BEELD
WOORD
-EsEHüiS-
en
4k'
^n^aryke van cler ugt
LEVEN ALS'N BLIND AVONTURIER
Oorlog of
coëxistentie
fiEfL
MAAKT INTERNATIONALE CARRIÈRE
G
rJeugd zonder leiding-;
ZATERDAG 3 AUGUSTUS 1963
De illustratie is nooit een ern-
•tige concurrent van het ge
schreven of gedrukte woord ge
weest. Zij heeft altijd een die
nende functie gehad. In een tijd
dat nog maar weinigen konden
1 sen, konden de versierde be
ginletter, de om ranking van de
bladzijde en vooral de kleurige
afbeelding bijna gezien worden
als een excuus tegenover de
analfabeet. De onbegrijpelijke
lettertekens gaven aan wie de
leeskunst niet machtig waren
door middel van de verluchting
te verstaan, dat zij hun ge
heim maar al te graag wilden
prijsgeven. Het geheim van de
tot woorden gegroepeerde let
ters werd door de miniatuur
kunst (het woord ..miniatuur"
heeft te maken met menie, rode
verfstof) transparant gemaakt,
het mysterie werd doorlicht en
op deze wijze doorluchtig. Illus-
trereil of verluchten (prachtig
woord) is als het optuigen van
de bruid, het letterschrift, voor
de bruidegom, de lezer. Over
de middeleeuwse miniaturen
hangt de ochtendsfeer van de
Europese cultuur de morgen
stond die goud in de mond heeft,
en rood, geel en groen. Aan
de met uiterste zorg getekende
letters hangt nog de geur van
het magische.
De houtsnijkunst, die ouder is
dan de typografische boekdruk
kunst. maakte het al dadelijk mo
gelijk boeken met illustraties te
drukken. Het blokboek, de voor
ganger van het gedrukte boek in
de vijftiende eeuw. werd opge
volgd door het product van de let
terzetter. waarbij de houtsnede
als illustratie diende. Ongeveer
1460 vond men in Europa de ko
pergravure uit, al kwam men
eerst in de tweede helft van de
zestiende eeuw ertoe, het gegra
veerde op papier af te drukken.
Het is aan de vakman de ont
wikkeling van de boekillustratie te
tekenen. De foto als illustratie
heeft de laatste dertig jaren een
hoge vlucht genomen. Zij verover
de ook de krant. Ouderen onder
onze lezers herinneren zieh nog de
weerzin van vele lezers en ver
scheidene redacties van dagbla
den tegen de langs
fotografische weg
verkregen illustra
ties.
Een deftige Rot
terdamse courant
verzamelde de fo
to's op een inleg-
blad, dat de ge-
ergerde conserva
tieve lezer (na het
bekeken te hebben
natuurlijk) terzij
de kon leggen, zo
dat hij de illusie
kon behouden dut
er niets veranderd
was. Die houding
van bepaalde le
zers getuigde van
weinig cultuurhis
torisch besef. Bij
het gedrukte
woord behoort nu
eenmaal het plaat
je. Natuurlijk is de illustratie geen
blikvanger meer voor analfabeten,
nog veel minder de bruidstooi van
het letterteken.
Kruisje
In mijn jeugd waren er onder
de schippers nog veel mensen die
lezen noch schrijven konden en
het kruisje op het connossement
in plaats van de handtekening
was een dagelijks voorkomend
verschijnsel. Tegenwoordig kan
vrijwel iedereen lezen in de tech
nische zin van het woord. Maar
het kunnen lezen is geen allesbe
heersend verschil. Er wordt onein
dig veel meer gelezen dan ver
staan. De functie van de illustra
tie is inzover gewijzigd, dat ze
niet meer prikkelt tot lezen leren.
Ze is het symptoom geworden van
een veranderde wereld, waarin
het letterteken aan een duidelijk
functieverlies lijdt.
De uitvinding van de boekdruk
kunst heeft heel lang de indruk
gemaakt van een afsluiting, van
iets definitiefs. De wereld was
groot geworden, maar het letter
teken fungeerde als communica
tiemiddel bij uitnemendheid. Het
hele begrip literatuur is ondenk
baar zonder lettertekens. De
schrijver ging schuil achter zijn
gedrukte boeken of geschreven
brieven. Op het eind van de acht
tiende eeuw. bij de opkomst van
de romantiek, was de brief een
communicatiemiddel zonder weer
ga. Men schreef eindeloos lange
romans, samengesteld uit einde
loos lange brieven. Het leek op
een herontdekking van de magie
van het letterteken. Werther kust
de brief van Lotte en het zand.
uitgestrooid om de inkt te doen
opdrogen, knarst tussen zijn tan
den. Bij Van Deyssel, op het eind
van de negentiende eeuw. leeft
nog de voorstelling van een schrij
ver. ergens in stilte en eenzaam
heid weggedoken. onzichtbaar
-« imujfeasrrSsttear ttrüfct
fer isn.feü2sr*i3sir. laCCWaiW
.j^rAföhhaförrtsBwaicvr
t'" a ö- tVj :.L Qfr'Jfëï
In de „ochtendsfeer" van de Euro
kunst zoals dit met de hand ge
schreven en beschilderde blad uit
een Noord-Nederlands getijdenboek
van omstreeks 1450.
de vroegste produkten van de
boekdrukkunst uit de sg.
blokboeken, die in de tweede
helft van de vijftiende eeuw
Mer
een blad uit de Openbaringen
van Johannes (hoofdstuk 20:
4 6)„En ik zag tronen, en
z\j zetten zich daarop voor
stelling rechts boven), en het
oordeel werd hun gegeven."
Links de apostel Johannes.
voor de openbaarheid, wiens ge
schriften, in druk vermenigvul
digd. in den lande een beweging
der geesten verwekkan. De illus
tratie heeft daaraan nooit afbreuk
gedaan.
Wending
Een beslissende wending trad in.
toen het beeld ging bewegen.
Wanneer we spreken van de ver
houding van beeld en woord
moeten we vooral denken aan het
bewegende, levende beeld. Zelfs
het stilstaande beeld heeft door
film en televisie een hogere, in
trinsieke waarde gekregen. De
hedendaagse kijker ziet het stil
staande beeld namelijk als een
moment in een beweging en niet
meer als een statische compositie.
De eerste fotografen gingen te
werk als schilders; de hedendaag
se kiekjesmaker richt zich naar
de cineast. De grote opgang van
de fotoboeken, met een minimum
aan tekst, is mede te verklaren
aan de vanzelf ontstane, nieuwe
kijktechniek: de kijker, verzadigd
van bewegende beelden, legt de
beweging ook in het stilstaande
beeld. Begrijpelijk is het dan ook
dat zovele beeldende kunstenaars
hun heil in de abstractie zoeken.
De hedendaagse mens heeft geen
behoefte meer aan een uitvoerig
verslag van de impressionistische
schilder, om te weten hoe de be
lichting was omstreeks die en die
minuut van de dag. De impres
sionist fixeerde het moment. Be
weging werd gezien als een opeen
volging van momenten. Vandaag
is het accent verlegd van het mo
ment in de beweging naar de be
weging zelf. Het stilgezette film
beeld analyseert de laatste secon
defractie van de finish, niet als
Fotofinish: stilgezet filmbeeld als
doel op zichzelf, maar als controle
op het verloop van de beweging.
En zonder dat wij het volledig
beseffen, bekijken we tegenwoor
dig foto's op een overeenkomstige
wijze. Voor ons zijn foto's tegen
woordig stilgezette filmbeelden.
De film is ongeveer zestig jaar
oud. de radio circa veertig jaar.
de televisie zowat twintig. Is er
invloed merkbaar op de litera
tuur? Een belangrijke verworven
heid is de montage ta de bewe
ging. De statische montage be
stond natuurlijk al lang. Toeval
lig heb ik hier bij de hand het
juninummer van Ons Amster
dam, een maandblad „gewijd aan
de hoofdstad des lands" (Wil-
lemsparkweg 125, Amsterdam
Daarin komt voor een tekening
van J. C. Greive jr.. die geleefd
heeft van 1837-1891. met een mon
tage van tekeningen binnen en
buiten het toen nieuwe Centraal
Station te Amsterdam. Een knap
pe montage binnen de omlijsting
van een dunne rand met afgeron
de bovenhoeken.
Dat is statische
montage. Maar de
radio heeft ons al
lang geleerd daten
hoe men klank
beelden monteren
kan. Film en tele
visie hebben in het
visuele een geraf
fineerde montage
kunst ontwikkeld.
Ook de roman ken
de al een montage
in de beweging,
doordat hij brok
ken beschrijving,
vertelling, dialoog
en terugblikken tot
één bewegend ge-
enigen. Maar in de
roman werkte de
negentiende-eeuw-
se geleidelijkheid
nog sterk na. Vrijwel altijd be
schreef de auteur ontwikkelingen.
maken? Na een jarenlang stil
zwijgen zou blijken dat hij een
paar generaties ten achter was
geraakt.
Herstel
Het functieverlies van het ge
drukte woord is in wezen het ge
deeltelijk herstel van een oor
spronkelijke toestand. Mens komt
tegenover mens te staan, in een
verkleinde ruimte. Alles wordt
met iedereen geconfronteerd. Men
kijkt elkaar in de ogen. men
praat. Men leeft in een keten van
beslissende momenten. De com
municatie wordt niet meer vrij
wel uitsluitend aan het geschre
ven en gedrukte woord overgela
ten. Niet meer als vroeger reist
de gedrukte tekst tussen de
mensen in de landen heen en
weer. En voorzover het dit nog
doet. is de situatie toch grondig
gewijzigd. Ik lees een boek b.v.
van Mauriac. maar bij de kap
per brengt een krant of een ge
ïllustreerd tijdschrift mij bij hem
thuis. Ieder goed geschreven in
terview breekt onbedoeld iets af
van het monopolie van de ge
drukte tekst, laat staan de le
vende stem door de radio en het
sprekende beeld via de televisie.
De aanleiding tot het schrijven
van dit stuk is een kort geleden
gehouden kaderbespreking van de
Cefa te Hilversum Het gold hier
een besloten bijeenkomst, zodat
over de besprekingen zelf geen
mededelingen kunnen worden ge
daan. De inhoud van dit artikel
heeft met die discussies dan ook
slechts zijdelings te maken. Ir.
een wereld, waar men het bewe
gende beeld niet ontlopen kan en
samenleving, waarop dit
Links Marijke ran der Lugt en
Hans Kaart in Puccini's Turan
dot. Rechts Marijke van der
Lugt in het gewone leven: een
lieve vrouw.
EVANGEN
het licht
van zware schijnwer
pers staat op het gro
te schouwburgtoneel
een vrouw in het gewaad van
de legendarische prinses Turan-
dot. Vanaf een verhevenheid en, die behoren tot het meest kelijk voor de belangstelling,
steeds" d!^dêli'jke"r",Bzijn """stempel Mikt lij onbewoeen de ruimte in opvallende dat in ons landde Wat liet. dat jullie weer geko-
*--* -*«-* j~ laatste jaren op operagebied is men ?ent zegt ze nog tegen een
verrieht. En alle drie betreffen 6r°ePje kennelijk vaste bezoekers.
de laatste zong ze in hoofdzaak in
werken van Richard Wagner,
waarbij de Isolde-partij uit „Tris
tan und Isolde" de rol is, die haar
het meest na aan het hart ligt.
Maar ook het Italiaanse hoogdra
matische vak eist haar op en op
27 juli is Marijke van der Lugt
in de grote arena te Verona opge
treden in de titelrol van Ponchiel-
li's „La Gioconda". Het kan de
laatste stap naar wereldroem
voor haar worden. Het werk is
immers jarenlang niet in Italië
uitgevoerd, omdat geen zangeres
voor de partij te vinden was. Dat
0 men met spanning uitziet naar het
ii "denkeiT moge, dë Puccini-aria „In questa reg- vallig voorbij de artiesteningang 1° het dorpje Netterden in de debuut van een onbekende Hol
de frontlinie, in de gia". Weinigen in de zaal reali- yan het theater loopt, heeft alle Adaterhoek^werdj.e geboren als landse sopraan in de zwaarste rol
willen belijdende" christenen en in het auditorium stijgt de laatste jaren op operagebied
het instrument van de film pu- spanning merkbaar. Het or- verricht. En alle drie betreffen f)an""is ze weé een indruk
bliekelijk hanteren, mede om het kest geeft haar inzet aan en »ok merkwaardig genoeg, ope- van lieve sponta'niteit en ongekun-
functieverlies dat het woörd lijdt,
op te, vangen, maar vooral om
een ruimte te scheppen, waarin
de Christusbelijder vandaag ade
men en werken kan. Wè.t
haar zeggen
Cefa staat ii
volumineuze, intens drama- rafiguren met een wreed
tische stem beweegt zich met na demonisch karakter,
een verbluffend gemak door de wie da„ ee„ drie kwartier
moeilijkste en meest gevreesde afloop van zo n voorstelling toe-
weg.
h'j- steldheid" achterlatend.
Vroeg muzikaal
branding van de actualiteit. Ove- seren zich welk een uniek mo- kans daaruit
rigens geloof ik niet. dat de ge- ment dit eigenljk wel is. Want komen met ee
van tunrtTl'6,^00' ""^1 ™lts <>P het hoogste internatio- w,a^
haar tijd heeft gehad. De gevol- alles straatt
Marijke Grin.. Haar
uitgesproken lief aanleg kwam 'al vroet
een mond, die al- en als meisje van nauwelijks
geneigd is. Uit jaar moest ize het
ikale van het gehele dramatische ope-
anleg kwam al vroeg tot uiting rarepertoire, is dus wel te be
grijpen.
den ten gevolge van film en tele
visie bijna altijd verkeerd ge
schat. De radio stimuleert het ko
pen van grammofoonplaten en
boeken. Wanneer de televisie vol-1
ledig ingeburgerd zal zijn en niet
meer als nieuw wordt ervaren,
zal blijken dat radio en pers niet
zijn verslagen, maar met hun ei
gen. nu beter erkende mogelijk-
rvangbare plaats
C, RIJNSDORP
goede vertolksters van deze die lijnrecht
zware operapartij op de vingers tot ae typering, welke
van één hand af te tellen. Ma- kele uren tevoren op het toneel
rijke van der Lugt is een van heeft gezien
hen en zoals zij op majestei- Meestal wordt zij opgewacht door
telijke wijze vocaal zowel als bezoekers, die ze te woord
interpretatief restalte geeft aan "Tm^d'fe" v^SneTVnd?
de wrede Turandot, zo weet zij tekeningen worden uitgedeeld en
ook immens zware rollen als bij elk woord van lof kleurt ze
Ortrud in Wagner „Lohengrin" b'Jn,a "Nie< f> overdrijven", zegt
ze keer op keer en als ze *-
en Abigaille in Verdi s „Nabuc- eindelijk losmaakt, bedankt
speelden
;n zij gedwongen was piano te
ituderen. Het ging niet
Gezin gaat voor
toch voelde
getrokken tot een verdere studie.
aandacht tlïledig"opgeëist. Vi"r
or' kinderen heeft
Maar niet alleen op het opera
toneel staat Marijke van der
Lugt voor zware opgaven, ook
haar privé-leven wordt haar
te vertolkejn. Drie partij-
iedereen nog
Emmerich,
rière als pianiste lag echter niet
in het verschiet en ze verhuis
de naar Schiedam, waar ze se
cretaresse werd en ook haar toe
komstige echtgenoot leerde ken
nen. In de oorlog trouwde ze en
kort daarna werd een piano toe-
nadruk" pyoegd aan hetmeubilair van
het jonge gezin. Mahjke van der
Lugt haalde haar studie weer op.
maar geheel van harte ging het
j, toch niet meer. Zingen trok haar
meer en on een bepaald moment m
aanraking met Henk selljke plichlen- Eerzucht
w'"m maar haar man is van oordeel,
dat ze in het gezin op geen en
kele wijze tekortschiet. „Geen van
de kinderen heeft ooit geleden
ielsveel houdt en die een lange
afwezigheid van huis door ver
plichtingen elders soms heel
moeilijk voor haar maken. Want
-eet heel goed. dat opgroeien»
de aandacht van een moeder
nodig hebben en ze doet alle»
wat in haar vermogen ligt om
daaraan te voldoen. „Het valt wel
eens niet mee om een zangcar-
te verenigen met de hui-
Weimar, die een klein opera-en
semble had gevormd. Ze ging zin
gen bij de Residentie-Operette en
begon langzaam maar Izeker haar
stem ite ontwikkelen, zonder ook derTa^carrfèrV'? «gH^*
maar in de verste verte een ver- drukkelijk. „Behalve, dat ze ae
moeden te hebben van haar voca- deuren dichtdoen, als ik studeer".
Ie mogelijkheden Ik zong lyri- vult zijn vrouw lachend aan. En
sche partijen als Mimi in La Bo- als haar oudste zoon een duit in
Madame het zakje doet door op te mer-
geamu- ken dat hij vindt, dat moeder»
hème en de titelrol
Butterfly", vertelt ze
seerd. „Maar ja. toen was ik ook
nog zo slank als een den..."
Ingesteld
Vandaag zijn wij zó op de mon
tage ingesteld geraakt, dat een
geleidelijke ontwikkeling ons nau
welijks meer aanspreekt. We ver
wachten een snelle, gevarieerde
opeenvolging van essentialia. De
woeger zo geliefde contrastwer-
kivjt is verzwakt, doordat men de
meot uiteenlopende dingen on
middellijk na elkaar te zien krijgt.
De gelijktijdigheid van het onge
lijksoortige wordt nauwelijks
meer als contrast ervaren. Een
journaal bekijkend, zwerft men
in tieh minuten de wereld rond.
Uit radio-ervaring weet ik. dat
men statistische gegevens kan
plaatsen onmiddellijk naast een
lyrisch gedicht, een anecdote
naast een tragische gebeurtenis,
een brokje gesprek naast een.be
schouwing. Mits al deze bestand
delen op een of andere wijze zijn
geïntegreerd, doet die flitsmetho-
de geen kwaad, integendeel. Een
roman hoeft niet opzettelijk „fil
misch" te zijn. maar hij zal van
zelf de invloed van de film ver
tonen in zijn opbouw, geconcen
treerde dialoog en zijn terugblik
ken. Beets rijmde een eeuw gele
den op de spoortrein: ,,'k Ben al
aangekomen, eer ik nog vertrek."
Dat is precies de moderne ma
nier om aan het eind te beginnen.
Oorzaak? De snelheid. Vandaar
ook het modewoord „bezinning".
Hoe ben ik hier terechtgeko
men. hoe is het gegaan?
De roman Mort d'un autre van Tristan Renaud
is belangwekkend als dwarsdoorsnede van Pa-
rijse jeugd in deze tijd. De tekening kan betrouw
baar zijn, aangezien de vijfentwintigjarige schrijver
zelf behoort tot het milieu dat hij beschrijft.
Drijfzand
De hoofdfiguur is Gilles, die, na zijn kandidaats
graad in de letteren behaald te hebben, tevergeefs
getracht heeft uitstel van de militaire dienst te ver
krijgen met het oog op zijn doctorale studie, en
dus over een paar maanden via een opleidingskamp
naar Algerië zal vertrekken. Dit vooruitzicht ver
sombert de stemming van de links-progressieve
jonge man. temeer daar de tijding hem bereikt dat
een van zijn vrienden is gevallen in de strijd. Zijn
vader, een welgesteld uitgever, is hertrouwd met
een jonge vrouw en heeft de lastige zoon van zich
afgestoten. Financieel komt Gilles niets te kort,
psychisch alles.
Er blijven alleen sex en. in ge mannen ver-
mindere mate, alcohol over om
het leven wat kleur te geven en
dan ja ook nog de snelle sport
wagen.
Als hij nu bij Geneviève, met
wie hij vroeger een verhouding
heeft gehad, Claire ontmoet, die
juist in Parijs is teruggekeerd
een lange reis om liefdesverdi
te vergeten, is daarmee het be-
jegeven
klaart: „Je zult
nooit de belang
rijkheid van de
seksualiteit kennen
in het leven van
mensen die niets
te doen hebben."
Er is echter een
liefdesverdriet aanmerkelijk ver
schil; de ouderen
bij Rey hebben alle illusies
plaats thuis is, geeft ze hem t
vriendelijke por en vertelt hem,
dat ze met huishoudelijke plich
ten alleen haar leven toch niet
zou kunnen vullen. „Als ik niet
zou zingen, zou ik waarschijnlijk
net zo vaak weg zijn als nu.
Ik moet mijn energie nu een
maal kwijt."
Immense energie
liefde, die veel schijnt te belo- loren; het lichaam leeft.
Onderwijs
In hoever het onderwijs hierbij
moet aansluiten, is een kwestie
voor de vaklieden op het terrein
van de didactiek. Ons houdt hier
de vraag bezig of het bewegende
beeld het woord de oorlog heeft
verklaard, öf dat het uit is op een
vreedzame coëxistentie.
Zeker is één ding. Na eeuwen
lang de boekdrukkunst als iets de
finitiefs te hebben beschouwd, een
laatste woord als het ware. zien
wij die eeuwen van het boeken-
monopolie thans meer en meer als
een tussenfase. Wie samen in één
kamer zitten, hebben aan letter
tekens voor het onderlinge ver
keer geen behoefte. Hoe meer de
communicatiemiddelen geperfec
tioneerd worden, des te meer ont
staat wat men zou kunnen noe
men de kamersituatie. Zo is b.v.
ook de schrijver heden ten dage
een publieke figuur. Vroeger hield
de auteur ook wel lezingen-tour
nees. zeker, denk aan Dickens
en te onzent Couperus Maar dat
:s niets vergeleken bij het optre
den voor radio en televisie. Van dc
hedendaagse schrijver verwacht
men. behalve bereisdheid: slag
vaardigheid. een ogelijk voorko
men iof het onogelijke op spec
taculaire wijze geëtaleerd), kort
om ongeveer de eigenschapper
van de conférencier. Zou Jakob
Wassermann. levend in een woest
en eenzaam bergland, zich van
daag nog verstaanbaar kunnen
'ijkt als de jongen
de hoofdstad moet omruilen voor
het soldatenkamp en vermoede
lijk voor twee jaar uit de Parij-
se circulatie zal verdwijnen. Clai
re hervat dan het contact met de
vroegere geliefde en Gilles, die
na een gesimuleerde poging tot
zelfmoord wordt afgekeurd we
gens psychische ongeschiktheid,
vindt gemakkelijk een zekere
Frangoise, wat overigens onaan
gename verwikkelingen mee
brengt. gezien de bijomstandig
heid dat zij. als enige in het
boeg, getrouwd is. Renaud vindt
nu het moment gekomen zijn
verhaal af te sluiten door Gilles
te laten omkomen in een auto
ongeluk tijdens een dolle rit.
Wantrouwen
de
Till STAN RENAUD
dood. Bij de jongeren wordt
beseft dat zinnenlust niet voldoen- weest
de is voor echt geluk
geestelijk element onmisbaar
..Liefhebben, dat
van zichzelf afzien, terwijl men
toch zichzelf blijft."
Evenwel, deze jonge mensen
verzinken in een verstikkend
scepticisme: ze geloven niet aan
echte, blijvende liefde en als ze
zich aanmeldt, wantrouwt
Parijs milieu te teke-
dat hij goed kent en waar
hij zelf deel heeft uitge-
aarden maakt of misschien nog uitmaakt
ander. Dat is Daarin is hij geslaagd. «.«uuamw
bijeenkomsten Hamburg, Barcelona. Londen
Zangstudie
Haar vocale kwaliteiten waren
echter veel eerder door haar man
herkend en in 1948 al had hij een
studiebeurs voor zijn vrouw aan
gevraagd. Men vond haar te
oud... Maar vijf jaar later kreeg
ze hem toch en onder leiding van
Jan Keizer ging ze twee jaar aan Haar energie is dan ook spreek-
het Amsterdamse Conservatorium woordelijk onder haar collega's
studeren. „Jan Keizer heeft me €n zelfs ,haar echtgenoot kan er
geleerd, dat er ook wel andere geen verklaring voor geven: „Ze
mogelijkheden bestaan, dan al- werkt soms in buis van s mor-
leen maar hard zingen", vertelt gens vroeg „ik ben altijd voor
ze ervan. „Vroeger zong ik alles dag en dauw Ult de veren roept
even luid, omdat ik bang was, dat ze er tussendoor tot 's mid-
de mensen het anders niet zou- dags zes uur aan een stuk door
den horen." Ze realiseerde zich en 's dan letterlijk doodmoe,
in het geheel niet. dat haar stem Dan gaat ze naar het theater en
van nature al een geweldige om- het moment, dat ze het to -
vang had en vertelt nu ook nog neel opstapt, valt alle vermoeid-
wei eens met nauwelijks verholen heid weg en is ze energieker dan
plezier, hoe ze in 1953 ging voor- oolt- Zel£s na afloop van de
zingen bij de radio met de grote zwaarste voorstelling
aria uit Verdi's „La Forza del ""'v— «-•-
Destino". Op volle kracht zette
ze het „Pace, pace" in met als o i v
gevolg, dat ettelijke lampen en 0"e' &««r ontoombare ener8i«
meetinstrumenten onmiddellijk doen verschillende fraaie verha-
doorbrandden. ïen in operakringen de ronde en
ook vertelt men daar elkaar
Weg naar roem graag, hoe Marijke van der Lugt
haar moeilijkste partijen tijdens
r 1 winfpJv „van de meest uiteenlopende huishou-
naar internationale vermaard- ieH'ke bïinstudeert,
hcid. In 1958 debuteerde ze als vermaard is daarbij vooral haar
Turandot bij de Nederlandse Ope- studie van de sopraanpartij in
ra. na in Essen in het seizoen Verdi's „Requiem", die ze zich
daarvóór een aantal rollen te heb- eigen maakte tijdens de grote
ben gezongen. Zij heeft in vijf schoonmaak van haar huis in
jaar tijds een grote artistieke ont- Den Haag. Bovenop een grote
De feestelijke
dezer jonge mensen, die begin
nen met platen draaien, dansen
en drinken en eindigen in los
bandigheid. de flitsende gesprek-
Sl^t 'ïïSrïiÜBÏÏK S'en'l H d" P°dr,it""dr °P 1H
rollen van het Italiaanse repertoi- bovenvlak studeerde ze de aarts-
re en trad ook diverse malen in 'as£,0c melodische lijnen van het
het buitenland op: Braunschweig. „Libera me", onderwijl ramen
j zemend en het houtwerk duch-
diverse Belgische steden. In tig onder handen nemend.
haar en weigeren zich aan haar g®.n
Dit
gev.
Zwakke constructie
Wie dit boek leest denkt
lekeurig aan Les pianos r „„...J
ques van Henri-Frangois Rey. de kamer geworden
laatste Prix Interallié, in een krjng hun ware
overeenkomstig milieu in een
Spaans badplaatsje. Als daar
spelen ook hier ongebonden lief
de en de steeds geopende wijnfles
een grote rol. Zoals Rey de i
delbare leeftijd
naud jonge mensen tussen
twintig en dertig jaar voor
neer. Ook hier volle vrijheid i
het leven in te richten naar eif
lust: geen aanvaarding van
gebod dat het leven leidt.
voed door wat ze hebben
Geen gaaf gezin komt in het ver
haal voor: egoïstische genot-
zieke ouders, die ieder hun eigen
weg gaan. jaloers op de jeugd van
hun kinderen: vijandschap, stil of
openlijk tussen beide generaties,
dat hebben deze jonge mensen
meegemaakt. Zo is het café in
het soldatenkamp. dat is
alles levendig verteld en in vlot
te. rake lijnen neergezet.
In Gilles en Claire heeft hij iets
willen laten zien van zoeken naar
meer dan zinnenlust, naar een
dieper gevoel dat de menselijke
eenzaamheid opheft. Ze vallen
helaas spoedig terug op het ni
veau der anderen, maar het heim
wee naar het meerdere blijft
■ergelijking
■■■■■■■■■■■■■■■■■I■■„„■■min,. Geen eerzucht
Zee zonder genade v„r""IIk'
der Lugt bezit
ocale en interpretatieve kwali
teiten van een omvang, die ze
rnder genade, door An- ze,f nauwelijks realiseert". Een
thony van Kampen. Uitgave C. opmerking, die men vaak hoort
de Boer Jr., Hilversum. Wim- maken door dirigenten onder wier
'*MI1-Paul Dec-
hij in het
pel-Reeks.
leiding ze zingt.
ker zei het ook M
Een boek cm in één adem uit Holland Festival de concert-uit
te lezen. Ook deze avonturenro- voering van „Elektra" van Ri-
Anthony van Kampen chard Strauss had geleid, waar
bij Marijke van der Lugt de ti-
bezien
Re- sterk. Door de breedte
de tc in de opbouw der figuren te
ons kort gekomen. Teveel is schets
matig gebleven. Echter, we mo
gen van de jeugdige schrijvei
niet verwachten dat hij de zes.
„...w. zeven afzonderlijke figuren in
ook beschermt En dan gaat de scherpe
inge
togener de jongere schrijft dan
de oudere, al is ook zó zijn boek
geen lectuur voor onvohvasse-
op gewezen
Ten slotte zij e
het boek niet dat de jonge mensen die
de diep- dit b°ek ontmoeten en die zich
thuis gevoelen in Montparnasse
en Saint Germain-des-Prés slechts
een smalle sector uitmaken in het
geheel der Parijse jeugd.
natuurdrift heersen. Een der jon- Het is hem i
te doen ge-
is voortreffelijk geschreven.
begin tot einde spannend. Het is
het verhaal van een donkeyman
uit Rotterdam, Hessel Havinga.
die bijna t.rie maanden lang. na
dat zijn schip door de Japanners
was getorpedeerd, op een klein lang aandringen toe, dat eerzucht
vlot over de Stille Oceaan rond- haar volkomen vreemd was. ,,Ik
dr®ef. moet toch aan mijn gezin den-
Van Kampen hoorde het verhaal ken. Dat gaat nu eenmaal vóór
over die verschrikkelijke tocht alles." Maar als de voortekenen
van Havmga zelf. Slechts enkelen niet bedriegen, zal Marijke van
wisten zich te redden en op het der Lugt ook zonder eerzucht de
vlot te komen. Zonder drinkwater weg naar de top vinden. Want
laf en toe een egenbui) en met niet alleen als kunstenares, maar
D.wwc- als voedsel alleen rauwe vis kon- ook als mens laat deze lieve
den zij haast niet meer hopen dit vrouw een onuitwisbare indruk
drama te overleven. De redding achter op allen, die haar ont-
bleef dan ook erg lang uit: voor moeten.
enkelen zelfs te lang. Klaas A. Posthum»
du Seuil.
ze realiseerde. Ze
toen baar werd gevraagd,
dacht, guf
