1 Sinterklaas
"achter de
tralies
I
JEUGD STUURT PAKJE
,Hardstikke goed,al die plaatjes van mezelf'
'Ruimte
voor ons....
met een brief er bij
siniko
Wie zoet is...
JAN WOLKERS
ZATERDAG 16 NOVEMBER 1963
EEN PAGINA VOOR DE JEUGD,
SAMENGESTELD DOOR EEN JONGERENREDAKTIE
Langzaam maar zeker, ongelofelijk
zeker, nadert het feest. Het feest,
waarbij de huiselijke gezelligheid
weer hoog oplaait. De bekende verzen
van oom Gerrit, die zo goed dichten
kan, dikke speculaas heerlijk
heid na heerlijkheid. Dat niet overal
het feest van de Sint zo gevierd
wordt, kun je lezen op deze pagina,
waar Tjit Reinsma en Kees van Alder-
wegen je aandacht vragen voor de
5-decemberavond der gedetineerden
Of beter: voor een actie onder Gere
formeerde jongeren om juist op die
„O kom er eens kijken"-avond iets
voor mensen achter dikke muren te
doen.
Verder lees je een impressie over
de musical Oliver (Harry van den
Bouwhuysen), iets over het nieuwe
toneelstuk van Jan Wolkers (Han de
Groot), en natuurlijk de Dwarsflui-
ters. Foto's o.m. van Robert Collette
en Fred van der Poel.
Gedetineerden niet vergeten
Om te beginnen een wenk.
Dit kan ook gelezen worden
door mensen die, waarom dan
ook, een afkeer hebben van ak-
ties. Als er terloops een giro
nummer genoemd wordt, is dat
TERLOOPS. Het wil je alleen
laten zien, dat er mensen zijn,
die een aktie voeren, waaraan
zij voornamelijk zélf deelne
men zonder de bedoeling te
hebben als brave soeiaal-bewo-
genenin de publiciteit te ko
men. Dat laatste is niet hun
schuld, maar de onze. Natuur
lijk, zullen zij je niet verhinde
ren, een spontane
opwelling tot me
dewerking te krij
gen.
Sinterklaas is
een feest. Dat
weet iedereen.
Voor de kleinen
misschien het
prettigst, omdat
zij er aan geloven.
Maar volwasse
nen storten zich
toch met overga
ve in de feestroes.
Tot degenen, die
het feest maar al
te bewust niét
meemaken beho
ren gedetineer
den. Vanaf 1960
wordt daar iets
aan gedaan.
Driest
Wij gingen naar
Jan van der Spek.
Zoetermeer. 28 jaar,
getrouwd, „huizen-
boer". naar hij zei-
(Bedoeld werd:
medewerker op
een makelaarskantoor.) Een op
recht bescheiden man. ..Ik zeg
maar zo: 't gaat niet om eer e
heerlijkheid van Jan
Spek". Hjj dacht in 1960 m een
of ander of helemaal geen ver
band aan gevangenen, «b wdde
iets doen. Hij bracht dit op de
G.J.V., waar hij lid van is. ter
sprake. Ze stuurden een brief naar
de directeur van de gevangenis
te Leeuwarden en vroegen, wat
er gedaan kón worden. Dit ge
beurde. zei hij glimlachend in
ees drieste stemming. Hun bedoe
ling was: een persoonlijke cor
respondentie met gevangenen. De
directeur stond dit niet toe. Maar
op hoogtijdagen mogen de gevan
genen, aldus de directie. ge
steund worden door de buitenwe
reld. Bijvoorbeeld bij Sinterklaas
Een pakket mocht, dit was mi
nisterieel vastgesteld een maxi
male waarde van 5.00 hebben.
Zoetermeer zorgde voor 40 paket-
ten. Dc G. J.V.-ers namen de eer
ste twintig voor hun rekening,
de kerkeraad de rest.
G.J.V. te X." Een fabrikant gaf,
gevraagd om verpakkingsmate
riaal niet alleen dozen, maar
stopte er een paar kisten sigaren
in. Een ander drukte briefpapier
en enveloppen.
Verwarming
Zowel van de kant van gevan
genisdirecties als van gedetineer
den kwamen reacties. Directeu
ren schreven enthousiaste brie
ven. („U zoudt gezien moeten
hebben, hoe knapen van twintig,
eenentwintig jaar, die zo groot
proberen te doen. naar hun hou
ding zochten.") Een ander veront
schuldigde zijn gevangenisbevol
king. omdat ze niet reageerden.
Dit is niets voor ze, hun dank
baarheid te laten merken, schreef
hij.
Reacties van gedetineerden zelf:
,,Door uw opofferingsgezind
heid breng ik U mijn hartelijke
dank voor het Sintnicolaascadeau
dat ik vijf December in ontvangst
heb mogen nemen. Ik was er
zeer mee door verrast met de
leuke en waardevolle inhoud in
het pakketje dat met zoveel zorg
en liefde voor uw medemensch
was ingepakt."
..De brief welke er bij ingeslo
ten was heeft mij zeer ontroerd
juist omdat hierin niet gedacht
wordt aan een gedetineerde maar
als medemens." ,.De aan het Sin
terklaaspakket toegevoegde brief
was ondanks het onpersoonlijk ka
rakter zeer goed gesteld en hart
verwarmend."
Wij kunnen doorgaan met cita
ten uit tientallen brieven. Opval
lend is, dat zij het steeds over
zichzelf hebben als over „ont-
DE KLOK wijst acht. De man in de cel bedenkt, dat op deze
avond in vele huizen de Sinterklaasliederen weergalmen. Hij
herinnert zich nog enkele regels over stoomboten, die in Spanje
aankomen, en over kapoentjes en hij grijnst. Als de kindertjes
zoet zijn geweest, dan worden ze door de oude baas volgestopt
met suikergoed en marsepein. Hij is niet zoet geweest,
wordt hij overgeslagen. In plaats van de zak
de politiewagen, die hem niet naar Spanje ma
genis bracht. Voor hem de diepere strekking vt
terklaasverhaal.
tiaar de gevan- 1
het aloude Sin-
Toch zit hem iets dwars. Niet
zozeer het feit, dat de beken
de lekkernijen zijn mond voor
bij gaan. maar eerder omdat
hij het gemis van een warme
huiskamer vanavond wat
schrijnender voelt dan an
ders. Hij tracht de gedachte
van zich af te schudden, maar
het lukt niet. Van zijn een
zaamheid is hij zich van
avond door de vergelijking
met de anderen, die soms
wel eens een misdaad zouden
willen plegen maar het niet
doen, te zeer bewust. Zij heb
ben zich al enkele dagen voor
bereid, rijmend proza uit de
weinig poëtische hersenen
peuterend, om elkaar van
avond eens aardig te verras
sen. Voor hem... wel, het doet
ook verder niets toe. Hij
pakt een boek en dwingt zich
tot lezen.
Tot zover het verhaal van een
gedetineerde. Een ieder zal
het ongetwijfeld wat anders
voelen, maar de gedachten-
gang zal veelal aan de boven
ste verwant zijn. Ook ging
het verhaal in de meeste ge
vallen niet verder. Dat wordt
nu hopelijk anders. Jan van
der Spek. lid van een Gerefor
meerde Jeugdverenigingen te
Zoetermeer, kwam enige jaren
geleden met het plan, hier, zij
het voorlopig nog op beperkte
schaal, iets aan te gaan doen.
Bij dit initiatief bleef het niet.
De actie breidde zich uit en
vele G.J.V.'s gingen meedoen.
Dit jaar hoopt men de gedeti
neerden uit alle gevangenis-U
sen. die nooit bezoek krijgen,H
te bereiken. Dat kan natuur-r
lijk alleen, als de actie in brede 1
kring gehoor vindt. We zeg-1
gen verder niets, er wordt al I
genoeg gezegd, en hopen, dat I
voor iedere eenzame gedeti- f
neerde het verhaal ook op de— jj
ze pagina een slot mag vinden. 1
Zo ongeveer:
Alsjeblieft, met de groeten I
van Sinterklaas" of woorden I
van gelijke strekking. Kijk,
als je dan in tijden niets i
ders dan wat des gevangenis I
is hebt gekregen, moet je dat
op die avond toch wat doen.
Je maakt het pakje misschien
met een zekere argwaan open, j
je vraagt je af „van u
want aan Sinterklaas geloof I
je al lang niet meer. Die ..wie" I
zul je nooit persoonlijk le- I
ren kennen, maar toch weetj
je dat er iemand even
jou heeft gedacht. Vooral i
dat die brief er bij zit, die je 1
leest en nog eens een keer I
leest, want post krijgen I
is een unieke gebeurtenis.
kom er eens kijken en zet je
schoen maar klaar, vanavond j
schijnt de maan door de bo
men... je kunt er om lachen 1
of huilen of net daartussenin. I
Of misschien helemaal niets I
laten blijken en op je gemak 1
eens een lekker shaggie rollen I
uit dat pak van Sinterklaas en I
dan doet het er weinig toe of
die uit Spanje dan wel uit Zoe
termeer komt....
KEES VAN ALDERWEGEN
ijf december achter de scheidsmuur.
spoorden". ..gedetineerden" enz.
Zij zijn zich maar al te bewust
van hun positie van outcast, spre
ken soms zelfs van paria.
Ze verlangen terug. („Graag
willen we weer meehuppelen in
het maatschappelijk verkeer.")
Het gemis van huis en haard over
heerst alles. Daarom („Ook dank
voor de moed die ik door U weer
heb gekregen") zijn ze verrast
door een aktie als deze: ze blij
ken niet vergeten te zijn, niet al
leen te staan, geen verworpenen,
kortom medemens gebleven te
zijn. Ze waarderen de ..zekere
anonimiteit". Het treft hen, ,,dat
er niet alleen mensen zijn. die
veroordelen, maar ook beoorde
len". (Overal in de brieven:
dat er nog mensen zijn die...")
Het woord ..vriend" trof. Zelf
schreven ze het boven hun brie
ven. Het is eenvoudig. Zij zijn ge
troffen door de aktie. Men noemt
het wel naastienliefdc. Want de
centrale gevangenisverwarming is
niet toereikend. k
TJIT REINSMA
P.S. Zoals beloofd terloops:
corr. adres: Jac. Catsstr. 1, Zoe
termeer. Tel. 01790—4125/3700. Gi
ro: 526519.
TUSSEN DE DEKORS
BIJ OLIVER
OLIVER gaat verdwijnen.
Tenminste, uit Rotterdam. Wie
deze musical wil zien, zal er
straks voor naar Amsterdam
moeten, waar de belangstelling
ervoor al behoorlijk schijnt te
zijn. Op het nippertje hebben
wij nog even achter en tussen
de donkere dekorstukken geke
ken. De volgende impressie
van Harry van den Bouwhuy
sen is er het resultaat van.
Van Lionel Bart. schrijver van
de musical Oliver wordt in het
programma verteld, dat hij zijn
inspiratie meestal opdoet zittend
in zijn turquoise bad. De bezoe
ker van zijn laatste geesteskind
kan daar in komen. De bewerking
die Bart van Dickens' Oliver Twist
maakte is op zijn minst waterig'
te noemen. Toch is het een feit
dat Oliver in de landen waar hij
tot nog toe werd gespeeld (Enge
land, Amerika) een geweldig suc
ces heeft gehad (en nog heeft)
en het ziet er naar uit, dat dit in
Nederland niet minder zal zijn.
Iedereen die deze musical heeft
gezien, zal begrijpen waarom. De
handeling is nl. opgebouwd rond
ruim vijftien kinderen; weesjon
gens. vagebonden en zakkenrol
lers. kortom schoffies". Ze stro
men in lompen gekleed over het
toneel, gillen, lachen, vechten en
zijn overal waar je ze niet ver
wacht. De toeschouwer wordt
door hun enthousiasme onwille
keurig meegesleept, lacht en
voelt zich helemaal ontspannen.
,,We hebben weer een lekkere
zaal", knipogen de jongens ach
ter de schermen naar elkaar.
de, is meesterlijk. Wanneer hij op
het toneel verschijnt, gehuld in
zijn rafelige lange mantel, wordt
de stemming in de zaal merkbaar
vrolijker. Ik sta naast hem wan
neer hij achter op het toneel is,
klaar om ..op" te gaan. Luidkeels
zingt hij het lied, dat de jongens
op hel toneel uitvoeren, mee en
maakt daarbij allerlei twist- en
rock and-rollbewegingen. Dan
springt hij op het draaitoneel, zet
zich in postuur en draait zingend
op dc zaal af.
Finale
Wanneer ik tussen de donkere
dekorstukken het (melo)dramati-
sche einde van de musical gade
sla, voel ik plotseling een duw
in mjn rug. „Vind je ons goed,
krant?" Eén van de jongens staat
in stoeihouding klaar om bij een
eventueel ontkennend antwoord
mij duidelijk te maken hoe hij
mot zulke stommelingen afrekent.
„Prachtig", antwoord ik ..Mooi
zo", zegt hij tevreden. „Nou dag.
ik moet de finale doen". Even
later staat het hele ensemble op
het toneel en zingt nog één maal
de tcpsongs uit Oliver. Vlak daar
op een klaterend applaus. Fred
van eer Wateren veegt zijn voor
hoofd af en slaat met een zucht
zijn draaiboek dicht. De jongens
rennen schreeuwend over het to
neel en Johnny Kraaykamp maakt
zijn pruik wat losser. De zoveelste
Oliver-voorstelling zit erop.
HAARY
VAN DEN BOUWHUYSEN
brieven moeten we zelf maken.
Er wordt veel verscheurd. Soms
steekt er één een machtige ze
denpreek af; dat is de bedoeling
Grote slag
Vergeten
Nu mogen gevangenen maar
éénmaal een pakket ontvangen.
Dus richtte men zich op de al
leenstaanden. De gedetineerden
zonder familie, degenen ook. die
„vergeten" zijn door hun ver
wanten. In 1960 voegde men aan
alle pakketten een gelijkluidende
brief toe. Toen men merkte, dat
de gevangenen hun brieven aan
elkaar lieten lezen, veranderde
men dit. Gesterkt door talloze re
acties van de betrokkenen, deed
met het volgend jaar weer. 250
paketten gingen naar zeven ge
vangenissen. Bij de pakjes, be
staande uit levensmiddelen, lek
kernijen, shag, vruchten in blik
etc., deed men verschillende brieven
met een iets persoonlijker karak
ter. geschreven door G.J.V.-ers.
„Dat is een groot probleem: die
Men is van plan, dit najaar de
grote slag te slaan. Alle gevange
nissen, dat zijn er ongeveer vijf
tien. wil men bereiken.
Hoe krijgen ze het geld bij el
kaar? Alle G.J.V.'s in Zuidhol
land-noord werden tweemaal aan
geschreven. „Na de eerste brief
waren er reacties, maar niet ge
noeg naar mijn zin. Bovendien
werd in het blad „Hart van Hol
land" een oproep tot medewerking
geplaatst. Na een paar weken
stuurden we dus die tweede brief.
Weer reacties. Er zijn zelfs J.V.'s,
die zelf een gevangenis verzorgen.
Nodig zijn naar schatting 450 a
500 pakketten. Dus voor ongeveer
2500. Zendingen, die helemaal
door de verenigingen zelf ver
zorgd worden."
Medewerking
Het transport vindt grotendeels
plaats door middel van een be
langeloos medewerkend bedrijf in
Zoetermeer. In de gevangenissen
regelt men de verdeling pas. wan
neer de andere pakketten ver
deeld worden. (Dan pas kan men
nl. zien. wie er niets krijgen). De
actiemensen zélf hebben geen con
tact met de gevangenen. ..Weten
ze waar 't vandaan komt?" „Na
men niet; wel: een lid van de
wacht op
antwoord
Voor deze kritische rubriek is
een van ons, Han de Groot,
naar Amsterdam gegaan om
daar het nieuwe toneelstuk van
Jan Wolkers te zien. Hij
schrijft:
Het geloof in God is geen we
tenschap. Hier kwam Charms
achter. Charms, één van de vijf
uit het stuk „De Babel" van
Jan Wolkers, dat ruim een week
geleden zijn première beleefde.
Charms een geleerde, die met
zijn vier helpers op zoek was
naar God in het heelal. Met
hun ruimteschip hangend in de
ruimte wachtten ze al vier jaar
lang op een levensteken van
God. Ten slotte besloot hij na
rijp overleg met Sorowitsj, zijn
belangrijkste medewerker, naai
de aarde terug te keren. Hun
argument:
„Zolang wij nergens een spoor
van bewijs aantreffen van de
aanwezigheid van God of
scheppend
bestaat die
Deze uitdaging neemt God
aan. Hij laat zijn stem horen
d.m.v. een computer, een vin
ding van Charms. Een ingenieus
apparaat, dat kosmische stra
ling omzet in een voor ons ver
staanbare taal.
God beantwoordt de vragen
Charms niet. Vragen als: „U
bent toch de bevestiging van
het eeuwige leven?" „Blijft er
niets van ons over dan stof?"
God laat alleen horen, dat hij
bestaat. Negeert de vragen van
Charms. Na het wegvallen van
de stem de hevige frustratie
van Charms. Z'n uitlatingen:
„Voor God bestaan we niet",
„We zijn niet geschikt voor de
eeuwigheid", „Er is niets ge
beurd, niets, alleen maar hallu
cinaties".
Daartussen de wijze woorden
van Sorowitsj: „We moeten aan
vaarden, Charms. God is geen
Sinterklaas".
gescheurd als lucifers". Algehe
le konsternatie. Er is geen terug
meer. Sanders: „Wat moeten we
doen?" „Op ons nest liggen en
creperen", zegt Doodehever. „Ik
ben al een beetje dood".
Een moderne versie van de
geschiedenis rond Babel? Er is
een overeenkomstig zoeken
naar God. Nimrod, vorst van
Babel wilde God echter trotse
ren, Charms wilde alleen een
vraag en antwoordspel met God.
De spraakverwarring komt over
een met het niet begrijpen en
het langs elkaar heen praten
van de leden der expeditie.
Flegmatiek
Hoewel het stuk boeiend is ge
schreven, werd het niet altijd
boeiend gespeeld. Ik verwachtte
meer emotie van Ad Noyons
(Charms) voor en tijdens het
„gesprek" met God. Hij had er
immers vier jaar op gewacht?
De spanning was te gering toen
hij, gebogen steunend op zijn
armen voor de lichtuitstralende
computer stond. Voor mij was
het meer iemand die gespannen
de titels van een juke-box bekeek.
Ook was het spel te flegma
tiek toen er geen terug meer
was. Toen de straalroeren door
Gods licht verschroeid waren.
Sterk hiertegenover staat het
spel van de jonge Herman Lut-
gerink (Dodehever). Dynamisch,
met een van spanning vertrokken
gezicht, speelde hij zijn rol. Als
debutant heeft hij het zich niet
gemakkelijk gemaakt, deze rol
>p zich te nemen. Toch is hij
;rin geslaagd Dodehever gestal-
:e te geven. Zijn spel bracht le
ven in de ruimtecabine.
Persoonlijk
Jarenlang vocht hij voor erken
ning als beeldhouwer. Nu is hij
bekend als schrijver van drie
boeken. Zijn bekendheid be
ruchtheid) heeft hij vooral te
danken aan het schandaaltje te
Bergen. Het werd hem toen be
let zijn verhaal „Kunstfruit" tot
het einde toe voor te lezen. Het
zou aanstootgevend zijn. „Er
staat geen vies woord te veel in",
heeft hij er zelf van gezegd.
Anderen verwijten hem, dat hij
oneerbiedig staat tegenover ge
loofszaken, de Bijbel te pas en
te onpas gebruikt
In bovengenoemd stuk heb ik
niets van dit alles bemerkt; wel
een intens zoeken naar een ant
woord op vragen waar hij blijk
baar geen raad mee weet.
HAN DE GROOT
Terug
Na dit gebeuren wil de be
manning zo snel mogelijk naar
de aarde terug. Een voorgevoel
zegt Charms, dat dit niet meer
zal gaan. Ze weten nu zeker
dat God bestaat. Is dit niet het
einde van het geloof? Charms
krijgt gelijk. Dodehever komt
schreeuwend de kabine binnen.
„We zitten in de val. De straal- fc'
roeren zijn weg. Van de romp
Juffrouw
Ze zijn achter het toneel en in
hun eigen kleedkamer al net zo
uitgelaten als op de planken. Tus
sen de spiegels en de kapstokken
hangen foto's en krantenknipsels.
„Thuis heb ik er een plakboek
vol van", zegt er een. „Hardstik-
ke goed, al die plaatjes van me
zelf". Een jongetjé met haar tot
bijna op zijn schouders vraagt, of
de portefeuille, die hij in zijn
hand heeft van mij. is. Ik grijp
naar mijn binnenzak. Leeg. „Ge
leerd op onze zakkenrollerskursus,
grijnst hij. Even later tonen an
deren mij mijn aantekenboekje
en een kam. „Gejat zonder dat
je wat gemerkt hebt. Goed hè.?"
Juffrouw van den Brink, onderwij
zeres, die 's avonds toezicht houdt
op de jongens lacht. „Tenslotte
kan jp niet overal kwaad om wor
den, dan had je hier dagwerk."
Alle jongens moeten hun haar
laten groeien. Tenslotte zijn ze
niet voor niets misdadigers in de
dop. Verontwaardigd vertellen ze
dat ze voortdurend worden aange
sproken met: „Hé zus" „Een
juffrouw in de winkel zei dat ook
tegen mij", zegt boefjesleider
Linke Dodger (Emil Hammer-
stein). „Ik vroeg aan haar: „Wilt
U iets van mij meneer?" Toen
had ze gelijk niets meer."
Sterren
WW^/WVA/WWVWWWWVW\A^A/Si^/WN
De Oliver! van deze avond (er
zijn er drie!). Jan Nelissen komt
de kleedkamer binnen. „Even om
kleden". zegt hij. „Ja hoor, ik
vind Oliver spelen nog even leuk
als m het begin. Als de musical
naar Amsterdam gaat. ga ik
mee." (Hij woont in Amstelveen.)
..Ik krijg cr heus geen genoeg
van. Natuurlijk, later wil ik to-
nee speler worden". „In het be
gin wilden ze dat allemaal", vult
juffrouw van den Brink aan.
„Toen waren ze allemaal de
grote ster De kranten hebben
daar natuurlijk wel een beetje aan
meegewerkt Nu is dat er al weer
zo'n beetje af. De meesten gaan
trouwens nog gewoon naar
school".
Dan komt de assistent regis
seur binnen om één van de ster
ren een uitbrander te geven. Ook
dat hoort erbij.
Johnny Kraaykamp
nog achter zijn schminktafel
kamt de baard die hij dadelijk
op zijn gezicht moet lijmen. Uit
de luidspreker boven zijn hoofd
komt het gezang van de jongens.
Langzaam zien we hoe hii van
Johnr.y Kraaykamp de vrek Fa-
gin aan het worden is. Intussen
praat hij honderd uit. „We hebben
mij het bewijs dat de musical
goed is. De kranten waren alle
maal erg enthousiast. Geen
der. Kraaykamps typering van
Fagm, de vrek die aan het hoofd
staat van de jeugdige dievenben-
Ilugo Claus heeft een prijs van
de Vereniging ter bevordering van
het Vlaamse boek geweigerd. In een
brief hierover merkte hij op, dat de
prijs hein onmogelijk op advies van
een jury van twintig letterkundigen lai
kon zijn toegekend, eenvoudig om
dat er in Vlaanderen geen twintig
letterkundigen zijn. Wij begrijpe
