Schoon
Karinthië
OUDE
KUNST
z<
Leer het land ook kennen
door zijn
verleden
te „lezen"
GOED KAMP
Gasten niet geplukt
BURCHTEN
KASTELEN
EN RUÏNES
Echte beschaving
Karnten. rijkste cultuurland van Oostenrijk
Ni
ZATERDAG 29 JUNI 1963
Gezegend met mild klimaat
en paradijselijke natuur
ZOEK DE RUST OP;
DE ZON IS ER AL!
Schönes Karaten! Dat zegt
Karinthië's bevolking van haar
wondermooie geboortestreek,
een van de negen Bondslanden
die samen Oostenrijk vormen.
En wanneer u met deze of
gene Karntner wat doorpraat
over dat indrukwekkende en zo
rijk gevarieerde natuurschoon,
dan zal hij oprecht gemeend
en glimlachend opmerken:
,,Met de schepping hebben we
bij de goede God een streepje
voor gehad". Het raakt de
kern. Daarom wellicht roept
overal jong en oud je toe:
„Grüsz Gott". Gaande door het
heerlijke land heeft dit „goe
dendag" voor ons diepere zin
gekregen, want Karinthië's ber
gen en meren en dalen sporen
ertoe aan, Gode een groet te
zenden voor zulk een overwel
digende schoonheid.
Het is geen wonder dat de
meeste bewoners van Karntner-
land blijmoedig en zo gemoede
lijk zijn. Ja, hun onbezorgdheid
wordt begrijpelijk, immers, Ka-
rinthië ongeveer zo groot als
Zeeland, Brabant en Limburg sa
men is een zonnig land met
een mild klimaat, beschut achter
de Hohe Tauern en de Gurktaler
Alpen als noordgrens en de Kar-
nische Alpen met de steile Kara-
wanken in het zuiden. En zijn
voornaamste bron van inkomsten,
het vreemdelingenverkeer, flo
reert als nimmer tevoren.
Waarom zou de Karntner zich
zorgen maken? De vele duizenden
toeristen hier in de zomer,
ginds met de wintersport en el
ders in alle jaargetijden bren-
plaatsen is het de toerisme de
enige kurk waarop zij eco:
misch drijven. Hier en daar
dat wel griezelig, zoals bijv.
Velden aan de Wörthersee: t
dorp met een paar duizend inv
ners, die gastvrijheid bieden ii
ongeveer 450 hotels, pensions, zg.
Gasthöfe en bungalows. Daar ■-
vrijwel iedereen op de een of
dere manier bij het vreemdelin
genverkeer betrokken en, er fi
nancieel van afhankelijk.
De Karntner beseft zelf ook wel,
dat er harde klappen zullen val
len als de conjunctuur daalt.
Uiterlijk zorgeloos schijnend,
werken de meeste mensen voor
twee. Menigeen is in dienstbetrek
king, terwijl huisgenoten de gas
ten verzorgen. De vrije uren wor
den dan benut om een V.V.V.-
handje te helpen.
Mogelijk verlangt u intussen
wat exacte gegevens over Ka-
rinthië als reisland en vakantie
oord. Kort en naar waarheid ge
zegd: dit land is over de volle
9.534 vierkante kilometer mooi.
liefelijk en indrukwekkend tege
lijk. Karnten bezit een groter
aantal bergmeren dan op de mees
te atlassen is aangegeven. Lief
hebbers van zwemmen en alle an
dere watersporten kunnen het on
derste uit de kan halen, als ze
maar bedenken, dat het op
rondom de grote meren in
hoogseizoen flink druk is. Men in-
het
Karinthië, het land van zon
f§ lach in Oostenrijk. Op dei
S pagina heeft hij getracht af
wijken van de traditionele rei
Gewoon maar
wandelen in
het gebergte
Een bewoner van de Lage
Landen voelt het lijfelijk: de
bergen oefenen op hem een
haast magische aantrekkings
kracht uit. Je wilt er op af.
Pionier zijn en bedwinger van
tassale natuurgeweld.
Vergis u niet, het gebergte kan
jerekenbaar zijn, grillig als
i verwende vrouw, bruter dan
overvaller. Zoals de dreigen
de Karaw anken, die de grens met
Joegoslavië vormen. Ze zijn ge
liefd omdat ze Karnterland be
schermen, ook tegen onaangena
me weersinvloeden Waar wij in
dit gebied maar kwamen, overal
zeiden onze gastheren vol trots:
,,Kijk. daar liggen ónze Kara-
wanken".
Deze bergformaties zijn even
nuttig als verraderlijk, dit laat
ste door de dodelijk steile hel
lingen en de diepte
vijnen 'waar
plotseling
de druk
g:em wil ontsnappen, eindigt zijn
leven aan de Oostenrijkse kant
van de Karawanken.
Natuurlijk zijn er ook streken,
waar men met minder gevaar
bergtochten kan maken. Een lust
oord is o.a. Mallmtz. in het
Noord-westen, dat op 1200 m. bo-
gelegen in
Esrs:
i landschap, gemak-
Faak, Villach, Osslact
Velden en Pörtschach ara
thersce. In het seizoen
tjokvol.
Wie de stilte
zoekt, zal zich
de toerlsten-
erwljderen. Bij
rbeeld, waar
■gen plotseling
heid, elektrische aansluiting,
parkeerplaatsen, autobushalte,
levensmiddelenwinkeltje en een
restaurant. Het kamperen bui
ten de officiële campings is
ven de zeespiegel vanuit Hoek van
Holland en Amsterdam bereik
baar is per' trein die ook de auto
vervoert.
Hier zijn over gebaande wegge
tjes niet alleen onvergetelijke
wandelingen van een paar uur te
maken, doch ook tochten van en
kele dagen in de hoogste regionen
van de Tauern met de Angkogel
als het fameuze hoogtepunt, 3.250
m. Op ongeveer een dagmars
van elkaar verwijderd bieden
eenvoudige onderkomens gastvrij
heid.
JAUSE
hartig of zoet
Een cullinair genot dat we in Ne
derland niet kennen, is de „Jause",
waaraan men zich te goed kan doen
tussen de middagmaaltijd en het
Overal waar wij op onze trip door
Karinthië omstreeks vier uur een
oponthoud hadden, kregen we de
„Jause" voorgeschoteld. Aangekon
digd als een „liapje", bleek de hoe
veelheid lekkernijen meer te zijn dan
we konden „verwerken".
In hel speciale „Jausenslation"
Ronaclierfels, zo verrukkelijk gelegen
boven het water van de ïFeiszensee.
werd van iedere gast vernacht dat
hfj in z'n eentje een grote schual
vol van uiteenlopende vleeswaren en
kaassoorten zou verschalken, waar
mee in ons land een heel gezin de
broodmaaltijd versiert. Het je-van-hel
in de hartige sector is de met veel
knoflook bereide, harde worst die
uiterlijk op onze boerenuorst lijkt.
Aan de Jause in het overrompelend
gastvrije Hermagor bewaren we de
meest komische herinnering. Hier
kregen wij de zoete Jause te proe
ven? bestaande uit roomgebak, koe
ken met gelei en koffie plus veel
room met als klap op de vuurpijl:
dikke plakken onvervalste boer en-
spek, gepekeld om voor twee dagen
dorst te krijgen. Maar het was
lekker.
formere vooraf bij het Oostenrijks
Verkeersbureau aan het Rokin in
Amsterdam. Dit geldt uiteraard
ook voor logeeradressen.
Wees niet bang, een streek te
kiezen waar niet iedereen heen-
reist om te kunnen opscheppen dat
hij er is geweest. De minder druk
bezochte oorden doen in schoon
heid en goede verzorging geens
zins onder voor de grote trekpleis
ters. Hermagor bijvoorbeeld is
wondermooi en uniek door gran
dioze vergezichten. De Pressegger-
see in de buurt heeft een flinke
plas water met een temperatuur
die voor ons land warm is. Trou
wens, het water van vrijwel alle
meren is bijzonder aangenaam.
Ruige schoonheid vindt men aan
de Weissensee. Het berglandschap
de mens is er overal door
omringd brengt de vlakke Ne
derlander in verrukking.
togsstoel), Zollfeld (het Kor
runum). St. Donat, Hochosterwitz
(machtige burght op ruim 800 m.).
Völkermarktersee, Klopeinersee. Ro-
sental, Ferlach. Hollenburg, Krum-
Veede'da/: Van Pörtschach naar
Faakersee. Marla-Gail. Villach
armwaterbad boven bronnen ge-
iwd 30 gr. C.). Kanzelhóhe (met
jelbaan naar 1500 m hoogte). Os-
chersee. Landstcron (imponerende
ie, gedeeltelijk gereconstru-
•n. Spittal am
Ploogst gelegen
meer. 930 m.). Techendorf, Stein-
feld. Sachenburg, Möllbrücke, Obervel-
:ach, Mallnits op 1200 m -
Het spreekt van zelf dat een
vakantieverblijf in hotels een lie
ve cent kost. Oostenrijk echter
is in vergelijking met verschei
dene andere Europese landen bil
lijk tot goedkoop te noemen. Wij
'lebben gedurende onze korte
reis door Karinthië, buiten de
hotels waar wij logeerden, heel
wat hotels, pensions en de am
hun gemoedelijke sfeer geprezen
„Gasthöfe" bezichtigd en ken
nis kunnen nemen van hetgeen
men er de gasten aan comfort
en verzorging te bieden heeft,
alsook wat de kosten daarvan
zijn.
soonskamer zonder bad varieert
in de hotels tussen de dertig en
honderd schilling in voorjaar en
herfst (een schilling is circa
veertien cent) en in het hoogsei
zoen tussen veertig en honderd
twintig schilling. Met bad of dou
che en met volledig pension schom-
nelt de hotelprijs tussen ongeveer
25 en 35 gulden per dag.
Een Gasthof biedt een kamer
zoor 9 tot 15 met drie maal
tijden. Bij particulieren kost lo-
Bij vluchtige verkenning lijkt
Karinthië cultureel geen eigen
gezicht te hebben. Invloeden
van Italianen, Duitsers en zelfs
Turken zal ook de oppervlakki
ge waarnemer wel bemerken.
Het land is trouwens door de
eeuwen heen een veel-stromen-
gebied geweest: Kelten, Romei
nen, Goten, Franken, Byzantij
nen, Longobardcn, Avaren
Bajavaren (Beieren). Karin-
In dorpjes buiten de drukke
toeristenoorden is al nachtverblijf
met ontbijt te krijgen voor vier
gulden en volledig pension voor ne
gen tot twaalf gulden. We hebben
telfs idyllische huisjes bezocht,
waar de hartelijke bewoners nog
minder vragen van hun gasten
die zij het gevoel geven, al jaren
tot de familie te behoren.
kregen wij een fantastisch beeld
van alle landschappelijke variaties
in gezegend Karinthië, zijn aan
trekkelijke en zindelijke steden
waarvan Klagenfurt met 70.000 in
woners de grootste is zijn be
vallige dorpjes en zijn hartelijke
bevolking (500.000 zielen) te mid
den waarvan wij graag langer
hadden willen vertoeven.
De Karntners met wie wij in
contact zijn gekomen, ook zij die
niet wisten dat wij behoorden tot
een door het Landesfremdenver-
kehrsamt uitgenodigde groep jour
nalisten. hebben op ons de indruk
gemaakt, joviale en onopgesmukt
voorkomende mensen te zijn. Ner
gens kragen wij het gevoel dat zij
zo waren om ex, wat de pecunia
aangaat, wijzer van te worden.
In de gelegenheden waar men
elkaar 's avonds ontmoet bij een
kostelijk wijntje, was de sfeer ge
moedelijk, democratisch en: be
schaafd. Dat waren evenzeer de
dienstertjes, pure natuurkinderen,
nog voor geen grein aangetast door
de zwoele deoadentieverechijnse-
len, die elders, ook in ons land,
steeds ••eer aan den dag treden.
thië's
rijkste schatten op het meinen
oorspronkelijkheid en kracht in
en waren er merendeels bui
tenlanders werkzaam. Dit terug-
Karinthië, bijna 400 jaar vroe
ger dan ons land gekerstend en
reeds in de tiende eeuw een
souverijn hertogdom, bezit nog
vele bolwerken uit heroïsche tij-
In het Mölldal toren Groppen-
stein uit de twaalfde eeuw. Spit
tal a.d. Drau bezit met Pocia een
van de belangrijkste renaissance-
bouwwerken. Prachtig gelegen is
het Iaat-gotische waterslot Dorn-
bach in het Maltadal. Van de
zelfde tijd is de machtige ruïne
de
Na eerst op de Kanzelhóhe te
zijn „gekabeld" en te hebben ge
noten van een grandioos uitzicht
over de Ossiachersee en de stad
van de warme baden, Vilach,
loont het de moeite, de imposan
te Landskron te bezoeken. Deze
geweldige burcht met bastions en
torens wordt thans gereconstru
eerd. Er zijn vondsten te zien
uit de Keltische tijd, uit de Ro
meinse en de vroegchristelijke pe-
Intcressant in de hoofdstad Kla
genfurt is de voormalige hertoge-
vallen na de hervorming, als
ook het feit dat late Re
naissance cn de Barok die
o.a. in de Nederlanden tot de
hoogste creativiteit voerden
in geringe mate de eigen kun
stenaars hebben geïnspireerd,
houdt in dat wij de gaafste
uitingen moeten zoeken aan en
vooral in de sacrale en wereld
se bouwwerken van vóór de
Reformatie. Wij willen streeks
gewijs en in telegramstijl enke
le van de voornaamste ..vind
plaatsen" van kunst signaleren.
Mölldal: Heiligenblut: Karinthiër's fraaiste vleugelaltaar
1491. Overvellach: drieluik Jan v. Scorel 1520. Voorts: Grop-
penstein, Stallhofen, Daniëlsberg. Möllbrücke.
Draudal: Zwickenberg: fresco's 15e eeuw. Obergottesfeld:
fresco's Thomas v. Villach 1430 en echt KSrtner vleugelaltaar.
Voorts oude kunst in: ötting, Irschen, Stein, Berg, Gerlamoos,
St. Peter im Holz, Spittal en St. Wolfgang.
Lieserdal, Millstattersee: Gmünd: gotisch kruisingstafereel.
Malta: schilderingen uit 14e16e eeuw. Millstatt: kloosterkerk
belangrijkste romaanse monument met kunst uit acht eeuwen.
Villach: erfstukken van Romeinen, kunstwerken in verscheide
ne kerken. Maria-Gail: fresco's 13e eeuw, vleugelaltaar met snij
werk 16e eeuw. Thörl: fresco's hoofdwerken van Thomas
v. Villach. Interessant: Nikolsdorf en Ossiach.
Rond Wörthersee: Maria-Wörth: Winterkerk romaanse en
gotische kunst. Klagenfurt: Landhaus, Diözesanmuseum en Lan-
desmuseum. Vitring: kerk, glasschilderingen circa 1400.
Rond St. Veit: Maria-Saal: kerkschatten uit verscheidene eeu
wen en beroemd Romeins reliëf. St. Veit: resten hertogsburcht,
interessante bouwwerken, o.a. kerk 12e eeuw, raadhuis 18e
Görtschitzdal: Straszburg, middeleeuws.
Gurkdal: Lieding: kerk, glasschildering circa 1340. Gurk: bis
schopsstad, beroemde Domkerk met crypte, oude fresco's, rijke
altaarversieringen, glasschilderingen. Friesach: kunst in slot Pe-
tersberg en in verscheidene kerken, o.a. romaanse fresco's.
Rondom Vèlkermarkt: St. Georgen: kunstig snijwerk. In vele
dorpjes vestingwerken tegen Turken en volkskunst in kerken.
Lavantdal: cultuurhistorisch is hier St. Paul de belangrijkste
plaats; erfstukken uit alle stijlperioden.
lijke burcht, nog steeds in ge
bruik als zetel van de landsrege
ring. In 1735-'40 sierde Josef Fro-
miller de grote en kleine wapen
zaal met plafondschilderingen en
met de kleurige blazoenen van 665
Kartner edellieden.
De omgeving van St. Veit
tot 1518 hoofdstad, en residentie
van de hertogen is bezaaid
met burchten. Van de ruines
noemen we: Hardegg, Karlsberg,
Nuszberg, Freiberg. Kraiger-
schlosser en Taggenbrunn. Nog
in tact zijn: Frauenstein, Weyer,
Hungerbrunn, Köllnhof, Pfann-
hof en Stadlhof.
Een bezoek waard zijn voorts:
Mansberg, Althofen, Strasburg,
Friesach, Thüm (west van Wolfs
berg) en Waldenstein, ten noor
den daarvan.
Van al deze en de vele niet ge
noemde burchten maakte Hoch
osterwitz de meeste indruk. On
begrijpelijk is het, hoe primitief
toegeruste arbeiders ongeveer 800
meter boven de zeespiegel een
geheel vrijstaande. 175 meter ho
ge. kalkrots hebben kunnen be
dwingen en er zulk een machtig
adelaarsnest hebben gebouwd. Men
heeft er graag ademnood voor
over om naar de burcht te klau
teren via de opmerkelijke poort
gebouwen met schiettorens. die,
veertien in getal rondom de rots
opgetrokken, eertijds de toegang
hebben versperd.
In de hoofdburcht zijn vele
schatten uit de fel bewogen his
torie van Hochosterwitz te zien,
o.a. handschriften. gewaden,
schietwerktuigen, adellijk huis
raad, schilderijen, sieraden, vaan
dels en complete afdelingen ge
harnaste krijgers, opgesteld alsof
zc elk ogenblik weet hun post
achter de honderden kantelen zul
len betrekken.
Als u een beetje geluk hebt, kunt
u een charmante ontmoeting heb
ben met zijne doorluchtigheid
Furst Georg Khevenhüller-Metsch.
de zeventigjarige en nog zeer vi
tale telg uit het geslacht dat Hoch
osterwitz sedert 1570 onafgebro
ken in bezit heeft.
.illllllllllll'
DE FOTO'S: gelicrl links: bij de
oorsprong van een bergstroom in
Mallnitz met de sneeuwtoppen van
de Hohe Tauern op de achtergrond.
Daaronderde W örthersee bij Pört
schach. Onder de kaart: de mach
tige burcht Hochosterwitz. gebouwd
op een 175 meter hoge kalkrots, vrij
staand in het gebergte. Midden-
onder: „Der Lindwttrm", groot
beeldhouwwerk (wcaraan in 1583
werd begonnen) van de draak die
voorkomt op het wapenschild van
de hoofdstad Klagenfurt. Rechts: de
burcht Groppenslein in het Mölldal
(boven) en de kerk van Millstatt die
behoort tot een voormalig Benedik-
tijner sticht, waarvan de kern. uit
de elfde eeuw is, het belangrijkste
Romaanse bouwsverk 'n Karinthië.
Misschien behoort u tot dege
nen die wat rijker uit het va
kantieoord willen terugkeren
dan alleen met een zonverbran
de huid. Boeiend is het, de an
dere mens te leren kennen en
iets te ontdekken waaraan wij
de draad der historie van zijn
land kunnen volgen.
Voor wat het laatste betreft,
behoeven wij ons niet te beper
ken tot de musea, al is daar.
zoals in het Landesmuseum van
Klagenfurt. veel interessants te
zien. Ook buiten zijn nog talrijke
merktekens te vinden. We willen
er enkele van noemen.
Op de plaats van St. Peter im
«Holz in het Draudal heeft de Kel
tische koningsstad Teurnia gele
gen. Stadsmuren en mozaieken
bewaren de herinnering.
In Zollfeld, vlak langs de weg
tussen Klagenfurt en St. Veit, zijn
de resten van Virunum, de hoofd
stad toen Karinthië als provin
cie Noricum een deel van het
Romeinse rijk was. Hier is ook
in de openlucht de uit zware ste
nen samengestelde Hertogstroon.
Villach boogt nog op een Ro-
meinsestraat. een smal verhard
pad met duidelijk zichtbare uit
hollingen van karresporen. Aan
deze tijd herinnert mede het be
roemde reliëf van een Romeinse
postkoets in de Pfarrkirche van
Maria-Saal.
De Keltische oorsprong van de
bevolking leeft o.a. voort in de
hoofdtooi van de vrouwen in het
Gaildal. Van de volksverhuizing
en de invallen van de Turks-mon-
goolse Avaren hebben de Oosten
rijkers een nog steeds actueel
probleem overgehouden: de na
zaten van door Turken opgejaag
de Slavische stammen, die als
een minderheidsgroep in Oosten
rijk willen blijven, hoewel zij
door communistisch Joegoslavië
met intimidaties e.d. onder druk
worden gezet.
Karinthië's geschiedenis als her
togdom <9761335) en daarna on
der de Habsburgers vindt voor
een belangrijk deel illustratie in
zijn kerken en in de burchten,
waaromtrent elders op deze pa
gina enkele tips zijn gegeven.
Mogelijk zijn deze inlichtingen
voor sommige lezers aanleiding,
zelf verder te speuren om van
een bezoek aan Karinthië naast
de herinneringen aan rijk natuur
schoon ook interessante indrukken
van zijn cultuur en historie i
