfel over bestaan ver
heugd te zijn over de vooruitgang
op technisch gebied. Gelukkig dat
men ook in Zuid Lapland auto's,
radio, televisie en telefoon heeft
gekregen. Hij is eveneens blij te
hebben meegewerkt aan de komst
hiervan, alsmede aan die van
vliegtuigen en helikopters.
„Alle moeilijkheden zijn hier
nog lang niet overwonnen, maar
ze zijn nu anders dan vroeger,
doordat de mogelijkheden thans
veel groter zijn. Het blijft hier
echter voor een arts een harde
arbeid. Zo zijn de neurotische en
alcoholische problemen, die ver
band houden met de hoge levens
standaard veel groter dan vroe
ger.
Vergeefse tocht
„Vroeger", zo gaat Einar Wail
quist verder, „moesten de Lap-
Den naar de dokter komen om
hem te waarschuwen. Dat is
thans met de telefoonlijnen dwars
door Lapland niet meer nodig.
Maar de dokter moet nog wel
uren lang en honderden kilome
ters ver reizen om zijn patiënt
te bereiken. En dat terwijl de in
stelling van de mensen grondig
is veranderd. Eertijds heette het:
komt de post deze week niet, dan
komt zij volgende week wel. Als
de postbus thans een halve dag
vertraging heeft, zijn de mensen
opgewonden en vragen zij zich af.
wat er nu weer is gebeurd. Tijd
om te wachten hebben ze niet
meer; tijd om naar de kerk te
gaan evenmin, al blijkt steeds
weer. dat ze grote behoefte aan
geestelijke steun hebben
Lappendokter Einar Wailquist
kan zich nog heel goed herinne
ren, dat in de eerste jaren van
zijn verblijf in Zuid Lapland een
Lap op een donkere avond bij
zijn landhuis aanklopte. De man
was per ski van ergerjs bij de
Noorse grens naar Arjeplog geko
men en vertelde, dat zijn vrouw
ernstig ziek was: de dokter moest
beslist met hem meekomen. De
dokter ging mee, want in zo'n ge-
En dokter Wailquist? Hij heeft
zich.de koffie en de koeken goed
laten smaken en is daarna aan
de terugtocht begonnen. Toen hij
door en door koud en vermoeid
weer thuis kwam, had hij er heen
en terug'350 km. opzitten
De Lappen hebben nu echter
ook telefoonverbindingen, auto's,
vliegtuigen en helikopters en mé
de daardoor is er in Zuid Lapland
heel wat veranderd en verbeterd,
ook voor de dokter. „Waarom ook
niet; waarom zouden ze niet mo
dern worden" zegt Einar Wail
quist. „Waarom moeten ze nog
altijd hun kleurige kledij dragen
als ze skiën of werken. Als ze
feest vieren, ja dan. Laten ze dan
hun klederdracht en hun cultuur
in ere houden, maar als ze wer
ken, laten ze dan werken als
Zweden."
„Toen ik hier kwam", zo ver
volgt Einar Wailquist, „kénden
de Lappen geen Zweeds. De dok
ter moest maar lappisch leren.
Nu wordt ook Zweeds door de
meeste Lappen gesproken". En
met telefoon en auto's zijn ze al
vertrouwd geraakt, terwijl de
meeste Lappen een luchtdoop
reeds achter de rug hebben. Dat
neemt echter niet weg, dat in c'%
negen maanden per jaar, waarin
Lapland onder een pak sneeuw
bedekt is, skilatten tot de dage
lijkse attributen van de Lappen
dokter behoren. Rond 1930 kwam
het ambulance-vliegtuig en weer
later de helikopter, hetgeen op
nieuw een verbetering betekende,
omdat het vliegtuig vaak door
sneeuwstormen gedwongen op de
grond moet blijven.
Wachten of gaan
de tijd. dat men in Zuid-Lapland
al telefoon, auto's en vliegtuigen
kende. Er kwam een telefoontje
in het landhuis van de Lappen
dokter in Arjeplog: kom! Einar
Wailquist stapte even naar buiten
om te constateren, dat de sneeuw
storm. die al enkele urei
de. zelfs nog in kracht v
genomen. Een telefoontje
vliegbasis leerde hem, dat er
geen sprake van vliegen kon zijn.
De eerste uren zeker nog niet.
i'n geval staat de Lappen
dokter voor een moeilijke beslis
sing. Wachten tót het vliegtuig wel
kan opstijgen om hem naar de
patiënt te brengen en beiden
eventueel terug naar Arjeplog
kan veel langer, maar ook aan
merkelijk korter duren dan de
tocht op eigen gelegenheid te ma
ken. De toestand van de patiënt,
dat had Einar Wailquist wel be
grepen. gedoogde geen uitstel.
De landkaart kwam er aan te
pas en toen viel de beslissing:
niet wachten. De route werd uit
gestippeld; de reis voorbereid;
twee mannen uit Arjeplog ge
waarschuwd, alsmede twee Lap
pen in een dorp op 80 km. af
stand. Nog geen half uur na het
telefoontje, sloeg de motor van
de zware auto aan: de Lappen
dokter ging op weg....
In zijn auto bevonden zich ge
reedschappen en mankracht om
de eventueel vastgeraakte wagen
op de door sneeuw nauwelijks
zichtbare weg weer op gang te
brengen. De sneeuwstorm woed
de nog in alle hevigheid, zodat
slechts langzaam vorderingen
werden gemaakt. Af en toe moes
ten sneeuwbarrières gedeeltelijk
worden weggegraven. Pas na vijf
moeilijke en vermoeiende uren
bereikte men het op 80 km. van
Arjeplog liggende Lappendorpje
in de bergen, waar de twee Lap
pen reeds wachtten. Na een kor
te pauze ging de dokter met de
Lappen per ski verder. Zij zou
den hem tot gids dienen, doch de
liet hun maar weinig
uitzicht en de opgewaaide sifeeuw
had de oriënteringspunten ver
vaagd. De poolnacht was dónker
en het hooggebergte gevaarlijk-
Plotseling gaapte een afgrond
vlak voor de drie skiërs, die
slechts met moeite het gevaar
konden ontwijken. Het gehuil
van de wolven nam toe. naar ge
lang men hoger in de bergen
kwam en zelfs doken dé dieren
enkele malen voor hen op. Hpt
wegjagen kostte kostbare tijd.
„Vaak heb ik de Lappen ge
vraagd. of ze nog wisten, waar
we waren" vertelt Einar .Wail
quist. „Ze wisten het ook niét
meer. Ik dacht dat het mijn
laatste tocht als arts zoii* zijn'
De sneeuwstorm woejde nog
steeds. Vaak stond het drietal söl
om wat op adem te komen en
de zware sneeuw van hun kleren
te kloppen. Aan de doordringende
koude merkten ze hoog in de ber
gen te zijn en eindelijk, toen bleek,
dat men aan het afdalen was,
vatte men weer wat moed. H«t
duurde echter nog 'gehiime tijd,
voordat de drie eenzame skiëés
plotseling voor een klein kerkfc
stonden, dat door een der Léppen
werd herkend. Het drietal h/jd te
veel rechts aangehouden en wq's
aan dc andere kant van de .berg
rug 10 km. te ver naar hét noofr-
den uitgekomen.
Na 14 uren
In de vroege ochtend," na een
tocht van veertien lange uren, wtfc
de dokter eindelijk op zijn be
stemming gearriveerd... In een
donkere kata óp 150 km. va/i
Arjeplog kon een Lappenvroujv
worden geholpen:..
Toen enkele uren later 'dë dok
ter en de Lappen aan de terug
tocht begonnen, was de sneeuw
storm uitgewoed. Men kon dë
juiste route terug nemen en ér
ontstond intense vreugde, toen
plotseling het geluid van een he
likopter hoorbaar werd;
De commandant van de vlieg-
haven had
sneeuwstorm met
het dokteéshulë ge
telefoneerd. Of dè
dokter nog was
vertrokken. Ja! En
welke route hij
dan wel Had ge-
Een ervaren vlie
ger was opgeste
gen en ontdekte,
scherend over de
bergtoppen, temid
den van het onaf
zienbare, enigszins
oplichtende
sneeuwlandschap
in de schemering
van de winterda
gen bij de poolcir
kel drie donkere
figuurtjes. Behen
dig zette hij zijó
helikopter op het
sneeuwdek. Toeft
was alle leed ge
leden. De techniek
was moedig door
zettingsvermogen
en beloonde moed
te hulp gekomen.
Voor Lappendok
ter Einar Wail
quist werd de te
rugreis een tocht,
zoals hij dagelijks
maakte. Na een
tussenlanding in
het Lappendorp.
vloog hij bipnen
Arjeplog.- Zijn auto
Aijii iwee helpers volgde
de nauwelijks begaanbare
voor zover meh danrin deitp
gebieden en onder <Tië omstandig
heden nog van weg'kan sprekeq.
Maar de patiënt was geholpen.j.
Negen en dertig jaar
Negen en dertig lange jaren is
Einar Wailquist dokter van de
Lappen geweest. Hij heeft hun
vertrouwen volledig gewonnen, is
bij hen in hun armelijke kata's
geweest, heeft met hen feest gé-
vierd en heeft in droeve omstan
digheden met hen ineegeleefij,
heeft hun moeilijkheden geduldig
aangehoord en heeft hun jn aller
lei zaken raad gegeven. En hoe
wel hij al twee jaar geleden Is
gepensioneerd, staat het landhuis
van de Lappendokter in Arjeplog
nog altijd voor de Lappen open.
En dagelijks komen ze nog m«t
hun problemen.
„De Lappen zijn in yêlpn no
maden en het duurt befjidl eni^e
generaties, voor zij £ls zij dr
toe over gaan gewend'zijn aan
een vaste woning met een koe eti
aan het bestaan van een bosaq-
beider" zegt Einar Wailquist, di
het niet erg vindt dat'veie jon
geren uit Lapland wegtrekken
naar de industrie in Zuid Zweden
en naar de meer normale toëstaij-
den. die daar heersen., „Het
komt op de kwaliteit aan. niet
op de kwantiteit".
Dat zegt dan de man. die zijp
gehele leven heeft gewerkt in een
uiterst dunbevolkt gebied en vele
moeilijkheden heeft moeten door
maken en overwinnen, juist onv
dat dit gebied, dat hij vrijwillig
als werkterrein had gekozejv zf>
dun bevolkt is.
„Ik ben niet pessimistisch over
de toekomst van Zuid Lapland",,
besluit hij. „Het zal hier echter
altijd hard werken blijven onder
uitzonderlijke omstandigheden.
P. TAEKEMA.
