Concilie van Trente
GClfvmK
Gouden jubileum begin van nieuwe
fase in werk van ds. Waardenburg
ACCENTUEERDE DE GESCHEURDE EENHEID
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 30 NOVEMBER 1963
Niet-katholiek
Het concilie heeft voor de
protestantse kerkbladen en
trouwens voor de protestantse
kerkredacteuren in het alge
meen een nieuw probleem
geschapen. Zij waren het er
er al spoedig over eens dat
het concilie geen ..oecume
nisch" concilie was. en die be
naming vindt u dan ook vrij
zelden in de protestantse pers.
Maar hoe moet alles ge
noemd worden dat niet tot de
Rooms Katholieke Kerk be
hoort? Op het ogenblik is nog
steeds het rapport over de oe
cumenische verhoudingen aan
de orde in de concilieaula.
Daarin is herhaalde malen
sprake van gelovigen buiten de
Rooms Katholieke Kerk meest
al worden zij de afgeschei
den broeders" genoemd, maar
die term is niet altijd te ge
bruiken.
Het wordt soms moeilijk om
hen bij hun eigen namen te
noemen, want er zijn er zoveel.
„Protestanten" is geen juiste
verzamelnaam, want zo willen
de anglicanen niet genoemd
worden en al evemin de oos-
ters-orthodozen. En om nu al
tijd te zeggen: de protestanten,
oosters-orthodoxen en anglica-
nog niet, want
van deze drie thuis voelen.
De rooms-katholieke journa
listen die in Rome het conci
lie verslaan, hebben er iets op
Sevonden. Al deze mensen wor-
en samengevat onder de ver
zamelnaam „niet-katholieken."
En een beetje ten einde raad
hebben wij in onze krant deze
uitdrukking herhaalde malen
overgenomen uit de verslagen
van de verschillende persbu-
Maar het wordt tijd dat we
daar mee ophouden, want dit
woord is zo vals al het zijn
kan. Prof. dr. H. Berkhof
heeft in zijn jongste boek over
de catholiciteit van de kerk la
ten zien dat dit begrip veel
ruimer is dan alleen de Rooms-
Katholieke Kerk. Daar wordt
wel gedaan alsof men daar de
volle eenheid heeft en wij er
wat buiten staan, maar dit is
een exegese die wij ten ene
male zullen moeten afwjizen.
Ook wij willen behoren
en in geloof weten wij te be
horen, tot „die heilige ka
tholieke christelijke kerk." Wij
zijn niet „niet-katholiek". Wij
hebben ons indertijd van Rome
afgezonderd of zijn door Rome
op straat gezet, omdat wij
juist katholiek wilden zijn,
dat v
i de
:ste dat
weer terugvallen en Engel
se en Duitse waarnemers bij
het concilie doen dat al lang
op de oorspronkelijke uit
drukking „niet-rooms". Van de
Rooms Katholieke Kerk wil
len wij het katholieke wel.
maar het roomse niet. Mis
schien levert het ons een paar
boze blikken op, maar voor de
dialoog met Rome is het niet
ongezond.
Geen Sören
Wanneer in Denemarken een
kind «tout of vervelend is, kan bet
gebeuren dat *yn moeder tegen hem
zegt: Wees alsjeblieft geen Sören!
Wat vrjj vertaald, wil zeggen: stel
je toch niet zo aan. Het woord Sö
ren betekent Kier dus aansteller,
een betekenis, die deze naam heeft
sinds bet optreden van Sören Kier
kegaard, die in 1855 stierf.
In Kierke.gaards dagen was zijn
voornaam even gebruikelijk in De
nemarken als Jan, Piet en Klaas in
Nederland. Hij was echter de laat
ste Sören. Geen ouderpaar zal in
Denemarken deze naam meer ge
ven, omdat hun kind daardoor be
lachelijk sou worden.
VIERHONDERD JAAR GELEDEN GESLOTEN
(Van onze kerkredactie)
Ieder concilie heeft zijn
eigen anecdoten. Ook dat van
Trente dat op 4 december
vierhonderd jaar geleden
officieel gesloten werd. In
opdracht van de paus ston
den overal tussen Trente en
Rome snelle paarden ge
reed om boodschappen zo
snel mogelijk naar en van de
paus te kunnen overbrengen.
Al spoedig werd gezegd, flat
van tyd tot t(jd ,,de Heilige
Geest zich wat verlaat had,
omdat rivieren buiten hun
oevers getreden waren."
Het wat wrange mopje heeft
zonder twijfel ook betrek
king op het gehele concilie,
het langste uit de kerkge
schiedenis, dat duurde van
13 december 1545 tot 4 de
cember 1563.
Trente kwam zonder twijfel te
laat in de kerkgeschiedenis, te
laat om de eenheid nog te red
den, te laat om de reformatie te
gen te houden, te laat om werke
lijk eigen wezenlijke hervormin
gen door te voeren. Trente kwam
niet te laat omdat de geboden
niet over gezwollen rivieren kon
den. maar omdat de pausen zelf
niet in staat waren de stroom
van kerkelijke hebzucht en eer
zucht. die ver buiten zijn oevers
getreden was. te doorwaden. Ro
me wilde niet luisteren naar de
stem van de reformatie.
Het klonk allemaal zo mooi in
die openingsdienst waarin Corne-
lio Musso. bisschop van Bitonto
de preek hield. Hij zei dat het
de taak van het concilie was het
geloof en de sacramenten te ver
dedigen, de christelijke liefde te
herstellen, het gif van hebzucht
en eerzucht uit te bannen uit de
kerk, de zielszorg nieuw leven te
geven en de gesel Gods tegen het
christendom, de Turken, af te
Maar de moeilijkheid was dat
van dit concilie te veel werd ver
wacht. Oorspronkelijk hadden de
reformatorisch gezinden er om
gevraagd. In 1520 riep Luther
reeds om een concilie, in 1522
volgde de Duitse rijksdag. Reeds
eerder had de Franse koning Lo-
dewijk XII er öm gevraagd.
Maar de pausen weigerden. Zij
waren er nog niet rijp voor. In
hun Ivoren torens hadden zij de
veranderingen in de tijd nog niet
bespeurd.
En toen zij eenmaal begrepen
dat er iets moest gebeuren, ging
him verlangen in de richting van
een dogmatische positie bepaling.
Zij dachten nog steeds dat de
stem van de kerk voldoende ge
zag had om de ketters terug t«
roepen. Zij dachten dat het drei
gen met de ban voldoende was
om de schapen weer in de
schaapskooi terug te doen keren.
Gesprek
Nodigde protestanten uit, maar
luisterde niet naar hen
diepzinnig en voortreffelijk be- gen. de reliquiënverering. Die
werkt document waarin de Ka- ting werd opnieuw een slag in
thoLieke leer wordt uiteengezet, gelaat van de reformatie. Het c
zowel tegen de Pelagiaanse als cilie had
'estantse dwalingen: n
heid van de genade, c I P
i de medewerking van de luisterd. Op de laatste dag bleek
wiens stem gehoor gegeven was.
Trente kwam te laat. Van pro- P6,225 bisschoppen toen bijeen
Kt. Wel werd nog geproDeera smg was reeas gevauen op ae geen ver- ti
de protestanten niet geheel vierde zitting. In 33 regels wordt trouwen meer. Aan rooms-katho- nw.
af te stoten en daarom werd de de rooms-katholieke positie be- geke z.jde was er geen gewillig- ^^^den Deze vond plaats op
Schrift het eerst genoemd, maar paald, en iedere regel eindigt met heid om te luisteren. De scheur M januari 100*.
het was duidelijk dat de tradi- de dreiging van de ban. Er werd was reeas volledig. Trente onder- PPr<;te IpIHp.-.: van
tionele uitleg de Schrift overheer- afstand genomen van het pelagia- «treepte en accentueerde slechts L™| «errte leiders van
ste. De vierde zitting op 8 april nisme. maar ook van de recht- de scheiding. Daarom kon Tren- Jj« ™te- Seripan-
1546 bewees reeds dat Rome de vaardigmaking door het geloof al- Ke«n hervorming brengen QO- 8cnreci 1
reformatie niet begrepen had. leen.
De negende uitspraak luidt:
Traditie •-■?00
aarnemers wel erbij mogen
zijn, maar Rome blijft weigeren
naar hen te luisteren? De oecu
mene begint niet met getuigen,
maar met luisteren.
«ivgcu "c1hr<*f bij het begin
de eigen kerk. Het is waar. concilie in zijn dagboek: „Nu is
veranderde wel iets, maar het de deur open in werkelijkheid
„.v „w. as Keen werkelijke hervorming. ,UJ" dicht 339 jaar lang,
digen door het geloof alleen ge- Die kon er niet komen omdat dit J?1 xxm °pnl®Yiv
rechtveerdigt te worden zoo dat concilie met toegekomen is aan de, protestanten een vrijgeleide
Letterlijk leest een Nederlandse Wj verstaet. datter niet anders de vraag: Wat is de kerk?" Die Jg®®"® ®nT,£aiirne??ier% ,U,U?°;
vertaling van het besluit (uit- van doen en is -t weUt meewerkt vraag werd al evenmin gesteld in d'6fe naar zijn concilie. Zal niet
gegeven in 1657) „dat niemand om de rechtveerdigmaekende gra- de vorige eeuw, op het Vaticaans 1™,|k?n ,dat
steunende op zijn eygen wysheyd ci te bekomen, ende geenszins concilie, die komt pas nu aan de ..vrijgeleide te laat komt, omdat
zich verstoute de Heylige Scrift van nood te zijn dat hy door >t orde tijdens het huidige concilie.
™aeken des gheloofs ofte der beW€gen van zijn wil eed g€_
STMEÏ? die Een slag
leggen, verdreyende die nae zijn
eygen zinnen tegen den zin di« Precies 400 jaar geleden vond de
gehouden heeft, ende als noch Dg KCTK laatste bijeenkomst plaats. Op
houdt de Moeder de heylige Kerk die allerlaatste dag kwamen nog
wie het toestaet te oordeelen van Zo sprak de Rooms Katholieke eens de punten aan de orde die
de waere zin ende uytlegging der Kerk 400 jaar geleden en de vo- het heftigst van protestantse zij-
heylighe Scriften ofte ook tegen rige Nederlandse kardinaal De de waren aangevallen, het vage- e
't een-hartig overeenkomen der Jong noemde de 33 regels: een vuur, de aanbidding van de heili-
Vaderen."
De Rooms-Katholieke Kerk zei
in deze uitspraak „neen" tegen
de grondslag van het protestantis
me. Sedert deze bijeenkomst heeft
het concilie nog pogingen onder
nomen om protestanten uit te no
digen. Herhaalde malen beloof
de Trente een vrijgeleide aan al
len die wilden komen „om van
die dingen die in 't zelfde conci
lie moeten gehandeld worden met
alle vryheydt samen over te leg
gen, voor te stellen ende te han
delen ende tot het algemeyn con
cilie vry ende franc te komen en
de daer te blyven ende langh te
vertoeven, ende articulen zooveel
alst hen goed-duncken zal, zoowel
by geschrift als door woorden te
bieden, voor te stellen, ende met
de Vaders ofte de geene die van
't heylig concilie zelf zullen
(Van onze kerkredactie)
kosen zijn 1
te leggen
De meeste predikanten gaan
i veertig dienstjaren met eme-
ende zonder eenige verwytingen ritaat. Alleen de kleinere ge-
ende spyt te disputeer en..." De loofsgemeenschappen eisen van
wOTdtTOkgnogebelo°Idrda7Sntet h™ predikanten dat lij langer
alleen mogen komen, maar ook blijven dienen, tot hun zeven-
zullen kunnen vertrekken. tlg,te bijvoorbeeld. Maar de
Maar de belangstelling van pro- conferentieleider, door alle
testantse zijde was al lang ver-
dwenen. Een enkele afgezant vrienden nog steeds dominee
dook wel eens in Trente op, Waardenburg genoemd, die de-
E".rr,':"°v.nV"dade,at,.^SS l'»»™"
kwam hun zaak uiteenzetten. Het vierde, is voor de verandering
w*s te iaat. De scheiding was maar eens begonnen aan een
reeds volkomen.
de „Bijsterbos" dat omgedoopt
zal worden in „Herdershof II".
Het nieuwe conferentieoord (bij
belcentrum zegt ds. Waarden-
burg) ligt tussen Epe en Heer-
de in.
Hij is 74 jaar, maar de meeste
mensen schatten hem op achter
in de vijftig, en hij is nog lang
niet van plan om op te geven.
Precies vijftig jaar geleden be
gon hij zijn geestelijke werkzaam
heden in dienst van de Protestant
se Kerk van het toenmalige Ne-
derlands-Indië. Hij werd inge
schakeld bij de opleiding van on
derwijzers en leraren op het
eiland Ambon. Zo begon deze
zijn jeugd af
nieuw werk. Deze prediker verlangd had naar "het zendlngs-
Vornnrrlplinn °Pende tlen *el«d«n op 64- V€ld- ziin Kostelijk werk.
veroordeling J Slechts tien jaar lang heeft hij
jarige leeftijd een nieuw con- Indonesië gewerkt, maar zijn
ook volko- ferentieoord dat hij de „Her- zendingsliefde is in de loop der
De veroordeling
men. Niet slechts het „sola
scriptura" werd veroordeeld, ook derhof doopte in Heerde. De-
ze week werd juist de koop ge- hij *aï "spoedig;
#wwwwwwvw^w sloten van het ex-sanatorium
men van een geestelijk front
de zending.
het opleiden
voor de zending, en in de derde
plaats de toebereiding van de ge-
- de komst van Chris-
meente
het ziet er naar uit dat zij
de tweede plaats niet spoedig beter zullen worden,
jonge mensen
Nieuw gebouw
Deze conferentieleider en zijn
■ouw kwamen tot de overtuiging
at er een concentratie moest
plaats vinden. Men moest laten
het land. Mensen kwa- vallen wat op het moment niet
"- en dienstbaar tvas aan de direete op-
het dracht. Plotseling en geheel on-
deed zich een mogelijk-
het eigen gebouw te ver
kopen en een klein sanatorium
nemen c_l
voor de conferen-
:oqder enige
Herdershof
Al spoedig
reclame werd de
bekend
men voor weekendconferenties
voor vakanties. Zomer»
huis steeds vol. In de wmtermaan- verwacht deed zich
den waren er een aantal jonge beid
mensen voor een zendingsschool- kope..
opleiding. In de loop van de laat- over te nemen dat zelfs veel be
ste tien jaar werd tevens een or-
gaan gesticht dat bemiddeling ver
leende met het uitzenden van zen
delingen. Ds. Waardenburg wilde
geen zendingsvereniging oprlch- Vinden voor conferenties
ten. Zijn orgaan wilde alleen kanties. Het ligt prachtig
staan tussen de zendende gemeen- echt Veluws bos en ds W
ter geschikt v
ties.
Ook in het nieuwp gebouw kun-
50 tot 80 mensen onderdak
jaren niet minder geworden. Toen
hij terugkeerde in ons land kreeg
beroep
Instinctief begrepen de keizers
en koningen dat er meer moest
gebeuren. Van hen ging het ver
langen eigenlijk in de 1ste plaats
uit naar een concilie, omdat zij
zagen dat de geloofsverdeeldheid
politieke gevolgen had. Zij zagen
hun rijk scheuren, en zij begre
pen dat harde woorden geen ef
fect zouden oogsten. Hun verlan
gen ging uit naar een daad. De
kerk moest zich hervormen. Zo
moest de protestanten de wind
uit de zeilen worden genomen.
Als de kerk zich hervormde zou
de eenheid wel meer te herstel
len zijn. Dan kon er gesproken
worden over de leer.
De paus zei: Eerst de leer. De
keizer zei: Eerst de hervormin
gen. Zo begon het concilie van
Trente met twee groepen. Er
werd een compromis gevonden,
een poging zou ondernomen wor
den om beide tegelijkertijd te
doen, maar het is duidelijk dat
de pauselijke visie toch de over
winning behaalde, want in de vier
de zitting werd reeds de traditie
naast de Heilige Schrift als bron
zijn Nederlandse geestelijke werk
in Oude-Pekela een gemeente die
hij reeds na anderhalf jaar ver-
Wemeldinge. Ver-
Op 74-jarige leeftijd verhuist
ds. A. W. F. Waardenburg zijn
bijbelcentrum naar een nieuw
gebouw en begint dus nog weer
eens opnieuw.
denburg hier les gegeven, ook
de
zou helpen. Zij
hebben het niet altijd gemakke-
bijzonder voor het Hjk gehad, maar 1^^ nu bllj_
tijd van de verhalen vertellen over de
de loop soms bijna mirakuleuze hulp die
klem zij in veel moeilijkheden hebben
zorg ontvangen. Zij scheppen er niet
op. Eigenlijk vinden ze het
Het huis wa
doel geschikt, maar de leeftijd
ds. Waardenburg ging
der jaren toch wel
woordje meespreken. De
de conferenties, de school.
Zwitserland veel Een
tuin werd wat al te heel gewoon. „Weet
heid doctor
kon aanvaarden. Het ogenblik
eigen school te stichten,
het meest voor de El-
de deuren gingen daar
niet open. Een tijd lang waren zo
wel hij als zijn tweede vrouw wat
besluiteloos, ze wachten op wat
zij noemen en vele malen er
varen hebben in hun leven de
leiding van de Heer. De deur ging
Hij had reeds jarenlang contact open in het enige land waar ds.
-"rJ1t toe
""O01 „ai a
8 Staten, twee leraren werden ziek den, vooral op financieel gibied
om een dergelijke conferentieoord
te kunnen opzetten en leiden.
leven dat hij moest voelde het meest
kiezen. Het werd voor hem *oc r"aaT"
gehoorzaamheid aan de Heer
hij legde zijn ambt neer.
Bijbelschool
met de bijbelschool van Beaten- Waardenburg niet graag r
zug door wiens visie deze school
was ontstaan. Gratis konden hier
jonge mensen worden opgeleid
door leraren die het als een ge
loofszaak zagen. Niemand ver
diende er iets aan deze school,
Bijbelcentrum
Toch moest hij kennelijk naar
Nederland en op een wondere wij-
slaagde hij er in een geweldig
gen heel wat geloof, i
goede oefening voor het ge-
-£n ds Waardenburg
1 toe: „Zo wordt ge
loofsleven."
voegde t
loven een tweede natuur."
moijl ds. Waardenburg zorgt
•or de geestelijke leiding zorgt
}n vrouw dat alle practische
kanten geruisloos lopen.
Geen van belden mevrouw
Waardenburg is twintig jaar jon
ger dan haar man voelen nog
de noodzaak van ophouden. De
opdracht is er nog steeds. Hoe
wel deze prediker geen bijzonde
re boodschap wil brengen, geen
evangelie naast het evangelie,
heeft zijn prediking toch wel een
bepaald accent. Hij roept op dc
heiligmaking, tot een volkomen
radicaal overgegeven geloofsle
ven. En dat wil hij blijven doen,
tot hij niet meer kan. Maar in
middels zegt hij dat hij zich nog
maar vasthoudt aan de belofte:
„Tot in de avond zal het licht
zijn." E11 met die belofte neemt
hij op 74-Jarlge leeftijd een nieu
we taak op zijn schouders.
De rede van president Johnson, het Congres en de
Amerikanen
TVyfINISTER Luns heeft de ver-
■l"*! klaring, die president John
son woensdag in het Ameri
kaanse Congres heeft afgelegd,
magistraal genoemd. De be
langrijkste Amerikaanse bladen
waren vooral ingenomen met
de uitlatingen van de president
over de burgerlijke rechten. Vol-
rens de New York Times geeft
hÜ daaraan nog meer voorrang
dan zijn voorganger. De New
York Herald Tribune meent, dat
zijn sterke nadruk op de bur
gerlijke rechten waarschijnlijk
niet alleen werd Ingegeven door
de noodzaak tot handelen, maar
eveneens door de twijfel van
zoveien of hij afkomstig uit
het Zuiden er wel kracht ach
ter zou zetten. En we menen
er dan ook goed aan te doen.
wat uitvoeriger stil te staan bij
de „verklaring" van Johnson,
dan in normale omstandigheden
het geval zou zijn geweest.
Dromen
Treffend was de inleiding van
de rede van Johnson: „Ik zou
er graag alles voor hebben ge
geven. als ik vandaag niet Jyer
had behoeven te staan. De groot
ste leider van onze tijd is ge
veld door de gemeenste daad
van onze tijd. Nu leeft John
Fitzgerald Kennedy voort in de
onsterfelijke woorden, die hij
ons heeft nagelaten. Hij leeft
voort in de geest en de herinne
ring van het mensdom en hij
zal levend blijven in de harten
van zijn landgenoten. Ons leed
om dit verlies valt niet in woor
den uit te drukken. Maar ook
voor onze vastbeslotenheid om
de stoot voorwaarts die hij Ame
rika gaf, voort te zetten zijn
geen woorden sterk genoeg. De
droom van een verovering van
de onmetelijke ruimte; de
droom van een deelgenootschap
met de overkant van de ocea
nen: de droom van een vredes-
korps in minder ontwikkelde
landen: de droom van onderwijs
voor al onze kinderen: de droom
van werk voor allen die dat zoe
ken en nodig hebben; de droom
van zorg voor onze bejaarden;
de droom van een grootscheepse
aanval op geestesziekten; en
bovenal de droom van gelijke
rechten voor alle Amerikanen,
ongeacht hun ras of kleur
deze en andere dromen zijn tot
leven gewekt door zijn stuwen
de kracht en toewijding".
Voortzetten
Nadat Johnson verklaard had,
dat Amerika zijn verplichtin
gen van Zuid-Vietnam tot West-
Berlijn zal nakomen, zei hij:
„In deze tijd. waarin er geen
verliezers kunnen zijn in de vre
de en geen winnaars in een oor
log moeten wij erkennen dat
wij verplicht zijn onze kracht
met matiging gepaard te doen
gaatt: moeten wij er op voorbe
reid zijn, terzelfdertijd ons in
het bezit te weten van de macht,
doch de begrenzing er van te
kennen: moeten we bereid zijn
het nationale belang te verdedi
gen. doch moeten wij tevens
weten te onderhandelen over za
ken van gemeenschappelijk be
lang". En hierop volgt de zin
snede, waarin Johnson ver
klaart, dat zij die de moed van
de Amerikanen op de proef wil
len stellen zullen ondervinden
dat deze groot is en dat dege
nen. die hun vriendschap zoeken
zullen ervaren, dat dit een
rechtschapen vriendschap is.
„Wij sullen opnieuw tonen,
dat de sterken rechtvaardig
kunnen zijn bij bet gebruik van
kracht en dat de rechtvaardigen
sterk kunnen tijn bij de verde
diging van de rechtvaardigheid.
In de Verenigde Staten en in
andere landen zal de strijd tegen
armoede en ellende, onwetend
heid en ziekte worden voortge
zet", aldus de president.
Ervaring
Johnson sprak naar het hart
van de talrijke Congresleden,
toen hij er aan herinnerde dat
32 jaar lang het Kapitool zijn
tehuis is geweest. „Ik heb met
u veel ogenblikken van trots ge-
deeld trots vanwege het ver
mogen van het Congres van de
Ver. Staten om te handelen, om
aan elke crisis het hoofd te bie
den. om uit onze meningsver
schillen krachtige nationale pro
gramma's te distilleren. De ko
gel van een moordenaar heeft
gemaakt, dat ik deze loodzware
last van het presidentschap
moet dragen. Ik sta hier nu
voor u om u te zeggen, dat ik
uw hulp nodig heb. Ik kan deze
last niet alleen dragen. Ik heb
de hulp nodig van alle Ameri
kanen. Deze natie is door een
zware schok getroffen en op dit
kritieke ogenblik is het onze
plicht, de uwe en de mijne, on
zekerheid en twijfel en uitstel
te laten varen en te tonen, dat
wij in staat zijn tot vastberaden
handelen, dat het wrede verlies
van onze leider ons niet zal
verzwakken doch versterken en
dat wij kunnen en willen hande
len en dat dit nu zal gebeuren.
Op 20 januari 1961 zei presi
dent Kennedy tot zijn landge
noten: „Laat ons een begin ma
ken". Nu, op dit ogenblik van
nieuwe vastberadenheid, zou ik
tot mijn Amerikaanse medebur
gers willen zeggen: „Laat ons
voortgaan".
Daden
Bemoedigend was het gedeel
te van de rede van Johnson, dat
handelde over de burgerrech
ten: „Om te beginnen kunnen
wij geen grotere eer bewijzen
aan de nagedachtenis van pre
sident Kennedy dan door het zo
spoedig mogelijk goedkeuren
van de wet voor de burgerrech
ten, waarvoor hij zich zozeer
heeft ingespannen. Wij hebben
in dit land lang genoeg over ge-
lijke rechten voor iedereen ge
praat. Wij hebben 100 jaar en
nog langer gepraat. Nu is dan
ook het tijdstip aangebroken om
het volgende hoofdstuk te schrij
ven en dat in de wetboeken
te doen. Ik dring er opnieuw bij
u op aan, zoals ik ook al in 1957
en in 1960 deed, een wet op de
burgerrechten aan te nemen, op
dat elk spoor van onderscheid
en onderdrukking op basis van
ras of kleur uit deze natie zal
worden verwijderd. Er is geen
groter bron van kracht voor
Amerika denkbaar, zowel op
binnenlands als op buitenlands
gebied.
De tijd Is aangebroken, dat
de Amerikanen van elk ras, ge
loof of politieke overtuiging el
kander moeten begrijpen en
eerbiedigen. Laat ons een eind
maken aan het prediken van
haat, kwaad en geweld. Laten
we ons afwenden van de fana
tici van uiterst links en uiterst
rechts en laat ons de rug toe
keren aan de apostels van bit
terheid en dweperij en van de
wetsovertreders en hen, die
venijn storten in het levensbloed
van ons volk".
Noodzaak
Niemand weet beter dan John
son, die acht jaar lang leider van
de Democratische meerderheids
fractie in de Senaat is geweest,
dat er een enorm verschil be
staat tussen wat een president
van het Congres vraagt en het
geen hij krijgt. Niemand ook
weet beter dan hij dat het ap
plaus geen beeld behoeft te ge
ven van wat de Congresleden
uiteindelijk in de commissieza
ken zullen doen. Niettemin heeft
hij een elegante poging gedaan
om het Congres te bewegen, de
zaken snel op gang te bren
gen. „Als iemand die lang deel
heeft uitgemaakt yan beide Hui
zen van het Congres geloof ik
stellig in de onafhankelijkheid
en integriteit van de wetgeven
de macht", aldus de president,
die beloofde, die altijd te zullen
eerbiedigen. „Het zit me in het
merg. Met even grote stellig
heid geloof ik in de bekwaam
heid van het Congres om on
danks de verschillen van me
ning, die onze natie karakterise
ren handelend op te treden.
verstandig, krachtig en snel op
te treden wanneer dat noodza
kelijk is. Die noodzaak is er
nu. Ik vraag uw hulp. Ik weet
dat wij in droefheid tezamen
komen maar laten wij ook in
hernieuwde toewijding en kracht
tezamen komen. Ik hoop vurig,
dat de tragische en kwellende
gebeurtenissen van deze ver
schrikkelijke dagen ons tezamen
zullen smeden in nieuwe broe
derschap en ons in dit smarte
lijke uur tot één volk zullen ma
ken. Laat ons hier duidelijk ma
ken. dat John Fitzgerald Kenne
dy niet tevergeefs leefde of
stierf".
Bevolking
Het woord is nu aan het Ame
rikaanse Congres. Maar ook aan
het Amerikaanse volk. Het Con
gres kan goede wetten aanne
men om een eind te maken aan
dc ongelijkheid onder de ras
sen, die de Verenigde Staten
bevolken. Als echter de Ameri
kanen cn met name die in de
zuidelijke staten niet beginnen
met meer verdraagzaamheid
aan den dag te leggen in de om
geving waar zij wonen en wer
ken, kan er van vooruitgang
geen sprake zijn. Er zal echter
ai veel bereikt kunnen worden,
als het Congres snel het goede
voorbeeld gaat geven. Johnson
heeft er ten overvloede nog eens
op gewezen, dat er al lang ge
noeg gepraat is en dat er nu
eens wat gedaan moet worden.
Zal men naar hem luisteren?