Voorvelenis't moeras achter de rug kiijK Bate Ouwe In gesprek met: 'Ruimte voor ons.... ZATERDAG 29 JUNI 19| Enige weken geleden hebben de drie Centrale Landbouw- I organisaties een tweedaagse excursie naar het komgron* den-gebied tussen de grote rivieren georganiseerd, dit in verband met het jubileum van de Ned. Heidemaatschappij. Aan deze „sight-seeing" door de Betuwe namen 40 school* krant-redakteuren deel. De bedoeling van de excursie was de uit de Randstad Holland en Utrecht afkomstige middel bare scholieren 'n inzicht te geven in de structuurwijziging, die zich gedurende de laaste jaren heeft voorgedaan in het rivierengebied, waar men door ruilverkaveling een streek heeft ontsloten, grond verbeterd en voor de be woners een betere leef- en werkmogelijkheid geschapen. De logische consequentie voor de vertegenwoordigers van de schoolkranten was, dat zij een artikel schreven over de activiteiten in het komgrondengebied. Twee van onze Ruimte-redacteuren, Hans Kreuzen en Cees van Dop, en onze fotograaf Robert Collette zijn ook meegegaan met deze tweedaagse excursie. Op deze pagina vinden jullie hun geschreven en „verbeelde" be levenissen en indrukken. De toverstaf van de welvaart streek over een arm land I PS. Verschillende foto's op deze pagina zijn t an de Cultuur Technische Dienst. Je leunt het je misschien niet voorstellen, maar DIT IS EEN WONING Het nieuwe jongeren-weekblad Top of Flop In 1961 verscheen het eerste nummer van het aggressieve jeugd tijdschrift „Twen" (Taboe). Dit was het dan teel: fel bijtend, lekker gek en (would be) open hartig. Slechts viermaal heeft dit om de twee maanden verschijnen de blad zijn nu eens lijzig dan weer flitsende stem laten lioren. Toen was de redactie buiten adem en het blad blies zonder veel moeite zijn laatste adem naar buiten. Intussen was er een minder aggressief en een bredere lezers kring bestrijkend maandblad ver schenen onder de naam „Oscar*'. In plaats van jonge literatoren (zoals bij Twen) werkten aan „Oscar" een aantal free-lance journalisten mee, wier namen we in de meeste Nederlandse week bladen reeds waren tegenge komen. „Oscar" verscheen twee keer zoveel als „Twen". Maar na ongeveer acht nummers was het ook met „Oscar" gebeurd. On danks de inhoudelijke gress leve Tiptop Het nieuwe blad „Tiptop" is een weekblad. 1Tanneer we de hierboven begonnen lijn door trekken dan kunnen tce voorspel len dat het blad ongeveer twee endertig toeken zal verschijnen. We hebben eerst even de kat uit de boom gekeken. We kunnen jullie zeggen dat het blad een goede kans maakt genoemde twee. endertig of meer keer te verschij nen. (Het blad is op het ogenblik aan de 15de week toe.) De lijn die loopt via „Taboe" en „Oscar" naar Tiptopgaat ook op voor de inhoud. Het peil van de arti kelen is nog meer dan „Oscar" afgestemd op een massale lezers kring. Dit is natuurlijk het goede recht van de redactie van een blad, business is business; een jongerentijdschrift wordt nu een maal niet gesubsidieerd zoals een literair blad. Maar de redactie gaat o.i. te ver bij het opnemen van de gewild lugubere reportage „Graven geschonden voor zwarte mis!" en het artikel „Het ware gezicht van de oorlog" (in num mer 14); hel is een ongezonde concessie aan de sensatiezucht tan het publiek. Onschuldigermaar ook onbe nulliger, zijn de wekelijkse repor tages over sterren als Kirk Dou glas, Marlon Brando of Liz Taylor. Want wat zeg je hiervan over Liz? („Ze is een symfonie in technicolorHaar ogen zijn het belangrijkstZe zijn onver getelijk; edelstenen van diep, diep gentiaanblauw, gevat tussen de lange donkere wimpers, enz.) Toch Hoewel uit het bovenstaande een „flop" gedistilleerd zou kun nen worden, zijn er ook teel posi tieve dingen te noemen. We den- ken hierbij aan de interessante reisreportages van Wilko Berg man, de overvloed aan vaak goede cartoons, interviews met de klein kunstenaar Miel Cools, de jazz musicus Thelonious Monk, de wielrenner Rik van Steenbergen of zangeres A mal ia Rodriguez. Bovendien verdient de lay-out een enkel woord van waardering. Dit alles bijeengevoegd maakt het o.i. verantwoord het weekblad, dat 62 cent kost, eens in de maand aim te schaffen. Het vervolgver haal en de fotostrip met de bal lonnetjes laten dit toe.) In een vage herinnering zien we nog onze aardrijkskundeleraar over zijn lessenaar geleund staan. In zijn rechterhand hield hij een aanwijsstok, waarmee hij met horizontale papierprikkers- bewegingen met de grondsoortenkaart van Nederland duelleer de. (Buiten in het stromende zonlicht waren een paar jongens op een kaalgetrapt graslandje aan het voetballen.) Zijn les handelde over de omgeving van de Betuwe. Het eerste kwartiertje mompelde hij het een en ander over de industrie aldaar, daarna (de jongens hadden net een goaltje gemaakt) werd de agrarische sector onder de loep genomen. Zo snel mogelijk raffelden we elke gedicteerde regel in ons dictaat-cahier, zodat we weer gedurende enige ogen blikken naar buiten konden kijken: het uitslaan van een stofdoek; een vuilnisbak die buiten werd gezet; soms een meisje dat voorbij fietste. De Betuwe ligt zo ver weg. Gissen Jammer genoeg konden we Betuwe. Dit gebied scheen (vol gens de geschiedenisboekjes) „bijzonder vruchtbaar" en het dictaat, dat, onze leraar op daarom aarzelden de Batavie- die hete zomermiddag had op- toentertijd, niet lang en gegeven, nergens meer vindén, trokken daar "hun boomtammen toen we de uitnodiging van de jn het diepgroene oevergras. drie landbouworganisaties ont vingen, deel te nemen aan de door hen georganiseerde twee daagse Zelfs de naam „Betuwe" be tekent etymologisch „goede grond". Nu zijn er inderdaad „Wat zijn 'komgronden?" el*ele Plaatsen, de z.g.n. flitste het steeds van onze ene s r,°® m r u g g e n, die I hersencel naar de andere. We vruchtbaar zijn, maar daaren- J wisten vrijwel zeker dat het tegen zijn er grote gebieden, die uit een slechte grondsoort bestaan. Dit betreft vooral het westen van de Tielerwaard en woord weinig of niets te maken had met de komkommerteelt. Het woord komgronden kon echter, naar onze mening, best de Bommelerwaard Tien jaar samengesteld zijn om uitdruk king te geven aan een negatie ve waardering van de boderr b.v. kommervol of kommerge- vend. In de autobus, waarmee we naar het Betuwe-gebied werden gebracht, hebben we nog even verder gegist naar de beteke- van het intrigerende woord en noga bic- - tuwe). De overstromingen richt- de hodem gankelijk, omdat het land voort- ten echter ook veel kwaad aan, UC UUUClll a l_ x J met een roeibootje en een sleep- zeis het slechte gras te maai en.) X»».»» cxcixuc «vuuxu indrukwekkend rijke- komgronden", niet lang want Pracht v3]1 de bloesems der het afwisselende uitzicht tijdens boomgaarden onttrok het moe de bustocht, eiste onze aan- rassige landschap en de armoe- dacht op. (Als geheide stedelin- de van de bevolking gen zie je alleen maar groen buitenstaander, achter een roestig hekje o£ bo- Aan het eind van elk jaardreig ven je: omgeving van de Betuwe zijn wonende boeren het moeras nog schijnbaar onafzienbare vm de s<muld, want ze moesten korrels zout in hun pap" door ters lange komen, water de harde dichtgeslagen grond staan, waarin zich de fijnere weg te werken en betere grond deeltjes slib bevonden. Deze fij- naar boven te halen. Er werd nere korreltjes veroorzaakten gedraineerd. Wegen werden een volkomen dichtgeslagen, aangelegd. Kortom de toverstaf bijna onbruikbare grond- van de welvaart werd langzaam structuur. Deze in een kom over dit armste gebied van gelegen gebieden, met een Nederland (de gemiddelde op- net slechte afwatering, harde, ver- brengst was lager dan in Dren- slempte grond, slechte mod- te!) gestreken en een onbe- derpaden enz. noemt met kom- gaanbaar en onbruikbaar stuk gronden. En hiermee hebben van ons koninkrijk werd leef de Betu- baar en vruchtbaar gemaakt. De boeren, die vroeger dicht het eind van een de voorde oude... - -- ontvelde stam. Maar in de de-dijk-<hangende boerderijtjes we het probleem var jÊS jtt we aangesneden, en het probleem van zorgen dat het pachtgeld (voor wouden en prairiën.) Alles was ons boterbloemgeel en grasgroen voor de ogen. Dit xye,w... x^x. de eikenhouten tafel van de he- vruchtbare rivienklei reboer kwam te liggen. Verslemt land moet wel overvloeiend zijn van graan en zuivel, dachten we bij ons zelf. De excursie leerde en toonde ons echter iets anders. bij elkaar in scheefhangende krotten aan de dijken woonden en die vele kilometers van de ene halve hectare grasland Een jaar of tien geleden zijn £afr andere twee-en-een- .rchiiiémzip Inctantipc hpcmn- halve hectare graan moesten fietsen kregen, ver van de dijk, /komgrond" opgelost. De toverstaf De grote rivieren hebben, zo als gezegd, op enige plaatsen (z.g.n. stroomruggen) vruchtbare. Het dreigend moeras bewerken grofkorrelige sliblaag Van oudsher heeft men een achtergelaten. (Het fleurige verkeerd begrip gehad van de etalage-materiaal te zetten. De strijd tegen de f.?P moderne efficiëntgeou- armoede werd op verschillen- «leerde hoerden) op een groot - - - stuk land, een z.g.rt. kavel. Dat dit een bijna onmense- seiniK en uei-zviiviuiK. xvunvci- -ik Srote stap voor de in zijn neurige kaveling had mechanisering ten v^iTmoe? de Be- gevolge. Het komgrondenpro- ^g moet z.,n geweest, laat de fronten ingezet. Er werd een gemakkelijk te begin gemaakt met industrial!- ,..£aJ ait eaa rnrrpii.ffp «lihlnacr sering en herscholing. Ruiiver- J ëro.i-e siap Du nu is een kom, zo je teren om het hoofd boven wa ter te houden, maar zonder vooruit te komen. Nu op zijn nieuwe boerderij, ziet hij dat zijn arbeid succes kan hebben; zijn kinderen kunnen beter on derwijs gaan volgen; hij kan met een beetje sparen een - •-^r- :iet lot de rand toe vol....„ bromfiets kopen.... hij vi eindelijk de gevolgen van welvaart en het glunderende g< ziaht van boer Verbruggei wiens boerderij we bezochten spreekt boekdelen: zijn hard werken wordt eindelijk beloont CEES VAN DO Van Jan van Willem.... Tijdens de excursie hebben we ook een paar gesprekjes aange knoopt, van welke activiteit je hieronder het resultaat ziet. „Ja, enige weken geleden ver zocht mevrouw (B.) Kortekaas- (den Haan), die de public rela tions van een der drie centrale landbouworganisaties en mede van de jubilerende Heidemaat schappij verzorgt, mij een lijst samen te stellen van de vijftig meest representatieve school kranten in de randstad Holland", zegt A a d Rot, de 24-jarlge secretaris van de Nederlandse Schoolpers Unie (N.8.U.). aardrijkskunde-leraar Dr. de Leeuw U.L.O. dam. die als eindredacteur de schoolkiant „De Klepel' ging met de tweedaagse Het overstappen van het ge centraliseerde, knusse dijkle- ven -met vaste tradities en een inneriijke beslotenheid naar het eenzame wonen in de ruimte van de polder verlangde veel van het aanpassingsvermogen van de bevolking. Voor ons in dividualistische stedelingen met de Prof, veel contacten voor een paar Amster- minuten, en die zich moeten handhaven zonder dat onze naam of afkomst meetelt, zou een dergelijke, ingrijpende Het boek van de Russische ruim- vaarder Gagarin: „De weg naar de sterren", behoort tot de 33 publica ties, die in het Zuidafrikaanse rege ringsblad „onfatsoenlijk, obsceen en verwerpelijk" worden genoemd. Wij zijn bly, dat de Zuidafrikaanse rege ring bet gezegd heeft; die weet in ieder geval wat onfatsoenlijk en oh.?^r£1"m8ebied ,usse" PlaaSr^Sdér de grote rivieren. „Het is de eerste keer dat we, in de hoedanigheid van overkoe pelend en coördinerend school pers „Instituut" een tweedaagse excursie hebben mogen helpen voorbereiden. Gebrek aan geld en tijd veroorzaken een geamputeer de activiteit. Gedurende het vijf- Jarige bestaan van de N.S.U. heb ben we, dankzij het grote idea lisme van een aantal belangeloos medewerkende jongeren, toch nog een redelijke kwantiteit en kwa liteit van manifestaties kunnen bewerkstelligen. We hebben ver schillende keren contact-mogelijk heden geschapen met het bedrijfs leven of liever gezegd met het buitenschoolse leven via een persconferentie of excursie. Zo zijn er bezoeken geweest aan de Philips Phonogram Studio's, aan kazernes en militaire vliegvel den, aan de R.A.I. autotentoon stelling, aan Goed Kamp, enz. Vorig jaar hebben we ook een boottocht aangeboden gekregen van de Koninklijke Nederlandse Scheepvaartvereniging. Naast dit contact leggen, hel pen we tevens mee met het sa menstellen van de jaarlijkse schoolkranten-bloemlezing „Een 10 voor de 10-ers". Ook geven we internationaal erkende pers kaarten uit en verstrekken infor maties aan de bij ons aangeslo ten schoolkrantenredacties." Geen notie „Ik had geen notie van de soms erbarmelijke toestanden hier. Neem nu die krotten, daar aan de voet van de dijk; je be grijpt niet dat daar mensen sla pen, eten; dat daar mensen Lu leven", dit zegt, met onverholen verontwaardiging in zijn stem, de 19-jarige Hagenaar, Hans Smit, die als redacteur het schoolblad „Ontmoeting" van de kweek school van het Haags genootschap, vertegenwoordigt. „Het is interessant te zien wat men hier reeds bereikt heeft. Na tuurlijk zijn de veranderingen moeilijk op waarde te schatten, omdat wij niet op de 'hoogte zijn van de oude toestanden. Maar een honderden hectaren groot gebied met slechts gloednieuwe boerde rijen (en fleurige, goed-onderhou- den huistuintjes) spreekt boekde len over het uitgebreide werk dat reeds gedaan is. Wat mij als stedeling opvalt is de ongelooflij ke ijver van de plattelandsbevol king. Ik hoorde b.v. van een boer die 's zomers dagen van 16 a 17 werkuren maakt en het 's winters wat rustiger(l) aandoet met 8 a 9 werkuren. tuurlijk mijn opgedane kennis boorte bepaalde dijkbewoner, doorgeven via mijn aardrijkskun- Deze plattelander is de zoon de-lessen en dan zal ik ook wel van Jan van Willem van Ger- een artikeltje schrijven in de rit en moet zich voegen in de schoolkrant. Wat mij opgevallen stenen wanden van de eeuwen- is, is het vreugdevolle enthousias- oude traditie dü b;erel\die jarenlang. Maar de bóeren zien in dat Sto, en o": J2 "O* op eens merken dat ze niet meer l!et ogenblik m de Betuwe aan op rotsen ploegen". de ganê 1S v0°r hun bestwil verricht wordt. Jarenlang heeft de arme Be- tuwse boer dag en nacht met zijn gehele gezin moeten ploe- problemen „Alles wel aan boord" vernamen wij van de Rus, die een week in de ruimte zou blijven. Nou, wat had hij dan anders gedacht? Het was na- De in Parijs wonende Nederlan der H. stond deze maand in Amster dam terecht op verdenking van han del in pornografische lectuur. De officier van justitie achtte een forse straf op haar plaats: hij vond de koopwaar van H. „vieze boekjes, waar kraak noch smaak aanzit". Wat pornografie met het plegen van een kraak tc. maken beeft, begrypen wy al niet. maar boe hij de boekjes v kon vinden, terwijl er niet eens smaak aan zat, is ons helemaal i raadsül. De Duitse soldaten, die naar del gaan, hebben een brochure kn-gen, wn.rm cveiilj.s uilgel.i wordt waarom ze in Nederland r zo gezien zullen zijn. En waar dan wel niet? Omdat de „dapper Nederlandse soldaten", zoals I beet, zich in de geschiedenis teg tal van tegenstanders hebben moei verdedigen: Spanjaarden, Fransi Engelsen en zowaar ook Duitse Wanneer precies tegen de laatster wordt niet gezegd, maar als n: zo leest zou inen kunnen was dat misschien in de Midde i •Nog een vraag: Hoe schrijf je Bi del nou ook al weer, met of zondt umlaut? Het sprookje van de Verwijzing.... IJ-kke Goedhart, 16 jaar. redak- trice van Stentor, het orgaan van het Caland-lyceum in Rotterdam loofde vooral de organisatie van deze excursie. Het effect op de lezers van schoolkranten achtte zij echter vrijwel nihil. „Alleen een... (volgt een niet te drukken uitlating) goed geschreven arti kel zal enig effect kunnen heb ben". Wij verwijzen haar derhal ve naar deze pagina. Zo goed als wij weten dat tus sen Keulen en Parijs de weg naar Rome is gelegen, zo weten wij ook dat tussen Rijn en Waal de Betuwe ligt. De Bataven wisten dat ook en daar hebben we volgens de overlevering de naam aan overgehouden. (Betuwe bate ouwe goeie ouwe (klei)). Het sprookje ligt dan voor de hand: de Betuwe is een bloeiende landstreek waar de boer tevreden uitziet over de wijde akkers en de natuur slechts zo nu en dan een handje helpt bijvoorbeeld in de oogsttijd. Tot op de dag voor de excursie hebben wij nooit beter geweten. De dag er na wisten wij wél beter: de Be tuwe bloeit alleen in de lente (en dan nog niet eens overal), zo best is die bate ouwe niet en er moet in letterlijke zin behoorlijk wor den aangepoot om de kost te ver dienen. Met ons wisten dat toen ook de ruim vijfendertig redakteuren van schoolbladen uit het Westen van ons land. Het eerste doel van de ze excursie was daarmee bereikt. Het doorgeven van de verworven kennis via de schoolkranten houdt op het ogenblik nog vele pennen in beweging. Hoewel sommigen hun artikel waarschijnlijk al klaar, hebben en je dus via je eigen schoolkrant al kunt weten wat er aan de hand is in de Be tuwe. Dat maakt verdere lezing Diplomatiek Blij.. „Misschien klinkt het vreemd, maar ik ben blij, dat ik gezien heb dat er nog niet overal in Nederland een welvaart aanwe zig is", zegt dhr. H. Fortuin, antwoord. Sabina Sorber, 16 jaar, redak- trice van Apoferaita (we weten nog steeds niet wat dat betekent), het schoolblad van het stedelijk gymnasium te Utrecht, vond de excursie bijzonder goed geslaagd. Of de schoolkrantenlezers er iets aan zullen hebben hangt af van hun interesse, vond zij. En wij vinden dit een zeer diplomatiek Goed spreker Met twee bussen vertrokken wij vanuit Den Haag (een fijn sym bolisch trekje) naar Nijmegen waar wij de nacht zouden door brengen. Met behulp van een le zing en een nachtelijke guerilla, waarbij de watervoorziening van het hotel in ernstig gevaar werd gebracht is dat vrij aardig gelukt. De lezing was het belangrijkst. Zij werd gehouden door de heer Manders. behalve een hele hoop andere dingen ook voorzitter van de Stichting „Belangengemeen schap Gelders Rivierengebied". Een goed spreker, het meeste van wat wij wisten over de Be tuwe werd door hem weliswaar naar het rijk der fabelen verwe zen. maar hij vertelde een aantal andere dingen die we de volgende dag konden corrigeren en die juist bleken te zijn. De ondermijning van ons geloof in onderwijzers vergeven wij hem daarvoor graag. Het ontbijt dat door bovenver melde gebeurtenissen in ernstig gevaar werd gebracht hebben wij wel bezocht, doch niet beleefd. De feitelijke excursie begon die dag met een bezoek aan Wychen. Een plaatsje dat onder andere door zijn ligging nabij Nijmegen een vrij sterke industriële ontwikkeling heeft meegemaakt. Behalve hier door kenmerkt het zich ook door een kasteel dat voorheen behoor de aan Emilia van Nassau, zus ter van Prins Maurits en haar gade de Portugees Don Emauel. Zij wonen er niet meer, thans is het kasteel ten prooi gevallen aan de bureaucratisering van on ze samenleving en doet dienst als gemeentehuis. Statussymbool De karavaan, behalve uit twee bussen thans ook bestaande uit enige kleinere auto's: zogenaamde luxe wagens, verplaatste zich in de loop van de morgen via het plaatsje Batenburg, dat er uit zag alsof Beets er iedere morgen een ons geurige pijptabak gaat kopen, naar Dreumel. Aldaar be zochten wij het landbouwbedrijf van de heer J. Verbruggen, éen van die boertn, die dankzij ruil verkaveling en landbouwtechni- sche verbeteringen nu een goed belegde boterham hebben in plaats van helemaal geen een. Zijn bedrijf dat voorheen in een groot aantal kleire gedeelten (ka vels) uiteen viel. ligt nu vlak achter zijn boerderij en het ge heel is een welvarend voorbeeld van wat er bereikt is. De stallen zijn gemoderniseerd, hetgeen voor al de koeien verheugd moet heb ben en hij heeft een zoon op de H.B.S. In de stad misschien iets heel gewoons; hier. waar enkele jaren geleden nog alle mankracht op de boerderij nodig was, een statussymbool om U tegen zeggen. Far West Na de middag kregen wij da i eindelijk een van die bedrijven 1 zien die wij altijd in een adei noemen met de Betuwe, een tu dersbedrijf. Onze verwachting uitgestrekte kersenboomgaarde werd echter de bodem ingeslagei hoewel die one illegale aardb I ons wel een hoge dunk gaf vi het bereikte vakmanschap. De i gestrektheid van deze tuinderi viel ook tegen, zo'n driekwail hectare bleek bij intensief gebrui een behoorlijk bestaan te garan deren. Liefhebbers van een vrij zaterdag in vijfenveertig-urig werkweek kunnen echter bete iets anders gaan doen. Wat ons gevoel voor afmetin gen betreft, dat kwam beter aai zijn trekken op de boerderij vat de heer Heemskerk. Een veehou derijbedrijf dat officieel pas ii september wordt geopend, maa dat officieus nu al het modernst van West-Europa wordt ge noemd. De far-west indruk die wi kregen wordt onder andere be reikt door een automatisering vai alles wal op een boerderij maa enigermate geautomatiseerd kaï worden. Dat is dan precies alle wat tussen voederen en meikei ligt, maar wat dat is weten wi ook niet. De ietwat denigererendë ge voelswaarde die het woord „boer' voor een aantal mensen nog heeft is wat ons betreft met deze „melk fabriek" wel de wereld uitgehol pen. Als schrille tegenstelling pas seerden wij op de terugweg een aantal krotwoningen, die weinig onderdoen voor de bouwvallen die men hier en daar in de grote ste den nog vindt. Een bedstede, uit gegraven in de dijkwand, mag de mens dan nader tot de natuur brengen, zij lijkt ons voor zowel de dijk als slaper minder bevor- delijlr -i;- J~ van< de

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1963 | | pagina 18