Duizenden slaven in Suriname
A.
EEN EEUW GELEDEN KWAM DE VRIJHEID
GEOFFERD OP HET ALTAAR SUIKER
TOEKOMST IS AAN DE «JEUGD
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 13 JULI 1963
(Van ome kerkredactie)
Het was begin juli honderd
Jaar geleden dat ds. Van Cal-
ker ln de grote stadskerk van
de Broedergemeente in Para
maribo preekte over de tekst
Johannes 3:16 „Indien dan
de Zoon u sal hebben vrijge
maakt. zo zult ge waarlijk vrij
aijn." De kerk was overvol. De
predikant zag van de kansel
een zee van glimmende zwarte
gezichten, met slechts hier en
daar als de stukjes wit spek in
de bloedworst het gelaat van
een blanke. Er werd gedankt
voor de vrijheid, want die dag
waren alleen al in Suriname
33.621 slaven vrijgelaten. In het
gehele West-Indië dat onder
Nederlands bestuur stond wa
ren er maar liefst 45.000. Een
beetje laat volgde ons land het
voorbeeld van vele andere Euro
pese landen. Engeland had als
eerste de vrijheid voor de sla
ven geproclameerd in 1834.
Frankrijk volgde in 1848, De
nemarken in datzelfde Jaar.
Nederland had de slaven in
Oost-Indié reeds vrijgelaten in
1860. En de burgeroorlog die
van 18611865 in Noord-Ameri-
ka woedde, zal zeker een rol
hebben gespeeld bij de afschaf
fing der slavernij in onze West
in 1863.
Tragisch is de geschiedenis van
de slavernij, cn nog tragischer
misschien wel het feit dat de kerk
weinig tegen deze misdaad BB
Maar Rome kende een vijfdaagse
werkweek voor de slaven
hun geloof en hun doop in de
dood van Jezus in een nieuwe
stand gekomen: de slaaf werd
vrije en de vrije werd slaaf. Bei
den in Christus. De nieuwe orde
z?1 die Christus geeft,
raakt ook de maatschappelijke
t> zn. jin toch blijft voorlopig
nog de oude orde met zijn stan
den bestaan. Het komt bij het
verstaan van deze voor ons moei-
verteren passage er op
dat
het
wicht ziet. dat Paulus hecht aan
de gekomen vrijheid in Christus.
Die vrijheid in Christus zal een
einde maken aan de oude gedaan
te. het oude schema van deze
wereld en de wereldse ordenin
gen. Christus heeft in Zien een
eenheid van alle gemeenteleden
gegeven, van Joden en Grieken,
slaven en vrijen, mannen en
vrouwen, die alle nog enige tijd
bestaande, maar voorbijgaande
verschillen van volk, en stand en
geslacht transcendeert. Wie dat
niet voor alles laat gelden en de
aflopende, maar nog bestaande
maatschappelijke ordeningen niet
meer erkent, maakt zich nu juist
weer 9laaf, omdat de werkelijk
heid van de heerschappij van
Christus voor hen niet het hoog-
wel in het godsdienstig recht en
vandaar uit vond de slaaf be
scherming tegen willekeur. Nog
lang werden de slaven „sub co
rona'. dat is met een krans op
het hoofd, verkocht en zij bleven
die krans dragen. Daarmee werd
aangeduid, dat zij als krijgsge
vangenen aan de goden waren
gewijd en eigenlijk geofferd
moesten worden. Door afkoop en
wijding aan de huisgoden konden
denst voor huis of veld gesteld
worden. Zolang de herinneiuig,
c- jven c.fecii.ijK hei e.nt-.iCiom
van de goden-van-de-haard wa
ren. levend bleef, hadden de sla
ven een min of meer bescherm
de posiLe met eigen voorrechten
Maar toen de hulsgoden verge
ten werden en de keizers zich
zelf tot god uitriepen, toen
de grote landgoederen ontstonden
in de periode tnssen de eerste
eeuw voor en de eerste na Chris
tus begon de ellende. Toen brak
een tijd aan waarin het leven
een slaaf weinig of niet tel-
kerk die eens de deuren van haar
gebouwen openzette opdat iedere
slaaf daar zijn toevlucht kon vin
den. En het concilie van Gangres
stelde reeds in 324 een vervloeking
op tegen de meningen van hen.
die op radicale maatregelen ten
behoeve van de slaven aandrong.
„Christen worden," zei deze syno
de. „sluit voor de slaven geen
recht op vrijlating in." En nog la
ter toen de kerk in het bezit van
vele landerijen kwam werd de
grootte van een parochie afgele
zen niet uit het aantal leden van
die plaatselijke gemeente, maar
uit het aantal slaven. Een paro
chie met tien slaven ontving een
eigen priester, kleinere parochies
moesten combineren. Toen kon
een slaaf al lang Onesimus, over
wie Paulus zich ontfermde in zijn
brief aan de heer van deze slaaf.
Filemon, niet meer als voorbeeld
proberen na te volgen. Onesimus
werd bisschop, maar in de vroege
middeleeuwen sprak de kerk uit,
dat niemand in slaielijke toestand
tot de ambten kon worden toegela-
voudige christocentrische belij
denis en belevenis van het evan
gelie voor de slaven."
Maar in diezelfde negentiende
eeuw klonken de stemmen van
protest luid. Langzamerhand
drong het tot het wereldgeweten
door. dat de slaven hun vrijheid
zouden moeten krijgen. Het begon
met romans en gedichten, het ver
zet werd voortgezet in redevoerin
gen en pamfletten. Hand in hand Haag tot het doorvoeren der
felRgipi
predikant als dr. W. emancipatie aan te zetten, schrijft
s juist de Zeister broeder gemeen- En juist daarom verblijden wij
geweest vanwaaruit in sterke
mate de impulsen kwamen om
de aarzelende kringen in Den dergemeente, dit boek
dat hij als rector
minarium der Evangelische Broe-
opdracht
Heren, slaven, broeders. Mo
menten nit de geschiedenis der
slavernij", door prof. dr. J. M.
van der Linde. Uitgave G. F.
Callenbach N.V., NUkerk.
Op deze oude prent is de ver
koping van slaven in Suriname
in beeld gebracht. De tekening
dateert van omstreeks 1830.
Sen de mens geageerd heeft. Het
leef in de loop der eeuwen
steeds bij individuele stemmen,
die vrijwel in iedere eeuw van
de kerkgeschiedenis klonken. Pas
eigenlijk de schreeuw van de
Franse revolutie om vrijheid, ge
lijkheid en broederschap opende
werkelijk de weg tot de afschaf
fing van de handel in mensenvlees.
Harde woorden
Er zijn wel eens harde woor
den gezegd over het feit. dat de
bijbel in wezen het houden van
slaven niet verbiedt of afkeurt.
Christus heeft nimmer gesproken
over het recht van de vrijheid.
Maar Hij heeft ook nooit gespro
ken over 't recht op bezit, 't recht
op een Inkomen waarvan men le
ven kan. het recht van menings
uiting, of een van de andere
mensenrechten, waarover wij te
genwoordig de mond vol hebben.
De bijbel spreekt niet over men
senrechten, maar over het recht
Gods.
En als de bijbel dan spreekt
over heren en slaven en hun ver
houding tot elkaar, dan is het
vanuit dat recht Gods op zowel
de heer als de slaaf De b.jbel
geeft geen ideologie voor een be
tere wereld, maar brengt de
boodschap van een verloste we
reld. De bijbel laat zien. dat zo
wel heren als slaven de verlos
sing nodig hebben, zij vinden
beiden in Christus de werkelijke
vrijheid en worden in Christus tot
broeders.
Vrijheid in Christus
Tot een dergelijke conclusie Is
ook prof. dr. J. M. van der Lin
de gekomen, die zojnlat een be
knopte geschiedenis van de sla
vernij heeft uitgegeven als een
soort Jubileumuitgave om het feil
dat honderd jaar geleden de sla
vernij ln West-Indle werd afge-
achaft te vieren.
ken dat de vrijheid
meer is dan de burgerlijke vrij
heid. Slaven en vrijen zijn door
nij nog een kwaad en niet het
enige. Maar geduld, aan de ver
der eeuwen dwijning wordt gewerkt. Christus
komt terug en dan is er het ein
de voor al deze onderscheidingen
en kwaden."
Gespaard....
zelfs humanitaire kant.
latijnse woord voor slaaf is „ser-
wand aan „servari" dat ge
spaard worden betekent. Een
slaaf was een man of vrouw
die gespaard werd in een van die
wrede oorlogen van de oudheid,
waarbij de een er op uit was de
stamkracht van de ander te ver
zwakken. of geheel weg te ne
men. Een servus is een gespaar
de krijgsgevangene die als dank
voor zijn leven de overwinnaar
mag dienen.
En lang niet altijd hadden de
ze slaven wat wij nu noemen een
slavenleven. In het Romeinse bur
gerrecht was voor de slaven nog
wel geen plaats ingeruimd, ver
telt prof. Van der Linde, maar
de.
Het christendom bracht wel niet
de bevrijding, maar wel lotsverbe
tering voor de slaven. Zo werd
bijvoorbeeld in een apostolische
constitutie, in de vierde eeuw
door Clemens van Rome verza
meld, naar een bewerking van een
geschrift uit de derde eeuw. als
wil van de apostelen geschreven,
dat de slaven godsdienstig onder
richt moesten ontvangen. Een vijf
daagse werkweek werd door de
apostolische traditie voorgeschre
ven. Zij moesten vrij zijn op de sab-
bathdag en de Dag des Heren. Op
de sabbath vanwege de schepping
op de zondag vanwege dc op-
mding. Bovendien moesten zijook
vrij zijn in de stille week (voor
Goede Vrijdag) en in de paas
week. Bovendien moesten zij op
de grote feestdagen van het ker
kelijk jaar vrij zijn.
Zelf slavenhoudsfer
Zo zocht de jonge kerk wel niet
de afschaffing van de slavernij,
maar wees wel een weg. waarin
het leven voor hen dragelijk zou
kunnen zijn. Maar toen de kerk
groeide, rechten kreeg, bezittingen
verwierf, toen had de kerk zelf al
spoedig behoefte aan goedkope
werkkrachten. Er zijn tijden ge
weest dat de kerk zelf slavenhoud-
ster is geworden. Zo verwerd de
Falen
De geschiedenis van de slaver
nij is eigenlijk tegelijkertijd de
geschiedenis van het falen van de
christelijke kerk. telkens opnieuw.
Er klonken wel steeds weer stem
men die Gods recht ook voor sla
ven predikten, maar er waren al
tijd ook weer reactionaire voor
beelden. Zo'n falende kerk was
ook de handelskerk op Curacao.
En dat was mogelijk omdat deze
kerk eigenlijk geen gemeente in
bijbelse zin was waarin alle klas
sen en rangen en standen gevon
den werden. Deze kerk was een
kerk van heren, met alle gevolgen
van dien. De tegenstem ontbrak
en Juist deze kerk heeft dat op
een gegeven ogenblik in de ge
schiedenis ook moeten erkennen.
Toen er een nieuwe wind ging
waaien bleken de Nederlandse
predikanten van deze kerk niet in
staat het evangelie rnder slaven
te prediken. Er werd naar Neder
land geschreven om een paar bra
ve zendelingen, het liefste van de
Hernhutters. Letterlijk schreven
zij dat er „geen betere godsdienst
voor de slavenstand ls uit te den
ken dan die welke geleerd wordt
naar de eenvoudige en bevattelij
ke wijze der Hernbutterse broe
dergemeente."
Prof. Van der Linde voegt er
aan toe: „Zo kan er ook onder
scheid blijven. De verlichte religié
voor de verlichte beren, de een-
Moeilijkheden en mogelijkheden in Indonesië
Een advertentie.
u-aarin de slavin
Francina en haar
als koopwaar
worden aan-
gebodt
n.
de
»n.
ir-
d.
;n.
an
m.
1
SALOMONS zal Maandag den öden
dezer op Vendu verkoopen een
familie Slaven bestaande uit de Slavin
Frakcika met hare Kinderen Accuba
Aktjb, Dora, Heintje Pri*o Catjujntjb
en Adriaan, waaronder geschikte Wasch-
meidenHuisvolk en Voetebooijsaan
komende den lieer C. LION'AKONS.
Eerst iets over de moeilijkhe
den. Over de economische situa
tie behoef ik u geen inlichtingen
te verschaffen. U bent daarvan
op de hoogte door de berichtge
ving langs de normale kanalen.
Al schijnt het, dat de prijzen van
sommige goederen aan het dalen
zijn, de inflatie heeft ook op het
kerkelijk leven een bijna cata
strofale invloed. Men loopt aan
alle kanten vast. Men weet bijna
niet. hoe men In het leven moet
blijven. Is het een wonder, dat
sommige onderwijzers de christe
lijke school verlaten om bij het
gouvernementsonderwijs te gaan
dienen, als ze zien, hoe hun kin
deren niet genoeg te eten krijgen?
Maar is het niet een even
groot wonder, als andere chris
ten-onderwijzers toch blijven door
werken met het zij zonder over
drijven gezegd een hongerloon-
tje? We hebben daarover ontstel
lende cijfers gehoord. Onderwij
zers aan niet door de regering
gesubsidieerde scholen verdienen
soms R 200.-- per maand! Dit is
zoveel als 4 liter rijst of 5 pakjes
sigaretten! Je weet eenvoudig
niet hoe je moet kijken, als je
dergelijke dingen hoort. Je denkt
dan met een zekere verontwaar-
diging aan mensen in Nederland,
die zeggen, dat de zending niet
zoveel mag kosten; al geef ik dan
direct toe. dat een dergelijk ge
zegde vaak berust op het feit. dat
men niet op de hoogte is van de
werkelijke situatie. Nu. dat waren
wij tot voor kort ook niet.
Ook in ander opzicht heeft de
Inflatie van de roepiah een ver
woestende werking op de op
bouw van het kerkelijk leven. In
sommige gemeenten heeft men
soms met inspanning van alle
krachten R 250.000 bijeenge
bracht voor de noodzakelijke
kerkbouw. Men moet nu onge
veer Wi miljoen roepiah neertel
len om een kerk te laten bouwen
Wat moet dat ontmoedigend wer
ken. En is het te verwonderen,
dat ons bij herhaling gevraagd
werd om geld voor kerkbouw,
omdat zoals iemand het eens
zei „het kerkgebouw de uit-
valspoort voor het evangelie is'
Je vraagt je vaak af, hoe de
mensen in leven blijven. Waar ze
het geld vandaan halen om elke
dag voor zichzelf en de kinderen
toch weer eten op tafel te zetten.
Natuurlijk wordt door de moei
lijke economische situatie hst uit
werken van reeds lang be-taan-
de plannen opgeschort of nelemaai
te niet gedaan.
Mogelijkheden
En dit, terwijl er zoveel moge-
liikheden voor de kerken in In
donesië zijn. Ik noem er eer.
school tot
lessen in godsdienst -
worden gegeven. Dit heeft dus
ook betrekking op de gouverne-
mentsscholen. Wat een enorme
kans ligt hierin voor de cvange-
Ue-prediking.
Tot voor kort waren de christe
lijke lagere scholen het kanaal
waarlangs men de jeugd van In
donesië kon bereiken. Nu komen
daar opeens alle andere scuoien
bij. Met spoed worden nu oplei
dingsscholen voor godsdienston
derwijzers opgericht, die
drukkerij ge
vraagd. Ook in de sector van net
jeugdwerk zijn er mogelijkheden
te over. Hoevele malen men ons
niet heeft gevraagd om te helpen
bij het oprichten van internaten,
is haast niet meer tellen. De
omstandigheden, waaronder de
jeugd moet leven, zijn niet te be
schrijven. Veel jongeren gaan te
gronde, omdat er niemand voor
hen zorgt. Vooral in de grote
steden is dit het geval.
Ik heb nog maar een paar mo-
groeiende behoefte aan dergelijke gelijkheden genoemd. Ik
krachten op korte termijn moe-
ten voldoen. Zolang deze krachten
nog niet klaar zijn met hun stu
die. moet dit werk gedaan wor
den door de predikanten, die het
toch al zo druk hebben met hun
gemeentewerk
naireUtaak.
Een andere
mogelijkheid:
Het aantal
studenten aan
de ontelbaar
scholen in In
donesië loopt in
de tienduizen
den en nog eens
tienduizenden.
Ik heb ïgeen
officiële cijfers
gezien, n
I nesië vertoeft, schetst hij de
moeilijkheden maar vooral i
I ook dc mogelijkheden die er
voor de kerken in Indone
sië zijn. De mogelijkheden I
I ook wat betreft de toekomst
Indonesië. Ds. Richters'
°de
nog wel tien kunnen opsommen.
Al deze mogelijkheden kunnen
worden uitgevoerd, als men maar
voldoende personeel en geld heeft.
Dat men hierbij telkens weer een
beroep op ons deed. was niet te
verwonderen.
Men weet dat
men in Neder-
dient dan een
bedrag, gelijk
staande aan 5
pakjes sigaret
ten of 4 kg rijst.
Men is ingelicht
over de kapitale
bedragen, die
verschillende
In dit tweede artikel, van
met de daar vergaarde kennis
dienen ze hun land. Opmerkelijk
is. dat men nog zoveel Neder
lands verstaat. Vaak ook spreekt.
Men excuseert zich dan, omdat
het wel niet volmaakt zal zijn.
Maar men blijkt dan foutloos te
spreken. Veel vergaderingen wer
den in het Nederlands gehouden.
En èls het om de een of ande
re reden wenselijk was het Indo
nesisch te gebruiken, dan waren
er wel altijd een paar tolken om
het gesprokene in vloeiend Ne
derlands te vertalen. Op de scho
len heeft het Nederlands uiter
aard geen plaats meer. Het En
gels is ervoor in ae plaats geko
men. Jongemens-io groete.i je
vaak met grote spontaniteit in
het Env-'is.
Het spreekt vanzelf, dat voor a!
die scho ngaande jongens en meis
jes schoolgebouwen beschikbaar
moeten zijn. Dat is ?ang niet al
tijd het geval. De accommodatie
voldoet^vaak niet aar. elementaire
bouw mag stellen. En nieuwbouw
is in de huidige sAuatie onbetaal
baar. Men is m een handomdraai
enkele miljoenen kwijt En die lig
gen niet voor het grijpen.
Universiteiten
a niet v
Kerken voor al
lerlei doelein
den hebben bij
eengebracht.
de
als
wonderen,
het aantal stu
denten tegen de honderdduizend vraagt, i:
Dat
liep Deze studenten, onder
godsdienst. Men
het te verwonderen, dat i
bij herhaling vroeg: „help ons toch
bij de organisatie van het werk
onder de studenten. We kunnen
de mogelijkheden niet aan."
Lectuur
Over de mogelijkheid
andere zaak. Als
vraagt, dan doet men dit,
omdat men de vele mogelijkhe
den zo graag zou willen aanvat
ten. Omdat het gaat om de komst
van het rijk van Christus in Indo
nesië. En wie zou daar niet alles
voor over hebben!
Jeugd
Het krioelt in Indonesië van
jeugd. Je ziet ze langs de wegen
lopen met hun dure! boeke-i
en schriften. Het aantal jongelui,
dat de scholen bezoekt, is enorm
groot. De universiteiten rijzen als
paddestoelen uit de grond. Elke
stad van standing heeft
christelijke lectuurverspreiding
behoef ik niet veel te schrijven, "-a,"cn
„Brood voor het hart" heeft het
u wel duidelijk gemaakt en mee
is hier - in Indonesië erg dank
baar voor de hulp. die uit deze
actie Indonesië binnenkort zal
kunnen bereiken. Papiergebrek en
(lebrek aan zetruimte remmen de
ectuurdiensten in de realisering
van de plannen om tientallen
Djakarta alleen al 26.
Het kan best zijn dat er sinds
dien weer een of meer bij geko
men zijn. Of ze alle van even
goede kwaliteit zijn. is een andere
vraag.
Velen van de huidige leiders in
Indonesië hebben hun opleiding
gehad op de christelijke scholen.
Ook hebben velen gestudeerd aan
buitenlandse universiteiten. En
Gesprek in Moskou over kernstopverdrag hjiet los
te maken van niet-aanvalspact?
IS er een serieuze kans. dat
I de kernslopbesprekinsen.
die a.s. maandag ln Moskou
moeten begtnncn. tot een ak
koord leiden? De Verenljrde Sta
ten menen van wel. ZIJ beschik
ken volgens onderminister van
buitenlandse laken. Averell Har-
riman. over aanwijzingen als
zou de Sow jetunie bereid aijn te
onderhandelen over een (gedeel
telijk) akkoord met betrekking
tot het verbieden van proeven
me* kernwapens. Harrmun \<t-
tegenwoordigt president Kenne
dy bij bedoelde Amerikaans-
Brits-RassLs.hr besprekingen en
men dient dus groot belang te
hechten aan aijn verklaringen.
Aan de andere kant moet men
zich ook realiseren, dat verkla
ringen als die van Harriman
met een speciale bedoeling wor
den a/gelegd. En dat UJkt ook
nu bet geval te aijn.
len uitlopen Officieel
leen de kernproeven op de agen
da en Chroesjtsjef heeft in Ooit'
Berlijn loten weten, dat hij be
reid is een akkoord te tekenen
over het verbieden van alle
kernproeven, de ondergrond.-c
uitgezonderd Formeel heelt
Harriman slechts met deze uit
spraak te maken en niet me',
de voorwaarde, die de Russisch"
premier aan zijn oereidheid
heeft verbonden. Deze /on
waarde is niet minder dan het
sluiten van een niet-aanvals-ver
drag tussen de Navo en hei
Warschaupact
Luisteren
Harriman mag mei de Rus
sen (en Britten i alleen onder
handelen over de ondertekening
van een kernstop-overeenkomst
Als er gesproken word', over een
n et-aanvals-verdrag tussen het
Sowjetblok en de Navolanden.
mag hij slechts luisteren en zo
nodig discussiëren, maar in geer
qcval onderhandelen. En dat
Harriman niet verwacht, dat al
les van een leien dakje zal gaan
blijkt ten overvloede uit z:jr
mededeling, dat bij een misluk
king van de besprekingen mo
gelijk acht
Hij sluit nl. de mogelijkheid
niet uit. dat de onderhandelin
gen door Chroesjtsjef orden af
gebroken om op demonstratieve
wijae zijn „hardheid" te laten
rlen en de Chinese beschuldi
gingen van de afgelopen maan
den te logenstraffen.
Vragen
Er doen zich dus allerlei mo
gelijkheden voor. De Sowjetunie
kan na alles wat er gezegd is.
toch bereid blijken te zijn. een
kernstopverdrag te sluiten, zon
der dat daaraan dc regeling
van andere prob emen word'
gekoppeld. De grote vraag is
dan. wat de drie landen, die hel
akkoord moeten ondertekenen
oesluiten met betrekking tot
eventuele proefnemingen met
kernwapens, die binnen afzien
bare tijd ongetwijfeld ook dooi
communistisch China en Frank
rijk zullen worden gehouden. Za'
een dergelijk akkoord slecht.'
van kracht zijn voor de Sow
jetunie. Amerika en Engeland
zal het alleen maar gelden voor
de landen van de Navo en het
Warschaupact, of zal men het
akkoord beschouwen als een :n-
'ernationalc overeenkomst
paald probleem voor het grijpen
ligt. In de huidige situatie heeft
het er veel van weg, dat zij
een akkoord over een kernstop
verdrag (zij het met uitsluiting
Chroesjtsjef heeft In Oost-Ber-
lijn gezegd bereid te zijn, een
(gedeeltelijk) akkoord over een
kernstopverdrag te onderteke
nen. mits de westelijke mo
gendheden willen instemmen
met een niet-aanvals-verdrag
tussen de Navo en het War
schaupact. En de Russische vi-
ce-premler Mikojan heeft des
gevraagd in Moskou geant
woord. dat deze voorstellen in
derdaad als een geheel dienen
te worden gezien.
acht gebonden te zijn?
ziet. dat hier nogal wat voet
angels en klemmen liggen. Ook
voor Chroesjtsjef.
Dc ervaring heeft geleerd dat
de Russische leiders vaak nieu
we moeilijkheden veroorzaken,
als een regeling van een be-
De Navo
de week in deze houding blij
ven volharden, dan is het dui
delijk. dat geen overstemming
kan worden bereikt, harriman
mag alleen onderna.adeien over
een kernstopverdrag. Hij heeft
>ok toestemming van president
Kennedy om andere problemen
te onderzoeken on te bespreken
maar daar houdt alles mee op.
De houding, die de Britse dele
gatie met betrekkin? tot he
ioor Chroesjtsjef voorgestel
de niet-aanvals-verdrag aan
neemt, zal daar geen invloed op
uitoefenen.
Dit laatste ligt voor de hand:
Amerika en Engeland kunnen
onmogelijk een besluit nemen
over een zaak. waarbij alle vijf
tien Navolanden rechtstreeks
betrokken zijn. Zij kunnen de
Sowjetunie hoogstens de toezeg
ging doen, dat zij het Russische
Duitsers
Zouden Amerika en Engeland
er inderdaad iets voor voelen,
het sluiten van een niet-aanvals-
verdrag met de landen van het
Warschaupact in overweging te
nemen, dan zullen zij ongetwij
feld op verzet stuiten, als zij
deze kwestie in de Navo ran-
hangig maken. In het bijzonder
de Westduitsers en de Fransen
kunnen moeilijkheden verooi za
ken. De ondertekening van een
non-agressie-pact tussen Oost en
West zou neerkomen op een fei
telijke erkenning van het com
munistische regiem in de Sjw-
jetzone van Duitsland, van een
afzonderlijke Duitse staat, die
men de naam Deutsche Demo-
kratische Republik hoeft gege
ven. Zij houdt in. dat de sta
tus quo in Europa zal worden
gehandhaafd en maakt »en eind
aan de nog steeds in Duitsland
levende herenigings:i.usic.
Voorts sluit zij de mogelijkheid
uit van een ten vai brengen
van het communistische regiem
in de Sowjetzone.
Vertrouwen
Ook president De Gaulle zou
niet enthousiast zijn, nl was het
alleen maar. omdat hij overai
buiten gehouden werd. Met een
kernstopakkoord zal hij zich ze
ker niet verenigen. En wat hel
non-agressie-pact betreft zal hij
zeker de gelegenheid te baat ne
men, zich achter de nezwaren
van West-Duitsland te scharen
Zo ziet men. hoe gecompliceerd
de internationale situatie is, hof
alles in elkaar grijDt en hoe
licht de betrekkingen tussen de
westelijke landen kunnen wor
ien vertroebeld.
ten. Het resultaat van het ge
sprek tussen Adenauer en De
GauUc is er om aan te tonen,
dat de woorden van Kennedy
niet tevergeefs waren gespro
ken. Het zou bijzonder jammer
zijn als Chroesjtsjef er met zijn
aan elkaar gekoppelde voorstel
len In zou slagen, dit weer on
gedaan te maken.
Labour
Het is niet onmogelijk, dat dit
laatste het geval zal zijn. ook
al zouden de Verenigde Staten
en Engeland er niets voor voe
len op de suggesties van
Chroesjtsjef in te gaan. De Brit
se Labourpartij zal ongetwijfeld
bij monde van haar nieuwe lei
der. Harold Wilson, aanvaarding
van Chroesjtsjefs voorstellen be
pleiten. Wilson bracht kort gele
den nog een bezoek aan de Sow
jetunie, waar hij langdurig be
sprekingen met de Russische
premier heeft gevoerd. Merk
waardigerwijs heeft hij toen hij
nog in Moskou was al ver
klaard niet optimistisch te zijn
over de mogelijkheid van een
akkoord over het verbieden van
kernproeven. Zou hij toen reeds
hebben vermoed, dat Chroesj
tsjef een dergelijke overeen
komst niet cadeau zou geven?
Bovendien is Paul Henri Spaak,
de Belgische minister van bui
tenlandse zaken vorige week in
de Sowjetunie geweest om met
de Russische premier te spreken
over het niet-aanvalsverdrag.
Bij zijn terugkeer in Brussel
bleek hij optimistisch gestemd
Bedoeling
Een kernstopverdrag en een
niet-aanvals-pact hebben
De Gaulle gezaaide wantrouv
uit dc gedachten van zijn ande
re Europese bondgenoten te pra-
Harriman. de Amerikaanse di
plomaat, die president Kennedy
in Moskou vertegenwoordigt.
van het houden van proefnemin
gen in de ruimte, in de atmos
feer en onder water. Zolang de
Sowjetunie niet tot hervatting
van hun „bovengrondse" proe
ven overgaan, heeft men in het
Kremlin reeds de zekerheid, dat
er geen proeven meer genomen
zullen worden. In gelijke mate
geldt dit ten aanzien van een
niet-aanvals-verdrag. Chroesj
tsjef weet ook zonder een der
gelijke overeenkomst wel. dat
het Sowjetblok niet door de lan
den van de Navo za! worden
aangevallen.
Daarom heeft hij er een he-
loeling mee. die ons tc denken
moet geven. Enerzijds wil hij
idoor voor te geven, voor e«n
kernstopverdrag tc zijn) grond
Teven aan het vermoeden, dat
hij toenadering tot het Westen
loekt. nu hij moeilijkheden nut
China heeft. Anderzijds tracht
hij door het non-agressie-pact
1 het kernstopverdrag f
In Djakarta bezochten w
Universitas Kristen Indones:
de wandeling U.K.I. genoemd.
Ik zal maar niet proberen om te
beschrijven, hoe de gebouwen er-
het plafond. De
als men hem zo mag noemen
was slechts door een gevloch
ten wand gescheiden van de „col
legezaal". Beter is de christelij
ke universiteit in Salatiga eraan
toe. Daaraan is buitenlands kapi
taal niet vreemd. Maar men komt
alweer ruimte te kort. Men (houdt
er al rekening mee, dat het hui
dige aantal van 616 studenten bin
nen niet al te lange tijd zal uit
groeien tot 1.800 a 2.000.
Bepaald indrukwekkend zijn de
gebouwen van de staatsuniversi
teit „Gadjah Mada" in Jogjakar
ta. Een aantal van 20.000 studen
ten noodzaakte de bouw van ver
schillende gebouwen, die uiter
aard bijzonder modern van opzet
zijn.
Aan de top is alles dus redelijk
goed. Maar de desa-scholen leg
gen het loodje. Men vroeg om
„een tweede ACSIS". U zult zich
die actie wel herinneren, die be
doelde ongeveer 8 jaar geleden de
christenen in Indonesië aan nieu
we gebouwen te helpen. De „Ac
tie voor Christelijke Scholen ;n
Indonesië en Suriname" bracht
indertijd ongeveer 750.000 op
Men zou er nu heel wat scho
len van kunnen bouwen of be
staande scholen van kunnen uit
breiden. Helaas ziet men geen
kans om het aantal scholen uit
te breiden. De gelden ontbreken
ervoor. En dit, terwijl er op dc
christelijke scholen zulke enorme
kansen voor het evangelie liggen
In doorsnee is 90 pet. van de leer
lingen niet-christen. Wat het be
tekent. als deze jongens en meis
jes gedurende vele jaren onder
de beademing van het evangelie
liggen, behoeft geen nadere toe
lichting.
Kinderbijbels
In dit verband wil ik ook me
moreren de grote invloed, die
van de kinderbijbels uitgaat. Bij
verschillende gelegenheden wer
den voorbeelden genoemd, waar
uit bleek, dat door het lezen van
de kinderbijbels niet alleen de
kinderen, maar ook hun ouders
tot Christus waren gekomen. He
laas is de Indonesische vertaling
practisch uitverkocht. In Indo
nesië drukken stuit op allerlei
practische moeilijkheden, o.a. om
dat men papiergebrek heeft. Van
de Javaanse vertaling zijn nog vol
doende exemplaren in voorraad
Wat zal er van de jeugd in In-
donesie worden? Op welke wijze
zal in de toekomst de Indones;
sche staat geleid en bestuurd wor
den? Wat zullen de dan vader en
moeder geworden jongens en
meisjes aan hun kinderen door-
S.-ven als de bron van alle leven?
et deze vraag worstelt de chris
tenheid van Indonesië. De worste
ling is zwaar, omdat het materi
aal meestal ontbreekt. Is het een
wonder, dat men hoopvol zijn
blikken richt naar de christenen
in Nederland, aan wie men zich
nog steeds verbonden voelt?
Dc christenen in Indonesië heb
ben hun plannen. Als ze maar uit
te voeren zijn. Toen ik op een
samenkomst in Semarang sprak
waar ouderen en Jongeren, man
nen cn vrouwen uitgenodigd wa
ren, vroeg men mij me speciaal
tot dc Jeugd te richten. Dc reac
tie was verblijdend: „We zullen
«Uner tijd de verantwoorde
lijkheid overnemen", zei onge
veer de voorzitter van de jeugd
vereniging. Wc mogen deze men
sen niet alleen laten worstelen.
