Koninklijke luchtmacht
Gouden Vleugels
op
"1
Elke gevangene vergi aparte behandeling
ZATERDAG 22 JUNI 1963
De Koninklijke Luchtmacht viert dit jaar haar gouden
jubileum. Op 1 juli 1913, dus aan de vooravond van de
eerste wereldoorlogwerd zij opgericht nadat de voor
standers met een stroom van argumenten voor de instel
ling van een luchtvaartafdeling hadden gepleit. Op deze
pagina vertelt een van onze redacteuren over dit n apen,
dat hoe jong ook nog kan bogen op een roemruchte ge
schiedenis. In de tweede ivereldoorlog hebben immers
Nederlandse vliegers hun aandeel geleverd in de strijd
om de vrijheid en in de annalen van de Royal Air Force
staan hun daden met ere vermeld. Zij vochten in de lucht
naast Engelsen, Fransen, Amerikanen, Belgen, en in toe
stellen, die bij deze F-84 F Thunder streaks vergeleken,
maar zeer bescheiden vliegtuigen ivaren.
MARINUS VAN MEEL, de beroemde, in die eerste jaren van de
vliegerij de grote durfal naar wiens verrichtingen het hele
land kwam kijken, de man naar wie sigaren werden genoemd
en wiens portret als aanzichtkaart werd uitgegeven Mari-
nus van Meel dan behoorde tot de mannen van het eerste uur. Tot die
kleine groep, die wat toen, in 1913, nog luchtvaartafdeling heette, van
de grond heeft helpen komen. De start was groots, niet in materieel
en mankracht, o nee, maar groots in daad en doorzettingsvermogen.
Een foto, gemaakt i
I 1914. Een Farman
kamp Soesterberg.
nationale wedstrijden en weer
brachten ze het er uitstekend af.
Al bleven ze. in vergelijking met
andere landen, klein in aantal,
hun daden bleven groot.
Ze bleven bewijzen, dat een na
tie in de wereld kan meetellen
zonder dat de aantallen een rol
spelen.
Vijftig
Vijftig jaar Nederlandse mili
taire luchtvaart, waarvan tien
jaar Koninklijke Luchtmacht. Een
lange, lange weg van de Brik
van Marinus van Meel naar de
Lockheed Super Starfighter. Een
lange, lange weg, die moeilijk is
geweest en zwaar. Enorm veel is
er in deze halve eeuw veranderd.
Meer in wezen heeft die verande
ring zich alleen voltrokken op het
gebied van het materieel.
Want één ding is gebleven:
de geest, die de pioniers van
1913 bezielde, toen zij dat nieu-
Hollandse nationaliteit. Men kon we wapen gingen oprichten,
al spoedig bemerken, dat de mo- Zij geloofden in de toekomst
tor was stopgezet en aan de be-
weging van het vliegtuig te zien van het vliegtuig, en de tijd
zocht men een geschikte plaats heeft hen in het gelijk gesteld.
om te landen. Met goed gevolg 7ii
daalde de machine op een per- Z,J voorzagen de rol die het
ceel weiland in de omgeving var
ons dorp. De inzittenden war er
de 2e luitenant Aler me' een mili
cien soldaat als passagier. In eer
kort gesprek vertelde deze passa
gier. dat zij om 12.35 uur na-
middag waren opgestegen te Soes- looiden
terberg met het doel om i
Gilze-Rijen te vliegen. Toen
vliegtuig zou kunnen gaan spe
len in het bewaren van de vre
de en het behouden van de
•rijheid. En omdat ze er in ge
varen zij bereid zich
n te zetten en als dat
hun leven voor te ge-
Ulize-nijen ie vuegeu. -.„..1
bezuiden Geldermalsen kwamen moest
zijn ze de koers kwijtgeraakt, om- ven.
reden zij niets onder zich zagen
dan water. Dit was de oorzaak. De luchtmacht heeft haar
dat zij lange tijd naar de goede plicht gedaan, ten koste van
richting zochten en zodoende hun yeel offers van yeel tranen en
Treden ^"..0' hto van veel verdriet. Vijftig jaar
een noodlanding moesten doen. militaire luchtvaart, vijftig
Het vliegtuig was een Spijker- jaar ..de vleugels wakend uit-
vliegtuig. gespreid, beschermend rood-
De vliegenier en de passagier
hadden het vreselijk koud toen zij
beneden kwamen. Zij beefden
erg. wat misschien ook wel tot
oorzaak had. de angst, die zij
hadden uitgestaan. toen hun
vliegtuig hun tot daling dwong
wegens gebrek aan benzine en zij
geen landingsplaats konden vin
den.
Want zij zagen niets dan wa
ter. Zodoende hebben zij zich zo
lang mogelijk in de lucht ge
houden en zijn toen hier geland.
Wegens het invallen van de
avond zijn de vliegenier en zijn
passagier niet weder vertrokken
en is de machine onder bewa
king van militairen gesteld".
Tegenstander
gemaakt
MankrachtDit zeggen de
Roeken: „Op de dag van de op
richting bestond de luchtvaart
afdeling uit een kapitein (H. 1Tltini.
Walaardt Sacré), drie officie- luisterend
ren-vlieger en een sergeant-ma
joor-administrateur, vrij spoe
dig aangevuld met nog een of-
ficier en de burgervlieger Mari- vriendjes.
lus van Meel".
Materieel? „Men begon
maar een vreemde vogel vonden, vucscu ----
Op eigen kosten had hij zijn in- vaartafdeling op Soesterberg _-
ternationaal vliegbrevet behaald wees, dat Nederlanders bekwame
en hij sprak graag over vliegen, vliegers waren en geduchte
Maar hij vond zelden een echt genstanders.
d oor. Vliegen? Hoe zou Geduchte tegenstanders in de ja-
mogelijk zijn. Nee, die ren van vrede bij wedstrijden in
Willem Versteegh, was een tik- vele delen van Europa. Geduchte
keltje een fantast, hij en zijn tegenstanders in de oorlogsjaren.
Het is een fraaie titel ,die de heer
J. A. M. Dorpsmans Is toebedacht: di
rigerend psycholoog. Een beetje non
chalant zit hij op een hoekje van zijn
bureau in de gevangenis aan de Pomp-
stationweg te Den Haag een bijzon
dere pientere jongeman, die met J. W.
Mojet (eveneens psycholoog) en D. H.
Kaasjager (reclasseringsambtenaar)
het nieuwste snufje op het gebied van
het gevangeniswezen „runt": het Seloc.
Insiders gebruiken die afkorting voor
het selectie- en oriëntatiecentrum, dat
nog maar ruim een jaar bestaat en een
van de vele bewijzen is van de grote
veranderingen, die zich na de oorlog
op penitentiair gebied hebben voltrok
ken. De heer Dorpmans weet wel wat
hij te doen heeft in z'n opdracht ko
men bekende woorden voor als advise
ren, stimuleren en coördineren maar
hoe het allemaal precies moet gebeuren,
staat hem minder duidelijk voor de
Misdadigers vormen niei één iype
Vliegen
Brik".
Van Meel bracht dus zijn toe- ,oen hij als leidef
de oorlog was geworden,
Want men is het al vergeten.
Versteegh, de" kleine grote man, Maar in de vijf oorlogsdagen
de vader van de jachtvliegers van mej J940 heeft de Neder-
- landse luchtmacht fenomenaal
gevlogen en heroïsch gestreden.
o___ Zij heeft gevochten tot er geen
maat als Van de °Griend, Van machine meer de lucht in kon,
tiek, zo placht hij nadien met Weerden Poelman. Bakkenes en tot haar vleugels waren ver
grote nadruk te verklaren de Jongbloed grote prijzen in _de lamd. Zij streed tegen een
'e" ruchte eskader „Vijf vingers
stel mee. Hij had het zelf
bouwd, daarin onderwezen door één hand" met'viiégers
Franse constructeurs. De avia-
aviatiek is Frans.
Crach
ZO WAS het begin op de vlieg
hei Soesterberg. de bakermat
van onze Koninklijke Luchtmacht.
Nietig. Maar in het hart van hen,
die deze kleine luchtvaartafdeling
vormden, gloeide een vonk van
enthousiasme. Zij geloofden in de
toekomst van de luchtvaart en zij
waren bereid zich daar helemaal
voor in te zetten. Walaard Sacré,
de genie-officier, Van Heyst, Co-
blijn, Roeper Bosch en Ver
steegh. En zonder aan de ande
ren iets tekort te doen mag wor
den gezegd; dat Willem C. J. Ver
steegh van hen de grootste
de ster, de crack.
Wonderlijk
JA, die militaire luchtvaart van
het eerste uur. Het was alle
maal nog wat wonderlijk en ge
heimzinnig. Verluidde het niet,
dat er geen vlieger van Soester
berg opsteeg, die op zijn vlucht
niet een pyama 1 J
teruggekeerd?
Doch
Keur uit de
kerkelijke pers
Keur uit de kerkelijke pers
1962, onder redactie van C. Ver
meer, Alze de Visser en A. van
der Worp. Uitgave Bosch en
Keuning, Baarn.
Voor de derde maal is een
„keur uit de kerkelijke pers" ver
schenen, artikelen uit bladen over
alle mogelijke kerkelijke onder
werpen gebundeld in een klein
pocket. In deze uitgave zijn
wacht sleepte zoals in het glorie- machtige vijand een verloren
jjiar 1923 toen het eskader terug- zij streed, en ,y
bo- bracht die vijand enorme ver-
kalen" liezen toe.
En toen de nacht over Neder
land "begon te dalen zetten de
Nederlandse vliegers de strijd
om de vrijheid buiten de gren
zen voort. Zij kregen aanvul
ling uit het bezette vaderland
en uit alle delen van de wereld
waar Nederlanders zaten. En zij
tanden- vormden opnieuw een macht.
omdat hij nooit Nederlandse vliegers hebben
wist of hij voor het invallen van aeviopen jn Oost en West. Hun
de avond op Soesterberg JOU zijn %erri?Mingen staan met ere
de annalen van de
geallieerde luchtmachten. Zij
„Die dag waren de luitenants zaten bij de Royal Air Force
Wijns uit Den Helder en Hemers bij de Amerikanen,
die hem uit Den Haag in een geïnter
neerde Duitse eendekker opge-
iimiiiui stegen met de bedoeling van
Soesterberg naar Breda te vlie
gen en aldaar hun opwachting te
maken bij H.M. de Koningin,
die te Breda vertoefde. Om
streeks half twee 's namiddags zij hadden hun deel
opgestegen, raakten zij in een vrijding van het zuiden
hagelbui hun koers kwijt, hun land
brilleglazen raakten besneeuwd,
zodat zij bovendien niets meer
konden zien en zo kwamen ze al
dobberend in de buurt van liet
Ingense veer, beneden Rhenen,
boven de Rijn terecht. Daar
vochten zij plm. drie kwartier aan zo weinigen,
met hun machine, om ze om- TT_PFM
hoop te krijgen, totdat zij, ten V"S v™het eerste uur
aanschouwe van een massa toe- af M lang voor de oorlog brach-
de Nederlandse driekleur
zij had
den ook hun eigen Nederlands
onderdeeleen squadron jacht
vliegtuigen, dat tot spreuk had
Niet praten, maar doen. Neder
landse vliegers waren er bij,
in Normandië, zij vochten bo
ven Frankrijk en boven België,
de be-
1 de vernietiging van
i-macht. Vijf jaar lang
waren Nederlandse vliegers in
de lucht, zij behoorden tot hen,
van wie Winston Churchill eens
heeft gezegd: Nooit hebben zo-
velen zo veel te danken gehad
de Neder-
De fenomenale Fokker G-l, een van
de. sensationeelste vliegtuigen, die de
Nederlandse luchtvaart ooit heeft voort
gebracht.
Toen de luchtvaartafdeling op 1
liegheide bij Soesterberg startte, l
chikte zij over de z.g. Brik, een ti
tel vervaardigd floor de bekende,
;ele jaren geleden overleden Rotti
lammre, Marinus van Meel. In de c.
te jaren na 1913 heeft de Brik voh
Uenst gedaan.
Hij staat daarin overigens allerminst
alleen. Op een excursie van twee dagen
langs strafgestichten ontmoetten we tal
van leidinggevende ambtenaren en als
bij afspraak erkenden allen volmondig:
ons werk is een zoeken en tasten. We
moeten, zo zei de socioloog dr. G. H.
Veringa, plv. hoofd van de directie ge
vangeniswezen, bij de tenuitvoerlegging
van straffen een compromis vinden
tussen min of meer tegenstrijdige ele
menten. In willekeurige volgorde: ver
gelding, afschrikking, beveiliging van de
maatschappij en wederaanpassing.
In het midden van de vorige eeuw
meende men dat eerzame opsluiting
voor de „zedelijke verbetering" zeer ge
wenst was. Het zou een grote verbete
ring zijn vergeleken bij de gemeenschap
pelijke bewaring in de oude gevangenis
sen de hogescholen der misdaad.
•Brits en bijbel zonder meer bleken
echter ontoereikende middelen om de de
linquent tot een boetvaardige en gelou
terde zondaar te maken.
Van de gevangenissen heeft men lust
oorden gemaakt: er moet veel strenger
gestraft worden, roepen velen bij toene
mende criminaliteit. Misdadigers moe
ten zo de schrik in de benen heb
ben voor de vergelding, dat zij het wel
uit hun hoofd laten een vergrijp te
begaan. Maar toen in Engeland terwüle
van de afschrikking op zakkenrollen de
doodstraf werd gesteld, kwam het voor
dat zich onder de toeschouwers bij de
executie mensen bevonden, die zich
schuldig maakten aan.... zakkenrollen.
Het is kennelijk niet waar dat adspi-
rant-misdadigers koel en zakelijk het
voor en tegen van een misdaad afwe
gen, al komt het voor. Zo hoorden we
het verhaal van een man, die zes maan
den kreeg omdat hij er in een paar
dagen een flink bedrag van zijn baas
had doorgejaagd. Z'n commentaar:
„Ik heb er best zes maandeh voor
over; 'k heb nog nooit zo'n fijn week
end gehad!"
Misdadigheid is een gevolg van on
kunde en armoede, heeft men wel be
toogd. „Bouw scholen en je kunt de
gevangenissen sluiten." Maar bij uit
breiding van het onderwijs is de cri
minaliteit allerminst verdwenen.
De maatschappij dient te worden be
veiligd. zegt men. terecht. En daarom
moeten misdadigers worden opgesloten.
Maar tegelijk is het een imaatschappij-
belang dat de delinquenten leren om in
vrijheid en verantwoordelijkheid volgens
bepaalde normen te handelen. Kan de
ze wederaanpassing wel in onvrijheid
geschieden? In een gezelschap van nega
tief ingestelden? Geeft de criminologie
dan geen antwoord op al deze vragen?
Dr. Veringa zegt er dit van: „De cri
minologie weet wat niet waar is met
betrekking tot de misdaad, maar veel
meer ook niet. Psychologen en sociolo
gen geven iets, maar de theorieën ont
wikkelen zich langzaam en het effect
van bepaalde methoden moet nog blij
ken. Bovendien: is het juist om een
moordenaar, die met succes drie jaar
psychisch is behandeld, vrij te laten en
een kleine gewoontemisdadiger, die hel
maar niet af wil leren, zeg dertig jaar
vast te houden?
Boeiende research
De heren Dorpmans en Mojet houden
zich met deze vragen diepgaand bezig.
Het is prachtig om te stellen dat de ge
vangenisstraf mede dienstbaar moet
zijn aan de resocialisatie, maar hoe doe
je dat nu precies? De problemen, waar
voor zij zich gesteld zien, hebben niet
betrekking op de gebouwen of op de sa
larissen cn de opleiding van het perso
neel, maar liggen in de klinische sfeer.
„De therapie is het kernprobleem",
zegt de heer Dorpmans. Z'n werk heeft
de bekoring van alle research-arbeid.
Hij beschouwt de gevangenen als „nor
male gestoorden" en bekijkt hen als het
ware met een psychologische loep. Hun
gedrag wordt zorgvuldig geanalyseerd
en op grond daarvan worden rapporten
geschreven, die een antwoord geven op
de vraag: hoe pak je deze vent aan?
Over één ding is men het namelijk wel
eens: de misdadigers vormen niet één
type, waarop één methode van toepas
sing is. De tijd is voorbij dat de delin
quenten slechts worden ingedeeld naar
sexe, leeftijd en strafduur. Elke gestraf
te vergt een eigen behandeling en de
vraag in het Seloc is dan ook telkens
weer: wat gaan we met deze man doen?
Zorgvuldig wordt nagegaan in welk ge
sticht een delinquent het best op z'n
plaats is. Zo bevinden zich in de gevan
genis aan de Haagse Pompstationsweg
selijk wordt geacht.
Het is juist met het oog op die ge
meenschap dat selectie noodzakelijk is.
De mens is geschapen om met anderen
i samen te zijn, maar het komt er wel
l op aan met wie men samen is! De
tuchthuizen in vroeger eeuwen, waar de
gevangenen zonder enig onderscheid bij
d.w.z. dat de gedetineerde vier fasen I
doorloopt. De jonge delinquent gaat
eerst vier weken de cel in om zoals I
de staf het uitdrukt de straf z'n
juiste waarde te geven en gelegenheid
te hebben voor rustige herinnering, die 1
hopelijk tot zelfcorrectie leidt. In deze
oberservatieperiode vormen het pavil-
joenshoofd, de psycholoog, de geeste-
lijk verzorger en de sociaal ambtenaar I
zich een beeld van de jongeman, zodat 1
zij kunnen vaststellen of hij rijp is om
naar de oriëntatie-afdeling te worden I
overgeplaatst. Hij slaapt en eet in deze I
tweede fase nog wel in z'n cel, maar
werkt in een van de werkplaatsen en I
woont van tijd tot tijd recreatie-avonden
bij of neemt deel aan een gespreks-
avond. waarop het paviljoenshoofd of de I
psycholoog een inleiding houdt. In de I
eerste plaats wordt de nadruk gelegd 1
op de verantwoordelijkheid. De onder-
wijzer adviseert en helpt bij het volgen I
van cursussen, geeft zelf een verkeers- 1
cursus en leidt op voor het midden
standsexamen. Ook sport staat op het I
programma. I
De derde fase wordt doorgebracht in
paviljoen A en is gericht op stimulering I
van het sociaal gevoel. De jongeman-
nen die nu nog alleen maar 's nachts
in hun cel verblijven leren wat be-
grippen als zorg, vriendschap, hulpvaar- I
digheid en teamgeest inhouden en er I
wordt steeds meer een beroep gedaan
werken. Quiz-avonden en sportevene-
menten bieden daartoe een goede gele
genheid.
Het sluitstuk van de detentie vormt
een verblijf in paviljoen B, dat voorbe
reidt op de terugkeer in de maatschap-
pij door het geven van zoveel mogelijk I
vrijheid en vertrouwen. Ziet men een I
jongeman vrij over het terrein lopen,
dan kan men er zeker van zijn dat I
het een bewoner van paviljoen B. is. I
Hij heeft daar een eigen kamertje, ver- 1
sierd met foto's van vriendinnen en van
filmsterren, hij kan er tafeltennissen in I
de recreatiezaal of luisteren naar de 1
radio met pick up, deelnemen aan toch
ten van de wandelclub, voetballen tegen I
clubs van buiten, kortom z'n leven be
gint weer te lijken op dat van een vrij
mens. Het spreekt vanzelf dat er juist I
in deze tijd op de contactavonden veel
wordt gediscusieerd over de problemen,
schouwers
plm. honderd
bladen die aandacht schenken
aan de actuele gebeurtenissen D„delijlt
nTm?eLtT„'gei,!ea"enNbae"ïS,'! Ueset. die de
over de gehele wereld. Want ook
dat is men vrijwel vergeten: dat
de KLM haar ontstaan te danken
teerden ttoee roei- hee[' aan die luehtvaartaldeling
het concilie een belangrij
ke plaats in, maar ook de
gadering in Amsterdam vai
I.C.C.C.
vliegers bewusteloos
brachten. In hotel Rustoord"
binnengedragen, werden zij ver-
andere kwesties die vorig jaar de bonden, zij hadden dezelfde ver-
gemoedereerd bezighielden wordt WOnding opgeloven. boven het Pa de g«hele
aandacht geschonken. Er zou _„j,*ornnn. i,„„ «nnefnnri heeft Y?rv.uld
aandacht geschonken,
weer veel op te merken zijn over
de keuze van de artikelen. Ieder
zal wel een bepaald verhaal
1 ergens de lijn trekken
rechteroog; hun toestand
verder bevredigend. Monteurs
uit Soesterberg haalden de ge-
op Soesterberg.
Plesman had er zijn opleiding ge
kregen en met hem de vele gro
ten uit de burgerluchtvaart, man
nen wier naam decennia lang bij-
de gehele wereld met ontzag
verbleekt. Zij stonden op de
voorpagina van de wereldpers
toen zij west en oost door de
dit boekje van 172 pagina's een rivier op".
hoeveelheid materiaal die later
nog wel eens van pas kan ko
men. Misschien dat de uitgevers
nu reeds zich kunnen gaan bezin
nen of het niet mogelijk is na het
vijfde nummer een per rubriek dik
of anderszins opgestelde in- van
houdsopgave te vermelden. Dat
zou later het zoeken vergemakke
lijken en de waarde van deze
werkjes verhogen.
biedt heel vernielde machine uit de lucht met elkaar verbonden. Zij
Keven of ze konden vliegen! Toen de
oorlog was afgelopen bouwden ze
een nieuwe luchtmacht op. met
-„'tuigen, waarvan ze nooit eer
vleug der hadden gehoord, maar die ze
van. romantieK. in een oogwenk volledig onder de
knie hadden en waarmee ze de
„Hedenmiddag omstreeks 2.30 roem van hun voorgangers hand
uur verscheen boven de gemeen- haafden.
te Herpt een vliegmachine van Ze namen weer deel aan inter-
1 gemeenschap: dat is het parool
Ihet moderne gevangeniswezen. Een ver
blijf in voortdurende afzondering is een
marteling, die celpsychose kan veroor-
I zaken, maar een voortdurend verblijf in
gemeenschap is evenzeer een marteling.
Daarom verblijven de gedetineerden
's avonds en 's nachts in hun cellen, die
I zij zelf wat mogen „aankleden".
I Jonge delinquenten
Al sedert 1937 of moeten we zeg
gen pas sedert 1937? gaan jonge de-
Ilinquenten naar een jeugdgevangenis.
Naar de Bijzondere gevangenis
jonge mannen te Zutphen, wanne
rechter hen daartoe speciaal
I deelt
Opleiding
We lazen ergens: „Het geheim van I
een goed regiem in een gesticht ligt 1
besloten in een heel eenvoudig principe:
als men mensen wil beïnvloeden, moet I
men personeel aantrekken, dat in staat
is invloed uit te oefenen". Bij het ge
vangeniswezen is men daar diep van I
doordrongen. Sinds 1955 is in Den Haag, I
ook al aan de Pompstationsweg, het
Centraal opleidingsinstituut gevestigd,
dat personeel aantrekt en opleidt. Ook I
leidinggevend personeel komt op gere-
gelde tijden terug naar het instituut om
vertrouwd te worden gemaakt met nieu- I
we gedachen. „Voordurend zijn we be-
zig meuwe gedachten in praktijk te
brengen", tekenden we uit de mond van I
dr. Veringa op. Het typeert de situatie.
Ons gevangeniswezen bevindt zich nog
- - steeds in een experimenteerstadium. I
- vak kunnen leren Binnen het kader der mogelijkheden I
Alkmaar, waar het regiem zeer die door de sterk verouderde gebouwen
I anders naar „Nieuw Vosse- veelal beperkt zijn wordt alles in het I
I r1?- v Ug,hJ' voormalige concen- werk gesteld om de slraf zo ten uitvoer I
tratiekamp. We hebben in Vught een te leggen, dat de gedetineerde er wer-
I kijkje genomen. In dit grote barakken-1 kelijk door wordt geholpen om de juiste I
complex worden ongeveer 160 jongeman- j houding in de mensengemeenschap te I
nen met een enigszins gunstig reclasse-hervinden. De mensen die daaraan lei
reg_elmatig arbeid ding geven, hebben wc Ieren kennen als
gewend, terwijl op hen een beroep wordt
gedaan om mee te werken aan een ge-
zonde zelfkritiek. Op verschillende ma
nieren wordt getracht hun algemene
ontwikkeling te verbreden en hun een
levensstijl bij te brengen, die beant-
de normen van de maat-
woordt
schappij.
Het systeem
Vught is progressief,
die idealistisch en realistisch I
Iegelijk zijn. Wat zij noodzakelijk ach-
ten en nu citeren we nog één keer
dr. Veringa is een gedurige samen- I
spraak tussen maatschappij en gevan-
geniswezen. Die samenspraak moet
worden gevoerd want tenslotte behoort
