iVRIJHEID WENKT KOMPELS
Financieel beleid moet
leiden tot stabilisatie
„De wanden
hebben
gewankeld"
Elf ziekenauto's gereed -
vanmiddag nog gered?
Donderdag, 6.07 uur: boor (bereikt) spelonk
Prof. Witteveen: speelruimte in
economie nog maar beperkt
Eersten van elf
behouden naar
boven
Commentaren
Luns moet meer met
Kamer overleggen
Donderdag 7 november 1963, 44ste jaargang
r"N
Wisselend bewolkt
Wisselend bewolkt met plaatselijk en
kele buien. Matige tot krachtige weste
lijke wind. Dezelfde of iets lagere tem
peraturen.
(zïe voorts pagina 7)
Klachtendienst bezorging 18 19
(Van onze speciale verslaggever Link van Bruggen)
LENGEDE, donderdagmorgen
W7AT DOOR geen mens op zo korte ter mijn voor mogelijk gehouden is, werd van-
morgen een feit. Om zeven minuten over zes raakte de boor die de reddingsweg
van de elf kompels van Lengede in de erts mijn hanen moest, het uiterst noordelijke
^puntje van de spelonk en maakte zodoende verbinding met de naar hun vrijheid
Ignakkende ingeslotenen.
Op het moment dat we dit schrijven, is de spanning op het terrein van
lie boring nog groot. De boring is stopgezet, omdat het onderste deel van
lie schacht met buizen moet worden bekleed en daarna moet worden ge-
jliementeerd. Pas dan zou het mogelijk zijn de zogenaamde reddingsbom
Ijiaar beneden te lieren: de dwangbuis met een diameter van een halve
■oeter waarin ook de vorige week drie kompels naar het zonlicht geholpen
■ijn. In totaal zal dit elf keer moeten gebeuren. Elf ziekenauto's staan al
lllaar om de geteisterde mannen naar de ziekenhuizen van Peine en Salz-
ijtter te brengen.
i Beneden zowel als boven is de angst
■root geweest of het gewelf het zou
legeven. Toen de boor op 56 meter
n de noordelijke kant een doorbraak
rceerde, was de steenslag minimaal.
_.of daarentegen was er genoeg. Hoes-
jjind en proestend drukten de elf, die
hele nacht hadden gewaakt, zich
een de wand-
ÏSpoedig daarna was er gelukkig vol-
bende frisse lucht (met een perslei-
rvg door het verzorgingsgat geleid)
n de mannen weer wat vrijer te doen
Ivia de microfoon, die in het gewelf
hoorde men in de spreekwagen
n een murmelend hoera opstijgen
de boot-boor het gewelf stuk-
tte. Bovengronds keken de red-
die de hele nacht bü regen had-
i gewerkt, elkaar verlicht aan. De
K^stige gezichten, waarin vermoeide
■el stonden, vertrokken zich tot een
atapannen glimlach.
„Het is gelukt
l„Es ist gelungen", riep men elkaar
|j toe. Het is gelukt". Voor de bekle-
ag met' buizen van het onderste deel
n de schacht dacht men vanmorgen
ie uur nodig te hebben. Het cemente-
n zal nog eens drie uur in beslag ne-
»n. Het drogen van het cement ten-
itte wordt eveneens op drie uur ge
bat.
Speculatie was dan ook dat het tot
i helft van de middag zou duren,
lordat de eerste reeds bijna veertien
igen gekerkerde kompel naar bovan
baain worden gehaald- Maar het kan
n d$e- en tegenvallen,
in irf*et optimisme deed zich vanmorgen
[alle toonaarden horen. De instortingen
rantt men gevreesd had, waren uitgeble-
istem- Met veel grotere zekerheid dan de
jelopen dagen kon gezegd worden dat
>Delï kompels gered zouden worden.
Kiet lang na de doorbraak besloot men
pen zowel als beneden te gaan ont-
jteii. „Hopelijk is het ons laatste ont-
hier", hoorde men door de microfoon-
Ie zijn het zat, we willen naar boven"
l ja alles gaat goddank goed" zei men
pen. „Nog eventjes mannen en jullie
L eruit''.
Hele nacht gewaakt
|HH De hele nacht hebben familieleden
BM"aTi de ingesloten kompels bij het
brplatform gewaakt. Diep in de
lag weggedoken liepen ze zwijgend
kd en bij het felle licht van de
njnwerpers zag men de gespannen
patstrekken. Mannen zowel als
luwen was bekend, welke risico's
l^lTlkan het laatste deel van de boring
l.XJteonden waren. In de huizen van
hgede zijn de lichten niet uit ge-
fcst en heeft men op de kniëen ge-
publiciteitsvertegenwoordigers lie-
i de hele nacht achter de afrastering
Ze zagen de boor van toerental
mderen. maar wisten tot het moment
I de doorbraak weinig of niets. De
In een
oogopslag
p Leermachine pag. 2
p „Juf" aan het stuur pag. 2
Cleopatra: ook toneel boeit
niet pag- 7
Lonen en prijzen: meningen
van president der Ned. Bank
i Boeb en van het Chr. werkgevers-
n^ze*1 verbond pag- 7 en 11
•"kamp Chroesjtsjef rakelt Berlijnse
ians^nd crisis op pag- 9
schen^ ^ugsen wjuen chinezen weer
luisterd te vriend houden pag. 3
ij. „dd* Autopark in 13 jaar vervier-
n/s'tew vou{bgd Pag- 9
die het wisten, hadden geen tijd
mededelingen te doen. Het wemelde daa
eek van geruchten, die op geen enkele
wijze konden worden bevestigd of ont-
De leider van de reddingswerkzaam
heden, dr. ir. Berghof er,-verklaarde van
morgen dat de redding nu zeer nabij is.
Hij zag er na al die dagen van inspan
ning ontspannen uit, hoewel de ver
moeidheid van zijn gezicht was af te
lezen.
„Geen steenslag van betekenis, mij
ne heren", zei hij ons, terwijl hij zijn
gele helm afzette en zich liet stof van
zijn kleren klopte. „Er was alleen
nogal wat stofontwikkeling, maar het
was spoedig mogelijk frisse lucht in
te voeren. De mannen beneden zijn
vol goede moed en opgelucht".
Pas tegen twaalven gisteravond was
bekend dat het werkschema opnieuw
gewijzigd was. De boor zou niet, zoals
aanvankelijk was gepland op anderhal
ve meter naast het gewelf uitkomen
maar er in. Dit betekende een aanzienlijke
bekorting van de reddingwerkzaamheden.
Voor het doorbreken van de muur, die
de ingeslotenen van de boorschacht zou
den scheiden, was ongeveer 24 uur uit
getrokken.
Geen hoop voor vijf
Zodra het cement droog geworden is,
zou een kompel in de schacht afdalen
om zijn kameraden stuk voor stuk in
het smalle reddingapparaat te helpen.
Men speculeerde erover na afloop hier
van ook de tien doden te bergen, die
zich bij de spelonk bevinden. Of dit luk
ken zou, zal afhangen van de mogelijk
heden die men hiervoor heeft.
Prinses Beatrix heeft gistermid
dag een uur lang rondgedwaald in
het Haagse gemeentemuseum,
waar zij de tentoonstelling „Kunst
uit Thailand" bezocht. De Prinses
werd begroet door de heer Luang
Dithakar Bhakdi, ambassadeur
van Thailand, mr. L. j. F. Wijsen
beek, directeur van het museum,
en mevrouw S. M. Voskuil-Groe
nenwegen, adjunct-conservator. De
Prinses was vergezeld van haar
particulier secretaresse, mejuf
frouw M. C. C. Wijnen.
De proefboringen bij het kerkhof
van Broistedt naar andere ingesloten
kompels is inmiddels stopgezet. Er is
geen hoop op leven meer.
Schuldvraag
Heinrich Gutemuth. o.m. voorzitter van
de Internationale mijnwerkersbond, ver
telde gisteren dat naar zijn mening de
schuldigen van deze mijnramp, zonder
aanziens des persoons, moesten worden
gestraft. Hü deed de opzienbarende me
dedeling dat prof. Strecke, die het plot
seling leeggelopen stuwmeer ontworpen
had, bü een ertsmijn in Dinslaken ook
een stuwmeer had aangelegd. Op 6 fe
bruari van het vorig jaar liep dit even
eens in de münschacht leeg, waardoor
verschillende kompels om het leven
Voor vervolg zie pagina U
Behalve naar de elf ingesloten mijnwerkers zijn de gedachten van
miljoenen in deze dagen vooral bij de vrouwen, die na dagen van
rouw plotseling nieuwe hoop kregen en die men hier wachtend
bij de reddingsschacht gefotografeerd ziet. Wie zal navoelen, wat
er in hun hart is omgegaan?
(Van onze parlementsredactie)
"jl/TINISTER WITTEVEEN (financiën) meent, dat de komende aanpassing
■1V-L van het loon- en prijspeil een éénmalige operatie zal moeten zijn.
Daarna zal het beleid zich weer moeten richten op een zo groot mogelijke
stabiliteit, ook van lonen en prijzen. De bewindsman verklaarde dit gis
termiddag in de Tweede Kamer bij de algemene financiële beschouwingen.
Hij legde er de nadruk op, dat bij de loon- en prijsaanpassing de nodige
voorzichtigheid in acht moet worden genomen. Onze concurrentiepositie
is al achteruitgegaan en de „speelruimte" in onze economie is nog maar
beperkt. Met kracht nam de minister stelling tegen de gedachte, dat een
voortgaande inflatie nu eenmaal onvermijdelijk is.
Prof. Witteveeen beantwoordde de
Kamerleden die dinsdag het woord had
den gevoerd, met een glashelder en
vaak boeiend betoog, maar veel nieuws
had hij toch niet te vertellen. Ook hij
verkeert nog in onzekerheid over de
komende ontwikkeling. Als meer inzicht
is verkregen, zala an de Kamer een
plan voor 1964 worden voorgelegd. Dan
zal waarschijnlijk ook het effect van
de temporiseringsmaatregelen op de
rijksbegroting in een aparte nota be
kend worden gemaakt.
De minister wees erop. dat de cumu
latie van spanning, die zo plotseling
intrad na het verschijnen van de Mil
joenennota, niet in de laatste plaats
meet worden geweten aan de zeer ern
stige inflatoire ontwikkeling in andere
EEG.-landen, met name Frankrijk en
Italië, waar overigens in juli van dit
jaar de situatie zich nog niet zo be
denkelijk liet aanzien. Deze evolutie
plantte zich vrijwel onmiddellijk naar
óns land voort en mede daardoor zag
de regering zich eind september ge
noodzaakt een program tot ontspanning
van onze economie te ontwerpen.
Dit program moet gezien worden in
nauwe samenhang met de structurele
aanpassing van ons loon- en prüspeil.
De structurele loonmaatregelen zullen
pas op langere termün hun vruchten
voor de nationale economie afwerpen.
Op korte termün zouden ze het tegen
deel van ontspanning teweegbrengen als
niet tegelijk conjuncturele maatregelen
zouden zijn genomen om ontspring te
gen te gaan. Als de loonstüging struc
tureel is opgevangen, kunnen de tyde
lijke conjuncturele maatregelen opge
heven worden.
Het effect van het temporiseringspro-
gram en de te verwachten loonontwik
keling op onze economie kon minister
Witteveen nog slechts globaalaan dui
den. Hij verwachtte o.m. een stijging
op korte termijn van de particuliere
consumptie (die ten dele weer door
prijsstijgingen zal worden gedrukt), een
beperking op langere termijn van de
uitvoer, een teruglopen van de parti
culiere investeringen en een (wellicht
tijdelijke) daling van het overschot op
de betalingsbalans. Een onzeker ele
ment vormt 'nog de vraag hoe de ont
spanning zal uitwerken op de arbeids
prestaties. Als deze toenemen en de
proaukbie sterker stijgt dan vorig jaar,
dan kan dit uitmonden in een grotere
werkloosheid. De regering zal deze ont
wikkeling nauwlettend volgen en bij ge
vaar voor de werkgelegenheid tydig in
grijpen.
Vragen over fiscale aangelegenheden
beantwoordend zei de minister, dat de
landbouw waarvoor in de begroting
extra-gelden zün uitgetrokken korte
tijd voorrang krijgt, maar dat in de
zittingsperiode van dit kabinet de be
lastingverlaging (met name de neutra
lisering van het progressie-effect in de
inkomstenbelasting) na de woningbouw
de hoogste prioriteit krijgt. Die belas
tingverlaging is in overeenstemming
met d ewens van een groot deel van
ons volk. Men kan haar dan ook niet
eeuwig om conjuncturele redenen biy
ven uitstellen. Ze is een structurele
noodzakelykheid. Ook al zal de hoog
conjunctuur voortduren, dan toch komt
er een moment dat de conjuncturele
overwegingen zullen moeten wüken
de structurele.
De socialisten Van den Tempel
Nederhorst kregen van de minister te
horen, dat voor hem de keuze tussen
belastingverlaging en uitgavenverho
ging geen principiële zaak is maar een
kwestie van afwegen van prioriteiten,
De vraag of de optrekkingv an de AOW
per 1 januari 1965 gedeeltelijk uit de
schatkist moet worden gefinancierd, zal
worden bezien in het kader van de prio
riteitenvaststelling voor 1965.
Wat de hulp aan ontwikkelingslanden
betreft zei de minister, dat de rege
ring een ruimhartige én evenredige bij
drage aan de hulpverlening wil geven,
Beide elementen zijn naar zijn me
ning in de begroting-'64 aanwezig. Er
zijn voor genoemd doel zelfs nieuwe
posten uitgetrokken. Het gehele uitga-
venbeeld (multi- en bilaterale bijdra
gen, deelname in internationale fond
sen en consortia, garantieverlening enz
bewijst, dat de regering verder wi
gaan met de hulpverlening. Bij de re
plieken stelde de heer Kieft (a.r.)
dat een verwijzing van de gezindheid
van het kabinet niet voldoende is.
begrotingscijfers voor de hulpverlening
wijken naar verhouding ongunstig af
van die van vorig jaar. De regering
is niet tegemoetgekomen aan het
langen van de Kamer, zoals dat
lig jaar tot uiting kwam in de motie
van de vijf grote fracties.
Premier Djoeanda
overleden
De Indonesische minister-president
ir. Djoeanda Kartawidjaja is woens
dag te Djakarta plotseling aan een
hartaanval overleden. Hij zakte ineen
bij de opening van een hotel.
Joeanda werd 53 jaar. Hij was de
rechterhand van Soekarno en hij heeft
deze verscheidene malen vervangen.
Soekarno zou heden aan het hoofd van
de begrafenisstoet gaan-
Ir. Djoeanda werd reeds b|J de onaf-
hankelükheidsverklaring van 1945 lid
van het kabinet-Sjahrir. Op de Ronde
Tafel Conferentie was hü voorzitter van
de financieel-economische commissie. Hij
maakte deel uit van vele kabinetten en
had de leiding bü de actie tegen de Ne
derlanders en i e opstand in verschillen
de delen van Indonesië.
13.23 uur is de 51-jarige mijn
werker Heinz Kuil als eerste der elf
ingesloten mijnwerkers behouden naar
boven gebracht, na 14 dagen opgeslo
ten te hebben gezeten in een spelonk
in de mijn Mathilde te Lengede.
Ook een collega, wiens naam nog
niet bekend is gemaakt, bereikte be
houden het aardoppervlak.
LENGEDE dondermorgen
De dramatische ogenblikken van de
prachtig gelukte doorbraak van heden
morgen zijn op een bandje vastgelegd.
De angst beneden en de spanning boven
komen er op huiveringwekkende wijze
op uit, vooral door het timbre van de
stmmen. Woordvoerder van de elf kom
pels was de 28-jarige Bernhard Wolter,
wiens stem mat klonk en die, door hel
neervallende stof, grote moeite had met
de ademhaling. Voor de redders boven
sprak ir. Young voor de microfoon, één
van de assistenten van actieleider dr. ir.
Berghofer.
Young: „Wolter, Wolter, melden als
jeblieft".
Wolter: „Ja ja (mat en lang
uitgehaald).
Young: „Waar hoor je het geluid van
de boor? Waar is het geruis?"
Wolter: (na een korte pauze) „Links
van me, zo'n tachtig centimeter van de
verzorgingsbuis vandaan".
Gedurende enkele lange seconden zijn
er alleen maar krakende geluiden. De
boor heeft kennelijk het gewelf bereikt
Young: „Wolter, Wolter bitte melden",
(vijf keer met steeds groter spaaning in
zün stem herhaald).
Wolter: (heel ver weg en met een ver
stikte stem) „Ja, ja
Young: ..Hoe is de stofvorming? Hoe
is het met de lucht?"
Wolter: (nog steeds met een verstikte
stem) „Een ogenblik. Niet spreken
Young: „Alles is in orde. Rust bewa-
Wolter: .Ja. ja
Young: „De boor gaat iniet verder1'.
Wolter: (mat) „Wat moeten we doen?
Door het gat naar buiten proberen te
komen?"
Young: (opgewonden) „Nee, Wolter,
niets doen. Zitten blüven".
Wolter: „Goed.
Young: „Is er een instorting geweest?
Maken alle kameraden het goed?"
Wolter: „Ja, alles is goed. Er is veel
iar beneden gevallen. De wanden heb
ben gewankeld".
Young: „Trekt het stof weer wat op?"
Wolter: „Ja. alles wordt wat helder
der. De lucht is nu goed".
Young: „Alles in orde dan. Nog maar
eventjes en jullie komen eruit".
Wolter: (mat) „Ja, ja
Op last van de officier van justitie te
Leeuwarden is gisteren een tweede ar
restatie verricht in verband met de
moord en brandstichting te Nes bü Ak-
krum. Gisteren is namelük ook in ar
rest gesteld de landarbeider E. S.. een
oom van de reeds eerder gearresteerde
J. K die bü de familie Steemstra in-
TAE INGRIJPENDE besluiten van de
Stichting van de Arbeid, nu ook
bevestigd door de Sociaal-econo
mische raad, hebben de strekking de
loonsituatie weer gezond te maken.
Die situatie was ongezond geworden
door het niet zelden aanzienlijke ver
schil tussen de officiële lonen en de
werkelijk uitbetaalde lonen.
Over die ongezonde situatie heeft nu
de voorzitter van de r.k. werkgevers
verstandige dingen gezegd. Hij heeft
vastgesteld, dat de gezonde situatie
\anuit de kring van de werkgevers
zelf was ondergraven.
Er restte daarna niet anders dan het
officiële loonpeil in harmonie te
brengen met de lonen zoals deze
werkelijk werden betaald. Vandaar
dat de vakbeweging zo sterk kon
staan in haar wensen. Vanuit de we
reld der werkgevers waren haar als
het ware de argumenten in handen
gegeven. Voor de werkgevers zelf
was er geen ontkomen meer aan.
Het is op zijn beurt een gezond ding
dat deze leidende figuur onder de
werkgevers dit zonder meer heeft
erkend. Het is een bijdrage temeer
aan het opnieuw gezond maken van
de verhoudingen.
ATEN VRAAGT wel. waarom de
werkgevers zozeer de wenselijk
heid van huurverhoging stellen.
Wat zo vraagt men, hebben zij ermee
te maken? Is het iets wat de werk
gever als zodanig raakt? Is het niet
een zaak voor de regering?
Dit laatste alleen zou het zijn, in
dien, zoals bij ons gebruikelijk is
geworden, een huurverhoging niet,
geheel of gedeeltelijk, uit loonsver
hoging diende te worden opgevangen.
En zo is de belangstelling van de
werkgevers te verklaren. Het juiste
huurpeil is ten onzent nog niet be
reikt Daarover bestaat geen verschil
van mening. Het behoeft dan geen
verwondering te wekken dat de
werkgevers, eenmaal tot verhoging
van de lonen gehouden, daaruit tege
lijk een huurverhoging wilden be
talen. Anders worden ze straks voor
een nieuwe plicht tot loonsverhoging
geplaatst. Zoals bekend is het pro
bleem nu nog niet tot een oplossing
gekomen. Zodat het nu toch eerst aan
de regering is, zich erop te beraden.
WIJZE OPMERKINGEN ook heeft
de president van de Nederland-
sche bank gemaakt over onze loon-
en prijspositie. Hij spreekt van een
loonexplosie, waarmee wij als volk
zijn geconfronteerd, van een experi
ment dat is ondernomen, van een
schok waaraan ons bedrijfsleven
wordt onderworpen.
Het zijn stevige aanduidingen voor
een trouwens even stevige ingreep.
En het is goed, dat deze gezagheb
bende econoom, die in ons maat
schappelijk bestel een even onafhan
kelijke als centrale plaats heeft, ons
allen aanmaant tot voorzichtigheid.
Voor onze nationale economie, zo
stelt hij, zijn de mogelijkheden tot
aanpassing niet onbeperkt Hetgeen
niet blijkt te betekenen, dat de pre
sident somber gestemd zou zijn. Ver
trouwen heeft hij in onze nuchtere
zin.
Van het bedrijfsleven zal veel wor
den gevergd aan bedrijfsorganisatie
en bedrijfsefficiency. Men zal dienen
te trachten zich op de nieuwe situatie
in te stellen.
En wanneer zou blijken dat wij thans
toch over het doel heenschieten, dan
zullen wij naar de overtuiging van
deze leidende econoom straks toch
weer de discipline opbrengen om een
verbroken evenwicht te herstellen.
Naar dit vermanend doch niet ont
moedigend woord zal zeker worden
geluisterd.
Kritiek in begrotingscommissie
(Van onze parlementsredactie)
"17"AN verschillende kanten heeft
minister Luns gisteravond te
horen gekregen, dat er aan zijn i
tact met de volksvertegenwoordi
ging het een en ander ontbreekt.
Evenals in het verleden werd hij
vooral van socialistische kant scherp
iangevallen. Prof. Patijn zei in de
openbare vergadering van de be
grotingscommissie. dat niet veel le-
van de vaste commissie voor
Buitenlandse zaken tevreden zijn; de
minister pleegt veel te weinig over
leg, zodat men van allerlei zaken via
de pers kennis moet nemen. Naar
het oordeel van de heer Kieft (a.r.)
legde hij daarmee de vinger op een
wond; in Europees verband moet
men soms van buitenlandse parle
mentariërs vernemen hoe de Neder
landse regering over een bepaalde
zaak denkt.
De heer Van der Goes van Naters
(soc.) zei, dat de minister wel heel
aardig kan vertellen, doch slecht kan
luisteren, terwijl prof. Patyn later op
de avond nog als zijn mening gaf, dat
de heer Luns veel te veel in het bui
tenland vertoeft en reizen maakt, waar-
het doel niet helemaal duidelijk
minister neemt zijns inziens te uit
gebreid deel aan staatsiebezoeken van
het Koninklyk paar, blijft te lang han
gen in V.N.-vergaderingen en gaat on
nodig naar ambassadeursvergaderingen
in Zuid-Amerika. De heer Van der
Goes van Naters veronderstelde, dat
ir. Luns het parlementaire stelsel
Is een noodzakelijk kwaad beschouwt.
De heer Van Dis (staatk. ger.) had
e affaire-Vassall in zijn achterhoofd
>en hü als zün mening gaf, dat de
ambtenaren van de buitenlandse dienst
allemaal gehuwd moeten zün, in de
eerste plaats degenen, die bij geheime
zaken betrokken zün.
By de beantwoording legde de mi
nister een grote welwillendheid jegens
begrip voor te hebben. Scherp wees hij
de kritiek van de hand, dat hij te
veel op reis is. al wilde hü toegeven
dat het aanbeveling verdient het aan
tal reizen zoveel mogelijk te beperken.
Ter vergroting van het inzicht van de
commissie zegde hy toe regelmatig
allerlei documenten en communiqué's
in de leden te zullen sturen.
Voorts kondigde hü de instelling
»n twee adviescommissies aan, een
ïor ontwapeningsvraagstukken en een
ïor de hulp aan de ontwikkelingslan
den. In de laatste commissie zal het
Nederlandse volk in al zijn geledingen
-ertegenwoordigd zün.
(Voor vervolg zie pagina 11)
