[chinaar
ONDERWIJZEND
PERSONEEL?
Blad
&pen briej
MUZIEK OP TWEE MANIEREN
BW*-*
y
ZATERDAG 16 NOVEMBER 1963
Levensvreugde brengen aan de ander
Zij zien het beiden als een levensopdracht: levensvreugde te
brengen aan de ander, Barbara Holthaus-Verhey en haar man
Clemens Holthaus. Zij voor gezonden: ,,Ik ben al zeventien jaar
violoncelliste bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest, kan het
me gewoon niet voorstellen", hij is de enige in ons land, die muziek
toepast als geneesmiddel. Als het echtpaar ons ontvangt, is Barbara
zojuist terug van een tournee door Zwitserland en Duitsland. Haar
man stelt vast: „Ik heb een uithuizige vrouw". Ze genieten van
het samenzijn tussen hun beider ongeregelde taken en vertellen
ondertussen van hun kleurrijk bestaan.
,,In Rotterdam konden we geen
huis krijgen en hier was er een
te koop, daarom wonen we in
Bleiswijk. Dat betekent twintig
minuten rijden naar de repetitie
van het orkest, óók dat we er
beiden een auto op na moeten
houden en elkaar soms, na een
dag niet gezien te hebben, passe
ren op de weg maar dat hoort
er nu eenmaal bij", zegt Barbana.
,,Mijn vader speelde klarinet voor
liefhebberij en vader Verhey, nu
zeventig jaar, is nog één van de
meest ernstige muziekdilettanten.
Hij leerde me toen ik vijf jaar
was pianospelen. Musicus: het is
moeilijker als je het voor je be
roep bent! Natuurlijk, je hebt vol
doening als een concert slaagt.
Maar mijn hobby, kamermuziek,
een strijkkwartet met kennissen
of het begeleiden van collega's op
de piano, daar kom ik niet ern
stig aan toe, hoewel we een mooie
nieuwe vleugel hebben en boven
staat er nog één." Het is de don
kere violoncelliste aan te zien dat
het zuiderzonnetje haar nog pas
bescheen, toch is het bepaald
geen vakantiereis, zo'n tournee
,,Je bent er om te werken", zegt
ze. „Dat houdt in overdag reizen,
's avonds concerteren het
wordt meestal laat maar dat ben
ik gewend. Dit jaar vierde pc
mijn verjaardag in de trein... in
de hotelkamer kwam gelukkig een
telefoontje van mijn man."
Curiosa
de Hoefweg, smaakvol Ingericht
met zin voor curiosa. Heel grap
pig zit op iedere deur een kope
ren kloppertje, op die van Cle
mens kamer een met een viool
sleutel. Ook de dingen dragen hier
een naam: het grappige kleine
hondje op de vleugel heet Woellie
en het sierlijke glas op de schoor
steen Lijs voor .dit muzikale
echtpaar spreken opk de ge
bruiksvoorwerpen.
De aktiviteiten van de heer
Holthaus zijn vele. „Ik houd wel
van avontuur", zegt hij er zelf
van. Hij is koordirigent in Gouda
en Zwolle. „Ik houd ervan om in
kleinere plaatsen te werken", hij
voert oratoria uit, geeft les aan
de leerlingen van nijverheidsscho
len in Schoonhoven en is adjunct
directeur van de Nutsmuziek-
school in Krimpen aan den IJs-
sel. „Daar hoef ik geen admini
stratieve bezigheden te verrich
ten, alleen toezicht op het instru
mentaal onderwijs. „Ieder jaar de
Mattheus-Passion, slijt dat niet
af?" willen wij weten. „Vast
niet", is het antwoord, „je kunt
het muziekstuk negen maanden
laten rusten, ik vind steeds weer
inspiratie".
Pionier
De voornaamste activiteit van
Clemens Holthaus ls echter de
psychiatrische Interesse: „Dat
doe ik héél graag, al zes jaar-"
De forse musicus is een pionier
op zijn gebied, hij praat erover
of het de gewoonste zaak van de
wereld is. Zijn open, expressief
gezicht doorloopt een scala van
stemmingen van diepernstig tot
uitbundige vrolijkheid om een
grap.
„Wonderlijk, zoals ik op het
denkbeeld gekomen ben... Een or
kestlid maakte me attent op het
boek van dr. Willem van de Wall,
een Nederlander die in Amerika
het musiceren als therapie be
oefende in verschillende inrichtin
gen. Van de Wall schreef: „mu
ziek is de meest therapeutische
kunst", muziek is een godsgave,
zij aktiveert apathische patiën
ten en „om mooie muziek te ma
ken of te genieten is het nodig
alle zinnen volmaakt in orde te
hebben." Hij paste zijn methode
toe bij gevangenen, achterlijken,
schizophrenen en meisjes van ple
zier, als tuchtmiddel werd mu
ziek gebruikt. Dit sloeg bij mij
enorm aan, ik voelde me van
jongsaf tot-de misde'elden aange
trokken. Het had zich in mijn ach
terhoofd genesteld en na een er
fenis heb ik de sprong gewaagd.
Van de Wall was een eenling,
voor mij was er geen fakulteit
die me verder hielp. In alle mo
gelijke inrichtingen vroeg ik:
„Mag ik hier eens rondneuzen,
het kost niets en ik wil er graag
iets voor terugdoen." Holthaus
stootte overal op dichte deuren,
tot Wolfheze de poorten wagen
wijd voor hem openzette en hij
een jaar lang de methode van
Van de Wall kon testen. In Wolf
heze werd al gemusiceerd: de di
recteur was muzikaal. Het was
de patiënten ~f te lei-
Probleem
Holthaus
een vriendelij.
irkeer uiorden
srkeerd begrepen
Het probleem voor
was: hoe krijg ik het
genezend gericht en ten tweede:
wat kan déze patiënt?, dit laat
ste psychiatrisch bedoeld want
ieder heeft geen conservatorium.
Toch: iedereen kan wél musice
ren! Sommige patiënten zijn hoog
begaafd zoals bijvoorbeeld de psy
chopaten, zij zijn volkomen stuur
loos. Menig psychopaat is een ge
strand genie. Het was een opgave
voor de toonkunstenaar Holthaus
om door middel van de muziek de
geest te leren richten. Hij is een
mens die verpleegden én muziek
begrijpt. De uitrusting voor een
en ander was een practisch ge
volg. Het moest zó eenvoudig
zijn dat iedereen kon meedoen en
het essentiële element van het
musiceren te pakken kon krijgen.
Verschillende muziekinstrumen
ten werden door hem vereenvou
digd: castagnetten werden plezie
rig hanteerbare „kleppers", uit
een citer werden snaren gehaald
en speciale citermuziek werd ge
schreven voor de verpleegden:
een duidelijke lijn met dikke stip
pen die onder de snaren gescho
ven werd. Zelfs van de eenvou
dige ukelele werden de snaren an
ders gegroepeerd.
Vormgeving
Vormgeving is één der belang
rijkste dingen in het leven: de
geestelijk gestoorde patiënt nu
mist in het algemeen het vermo
gen om te structueren. Onpracti-
sche mensen doen alles tegelijk,
terwijl van leidinggevende perso
nen wordt verwacht dat ze „aller
lei zaken in een vorm gieten".
Musiceren is een middel om aan
vormgeving tegemoet te komen.
Ritme is het oerelement van de
muziek, begrepen we. Als men
sen aanspreekbaar voor ritme
zijn, kans zien om vorm te ge
ven aan het tijd-rulmtelijke, dan
kan van daaruit een structuur
worden opgebouwd. Als een pa
tiënt wezenloos met lege handen
zit te staren dan valt de castag-
net uit zijn hand als je die erin
stopt. Neem je de tijd en de
moeite, dat wat oefenloos is, te
UIMIUUM-
Smaakvol en apart
Smaakvol en heel apart is het cos-
tuumpje, dat wij u ditmaal als patroon
kunnen bieden. Vooral de bijzondere
kraagligging en de dubbele rij knopen
geven er een aardig cachet aan. De rok
is glad aan de voorkant en heeft aan
de achterzijde een diepe plooi. Hei
modelletje is zeer geschikt voor een
feestdag of een avondje uit. Men heeft
voor de maten 44, 46 en 48 ongeveer
3.75 meter stof van 90 cm breedte no
dig. Onder vermelding van nummer
381 is het patroon aan onze bureaus
verkrijgbaar tegen betaling van 0,50
per stuk. De patronen kunnen ook per
post worden toegezonden. De prijs
wordt dan 0,60. Dit bedrag gelieve
u in postzegels te plakken op de brief
kaart (aan de adreszijde naast het ge
wone frankeerzegel) waarop u uw be
stelling doet. Opdrachten moeten
uiterlijk op 23 november in ons bezit
zijn. Daarna kunnen ze niet meer
i worden aanvaard.
„Wat is Uw mening
over
Besloten we de vorige rubriek
met wat kritisch getinte opmer
kingen ten aanzien van dege
nen, om wie het in deze vier
afleveringen gaat: thans wordt
om te beginnen de houding van
verschillende ouders even onder
de loep genomen. Op mijn
vraag: „Schrijft u ook eens iets
over laten we kortweg zeggen
„middelbare leerkrachten" heeft
een lezeres onmiddellijk haar
vulpen op de blocnote gezet.
Uit haar relaas licht ik graag
het volgende:
Mevr. C. B.-de J. te G.: „Ik
wil beginnen met u te vertel- *er, doodgewoon
len lid te zijn van een zoge
alleen dat Frans. Maar dat zit
"m dan niet in Jan of Piet,
maar in de leraar Frans. Na
tuurlijk kan het zo zijn, dat die
leraar de jongen of het meisje
niet ligt, iedere leraar is ten
slotte weer anders en geeft les
op de eigen manier. Maar dat
dit altijd het hoofdmotief voor
een slecht cijfer moet zijn is
uiteraard onjuist.
Algebra en meetkunde een
probleem? Nou ja, die leraar
legt het ook zo haastig uit, als
of ieder kind direct snapt waar
hij het over heeft, is menig
maal de reactie van ouders
op het feit, dat zoon of doch-
naamde oudercommissie: daar
door kom ik dus vrij veel met
ouders in contact en bovendien
hebben heel wat kennissen van
mij kinderen op een middelba
re school zitten. Enige ervaring
heb ik dus wel. Wat mij nu al
tijd weer opvalt en wat me, nu
de gelegenheid daartoe wordt
geboden ook eens van het hart
moet, is de kritiek, die heel wat
ouders soms ten onrechte uit
oefenen op een of meer lera-
ren(essen). Weet u wat heel
vaak de praktijk is? Jan of Piet
komen thuis met een vijf voor
Frans b.v., terwijl de rest van
hun rapport er redelijk uitziet:
Engels een zeven of acht, Ne
derlands idem, Duits ook best,
die richting
kunnen komen. Zelfs
als we aan mogen nemen, dat
met wat meer geduld en een
wat langzamer tempo er iets in
de trage hersentjes van de spruit
zou doorsijpelen, dan geloof ik
toch, dat ouders de leraar in
het bijzijn van hun kind(eren)
niet af moeten vallen.
Dat is voor de jongen of het
meisje reden om de verantwoor
delijkheid van zich af te schui
ven met een „kan ik het helpen"
en zich weinig inspanning te ge
troosten juist op dat vak extra
hard te werken. Nu laat geluk
kig niet ieder ouderpaar zich
door allerlei soms minder fraaie
opmerkingen aan het adres van
leraar zo of lerares zus beïn
vloeden, Wat niet wegneemt, dat
ik dit vrij veel voorkomende
verschijnsel toch even wilde be
nadrukken."
Er mee eens
De brief van mevr. J. van T.-
M. te 's G. sluit hier eigenlijk
mooi bij aan. Zij schrijft o.m.
„Vooral juist die groep tussen
twaalf en zestien jaar kan ont
zettend moeilijk zijn. Om dan
als leraar of lerares de juiste
toon te treffen is echt wel een
opgave. Het is m.i. goed dat
„school" en „ouders" één lijn
trekken en als er moeilijkhe
den zijn de kinderen degelijk
weten niet direct van de ouders
gelijk te krijgen.
En mevr. V. te M. (vijf kin
deren van vijf tot zeventien jaar
op verschillende scholen)
„Houd de leraren bij kritiek
de hand boven het hoofd. Is er
eens iets, ga dan met hen pra
ten, en stap niet naar het hoofd
of de directeur. Neem eerst
contact met de leerkracht op.
Wij hebben uit ervaring ge
leerd, dat na zo'n gesprek de
verstandhouding er vaak zeer op
vooruit gaat." Aan de hand van
een paar treffende voorbeelden
(een naar huis gestuurde zoon,
alsmede een denigrerende op
merking over een wat opval
lend gevormd hoofd, (aan wel
ke veeg uit de pan een leraar
op de technische school zich
klachten
de lucht
begrenzen door de modellering
van het ritme, dan is de eerste
stap naar de verbetering gedaan.
Holthaus ontdekte, als hij een pa
tiënt eentonig liet tikken, dan kon
deze er niet mee ophouden, het
klonk tik-tik-tik eindeloos. Gaf hij
ze een ritme tralampampam,
dan konden ze wél stoppen: de
patiënten waren ritmisch aan
spreekbaar! Dit was de ontdek
king van zijn leven.
Holthaus: vereenvoudigen
muziekinstrumenten. Hier
werkt hij in de werkplaats
Gegroeid
De praktijk van de muziekthe
rapie is geleidelijk gegroeid. De
musicus begon met platen te
draaien van Beethoven maar dat
was voor de meesten een hoog
standje. Nu weet hij dat hij met
elementen moet beginnen. „Ik
ben de enige, die het op deze ma
nier doet. De inrichtingen voelen
er nog niet voor behalve in
Amersfoort, in „Sinai". Ook daar
werk ik prettig want Joden zijn
zeer goed aanspreekbaar voor mu
ziek. Het resultaat van zijn vin
ding is een muzikale test die
Holthaus zelf opstelde. „Ik houd
me ernstig bezig met de vraag
naar de muzikale aanleg, niet
naar de opleiding." Zo'n test
geeft antwoord op de vraag, ko
men ze in aanmerking voor mu
ziektherapie. Hij stelde een aan
tal proeven op die informeerden
naar de aanwezigheid en de ma
de ziekelijke verschijnse-
js i ;n een pa_
test dood-
De test wordt gehouden met be
hulp van een bandrecorder dan
ben ik niet afhankelijk van eigen
stemmingen en kan objectief be-
Nieuw boekje met
rijstrecepten
De Nederlandse huisvrouw is
vindingrijk, dat hebben wij aan
den lijve ondervonden, door met
elkaar die handige tipboeken sa
men te stellen. Een Nederlandse
firma kwam tot dezelfde conclu
sie. nadat zij een wedstrijd orga
niseerde waar alle Nederlandse
vrouwen aan konden meedoen
door het inzenden van een zelf sa
mengesteld rijstrecept. Honderd-
vijf en twintig van die recepten
zijn nu gebundeld in een aardig
rijstreceptenboekje, waaruit we
concludeerden dat rijst werkelijk
met allerlei smaken valt op te
luisteren: rijst met kip, kabel
jauw, kerrie, kaas maar ook met
champignons, amandelen of ana-
nas-met-lever-en-ontbijtspek. Ook
aan de vegetariërs is gedacht. De
recepten werden aan elkaar ge
breid met aardige "anecdotes van
Mies Bouwman, die levensgroot op
de omslag prijkt, met in haar han
den natuurlijk een rijstschotel.
Moderne techniek
voor baby
De moderne baby profiteert al
even hard mee van de resultaten
der moderne techniek als zijn
moeder dat doet in het huishou
den. Tot de wieg en de box zijn
de moderne textielvezels doorge
drongen: luiers en lakentjes, reis-
en trappelzakken, plaids en
commodedekjes, worden alle van
draion gefabriceerd. Ook het
mooie gehaakte babyjasjc van
draion kan tegenwoordig gerust in
de wasmachine gestopt worden.
Voor kleine trappelaars (hoe
hou je ze warm?) is er nu een
veiligheidsdekentje, het lijkt op
een enorme trappelzak: het kind
je draagt een hesje, waarvan het
dekentje het verlengstuk is. Het
dekentje wordt met zes bandjes
aan de onderkant van het ma
trasje vastgemaakt, zodat baby
zich niet kan bloctwoelen of on
der het dekentje glijden. Wie han
dig is, maakt het misschien wel
zelf.
Andere noviteiten op het gebied
van kinderverzorging zijn: met
vinyl gevoerde slabbetjes die dus
niet „doortrekken", nu ruikt het
truitje niet langer zuur! Nacht-
luiers werden ook met vinyl ge
voerd. dan is er een tweedelig
wasbakje voor de baby (één deel
voor boven-, één deel voor de be
neden-wasbeurt) en een matras-
overtrekje van zijde-plastic dat
bestand is tegen urinezuur. Het
is van elastiek voorzien en gaat
helemaal om de matras heen, ter
wijl aan de onderkant nog ventila
tie mogelijk is.
oordelen. „In zijn eigen kamer
in de inrichting zit hij alleen aan
tafel met de patiënt, de test duurt
anderhalf uur ongeacht het uitwer
ken. Een of tweemaal in de week
is Clemens Holthaus zeker in
Wolfheze te vinden. Er zijn nog
anderen, die de patiën* bekijken-
de „bewegingsman" die de struc
tuur van de patiënt vaststeld aan
de hand van diens bewegingen, en
de „creatieve man" die dit doet
door tekenen en schilderen. De
tests worden gezamenlijk bespro
ken met de chef, een psycholoog,
die het uiteindelijke oordeel velt.
De tests moeten onderling klop
pen wil men er conclusies uit kun
nen trekken. Ieder op zijn terrein
graaft in de geest van de ander
- in casu de patiënt.
Bij promotie
„Was er nog niet een promotie,
waar U aan meewerkte?" vroe
gen we onze bescheiden gastheer.
„Ja, dat ging over het,.openlig
gen" van lijders aan schizofrenie",
knikt hij ernstig. „Een normaal
mens kiest uit prikkels, je hoort
b.v. niet alle geluiden die je zoudt
kunnen horen. Nu dacht men al
tijd dat schizofrenen abnormaal
afgesloten waren voor prikkels
van buiten. De zieke kón zich niet
afsluiten, meenden anderen daar
entegen. Mevrouw A. B. P. Salo-
mé-Finkelstein, moeder van vier
kinderen, zou gaan promoveren
om de stelling van het „openlig
gen" te bewijzen. Mijn tikproef
was één van de punten waar het
om ging. Met acoustische proe
ven werd aangetoond van de pa-
IK HEB een leuke brief gekre
gen. Van een man. Hij vindt
die brief zelf, geloof ik, niet leuk.
Soms denk ik: hij heeft ietwat
satanisch willen schrijven. In
ieder geval wil hij mij perplex
doen staan. Vooruit dan maar.
We zullen eerst eens een stukje
„Mevrouw, Af en toe lees ik
uw Open Brief, en met belang
stelling nam ik kennis van uw
moeizaam en steeds weer op
nieuw spreken met sommige van
uw lezeressen die, u vergeve mij
de formulering, blijk geven van
een zeker overgeestelijkheid.
tiënt: zijn oor kan niet selecteren,
hij kan zich niet concentreren.
Urenlang hebben we samen ge
sproken. mevrouw Salomé en ik
en hieruit trok zij haar conclu
sies Enige maanden geladen is
ze aan de Vrije Universiteit ge
promoveerd!" De zieke te laten
winnen over de materie, hem vrij
van belemmeringen te maken, dat
is het ideaal waarvoor Clemens
Holthaus zicht mét de staf inzet.
Moeilijk maar mooi dachten we
terwijl we luisterden naar het
samenspel van vleugel en violon
cel „een grote greep opzetten,
schat", zei Clemens tegen Barba
ra. Hun huishouden is ook een sa
menspel: wie het eerst thuis is,
zorgt voor eten en boodschappen
- dat hoort bij het ritme van hun
leven. Zij leerden elkaar kennen
door de uitvoering van de Mat
theus-Passion nadat Clemens Holt
haus het Rotterdams Philharmo-
nische dirigeerde. In de omgang
met de ander krijgen we nog een
staaltje van vormgeving te zien
vriendelijk lachend en knikkend
laat het echtpaar in hun „Eend"
de voetgangers vóórgaan bij kruis
punten en zebra's. „Want dat ge
baar met de wijsvinger vinden we
Door muziek levensvreugde aan
anderen brengen: dat is de taak
die Barbara Holthaus-Verheyen
haar man Clemens Holthaus zich
gesteld hebben, levensvreugde
ronduit lomp, het is ons opgeval
len dat het hoffelijk knikken nooit
verkeerd wordt uitgelegd, meest
al lachen de mensen vriendelijk
terug, wij doen het iedere dag.
Een lach bij een ander tevoor-
schijnbrengen persoonlijk con
tact is dat niet het hoogste wat
we een ander in dit leven te bie
den hebben Op dat punt hebben
wij elkaar gevonden en we zijn
erg happy." Heeft Clemens Holt
haus dan geen wensen meer over
voor de toekomst?
Ja, en wel deze: dat hij de
muziektherapie ook mag toepas
sen voor lichamelijk of geestelijk
gehandicapte kinderen, spastici of
debielen. Maar voorshands blijkt
medisch Nederland daar niet voor
geïnteresseerd...
bepaalde leeftijd brengt ook een
ingrijpende hormonale verande-
ring inet zich mee evenals de verliefd "wordt"—
puberteit, waarin meestal onze
emotionele beslissingen: verlo
ving, geloofsbelijdenis, liggen.
Zij zouden er dan misschien gevoelens
voor bewaard blijven hun religi- want dat
euze belevenissen te zien als bij
zonderheden die hen
zin onderscheiden v
loofsgenoten."
i misschien
iv strijd te-
r tegemoet
ALS U de leeftijd
mes kende, zoudt
meer rust hebben in i
gen hen en hen vasti
treden. Het is immei
kwestie van hormonen.
Misschien is het u bekend dat in
Amerika in sommige kerken wel
eens proeven gedaan zijn met een
z.g. opwekkend middel dat de
emotionaliteit stimuleerde. Dit
was heel gewoon een hormoon
preparaat. Men gaf bij het aan
gaan van de kerk aan honderd
mensen een, laten we het peper
muntje noemen, met verzoek dit
voor de aanvang van de dienst
op te eten. Twintig van deze pe
permuntjes bevatten bovenge
noemd preparaat. Daar de proef
geschiedde in kleine overzichte
lijke kerken, was he^ mogelijk
te noteren wie de twintig peper
muntjes waarom het ging, had
den ontvangen. En wat bleek
nu? Dat op circa 80 pet. van de
ze twintig de toegediende hoe
veelheid hormoon een uitwerking
had van verhoogde religiositeit.
Men voelde zich jubelend, als op
een top des geloofs. Men begon
ervaringen te vertellen zong in
nig bewust van de inhoud de ge
zangen mee, kreeg gebedsgaven,
enzovoorts.
Als u deze dingen uw lezeres
sen eens voorlegde. Immers, een
zijn van allerlei banden dat zij
niet eens meer wil blijven. Is dat
niet opnieuw zondigen: nu maar
leven alsof er geen léven meer
is dat vraagt en dat je dwingt
tot gebed om genezing?
Ik heb op dit alles maar één
antwoord: waar tobben we toch
uitoefent op de hormonen, zodat over; God wil maar één ding van
je als de maan schijnt, gauwer ons: dat we niet een ik-alleen
rdt maar daarom zijn. Want dat is de mens naar
zeggen we toch niet: wat heb ik zijn aard: onmenselijk zijn.
me destijds laten bedotten in En als nu iemand geestesziek is
mijn genegenheid voor Jan, mijn en geen contact tot stand kan
DUS niets waard brengen met zijn medemens, dan
onzin, uw gevoe- zeg ik: geef hem die kuur, dat
lens hebben een leven lang de medicijn (hormoon-praeparaat of
gunstige tijd omdat u en die Jan ze een wat ook maar), en breng hem
hun ge- leven lang mogen beproeven en weer in gesprek. Is dat niet het
verdiepen. wezen van het christen-zijn: de
We zijn toch ook allemaal in Ik-gij verhouding tussen God en
onze puberteit wel eens triest ge- ons? Wie dat gesprek niet kent,
weest en hebben ons alleen ge- kent ook geen naaste,
voeld. Misschien vielen er toen Als iemand zich bereid maakt
woorden van een preek in ons tot sterven, wie weet na hoeveel
hart: „Wees mij genadig, want strijd, moeten wij dan tobben over
ik ben eenzaam en ellendig".... of-dat-mag, als het haar ik-alleen
maar daarom gaan we de belij- zijn verbreekt? Als iemand zich
denis van ons geloof die toen, be- door een behandeling een „heel
wust, begon, toch niet te kijji zet- ander mens" voelt, en hij cirkelt
ten als een zwak moment, ver- niet meer in een kringetje om
achtelijk, waar we een heel zichzelf, moet hij dan piekeren of
leven hebben om dat geloof te God hem wel zó wil? God weet
beproeven en te verdiepen. wie hoe hij is. God wil maar één
En zo met alles. We zijn een ding: bij hem zijn.
E" - .."vergeesteli*"
percentage water, maar we zien 18 °P een bepaalde leeftijd ik
al wat in ons omgaat, onze flit- laat de uitdrukking voor rekening
sende gedachten, het perspectief van mijn briefschrijver, trouwens,
dat soms even ons deel wordt.
onze vreugden, onze diepe rust, weet bijna altijd de leeftijd
toch ook niet als een zaak van van mijn briefvriendinnen, en
spijsvertering en bloedsomloop. ik verzeker u die variëert zeer
...jeeJ..toegespitst zie ik dit al- en heeft lang niet altijd met hun
tijd bij ziekte. Een vriend van
die erg ziek was, kreeg een -geestelijkheid te maken - wel.
zo opkik- laat ze het zijn. God weet het.
ware even God kende het zielig hoopje mens
hun ups gebruikelijkzwa^^tlllen aan^e J" wc ziJ" v0" wli van
to «I- dingen verliet hem, en over hem hormonen wisten. Hij Die nog
- kwam een vrede die hemzelf geen broos riet zou breken, kwam
wat voor dingen er achter al die sprakeloos maakte. Toch zei hij, in onze verwarrende alleen
zogenaamde geloofsverrukkingen toen we hierover met verbazing T A,
blijdschap spraken: maar mag sPraah- Stralend. Als klokgelui.
Mag ik toestaan dat ik Als gezang en klank en kleur. Als
dit samenspraak: Immanuël.
TOT ZOVER het citaat. De
rest van de brief lezend, uiio ci(. nao
vraag ik me ten aanzien van het antibioticum dat hem
geheel nog steeds af of het be- kerde dat hij jj, het
doeld is mij te troosten, de
sen rust te geven over 1
and downs, of juist onrust
heel ander
jullie zitten.
En dit in het midden latend,
wil ik een wedervraag stellen: anders wordt dan God
aangenomen dat de conclusies die leven wilde?
u in uw brief meent te mogen
trekken, juist zijn: WAT DAN
NOG.
Natuurlijk vragen
JE DENKT dit ook wel e
het ondergaan van e<
bij geesteszieken
maal wel eens iets af. Dat hoeft week kreeg ik nog t
nog niet altijd „aanvechtbaar"
schuldig maakte) schetste deze
lezeres nog, dat zowel kind als
onderwijzer in staat moeten zijn
excuses te maken als dit nodig
Ook mevr. T. T.-D. te U. pleit
voor openheid tussen leerkrach
ten en ouders. Ter illustratie:
een van de kinderen uit dit ge
zin is gauw afgeleid, ongedurig,
soms flink ondeugend, kortom
geen gemakkelijke leerling. Nu
kan een onderwijzer(es) na
tuurlijk met een lange klach
tenlijst over het gedrag van
zoonlief komen aandragen, en
het daarbij laten. Pratend over
het karakter van de jongen kan
evenwel begrip komen,
het niet alleen
hoeft te blijven,
wat opklaart.
Hierboven wordt er iets over
begrip gezegd. Daarover
schreef mevr. J. B. -H. te 's-G.
heel sympathiek door te vertel
len hoe fijn verschillende onder
wijzeressen hebben gereageerd
op haar „bronchitis-kind" (bij
werken op eigen initiatief), als
mede op een eenkennig, zelfs
wat schuw dochtertje.
Moet dat nu?
Dit verzacht misschien enke
le pittige opmerkingen, die ik
ln andere brieven tegenkwam
zoals:
Mevr. T. D. te L.: „Een ding
vind ik uitgesproken naar. Het
hoofd rookt de hele dag in de
klas, zodat de kinderen steeds
in een benauwd lokaal moeten
werken. Het is voor ouders erg
moeilijk daar iets van te zeg
gen".
Mevr. P. A. te R.: „Laatst
had m'n zoontje (het is inder
daad een kwajongen) blijkbaar
op een modderig veldje ge
speeld voor hij de klas binnen
ging. Zijn gezicht en zijn han
den waren dan ook niet brand
schoon. Inplaats van de jongen
even naar het fonteintje te stu
ren, werd hij apart in een bank
gezet. „Zulke viezerikken horen
er niet Jaij" was het commen
taar en de hele morgen kreeg
hij van alles en nog wat te in
casseren. Het leek wel. of hij
een besmettelijke ziekte had of
zo; hij heeft die morgen vast
een gezicht gezet, of het hem
niets kon schelen, maar ik
merkte direkt, dat er iets aan
schortte toen hij thuiskwam. Hij
was woedend en verdrietig tege
lijk. En dat om een paar stre
pen op z'n toet..."
Na nog even een grappige op
merking uit een brief te heb
ben gelicht, betreffende een on
derwijzer, die in de barre oor
logsjaren bij een gezin ten plat-
telande niet alleen van hart tot
hart, maar vooral van maag tot
maag met een ouderpaar kwam
spreken (brief van mevr. S. van
R.-O. te D.) een ander chapiter.
Namelijk:
De handwerhlcs
Eerst twee vragen. Van me
vr. L. de K.-B. te R. „Waar
om moeten ze tegenwoordig op
handwerkles nog vaak van die
onmogelijke dingen maken?" en
mevr. P. te D. „Vindt u sok
ken breien eigenlijk niet an
tiek?" Een soort antwoord vond
ik in de brief van een hand-
werkonderwijzers, mej. M. van
D. te Z. Haar is gebleken dat
het beste werk komt van meis
jes, wier moeders zelf naaien
en breien. „Als ik die kleine
handjes zo onhandig zie tobben,
zou ik ze allemaal tegelijk wel
vast willen houden om ze steek
voor steek te helpen. Maar dat
gaat natuurlijk niet. Ik zou zo
graag de moeders willen vra
gen hun dochters te stimuleren
met handwerken. Laatst hoor
de ik van een leerlinge: „Je
hoeft niet te leren breien of met
de hand naaien. Dat doe ik wel
op de machine". Maar dat is
het standpunt niet. Daarom:
geef uw dochters van huis uit
liefde en toewijding mee .voor
een nuttig vak", aldus een stuk
je uit deze brief, die ik toch
niet terzijde wilde leggen.
Schooltijden
„Er zal wel niet veel aan te
veranderen zijn", aldus mevr.
A. van T. te L." maar ik vind
het tegenwoordig met die school
tijden een hele bedoening. Wie
een aantal kinderen op verschil
lende scholen heeft zitten, kan
bijna geen orde en regel meer
in huis hebben. De een moet zo
laat weg, de andere weer later
en nummer drie weer vroeger.
Dan komen ze op de gekste tij
den thuis en aangezien mijn
kinderen de (goede!) gewoonte
hebben nog al eens een klasge
nootje mee naar huis te bren
gen. kun je zo'n beetje de hele
dag bezig zijn om de lieverds
met thee of melk te ontvan
gen. Dit is heus niet overdre
ven. Je hebt bijna een boekje
nodig om al die verschillende
thuiskomst-tijden, die soms ook
nog per dag wisselen, bij te
houden. Nu heb ik wel geleerd
de zaak wat soepel te bekijken,
maar voor menige huisvrouw en
moeder zal deze zaak vermoei
end zijn, denk ik".
Hierbij moeten we het we©r
laten. Er staan in deze rubriek
verschillende zaken, waarop u,
naar ik vermoed, wel zult wil
len reageren. Zo ja: wacht u
er dan niet te lang mee, zodat
we nog gelegenheid hebben die
reacties te publiceren.
b.v. ook dat maneschijn invloed
aangebroken, zó los mag
Bij plaatsing van uw
mening ontvangt u naar
wens het boek Tip Para
de. De dokter zegt 1 of
De dokter zegt 2.
Wilt u uw naam en
adres óók vermelden in
de brief, die u kunt stu
ren naar de redactie
„Blad-Zij" met op de en
veloppe „Uw mening".
Zo nodig zal de redac
tie een keus maken uit de
binnengekomen brieven
en deze bekorten. Over
deze beslissing wordt
niet gecorrespondeerd.
