Dr, Olov Hartman
Co Vreugdenhil
Elf gedichten
van
Roland Holst
VIJFTIG JAAR
NIEUWE BOEKEN
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 22 JUXI T><
DICHTER DER MEDEMENSELIJKHEID
Dr. Olov Hartman de Zweedse auteur van drama's en romans
schreef in 1952 een bundel essays over kerk en cultuur, die hjj tot titel
gaf. „Medmanskligt", het medemenselijke. Raker en zuiverder zou
men de literaire werkzaamheden van deze predikant der Zweedse
staatskerk niet kunnen formuleren. Dat wil deze dienaar van het
heilig Woord in zijn literaire werkzaamheid zyn: medemenselijk.
Zelf drukt hjj het zo uit: ,,Als ik schrjjf voel ik mij voor mjjn bureau
als voor een altaar; terwjjl ik schrijf is het alsof ik voor en met de
wereld bid tot God"
de grote studeerka- gram, dat het Göteborgs stadthe- den veel
Ik zit
rnervan dr. Olov Hartman
Sigtuna, waar hij directeur
de Sigtuna-stichtingen.
ater het spel voor de radio
brengen. De piëtistische gemeen
teleden konden het zich niet in-
uitgebreid complex van interna- denken, dat het Evangelie z
baarde en leidde
tot de drukbedis-
cussieerde Sigtuna-
gymnasiasten
ten van de volkshogeschool. Sig
tuna ligt een half uurtje mei.
trein en bus van Stockholm af op kerk. Wat
de weg naar Uppsala
door toneelspelers gespeeld zou Zweden mogen bij
kunnen worden, maar voor ds. ons de naam heb-
Hartman was de kogel door de ben van een on-
predi- godsdienstig volk.
het Malarmeer. deze vraag
kant of een dichter? Speciaal met zodra er i
i reli-
zwakke in
vloed van Grundtvig voor: niet
de geest,
ogen ging hij de gieus onderwerp
aangesneden wordt,
dat hen werkelijk
uitloper
Rondom IPI
de prachtige hoge witte berke-
stammen en geen geluid dringt
tot ons door dan het ruisen van maar wei naar --
de wlnd_door.de toppen van de diens idelali'het Evangelie te f* ff M»1
brengen onder de moderne mens. h<!t H d,,! "u'"!
Een nieuwe theologie werd bij
hem levend. Het beeld Gods is
niet verloren, maar verdorven.
Deze wereld moet toch op de een
of andere wijze Schepping Gods iets nieuws
orde gesteld:
bomen. Dr. Hartman moet
lachen als hij vertelt, dat hij
toen hij nog dominee was eruit
zag als een dichter, en tegen
woordig nu hij vóór alles dichter
is ziet hij er liefst uit als een
Sïïu?:-?!USS AS'tSfSltSS zijn." Tussen de kerk
nu de Lutherrock. Als hij schrijft wereld kan onmoeeliik
voelt hij zich m minder pries- ?e werem Kan onmogenjK
terlijk bewogei ei als hij preekt.
die oude
Staatskerk nog te
gonzen van leven.
Zo had Olov
Hartman inmiddels
Is zijn schrijven wU
//Ankniipfungspunkt'
ving van de in ons land in de
vorige eeuw zo welbekende „do-
mineesllteratuur"? Bij ons is die
dat de psalmen
gebeden in net
tt Oude Testament
deel uitmaakten van e
Israëlitisch cultusdrama;
tussenbeide kom alleen de psalmen, eigenlijk overal
j- de Bijbei vol van dramatische
Als ik
met de opmerking, dat Karl BarthHPHPH|HRHBHHBBH
t-„i..:" hierover toch anders denkt, zegt stof. Trouwens de oud-kerkelijke
'S"r d,t° ,.T ZwISIn dr. Hartman: ..Barthianen zijn er eredienst is in wezen de telkens
gedragen is zij nu in Zweden 7uwU,n ir
Olov Hartman nog
was, zag h\j het liefste
als een dichter
springlevend opgestaan?
Weet wel beter
i Zweden niet". Inderdaad,
leeft daar nog tezecr uit een (min
of meer optimistische) Lutherse Hemel: het lijden
traditie en de gedachten, die dr. de Heiland.
Hartman ontwikkelt doen mij veel- WM"
eer denken aan de Lutherse theo
loog Paul Althaus. Deze HÉ
alle gelegenheden en tijden
van het kerkelijk jaar). Als het
Wij zijn, en dit was Hart- Spel geëindigd is, gaat de dienst
grote ^ontdekking,- de zin der gemeente gewoon weer verder.
het Bijbels dramatische
lezen heeft, weet wel beter. Ik jonge Barth indertijd af, omdat kwijtgeraakt. Het Woord roept
zelf had het voorrecht het Neder
landse publiek met een werk 1
Olov Hartman bekend te maken
doordat ik een twaalf jaar gele
den zijn roman ..Heilige maskera
de" vertaalde. De „vrome" domi-
„niet de tijdgeest volgend af-
stand moet doen van de algeme- den,
ae Openbaring".... naars, die daaraan in onze mö
„Het appèl van de Openbaring derne tijd gestalte kunnen geven'
in Christus tot alle mensen is
slechts daardoor mogelijk, door-
komt er in dit bóek niet goed dat dezelfde God, die in Christus gedeelten 1
vanaf en zijn „ongelovige" vrouw met de mens tot zijn heil handelt, omdat het
Christus reeds in de Schepping werkzaam naast de
en ervaarbaar is".
Maar laten we de bekende
moeilijke problematiek vai
„Ankniipfungspunkt" laten
Grote weerklank
leeft hem het lijden
voor als een lijfelijke prediking.
Velen begrepen het boek niet
goed. Er waren er die het wan
trouwden... „Als dit boek eerlijk
gemeend is....", schreef een recen
sent. Eerst nu na jaren, nu ik
dr. Hartman persoonlijk heb ont
moet, weet ik pas goed. hoe eer
lijk dit boek is gemeend. Hier
werkelijk een verontruste in Si...
aan het- woord. Het Evangelie Kanzei, die
der verzoening ligt hem zo harts- der immer
tochtelijk na aan het hart, dat hij stellt. Es ist
alleen maar eerlijk over kan gen
de gewijde beeldende kunst ook
het het drama
rus- omdat het
ten. Voor ds. Hartman diende het tjes te winnen, of om eens wat Bijbelse boodschap op een nieuwe
ieder geval tot de- principiële anders te doen. Nee, het Bijbels wijze tot klinken te brengen.
fundering van zijn schrijvers
schap. Op een ongeveer analoge
wijze als Paul Althaus zijn pro-
Sion fessoraat fundeerde: „Es ist die
mir auf dem Kathe- moet vanu
wieder die Aufgabe opgevoerd
Grunde ein Rin- g
drama, het Kyrkospel (het kerke-
spel) dat hem voor ogen stond.
die volle Gegenwartig- ten tonele worden gebracht.
„publiek"
om het gaat: zonde en genade.
De mens naakt voor God, zonder
enig aureool van stichtelijkheid,
dat is het thema van zijn
Eerst na zijn
veertigste
Dr.'hartman zal nu onj
57 jaar oud zijn. Er was g
geen tijd om hem precies
zijn geboortedatum
Met zulke futiliteiten
man zich niet op. Hij begint als
meteen over zijn werk te praten,
en over hemzelf krijgt
slechts in zoverre i
als het van belang
De schrijver geboren
Bij ons Nijhoff
(Heilige maskerade).
klas schrijver
kend. In 1950 trachtte hij met
jo. een roman over het Leger des
wat te horen Heils met zijn verleden in het rei-
te komen: „Manniskor i rött"
hoff echter van verre zag, heeft
Olov Hartman gerealiseerd.
In 1954 dramatiseerde hij de ge-
landweg naar het busstation
ui uc del> hoor ilc mijn gastheer nog
opge- zeggen: „Als ik dicht, preek of
timmer- schrijf, sta ik voor een altaar. Ik
„.„„„...„berde hij keei d« .»aar de we"ld en
„Livets krona" (De spreek tot God, een soort
ontwikkeling als schrijver. Eerst (Mensen in het rood). Het
zijn veertigste jaar heeft hij
zelf begrepen wat zijn taak was:
het Evangelie dienen als kunste-
ernstig afscheidboek,
„Profet och timmerman" (in de
Wending-toneelbibliotheek
nomen als „Profeet en
man"); in 1956 dramatiseerde hij
Genesis 3 in „Livets krona" (De
kroon van het leven) en in 1958
schreef hij „Den brinnande ug-
"i (de dramatisering
brandende oven). In 1959 werden f tot hen spreek ik
Heel zijn levensgang vóór oud naar Sigtuna benoemd
hij 42 jaar
ziin veertigste was als het
één grote, bewogen, wisselvallige
weg daarheen. Nooit zou hij
schrijver geworden zijn als zijn teraire arbeid
leven hem daartoe niet had ge- °r*' e
bracht. In feite is zijn schrijver-
eerst recht kon hij zich geheel
"n wetenschappelijke en li-
arbeid geven, want zijn li-
arbeid is telkens ook voor
hem een stuk wetenschappelijke
doordenking
Het kerkespel
schap geboren uit een beslissende genomen thema: hoe kan de kun- kerkespel behoort tot de kerkelij- °P de preekstoel
afrekening met het Leger des stenaar het Evangelie verkondxg a
Heils. Nu ja. niet het Leger zelf,
daar heeft hij groot respect
en diepe genegenheid voor
maar eerder de piëtistische in
stelling tot het leven, tot de we
reld, tot de cultuur.
Los van het Leger
des Heils
Eens is die methodistische, pië-
tistische. wereldmijdende instel
ling ook de zijne geweest en
slechts langzaam heeft hij er zich
van los weten te maken. Hij had
het Leger des Heils van huisuit
meegekregen. Zijn vader was een
zakenman in Stockholm, die op
30-jarige leeftijd bekeerd werd en
Heilsofficier werd.
Sindsdien trok hij met zijn ge
zin door Zweden, zonder eigen
huis. zonder eigen bezit, steeds
rusteloos bezig zielen te redden.
De jonge Olov werd ook gegre
pen door dit grootse Heilsideaal;
hij onderbrak zijn studie op het
gymnasium, maar toch kon hij
hét ten slotte niet in het Leger
vinden. Juist op het punt van de
heiligmaking zat het hem vast.
Hij had teveel Luther in het bloed
en zo ging hij maar weer naar het
gymnasium om later in Uppsala
voor predikant te studeren. In 1932
werd hij tot het ambt toegelaten.
Een Kerstspel
Hij was een toegewijd predikant
met voor een Zweed veel religieu
ze ernst. Voor de „cultuur" en
andere „wereldse" zaken interes
seerde hij zich niet en nog goed
herinnert hij zich het ogenblik,
dat hij de meer dan honderd ge
dichten. die hij gemaakt had, ver
scheurde. Maar zijn kunstzinnige
aanleg liet hem toch niet los. In
1945-werd hij in Smooland be
noemd tot godsdienstleraar aan
een volkshogeschool en daar vroeg
men hem een kerstspel te schrij-
ven.Het werd zijn eerste drama:
van de Drie Koningen maakte hij
drie moderne wetenschapsmen-
*6Het bleef echter niet tot de
«choolgemeenschap beperkt, want
toen hij op tournee was in Noord-
Zweden kreeg hij in deze streng-
jiëtistische omgeving een tele-
gen. Men mag zijn boeken dan
ook nooit los
problematiek. „Ieder boek
mij is tevens op een of andere
wijze een autobiografie'
cultuur legde hi;
schap af met zij
says „Medmansligt", die
zijn eigen jaar. Neen, geen suggestie;
diepste schuilhoeken a
l de i
In het herdenkingsartikel over de dich
ter A. Roland Holst, voorkomende in het
zondagsblad van 18 mei jl., is bij de aan
kondiging van de verzenbundel Onder
huids (ultg. Bert Bakker/Daamen N.V.,
Den Haag) gezegd, dat deze uitgave na
der zou worden besproken. Het gaat over
elf korte gedichten van bij elkaar 92 re
gels, bij het lood gewogen kaneel derhal-
formaat en de kwaliteit van het papier
betreft. Er Is, zoals reeds meegedeeld, een
uitverkochte oplage van genummerde en
door de dichter gesigneerde, gebonden
exemplaren en, om de afschuwelijke vak
term te gebruiken, een „ingenaaide her
druk", niet genummerd en niet gesigneerd,
op eenvoudiger papier, maar overigens
gelijk aan de eerste druk. Deze tweede
editie, die dus nog in de handel is, ziet
er nog wel zó aantrekkelijk uit, dat hij
liefhebbers van poëzie en beminnaars
de elf gedichten erin voorkomen zowel in
druk als gefotografeerd naar het hand
schrift van de nu 75-jarige dichter.
Bijzondere plaats
Holst vast. dat de hier bijeengebrachte heid het grootst® geschenk: gegeven, dat
verzen in zijn werk voor zijn eigen besef ooit ontvangen heeft! Zulk een uitrc
een bijzondere plaats innemen. Kan van h
zijn totale werk worden gezegd, dat het
uit een alleenzijn met hemzelf is ontstaan,
deze elf gedichten, geschreven over een
tijdsverloop van bijna veertig jaren, druk
ken een gevoel van verlatenheid uit. Ze
zijn eigenlijk niet voor anderen bestemd,
bedoelen hoogstens enkele verwante gees-
kort woord vooraf stelt Roland
neerde uitspraak: „het herlezen van deze
j soms het oud zeer
doen vergeten van gefaald te hebben in
een dichterschap, dat mijn jeugd voor ogen
stond." Dit moet men kunnen proeven.
Want het is gemeend. Deze zelfkennis heeft
niet alleen ethische, maar ook artistieke
waarde. Vergelijk de mateloze hoogmoed
bij Nietzsche.
..Met mijn Zarathustra heb ik de i
■T.
BBIPRlBHglPBBPPKHHHH uitroep
plaatst zich tussen het werk en de lezer
en ontneemt deze laatste de gelegenheid
die grootheid zelf te ontdekken en spontaan
.1. ROLAND HOLST
schande,
den en verstaan. Er is in het leven
de dichter een vrouw geweest, die van
hem heenging en later, vrij jong nog ver
moedelijk, stierf. De elf verzen zijn voort
gekomen „uit een verlaten-zijn, zozeer li
chamelijk soms ondergaan, dat het alleen
kon worden uitgehouden door een her
haald pogen het, onderhuids als het ware,
te bezweren".
bewonderen. Maar bij Roland Holst alomme dooi, die mij toch
wordt de werkelijk bereikte grootheid (bin
nen het kader van wat in deze tijd groot haar
genoemd wordt) geaccentueerd doordat de
dichter bekent: tegenover datgene waartoe
ik mij in mijn jeugd in staat heb ge
voeld, heb ik gefaald.
Het is ook een resignatie zonder verbit
tering Men herinnert zich in dit verb;
het oosters kwatrijn van J. H. Leopold:
vertedert,
ik bijna van
Verklaring gegeven
In dat woord „schande" gaat een we
reld open. Ik bedoel niet een wereld van
>nnpp vprmi- vermoedens, van geschoktheid en redelijke
Hit verhand verontrusting. Dit alles behoort tot de par-
- veroana tiouli-ere verantwoordelijkheid van de dich
ter, die ook hier tegelijk terughoudend en
openhartig is. Met „een wereld" wordt
hier bedoeld een groot complex .van over
leggingen in verband met de vraag hoe
het mogelijk is dat liefde buiten het huwe
lijk in de geschiedenis van de kunst tot
verbittering beide zijn het ontstaan van zoveel meesterwerken
heeft geleid. Wie in dit vraagstuk diep
Ik scheidde. Onverstand was allerwegen,
van al mijn parels werd niet een geregen.
De dwazen! Duizend dingen, ooit gezegd
en nooit vermoed, zijn in mij doodgezwegen.
de titel beide gevallen staat de auteur zijn werk
blokkeert het gezicht t
ge gedachte terug:
Onder mijn huid kan mij geen ander
al kleum ik bij wat jaren her als
in de juiste dosering
aan zijn figuur de finishing touch. Het
niet de nuchterheid van een Droogstopp
maar een werkelijkheidszin die uit smarte-
«en "*e i!
aandurven,
Citaat
waarde! van kunst in een zondige we-
op. Niet reld. Logisch redeneren, met de bijbel en
bescheiden de catechismus in de hand, is niet vol-
dat element nuchterheid, doende. Men moet, al lezend, luisterend,
angebracht, geeft kijkend, denkend, diep in de empirische
touch. Het is wereld van de kunst zijn doorgedrongen.
Droogstoppel, Want nooit kan men over een verschijnsel
rechtvaardig oordelen, als men dat ver
schijnsel niet grondig kent. (Dit feit maakt,
tussen haakjes, de betekenis duidelijk van
de figuur Maigret uit de politieromans
van Simenon.)
De aristocratische terughoudendheid gaat
bij Roland Holst samen met een bijna
nuchtere kijk op -zichzelf. In het herden
kingsartikel werd al geciteerd het vierre
gelig versje:
Leeg en gehuldigd
kwam hij thuis
vermenigvuldigd
Laat ik een enkel ve
nog even voortbordui ei
DOOI
Moe wankelt weer de
langs zwarte struiken
s citeren en daarop In één zo'n woord als „schande" op die
Ik kies het gedicht plaats in dat geciteerde gedicht rijst voor
de nadenkende lezer het gehele vraagstuk
murwe dooiwind al- van de cultuur en van het leerstuk der
lerwegen algemene genade op. Het is niet voldoen-
waar de sneeuw tot de Kuyper of Schilder na te praten en na
oud vuil wordt, te denken; er moet een ogenblik komen
Gemeend
aan de ruiten prevelt weer de dat wij in dit denken op eigen benen staan
regen en met de ons gegeven middelen tot een
i haar, die ik hier niet behou- standpunt komen dat recht doet zowel aan
den mocht, de autoriteit van de Schrift als aan het
verbazingwekkende verschijnsel van de
vernedert kunst, die doorn in het vlees van veler
de edele, die blinkend mij bewees hoe calvinisme.
O, dooi, die alom langzaam nu de s
C. RIJNSDORP.
levenswerk geworden. Hier
de kerk te hebben heeft een kunstzinnig begaafd
nooi is, of om ziel- theoloog de weg gevonden
De bijbeltekst zelf draagt hem
stof te over en vol geestdrift
de gemeente worden vertelt Olov Hartman van zijn
niet voor de ge- plannen om ook buiten Zweden
meer bekendheid te geven aan
deze volkomen nieuwe uitbeelding
der Bijbelse -boodschap, want hier
heeft hij ten volle de weg gevon
den, waarop de kunstenaar, zon
der zijn kunst te verloochenen, de
Merkwaardigerwijze heeft bij kerk kan dienen.... zonder aan het
ons Martinus Nijhoff soortgelijke Evangelie iets af te doen. Hier
De schrijver Hartman was ge- gedachten voor ogen gestaan, toen kan de kunstenaar volledig zijn
boren. Mijn oude liefde kwam te- hij zijn Bijbelse spelen in „Het een dienaar van God.
rug. „Död med förhinder" (De heilig hout" schreef. Ook Nijhoff
dood gaf uitstel) was in 1948 zijn dacht eraan, dat deze spelen ge-
eerste roman. Het volgend jaar woon in de gemeente-dienst moesVQOi een aliaai
gevolgd door „Heiig maskerad" ten worden opgevoerd. Wat Nij-
Het gesprek moet noodgedwon
gen afgebroken worden, want de
bus naar Marsta rijdt precies op
de "profeet" Jona Hd- Terwijl ik langs de doodstille
de poorten van Ninivé: «•«-
bede Ach, neen, misschien be-
ik sta aan de kerkdeur on-
de der de andere tollenaren, maar
der hen spreek ik voorbiddend tot
God. Roman en preek moeten
convergeren. Op dezelfde wijze
komen zij tot stand, want zij zijn
twee vormen van eenzelfde ge-
eenzelfde strijd voor
krachtig verklaart Olov God met eigen ziel en de wereld,
zijn inleiding: Het Misschien zijn er dingen die ik
/,,-. a», zo met kan zeg-
■ilPli I.. de roman is het
het "liturgisch mogelijk door te dringen tot de
Meesterlijk dienen
Er zijn enkele sistijd werd ze correctrice bij De die die zo boeiend is dat de
fitruren die onze Rotterdammer, een leerzame be- tenschappelijke interesse het
t* t vu zigheid, evenals schrappen en delijk wint van de aandrift
literatuur beheer- persklaar maken, welke dienende schrijven. Dit alles wil niet zeg
sen: dat zijn de arbeid zij allengs tot een soort gen dat deze begaafde en har'
mPMfurc nitpnry kunst heeft verheven. Met alleen werkende vrouw zonder planni
meesters, auteurs mi.lmmnrnnlpidinv als basis vr,nr «Wi
van gezag. Dan
volgt een grotere
groep van schrij
vers en dichters,
i vrou-
mulovooropleiding als basis
heeft zij toen in haar vrije uren
in twee jaar tijd het staatsexa
men gehaald. Een noodgedwon
gen ter hand genomen studie in
de rechten is door de oorlog af-
eigen literair werk
wei is het zo, dat zij,
een roman te kunnen beginnei
een voor haar gevoel belangnj
thema nodig heeft. Zo
geval te nemen...
CO VREUGDENHIL
meesterschap
derweg zijn- Voorlopig zijn zij
nog in een min of meer tumul-
erkend Vrouwenpost, uitgegeven door privé genoegen
Bosch Keuning N.V. te Baarn.
Deze periodiek werd overigens al ten
spoedig door de bezetter verbo- houd
niets hoeft te zien of te 1
achter de manifeste
het verhaal moet
iiiiiiimiiiiiiiimiimmiiiimiii
Van zijn inzichten inzake kerk kerkespel moet een onderdeel
u., d)! dlenst Hier wordt ntet ge.
- speeld voor de gemeente, maar de
Zwe- gemeente speelt voor God,
het kerkelijke jaar. Altijd
tentieel, vanuit mijn eigen situa
tie."
ingepast slaat zijn wortels diep i
selijk hart; leeft en strijdt
lijdt met ons mee in onze
zenlijke existentie. Niets is
„medemenselijk" als juist
christelijk geloof, als juist het
Is het een wonder, dat vele
it „O,™ nar. hpt Zweedse kunstenaars zich tot Olov Evangelie °der genade. Deze Maar
iK-persoon van nei Hartman voelen aangetrokken? 7.wppHsp cpbi-ifn -
kerkespel is de gemeente; de an- Hij heeft de wereld der cul.
deru JS. 9°d de gemeente deuren geopend. die men
zich tot de wereld richt, doet zij decennia gewaand had voor-
tv, an namanc zichzelf. goe(j gesi0ten te zijn. Hij heeft
anderen moeten delen en dat
over de waarde van hun" werk
nog geen gevestigd oordeel be
staat. Onder hen zijn de mees
ters van de toekomst. Het is een
betrekkelijk kleine schare die in
de literatuur de dienst uitmaakt.
den. Gedurende die eerste jaren haar besef nog een ander verhaa
schuil gaan. Wat zij vertelt heei
dus voor haar zelf een symbol
Een meisje als Llentje, het eerste sche betekenis. Graag
journalistiek werk geïnspireerd op Vreugdenhil nog
haar grote familie en het tweede schrijven 1
een roman, gebaseerd op samen- van de m
levingsverhoudingen
het onvermoge
zich uit te drukken
over zijn „stomheid",
lustreerd aan de genezing
stomme. Een paar jaar gelede
Haar drukke werk als hoofd heeft het echtpaar De Groot
dit niet uit
maar als Gods di
gemeente bidt voor de wereld. Zij
is het naar God gerichte aange
zicht van de wereld. Ja. zij be
hoort zelf tot de wereld, die zij
schuldig- en zalig spreekt. Daar
om hebben de rollen in het kerke
spel een dubbele inhoud: zij ge
ven weer wat God tot de wereld
spreekt en wat de wereld tot
v God...."
5 Vanuit de gewone kerkdienst
i komt het kerkespel op. De spe
lers treden vanuit de gemeente
naar voren en spreken meestal op
de trappen naar het altaar, waar
heen in de Zweedse kerk de stoe
len staan gericht. De gemeente
antwoordt voortdurend zoals in
de oude Griekse tragedie het koor
met gezangen uit het gewone
Zweedse schrijver kan juist
volop medemenselijk zijn «en
daarom zo'n goede schrijver) om
dat hij leeft vanuit HET WOORD.
i de redactie-afdeling bij de ge-
letterkunde zou niet noemde uitgeverij noopte tot be-
perking
het hun
geleerd, dat de
EV. GROLLE.
voor u besproken
volledig zijn als er niet behal
ve de echte, de toekomstige
en de voorgewende meesters tingen,
mensen waren die de dienst
vervullen en in dienstbe
toon aan de literatuur hun le
ven slijten. Men denkt hier in
de eerste plaats aan ons lera
rencorps, dat het publiek van
morgen vormt en beloften sti
muleert. Ook aan de vele re
censenten in pers en radio, die
voor een deel ook zelf schrij-
als critici toch een
haar literairi
ontstond wai
verhalen, meestal voor
Israël gemaakt, mee
de Palestijnse entourage uit
produc- eerste hand te kunnen ervai
n korte Maar voorlopig neefnt die
Ontmoe- reldkunstgeschiedenis haar meest
tijd in beslag.
In 1954 kreeg het echtpaar De
Groot eindelijk een eigen huis en
wel te Breda, waar de roman
Terug naar Teresia is geschreven.
Eind 1961 kwam een bundel kerst
verhalen van haar hand uit: Het
Kerstmaal; de meeste hadden al
Ontmoeting gestaan. Veel
Zelfironie
Met een zekere zelfironie noem
de schrijfster die 24 juni 1911
geboren is en dus nu 50 jaai
wordt haar praktijk
op twee gedachten,
vertaalde zij diger is zulk een houding dan di<
De Perzen
studeerkamer worden overge
bracht naar het theater, waar ze
horen, aldus betoogt mr. Straat.
dienende functie hebben,
dan zijn er de bewerkers en de
vertalers, in dit opzicht de ech
te stillen in den literairen lan-
jrn Marshall, verkoopsuccessen
Bescheidenheid
gave Bert Bakker/Daamen N.V., door de vertaling:
Den Haag.
De voortreffelijke vertaling, die
mr. Evert Straat maakte van De
Perzen van Aischylos is thans in
druk verkrijgbaar. De vertaling
wordt voorafgegaan door een
zeer onderhoudende inleiding van
de vertaler onder de titel: B
bewerker of vertaler van
mans werk maken. „Het
schande onder de invloed
Men verkrijgt ervaring
hanteren van de taal en
meer voor de hand dan die
ander- goed en nuttig mogelijk te be
is geen steden. Hier spreekt ook haar be-
verscheidene anderen, die
ook gen overheidsinstanties aanleu
nen en zich vaak te goed achtei
om te doen wat hun hand vindr
om te doen. Ontmoeting, va:
welk maandblad Co Vreugdenh:
redactielid is. zal haar ongetwij-
feld op hartelijke wijze weten
de scheidenheid
I'S* huldigen. Onze krant wil hierbi.
niet achterblijven. Wat mij per
soonlijk altijd het meest
jubilaresse getroffen heeft,
Churchill's memoires i
Elsevier heeft i
Deyssel, die zelf als Vreugdenhil uit
voorbeeld van deze stelling die
nen kan. Wat zijn die omstandig
heden? Soms een gecompliceer
de aanleg, een bepaalde veelzijdig
heid, soms bestaande of afwezi-
derde had geschrapt
auteur: „Ik ben altijd trots op
mezelf als jij mijn werk in han
den hebt gehad, want dan zie ik
goed wat ik bedoel!
vertrouwen-wekkende dat haar op-
treden kenmerkt en dat spreekt
van bekwaamheid, begaafdheid,
toewijding, bescheidenheid
tegriteit.
In onze literatuur en sp
in onze protestants-christelijke
culturele „Schicht" is zij
springlevend". Mr. Straat daan- de memoires van Engeland's g k'ansen yan Deyssels beschou- §aan van het Nederlandse Genoot- cuUuTele^Martha^bezig^met' vee]
laarin hulde aan de joh- «M». a»d car- «hap van Vertalers, Va» Taal .ot gJSS* En dV zS'beTomme
brengt daarin
ge regisseur van de Nieuwe Ko
medie, Erik Vos, die erin is ge
slaagd het eeuwenoude stuk weer
nieuw leven in te blazen. Vol
gens Von Wilamowitz Mollen-
dorff zou dit stuk
i spanning
stuk zijn.
er niettemi
ten te brengen, die iedere toe
schouwer in zijn ban sloeg. Te
recht spreekt Evert Straat van
een Griekse toneelrenaissance in
ons land. Hijzelf heeft daar in
niet geringe mate toe bijgedra
gen door zijn levendige v<
van oude Griekse stukken
Griekse stukken moeten
uit te geven. De eerste twee
een reeks van twaalf delen is
thans verschenen. .Zij beschrijven
het voorspel tot de catastrofe en
hebben als ondertitel „Van oorlog
statisch tot oorlog" (1919—1939)
Een te veel
Jacoba Vreugdenhil.
schap van Vertalers. Van Taal tot
Taal stelde enige jaren geleden
een vertaling van haar hand
het Zweeds als voorbeeld van
goede, dichterlijke weergave in
Nederlands van een dichterlijk a^'
Erik Vos heeft schemeroorlog" (3 sept. 1939—10 haar meisjes en schrijve;
Het -zal voor velen,
die de standaarduitgave te duur 1949 gehuwd mei
welkome gelegenheid Groot heeft ook i
zijn. deze historische werken op haar aanleg, dat haar heeft
voordelige
De prijs per deel
gehele
deze specialistische
origineel.
De laatste tijd is Co Vreugden-
hil doorgaans in een ander genre leen
Johan de bezig: het populair-wetenschappe-
1 teveel in lijke. Voor de Nederlandse Se-
sam-wereldgeschiedenis heeft zij
30 pet. uit de Zweedse tekst ge-
adequate ontplooiing schrapt. Op het ogenblik vertaalt
haar man samen een
wereldkunstgeschiedenis.
vertalen vergt
bevat de onverkorte te komen. Van jongsaf aan heeft zij
nooit goed geweten wat ze Duitse
genlijk wilde: studeren of Zulk bewerken
dienens. En dit zich bekomme
ren om vele dingen gaat terug op
een overgegevenheid en ontvan
kelijkheid als van Maria. Het
meesterlijk dienen, omdat het
een kunst bedreven wordt
omdat, naar de evangelische
rangorde, het meesterschap al
leen in de dienst kan worden be
reikt. Bij leven en welzijn kunnen
in de toekomst nog een paar uit
stekende en rijpe romans van haar
hand worden tegemoetgezien.
Maar ook zonder die. en reeds
nu. is zij vanwege haar persooi
hartelijke huldiging
schrijven. Ze kon beide. In de cri- uiteraard tevens studie,
C. RIJNSDORP
