Denemarken Salamis WRAKHOUT AAN EEN BLAUWE ZEE EEN VROLIJK LAND en een vakantie meer dan waard ÉS it iSHsSLrlS ZATERDAG 1 JUKI 1%3 Tal van herinneringen aan historie van Nederland De grote Shakespeare heeft zijn tragedie „Hamlet" terecht de ondertitel „Prince of Den mark" meegegeven maar ten onrechte liet hij zijn weifelmoe dige held rondstappen in het kasteel bij Elseneur, want de echte Hamlet zo hij ooit wer kelijk heeft bestaan is nim mer in dit kasteel geweest, om de doodeenvoudige reden, dat het in zijn tijd nog niet gebouwd was. Een en ander neemt na tuurlijk niet weg, dat de Denen er trots op zijn, dat hun kleine Helsingoer met zijn grote burcht de Kronborg door Sha kespeare voor het nageslacht vereeuwigd is en ieder jaar in de zomer organiseren zij dan ook internationale Hamletop- voeringen, waarin Engelse, Deense, Zweedse, Duitse en an dere toneelgroepen in een vreedzame wedijver Shakes peare's meesterstuk op de bin nenplaats van Kronborg ten to nele voeren. Een eenvoudige gedenksteen met de beeltenis van Shakespeare aangebracht in de wallen van Kronborg her innert de bezoekers eraan, dat dit nu het beroemde kasteel is, waar Hamlet de geestverschij ning van zijn vermoorde vader In het meer van Hilleroed verheft zich statig het prachtige, door Nederlandse bouwmeesters gebouwde slot Frederiksborg, de oude koningsburcht der Deense koningen. een bijzonder rijke historie, waarin je telkens Nederlandse voorvaderen tegen- En wat dat weer betreft.... zeker, het regent er ook. maar als men het geluk heeft zonnige dagen te treffen, dan is De nemarken van een heerlijk klimaat: warmer dan bij ons, maar nooit benauwd. Vóór enige weken althans liep ik in een luchtig zomer pakje door Kopenha gen te dwalen: er zaten nauwelijks blaadjes aan de bo den de kachels weer opgestookt, maar in Kopenhagen draaide de feesttuin Tivoli al op volle toeren: een kinderlijk blije muziek, schiettenten en gezellige uitspan ningen, draaimolens en prachtig ballet, gokautomaten en be koorlijk toneel. Al les overgoten met een zee van vrolijke lichtjes en gedrenkt in een prettige, op gewekte stemming maar heel weinig feestneuzen, schaars gehos en totaal geen feesttoeters. Tivoli. midden in de oude stad gelegen, is een wonder van opgewekt amusement. Avond aan avond dichtbevolkt met een opge wekte menigte, zonder hinderlij ke, sensationele Wel te doen Als men in Rotterdam of Den Haag een uur of acht 's morgens in de trein stapt is men 's avonds een uur of tien in Kopenhagen. Een hele zit wel is waar, maar door de zeereis van Duitsland naar Denemarken heerlijk onder broken. Tegenwoordig duurt deze reis bijna twee uur: van Putgar- den naar Roedby. Vroeger duur de de reis ruim een uur langer van Grossenbode naar Gedser. Men heeft op de boot dus wat korter de tijd om zich vol te stoppen met een zelfgekozen lunch, maar toch nog tijd genoeg om voor zijn vijf Duitse marken of tien Deen se kronen zoveel te eten, als men opkan. Bovendien kan men op de ze veerboten rookwaren en sterke drank zonder accijns kopen, het geen niet veel goedkoper uitkomt dan bij ons mét accijns, maar Denen, Duitsers, Zweden en En- gelsen slaan er grote hoeveelhe- Fff,i h—mo£ SS-S ,hans dc Ned™s OTrden W""- S;^™el„"^sarNedtla*„dUs" nt tuinders kwamen de Denen te hulp om groenten en fruit in De nemarken zelf te verbouwen. De cen sta(. zuster van Karei V, die getrouwd th ta l'. rippnsp konin <r Phric. thUISVOelt. H opvallend met rust gelaten. betekenis lliA__H[ op de Oostzee. Zoals Holland ont staan is doordat een van onze Dirken een tol stichtte aan de Merwe zo is Denemarken tot aan zien gekomen doordat Erik van Pommeren in 1425 door de bouw van de burcht Krogen op het Noordpuntje van het eiland See- land de tol aan de Sont stichtte. Op de puinhopen van Krogen liet tt mans Kopenhagen met de Deense koning Chris- 200 Nederlandse boeren gezinnen naar Kopenhagen over komen, waar zij in Amager fruit groenten gingen kweken. lï-F±Se£ï£Liöp"ahagenra;JdeeeSlad'JgewVa" lo<4 de Nederlandse architect «n NP^rianrf« «nc&ra Hans van Paeschen het kasteel den, een Nederlandse enclave Kronbpqj bouwen, later werd het «n ,J>ed™skefkb'^ KVSedS! ,0pb„ers<",„,™t lands werd gepreekt. door Anthonis Mechelen uitgebreid en afge bouwd, zodat het in 1585 gereed was. Een prachtig voorbeeld van Nederlandse Renaissance-archi- tectuur, met zijn bolwerken een Wij Nederlanders hebben machtige ..pistool op de borst van genwoordig hoe langer hoe n Zweden want aan de overkant de gewoonte onze vakanties Prachtig land Vinger in de pap De Zweden en de Denen, feindliche Brüder der voortdurend in de haren deze tol aan de Sont en de hoge heren van onze Verenigde Ze ventien Nederlanden hielden voort durend een vinger in de pap. Als Zweden de Sont-tol in handen had, steunden zij de Denen en omge keerd de Zweden, als de Denen de baas waren. Zo spreekt men vandaag nog met dankbaarheid in Denemarken over onze admi raals Van Wassenaer Obdam, Mi- chiel de Ruyter en Cornelis Tromp, die meermalen het benauwde Dene marken te hulp kwamen én de op geldbeluste Zwe den verjoegen. Maar de naam van Witte de With moet men in Denemar- wocste gebieden in Jutland: verrukkelijke stad Kopenhagen, waar je je ondanks de taalmoei lijkheden dadelijk tliuisvoelt en want deze zeeheld heeft om gekeerd de Zwe den bijgestaan te gen de brutale De- Het slot Kron borg bevat nog ve le herinneringen aan onze zeehelden uit de Gouden Eeuw. Wil men de Nederlandse ge schiedenis goed le ren kennen dan je naar Denemar ken maken. Daar ontdekt men eerst recht, hoe machtig wij tiende de Deense boerenhoeven met prach tige interieurs van onovertroffen volkskunst (mooier dan bij ons Hindeloopen voortbracht), maar bovenal verdient een bezoek aan kasteel Frederiksborg alle aanbe veling. Ook hier bevindt men zich weer in een oude Nederlandse omgeving, want Frederiksborg is ook weer door Nederlandse ar chitecten gebouwd, door Neder landse beeldhouwers van prach tige sculptuur voorzien en door Nederlandse schilders volgehan gen met hun grote werken. Machtig kasteel Aan kastelen is Frederiksborg het machtigste dat ik ooit heb ge zien. Gelegen bij het oude plaat sje Hilleroed is het gebouwd op een aantal eilandjes üi het prach tige meer. Ook fit kasteel, waar van koning Frederik II in 1560 de bouw begon is door Nederlandse architecten in de Nederlandse Re naissancestijl uitgebreid en afge bouwd onder de regering van ko ning Christlaan IV tussen 1600 en 1620. De prachtige buitengalerij die iets doet denken aan het Ru benshuis in Antwerpen (uiteraard veel groter) is ontworpen door Hans van Steenwinckel, die de beelden hiervoor liet ontwerpen door Hendrik de Keyser. Op de binnenplaats bouwdeAdriaen de Vries de beroemde Neptunus-fon- tein. die in 1658 door koning Ka- rel Gustaaf X als oorlogsbuit naar Zweden werd overgebracht, zodat het tegenwoordige exem plaar een copie is. Dank zij de Carlsberg Stichting is dit onmetelijke kasteel na de brand van 1859 geheel gerestau- i-eerd en ingericht tot -het natio nale museum der Deense historie. Ontelbaar zijn de zalen, die volge stouwd staan met de prachtigste voortbrengselen van oude Deense meubelkunst en voorwerpen van historische waarde. Zeer bijzonder is de kapel van Frederiksborg, waar vroeger de Deense koningen werden gewijd. Een prachtig voorbeeld van rijke barok met de gouden en zilveren preekstoel, het machtige orgel met de 1001 pijpen, dat nog uit de tijd van Ohristiaan IV (1600) stamt en het buitengewoon mooie kabinetorgel uit 1612 gebouwd door Esaias Het kabinetorgel door Es Compenius in 1612 gebouwd nog steeds als koororgel in bruik in de hofkapel van kasteel Frederiksborg. Gevangen tussen een gebergte in het nooi'den en in het zuiden geeft de laagvlakte Messaria op het eiland Cyprus bedding aan het riviertje de Pediaeos. Haar monding is een zandige laagte aan de rand waarvan de meest oostelijke haven van Cyprus ligt: Famagusta. Tegenover Famagusta golft een zacht landschap naar de lichtblauwe bergen van het noorden. Gezonken in de schoot van de eerste heuvels liggen de ruïnes van een eertijds bloeiende stad, Salamis, eens één der welvarendste en rykste van het Middellandse zeegebied. Compenius. Het oudste en groot ste kabinetorgel ter wereld. Nog steeds als koororgel in gebruik bij de diensten, die iedere zondag in de kapel van Frederiksborg wor den gehouden. Adelschilden Speciaal kasteel eei want de adelschilden van de vroegste tijden tot heden zijn in de kapel en aan de wanden va de wenteltrappen er naar toe op gehangen in een ontelbare me nigte. Ook de wapenschilden van vorsten zijn hier present. Fredriksborg is een beziens waardigheid, waar men uren zoek kan brengen en telkens wordt men ook hier getroffen door de vele historische banden die er tussen ons land en Denemarken bestaan. Kleine landen, met vaak dezelfde belangen en in de strijd om een plaats onder de zon vaak op elkander aangewezen. Nederlanders moesten echt eens wat meer naar Denemarken gaan. Het risico van het weer wordt ruimschoots vergoed voor wat dit land aan interessants speciaal aan ons te bieden heeft... en dan: het is er zo vrolijk. GROLLE. Wanneer in de maanden maart en april geheel Cyprus opleeft door de afgelopen winterregens en de natuur alle in een heel jaar droogte opgekropte energie doet openbarsten, is de aarde bedekt met myriaden bloemen; onafzien bare velden geel. die langzaam van de licht glooiende heuvels stromen. En in de gloeiende kommen juichen vuurrood vlam mende klaprozen. Salamis rust onder bomen en bloemen, mimo sa bossen omzomen het links van de monding steenachtige zee strand. De gele venkel schiet hoog en krachtig op. In Salamis heeft de natuur haar rechten hernomen in een uitbundige zelf verheerlijking. Ouder Na zijn terugkeer uit de Tro jaanse oorlog (omstreeks 1180 v. Christus) zou Teucer, de zoon van koning Telamon van het eiiand Salamis. naar Cyprus zijn gekomen en daar een nederzetting Salamis hebben gesticht. Maar opgravingen tonen aan. dat de stad ouder is. Op Assyrische klei tabletten vinden we Salamis on der de naam Silua als schatplich tige van Assurbanipal. Reeds tij dens de regering van koning Evel- thon (560525 v. C.) schijnt Sa lamis de machtigste stad van het eiland geweest te zijn en in de vijfde eeuw voor Chr. was zij het centrum van meer dan één op stand tegen de toenmalige over heersers, de Perzen, en het dé cor van verscheidene slagen, tot- de engelse koioniaie g en ae aansluiting dij UrieKemana ae zijde hebben verra in de Turkse wijk te komen er omgekeerd. Vorige maand noi werd een Griekse boer op ziji land neergescnoien door inwo ners van een naDurig dorp. Gespletenheid Ook als men geen historische interessen heeft, is Kopenhagen stad, waar men zich dadelijk -Wi I HH Heel Denemarken heeft II liet omstreeks 1520 liefst rui™ 4 miljoen inwoners, maar van deze vier wonen er ruim één miljoen in Kopenhagen. Daar om is deze hoofdstad van dit kleine land een echte metropolc, waar alles gecentraliseerd is. Voor winkelende dames is Kopen hagen een waar eldorado. Opval lend is het grote aantal juweliers. Teken van voorspoed en welvaart. Naar Nederlandse begrippen is vooral het zilverwerk goedkoop. De Deense smaak voor goede vormgeving heeft voor de prach tigste sieraden gezorgd met een haast onuitputtelijke fantasie en verscheidenheid. Uiteraard is in de vele meu belzaken het Deense meubel in machtige collectie 'bijeen. Te- Voor U gelezen Mijn dochter de teenager, door Maricluise Bernhard-von Luttitz. Uitgave Pax, 's Graven- De schrijfster geeft in dit fijnzinnige boekje weer hoe de moeder van een teenager gesprek ken met en gebeurtenissen rondom haar doch ter optekent. Uit dit schrijven treedt naar voren hoe de moeder omzichtig, met een toegankelijk gemoed, en gelukkig ook met humor, haar kind tracht op te voeden naar haar beste weten. In het bijzonder voor moeders die zelf „eep teenager" opvoeden, is dit boekje boeiend en be langwekkend. Dit boek dat de Duitse titel ..Damals war es Friedrich" draagt, behandelt de positie van de Joden in Duitsland tijdens de oorlogsjaren en de jaren die daaraan vooraf gingen. Richter, die eerst kinderboeken schreef en met dit boek nu ook de jonge mensen tracht te bereiken, be schrijft hoe het in Duitsland mogelijk was clan destien Joden te steunen en toch lid te zijn van de „partij". Het boek toont hoe een jongen zich in die tijd kan laten meeslepen door de Hitler- jugend alleen omdat het er zo „fijn" is maar niet uit overtuiging. De gespletenheid treedt duidelijk aan de dag in Fa magusta. De Gneken wonen in cen minder oud stadsgedeelte, Varoslia geheten, de Turken bin nen de wallen van het oorspronke lijke Famagusta, waar het beeld wordt beheerst door de ruines van tientallen kerken en kapellen en de nog volledig intacte-, immens zware stadsmuren. De enige kerk, die nog overeind staat is de gro te kathedraal welke door de Tur ken wordt gebruikt en nu de La la Pasha Mustafa Moskee heet. Het is een prachtig exemplaar van vroeg veertiende-ecuwse go- thiek. De koningen van Cyprus uU het huis Lusignan ontvingen hier de kroon van Jeruzalem. Een eenvoudige kleine minaret, gebouwd tegen de rechter toren geeft de huidige bestemming aan. Trefpunt dan vergeten, hoe juist voo Nederlanders Denemarken buitengewoon boeiend land is. genover hef station hebben de ge- eikan- Een PrachtfR £°'Yend landschap; zamenlijke Kopenhaagse meubel handels een permanente meubel expositie ingericht, duidelijk „Den Permanente" geheten, waar men in een overweldigende overvloed de fraaiste voortbrengselen van de Deense meubelkunst kan be wonderen. De prijzen zijn exor bitant hoog, maar men kan rus tig zeggen, dat het in materiaal, afwerking en vormgeving altijd alles overtreft wat er op dit ge bied in ons land te bewonderen valt. Ook het Deense aardewerk houdt de bewondering voortdu rend gaande, terwijl, waarschijn lijk voor de toeristen, honderden dierfiguren. Vikingen en Viking schepen alles van hout door hun verrassende, fantasierijke vorm geving erom roepen gekocht te worden. Bier en cultuur In Denemarken moet men bier drinken om de cultuur in stand te houden. Het is n.l. de Carls berg Stichting, uitgaande van de Carlsbcrgbrouwerijen in Kopen hagen, die met zijn winsten het culturele leven in stand houdt. De Carlsberg Stichting, door J. C. Jacobsen opgericht heeft Kopen- hagen volgezet met prachtige 'JU beeldhouwwerken, heeft de ros- «H tauratie van kasteel Kronbcrg mogelijk gemaakt en houdt ook het grote museum in kasteel Fre deriksborg in stand. De Carlsberg Stichting financiert bovendien de wetenschappelijke onderzoekingen en de Nieuwe Carlsberg Stichting is speciaal in het leven geroepen om kunsten en kunstenaars te subsidiëren. Als men in Kopenhagen is uit gekeken en dat is men niet gauw kan men dicht in de buurt een bezoek brengen aan het Deense openluchtmuseum (Fri- landsmuseet) met zijn vele oude ZOMERS VAN LAATSTE TIEN JAAR regenrijk, somber en te koud Sinds 1945 (17 jaar) waren er 5 te natte junimaanden, 9 te natte julimaanden en 11 te nat te oogstmaanden (augustus) Hieruit blijkt duidelijk dat de zomer vooral juni vaak een schijnaanval heeft ondernomen met warme en zonnige dagen. Velen dachten „dat kan een mooi zomertje worden" of eind juni begin juli sloeg het weer om en was de zomer verleden lijd, nogmaals met als zeer gunstige uitzondering de zomer Teleurstellend Zeer vele vakantiegangers, vooral zij die in eigen land verbleven, zullen wellicht de schrik en... het water van vo- rig jaar nog in de benen en in de schoenen hebben zitten. Deze grote teleurstelling over de Nederlandse zomer, al deel den ook vele andere landen in deze misère, is niet alleen van 1960, 1961 en 1962. Wij kunnen aan de hand van cijfers vast stellen dat het vooral de laat ste tien jaar bedroevend is ge weest met gunstige uitzonde ringen in 1955 en 1959. Het is ons verder opgevallen dat sinds 1945 (na de oorlog) juni belangrijk gunstiger uit de bus is gekomen met meer zon, minder regen en zomerse temperaturen, dan juli en au gustus. Het niet lukken van een vakanticspreiding naar ju- september ligt beslist niet s Statistiek liegt niet zijn dan die van een 20 a jaar geleden, is juist. Aan de hand van enkele cijfers waar genomen te De Bilt kunnen wij dit aantonen. Wij nemen daarvoor drie perioden van tien jaar n.l. 1933—1942: 1943—1952; 1953—1962. ;on, de gemiddel- temperatuur en het aantal regenuren. 1933—1942 160 mm 621 zon 22.7 gr. C 88 uren regen. 1943—1952 206 mm 641 zon 21.0 gr. C 101 uren regen. 1953—1962 245 mm 581 zon 20.2 gr. C 136 uren regen- Duidelijk blijkt hieruit dat de zomers natter, somberder en kouder zijn geworden. Dieptepunt voorbij Zonder aan op losse schroe ven staande voorspellingen te doen durven wij te stellen dat de komende zomer gunstiger warmer en minder regenrijk) zal worden dan die van 1960. 1961 en 1962. toen het wel heel bar is geweest, vooral in juli en augustus. Na de oorlog, van 1945 af, hebben wij 17 zomers gehad. Daarvan 1947, 1950 en 1959 be langrijk te warme zomers. Vooral na 1950 is het bedroe vend geweest want van 1950 tot 1963 hebben wij in De Bilt alleen in 1959 27 tegen, nor maal 19 zomerse dagen ge boekt, de overige tien zomers juni juli en augustus samen) bleven beneden de 17. De hete zomer van 1947 gaf een voor ons ongelooflijk groot aantal van 45 zomerse dagen in De Bilt. Ook wat de regenval betreft slaan juli en augustus de laat ste jaren het slechtste figuur. 1959. Bijzonder teleurstellend is 962 gebleven toen in De Bilt en hier in het westen twee (normaal 20) zomerse dagen Na de afgelopen winter die zich kenmerkte met veel blok kerende hogedrukgebieden waardoor de depressies ons niet konden bereiken, kenmerk te het voorjaar zich door te koud weer met een sterke westcirculatie waarmee tal van depressies met regenfronten '~l land doordringen. Een deze situatie zomer, althans juni. koel en onbestendig hou- doorzetten den. Het begint daarom wel tijd te worden dat de hoge- drukgebieden weer ten tonele verschijnen willen de cijfers van zonneschijn, wind en tem peratuur niet voor de vierde opeenvolgende zomer een slecht figuur slaan. Salamis had zich ondanks het feit, dat Paphos hoofdstad van het eiland was geworden, door haar handelsbetrekkingen cn het reizi gersverkeer in de Romeinse tijd als belangrijk internationaal tref punt weten te handhaven. Het is niet verwonderlijk, dat Paulus vergezeld van Barnabas en Johan nes Markus in het jaar 46, di rect al op hun eerste zendings reis hier landden om het Evange lie te brengen. (Hand. 131. Boven den was Barnabas in Salamis ge- boien; later zou hij er ook ster ven door de hand van de Joden, die daar een zo uitgebreide kolo nie hadden, dat Salamis in 116 117 n. C. het centrum kon wor de r. van de grote algemene Jood se opstand tegen de Romeinen. De ze opstand werd bloedig onder drukt. Volgens de historie zouden alleen op Cyprus al 240.000 men sen de dood zijn ingezonden, ter wijl bij decreet van de Romeinse senaat alle Joden van het eiland werden verdreven. De Cyprioti sche bevolking was zo verbitterd door het onheil van de opstand, dat nog eeuwen later een Jood daar zijn leven niet zeker was. Omstreeks 1850 werden de passa giers van een Roemeens emigran tenschip, dat gestrand was op de kust van Cyprus door dorpelin gen neergeschoten, omdat men dacht, dat het Joden waren. Groots aangepakt Volledige en systematische op gravingen van Salamis zijn nog niet uitgevoerd. Op het ogenblik echter wordt de zaak groots aan gepakt. Men is er aan het werk met vijftig a zestig mensen, voor namelijk vrouwen, die gehuld in dikke kleren en omslagdoeken de aarde met kleine schepjes te lijf gaan onder het speurend oog van een paar archeologen. De uitgravingen gebeuren zeer voorzichtig in rechthoeken van twee bij drie meter waaromheen men smalle stroken onafgegra ven laat om de profilering van de bedekkende lagen zichtbaar te maken. De uitgegraven stenen en zuilen worden op hun plaats gela ten en in kaart gebracht. Heeft men eenmaal een duidelijk beeld van een bepaald gedeelte, dan kan men aan de reconstructie be ginnen. Zo wordt het oude am phitheater. dat zeer groot ge weest moet zijn. zo goed en zo kwaad als het gaat, met de over gebleven brokstukken herbouwd. Overal ziet men naast de kipkar ren op rails vrouwen staan keu velen, met mandjes voor stenen in de hand. en oudere mannen in e.e traditionele zwarte zeer wijde broek met lage zoldering. Een honderd meter van het theater staar, de gerestaureerde overblijf selen van het romeinse gymna sium het schooltype waarbij toen- értijd de lichamelijke ontwikke ling hoofdzaak was geworden, zo als nu op sommige Amerikaanse scholen. De school had een grote bete gelde binnenplaats omgeven door zuilengalerijen waarvan de Co rinthische zuilen voor een deel weer zijn opgericht. In enkele zij vertrekken treffen we wat beeld houwwerk aan van betrekkelijk geringe waarde. Het terrein tus sen het gymnasium en het amphi theater is de plaats van de hui dige graafwerkzaamheden. Men sluit er behalve op zaken uit de Romeinse periode op resten van Constantia. de door Constantijn de Grote nieuw opgebouwde., stad, nadat Salamis door een serie aardbevingen tot puinhoop was ge- Het forum Zes honderd meter ten zuiden van het gymnasium lag het fo rum, de markt. Met zijn 10 me ter hoge zuilen en 200 meter leng te en breedte van 60 meter staat dit forum te boek als het groot ste van het romeinse rijk. Er plan te de bedekt met dik struik gewas en op de niet beschaduw de plekjes leggen zich dagelijks leg.cenen hagedissen te roosteren. Aar de noordzijde van het fo rum zijn de overblijfselen van een watertoren, ook daterend van liet begin van onze jaartelling. Het reservoir rustte op 35 zuilen en werd gevuld met water dat over SU km via een aquaduct uit de bergen werd aangevoerd. Na de verwoestingen van 117 na Chris tus b:i de algemene Joodse op stand en een aantal aardbevingen werd Constantia gebouwd, dat in 648 door de arabische veroveraar Mu-awiya met de grond werd ge lijk gemaakt. Met de stenen nu van deze verwoeste stad is de in de buurt liggende stad Famagus ta, waar we u reeds over spra ken, gebouwd.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1963 | | pagina 13