Opdracht
een complete verrassing
aan Romme
was
Commentaar
Piloot vliegt tussen de bergtoppen
Negers in Alabama
niet naar school
Staatsgreep Turkije
werd snel verijdeld
r
Met de gouverneur
m
de jeep
E53
Op soek
naar een brede basis
Nieuws in
één oogopslag
Etna in werking
trekt toeristen
Romme riep
„ministerraad
bijeen
Gefingeerde orderportefeuilles
Vader en zoon verdacht
van verduistering miljoen
Cultuurbank
gedupeerd
Vele doden op Bali
II
196!
Nieuwe leidse Coniraiit
Dinsdag 21 mei 1963, 44ste jaargang
Oirscfeur: F. DIEMER
Hoofdredacteur: Dr. E. DIEMER
Kantoren Leiden Steenstraat 37
CHRISTELIJK-NATIONAAL DAGBLAD
„Stantvaitigh is ghebleven 3J1
mijn hert in teghenspoet"
Zie pagina 5
Postbus 76 Telefoon 31441
58936 Abonnementsprijzen
PROF. MR. C. P. M. ROMME
....grootmeester
(Van onze parlementsredactie)
T/" ONINGIN JULIANA heeft gisteren een nogal opzienbarende beslissing
genomen door het lid van de Raad van State prof. mr. C. P. M.
Romme (66) aan te wijzen als kabinetsinformateur. De vorstin ontving de
oud-voorzitter van de KVP-fractie in de Tweede Kamer gistermiddag op
Paleis Soestdijk en verzocht hem „een onderzoek in te stellen, gelet op de
uitslag van de verkiezingen, naar de mogelijkheden van de vorming van
een kabinet dat zich verzekerd kan achten van een zo breed mogelijke
steun in het parlement.
Deze mededeling van het kabinet van de Koningin heeft de politieke
waarnemers in de Residentie volkomen verrast. De meesten zagen in dr.
De Kort de toekomstige (in)formateur, al werd de laatste dagen ook wel re
kening gehouden met een (in)formatieopdracht aan prof. De Quay of prof.
Beel. Niemand had echter gedacht aan prof. Romme. Over zijn aanwijzing
toonden ook leidinggevende politici zich gisteravond zeer verbaasd.
Blijkens het communiqué van het
kabinet der Koningin is het de taak
van prof. Romme na te gaan of de vor
ming mogelijk is van een kabinet op
Duizend nieuwe arrestaties
T"~|E stedelijke onderwijsraad van Birmingham, Alabama, heeft
-L/ gisteren meer dan duizend negerleerlingen die eerder deze maand
wegens betogingen tegen de rassenscheiding waren gearresteerd
voorgoed of tijdelijk van school gezonden. Leerlingen ouder dan zes
tien jaar zijn van verdere studie uitgesloten, terwijl de jongeren pas
in de zomer of komende herfst mogen terugkeren.
Prof. mr. C. P. M.
Romme is tot verrassing
van velen aangewezen als
kabinetsinformateur.
0 Botwinnik is geen
wereldkampioen schaken
meer. De tacticus Petros
jan versloeg hem in de
tweekamp met 12Vzfl's.
In 1965 zal Petrosjan zijn
titel weer moeten verde
digen tegen de winnaar
van het kandidatentoer
nooi.
In de landbouw moet
meer worden geïnvesteerd.
Nodig is tenminste een be
steding van 150 miljoen
gulden per jaar, wil deze
bedrijfstak niet verder
achter raken. Dat is het
dubbele van de investe
ring in de jaren 1959 tot
en met 1961. Een werk
groep van het Landbouw
schap is tot deze conclu
sie gekomen.
De directie van de
KLM heeft zestien perso
neelsleden van de dienst
voor het beladen en be
voorraden van vliegtuigen
op Schiphol geschorst, om
dat zij in staking waren
gegaan.
Gisteravond reden de
eerste- Duitse militairen
de legerplaats Budel bin
nen.
De directie van de
Nederlandse Spoorwegen
heeft het voorstel van de
werknemers om in de ver-
mogensaanwas te delen
van de hand gewezen. Op
het ogenblik zouden de
N.S. niet aan deze be
zitsvorming kunnen mee
werken.
De onderhandelingen
tussen de Verenigde Sta
ten en de EEG-landen in
Genève zijn nog niet ge
heel vastgelopen. Over
een compromisvoorstel
werd weliswaar geen
overeenstemming bereikt,
maar Kennedy's afge
vaardigde, Christian Her
ter, heeft opnieuw een
voorstel ingediend, waar
over vanavond beraad
slaagd zal worden.
Op deze beslissing van de onderwijs
raad is een waarschuwing gevolgd van
een van de geestelijke negerleiders, die
verklaarde dat alle negers het onder
wijs zullen boycotten. Ds. Shuttlesworth
heeft eveneens het optreden van de on
derwijsraad zeer onverstandig genoemd.
Hij zei te vrezen dat daardoor nieuwe
onlusten zullen uitbreken.
Het Amerikaanse Hooggerechtshof
heeft intussen gisteren vonnissen van
rechtbanken in vier zuidelijke staten
die negers hadden veroordeeld omdat zij
restaurants van blanken hadden betre
den, vernietigd.
(Voor vervolg zie pag.9)
een zo breed mogelijke basis, een kabi
net dus waarin behalve de KVP, VVD,
ARP en CHU ook de PvdA zitting zou
hebben. Dezetaakstelling is op zich
zelf niet verrassend. Ze strookt met de
zowel in KVP- als in CHU-kringen
levende opvatting, dat niet zonder
meer tot voortzetting van de huidige
regeringscombinatie kan worden be
sloten.
Men acht van die zijde een blijvende
uitsluiting van de socialisten even weinig
vanzelfsprekend als een hernieuwde
deelname van de liberalen. Vooral de
KVP wekt thans de indruk geen bepaal
de voorkeur te hebben en in eerste in
stantie zowel de socialisten als de libe
ralen de kans te willen geven met de
drie confessionelepartijen (KVP, ARP
en CHU) in zee te gaan. Reeds vóór de
verkiezingen gaf de KVP-fractieleider
dr. De Kort blijk van een zekere voor
liefde voor een vijf-partijen-kabinet.
Ook prof. Romme was steeds een groot
voorstander van de brede basis, hoewel
hij zijn parlementaire loopbaan besloot
met steun te geven aan een confessioneel
liberaal kabinet.
Nu pleit de uitslag van de verkiezin
gen niet direct voor de vorming van een
brede-basis-kabinet, inclusief dus de
PvdA. Het vrij spectaculaire verlies van
de socialisten wordt terecht uitgelegd als
een krachtig argument voor het conti
nueren van de „smalle" basis waarop
het kabinet-De Quay steunde. Maar aan
de andere kant hebben ook de liberalen
;n moeten laten en heeft de huidige
regeringscombinatie als geheel twee ze
tels in de Kamer moeten prijsgeven. Wat
dit betreft is de situatie dus min of meer
,open". Daarop slaan wellicht de woor
den „gelet op de uitslag van de verkie-
De Etna is gisteren wederom in
werking getreden, waarbij vlam
mentongen de lucht ingestuwd
werden en een stroom lava uit
een krater aan de noordoostelijke
helling stroomde.
De uitbarstingen zijn mijlen ver
langs de door toeristen druk be
zochte Siciliaanse kust te zien. De
Etna is sedert begin dit jaar om
de paar weken in werking ge
treden.
Er worden geen dorpen be
dreigd.
Een groep Turkse legerofficieren en
soldaten, o.l.v. kolonel Aydemir,
heeft gisteravond een poging ge
daan de regering omver te werpen.
De opstand duurde slechts kort want
al gauw verscheen een verklaring van
de regering waarin werd gezegd, dat
de staatsgreep door trouw gebleven
officieren was verijdeld. Aydemir is
vanochtend in het gebouw van de mi
litaire academie te Ankara gearres
teerd. Vliegtuigen hadden tevoren
bommen in de omgeving van de Aca
demie laten vallen
De regeringsvliegtuigen, straaljagers,
wierpen vlugschriften uit voor de ka-
detten op straat, waarin hen bevolen
werd naar hun kazernes terug te keren.
De woning van de president werd.
vannacht omsingeld door een cavalerie-
eenheid. Na het ultimatum van de staf
chef vertrokken de cavaleristen echter
naar de stad, waar zy zich zouden heb
ben overgegeven aan regeringsgetrouwe
strijdkrachten. In het gebouw van radio
Ankara hebben kadetten enig verzet
geboden, waarop de regering troepen
van buiten de hoofdstad liet aanrukken.
Kabinetsleden stelden premier Inonü
ervan op de hoogte dat er enige verlie
zen zijn geleden.
De orde in Ankara is volledig her
steld, maar de avondklok blijft van
kracht.
De verbindingen tussen Ankara en
Istanboel zijn nog steeds verbroken en
alle vluchten, zowel interne als inter
nationale, zijn afgelast.
In communiqué's, ondertekend door
ex-kolonel Talat Aydemir, was de staats
greep aangekondigd. In Istanboel en
Ankara was de staat van beleg afgekon
digd en ieder die geen antwoord kon
geven op het wachtwoord zou worden
neergeschoten. De politieke partijen
waren ontbonden, aldus de verklaring,
omdat zij niet in staat waren gebleken
oplossingen voor de problemen van het
land te vinden.
De waarschuwing van generaal Sunay
aan de kadetten om zich over te geven
werd herhaald door premier Ismet Inönii.
De 79-jarige staatsman sprak voor radio-
Ankara.
Inönü herinnerde de kadetten er aan
dat z(j voor de tweede keer in een jaar
gemene zaak maken met avonturiers „U
bent oud genoeg om de ernst van uw
daden te begrijpen'*, zei hij. „De gehele
Turkse natie en haar gewapende strijd
krachten zijn tegen deze opstand".
Generaal Sunay riep de bevolking van
Ankara op om geen onderdak te verle
nen aan vreemden, die hierom zouden
vragen. Dit werd als een aanwijzing ge
zien dat sommige rebellen aan arrestatie
proberen te ontsnappen door zich in par
ticuliere huizen schuil te houden.
Sunay maakte ook bekend dat verschei
dene leiders van de coup waren gearres
teerd en aan de gerechtelijke autoritei
ten overgedragen.
Ex-kolonel Aydemir leidde vorig jaar
februari een mislukte staatsgreep tegen
,de regering van premier Inönü. Hij werd
ontheven van zijn functie als comman
dant van de krijgsschool in Ankara en
op pensioen gesteld, evenals de andere
opstandelingen Bij de wet werd bepaald
dat degenen die aan deze revolte had
den deelgenomen, niet zouden worden
gestraft.
zingen" in de formulering van prof.
Rommes informatieopdracht.
Is deze opdracht dus niet verras
send, de keuze van prof. Romme is
dat wèl. Toen de voormalige KVP-
leider m 1961 om gezondheidsredenen
aftrad als fractievoorzitter, werd dit
algemeen als een onherroepelijk af
scheid van de actieve politiek be
schouwd. Weliswaar keerde hij vorig
jaar terug als staatsraad, maar het
lidmaatschap van ons hoogste advies
college is geen actief-politieke func
tie. Politiek Nederland rekende niet
meer met prof. Romme. Hij behoorde
al tot de parlementaire geschiedenis
Het is zeer merkwaardig dat, uitge
rekend op een moment dat een nieuwe
generatie fractieleiders zich opmaakt
om haar stempel op de kabinetsformatie
te gaan drukken, een beroep wordt ge
daan op een politicus van de vorige pe
riode (die met het aftreden van de heren
Oud en Tilanus definitief scheen te zijn
afgesloten). In politieke kringen vraagt
men zich ook af waarom reeds in dit
prille stadium van de formatie een bui
tenparlementaire figuur moest worden
aangezocht. Als zich geen speciale om
standigheden voordoen, is immers de
aanwijzing van een parlementariër in
casu de voorzitter van verreweg de
grootste Kamerfractie de eerstaange
wezen weg. Naar de reden van het gis
teren genomen besluit kan men dan ook
slechts gissen. De geheimen van Soest
dijk plegen goed te worden bewaard.
(Voor vervolg zie pag. 9)
59
(Van onze parlementsredactie)
Informateur Romme is vanmorgen be
gonnen met oriënterende besprekingen in
een door hem belegde ..geïmproviseerde
ministerraad". Deze bijeenkomst, waar
aan de ministers Luns en Cals wegens
verblijf in het buitenland ontbraken,
werd gehouden in het gebouw van het
kabinet van de minister-president aan
het Plein 1813 in Den Haag.
Na deze ministerraad zal prof. Romme
een verder program besprekingen op
stellen. Men neemt aan, dat hij met de
demissionaire ministers eerst de hoofd
punten van het te ontwerpen regerings
program heeft willen doornemen. Over
de duur van prof. Romme's informatieve
arbeid kan voorlopig niets worden ge
zegd. Zoals bekend, behoort de informa
teur rapport aan de Koningin uit te bren
gen voordat verdere stappen kunnen
worden genomen.
Gisteravond zijn de eerste
Duitse militairen in de leger
plaats Budel aangekomen. Het
was een groep kwartiermakers.
Op de foto wordt de comman
dant van de groep, Hauptmann
E.Pohl (tweede van rechts), be
groet door majoor L. C. i
Poorterplv. legercommandant.
(Zie pagina 7).
25 Klachtendienst bezorging 18 19 uyr
Deze zeldzame foto gisteren vrijgegeven door het Amerikaanse bu
reau voor ruimtevaart, de NASA toont het Himalaijagebergte, ge
nomen van een punt, 160 kilometer boven de aarde. Fotograaf: L. Gordon
Cooper, Amenka's nieuwste ruimtevaarder. Hij hield daarbij zijn
camera met 80 mm lens in de hand. Cooper verklaarde op Cape Cana
veral, dat het zicht buitengewoon helder was dat bevestigt de foto,
en dat hij zelfs de rook uit schoorstenen, alsmede huizen en treinen had
waargenomen heigeen volgens deskundigen al te fantastisch lijkt.
Nederland heeft weer een verduis
teringszaak, die in de miljoen gul
den loopt. De Amsterdamse recherche
heeft twee mannen, de 68-jarige ac
countant H. A. J. M. C. uit Aerden-
hout en diens 34-jarige zoon II. J. A.
M. C., gearresteerd. Zij worden ver
dacht van oplichting c.q. valsheid in
geschrifte en verduistering tot een
totaal bedrag van ongeveer een mil
joen gulden ten nadele van de Cul
tuurbank N.V. in Amsterdam. Het
vooronderzoek heeft reeds maanden
in beslag genomen.
De zoon was aandeelhouder en direc
teur van dc plasticjasscnfabriek Plastico-
nam N.V. in Volendam, waarvan de va
der aandeelhouder-commissaris was. Het
tweetal wordt ervan verdacht de gang
zaken in deze fabriek tegen beter
v/eten in veel beter te hebben voorge
steld dan zij in werkelijkheid was. waar
door de leningen en financieringen van
de Cultuurbank werden verkregen, on
danks schulden by een andere bank.
Uit het onderzoek van de politie is
gebleken dat men op basis van een ge
fingeerde orderportefeuille (met bestel
lingen voor tienduizenden plasticj assen)
en een geflatteerde balans per 30 sep
tember 1961 het vertrouwen van de Cul-
tuurhank heeft weten te winnen.
Bovendien is gebleken dat machines
en goederen uit het vermogen van de
fabriek al onderpand waren voor andere
leningen.
Eind 1961 en in de loop van 1962 wist
men zodoende ongeveer een miljoen gul
den van de Cultuurbank los te krijgen.
Begin van dit jaar is de N.V. Plastico-
nam op verzoek van de Cultuurbank
failliet verklaard.
Radio-Djakarta meldt dat de tweede
uitbarsting van de vulkaan Goenoeng
Agoeng op Bali tot nog toe aan 103 men
sen het leven heeft gekost en dat er 200
werden gewond. Zevenhonderd woningen
zijn ingestort en onder een aslaag bedol
ven. De laag as en stenen op de meeste
wegen van Bali is hier en daar 40 cen
timeters dik. Men tracht de slachtoffers
zo spoedig mogelijk te helpen door vlieg,
tuigen en over zee.
TYOOR de aanwijzing van prof. Romme
als informateur is de kabinetsformatie
wel met een opmerkelijke verrassing be
gonnen. Aan deze mogelijkheid zullen
weinigen hebben gedacht; zij is wel in
staat de fantasie gaande maken.
Reeds als bewijs van een verbetering in
zijn gezondheidstoestand verheugt deze
opdracht aan prof. Romme ons zeer. Toen
hij destijds gedwongen was zich uit de
praktische politiek terug te trekken, be
tekende dat niet alleen voor de K.V.P.
een groot verlies. Zo mag er nu ook bui
ten de K.V.P. dankbaarheid zijn, dat hij
opnieuw en nog wel op zulk een op
zienbarende wijze in het nieuws heeft
mogen komen.
Prof. Romme is een kenner als weinigen
van de poltieke verhoudingen ten onzent.
Dat hij een buitenstaander is geworden,
niet deel gehad hebbende aan het jongste
krijgsrumoer der politieke partijen, mag
althans bij de voorbereiding van het ko
mende kabinet als een aspect gelden dat
ten voordeel kan strekken.
Als informateur zal prof. Romme optre
den. De moeilijkheden als allengs rondom
de kabinetsformaties gebruikelijk gewor
den, hebben er meer en meer toe geleid,
dat de formateur door een informateur
wordt voorafgegaan. Deze kan dan fun
geren als verkenner, zo men wil als ver
spieder ,ter voorzichtige aftasting van de
mogelijkheden, opdat op de basis van de
bevonden mogelijkheden de formatie zelf
ter hand kan worden genomen. Aanwij
zing van een informateur^ voor die van
een formateur is zo ook bij ons geworden
tot een staatkundig gebruik.
Naast de aanwijzing van de informateur
verdient aandacht de formulering van de
hem verstrekte opdracht. Het zoeken zal
moeten zijn in de richting van een zo
breed mogelijk kabinet, waarbij verwezen
wordt naar de uitslag der verkiezingen.
Bij enig overwegen moet dit niet zo
vreemd lijken. De verkiezingen hebben op
geleverd, naast een vrijwel gelijk blijven
van de grotere confessionele groeperingen,
verlies zowel voor de socialisten als voor
de liberalen. Een kabinet alleen vanuit de
confessionele partijen ligt kennelijk nie'
in de lijn der overwegingen. Daarnaast
zijn er nog andere moeelükheden.
Daar is de mogelijkheid van een uitbouw
vanuit de confessionele kern in de rich
ting van socialisten, liberalen of beiden.
Er is echter ook de mogelijkheid van een
uitgaan van het grote geheel met vervol
gens, indien nodig, een afschrappen van
wie bij nader inzien niet in aanmerkinr
blijken te komen.
Deze laatste is blijkbaar de procedure di~
bij deze kabinetsinformatie gevolgd gaat
worden. Socialisten en liberalen hebber
beiden verloren. Er wordt kennelijk get
reden gezien om de ene vergeleken ine
de anderen te bevoordelen. De beslissin
zal moeten liggen bij hun eigen bereidhei.
en inschikkelijkheid.
Dat er inschikkelijkheid zal zijn, ma'
waarschijnlijk heten. De liberalen hebbe
reeds laten blijken van een zekere bege
righeid om aan het nieuwe kabinet dep'
te nemep. En wat de socialisten betref',
de gevoerde oppositie heeft hun niet be
zorgd wat zij ervan hadden verwacht ei:
gehoopt.
Het probleem is intussen, of liberalen e-
socialisten elkaar verdragen. De kwesti"
wordt: indien het afspringt, op wie dan?
Daarin zal, tevens ter rechtvaardiging te
genover ons volk, de samenstelling va"
het nieuwe kabinet zijn oorzaak moete:
vinden.
Dus zal er alle reden zijn om, voor zove-
het ons is gegund, de politiek zo bekwame
informateur in zijn omzichtig naspeurc:
van de kansen te volgen. Er zijn voor land
en volk grote belangen in het geding. Met
onze nieuwsgierigheid alleen zal de infor
mateur weinig zijn gebaat.
Tendens dalend
lijk deel van de Atlantische Oceaan
naar het oosten is getrokken, naderde
vanmorgen de kust van Zuid-N oorwegen.
Voor de depressie uit stroomde zeer
vochtige, maar tamelijk zachte lucht naar
onze omgeving. Niettegenstaande de
zware bewolking kwamen dan ook in de
eerste helft van de ochtend al tempera
turen van 13 en 14 graden voor. Morgen
zal heel Nederland zich echter bevinden
in de koudere lucht, die aan de achterkant
van de depressie naar het zuiden stroomt.
Tevens passeert dan een randstoring van
tie depressie ons land. zodat liet weer een Rapporten hedenmorgen
wisselvallig karakter behoudt.
De Bilt verwacht tot donderdagavond:
Wisselend bewolkt en enkele buien.
Overwegend matige zuidwestelijke wind,
ruimend naar west tot noordwest. Iets
kouder overdag.
(Opgemaakt te 11.15 uur;.
HET WEER ÏIS EUROPA
zeven uur
temper.
Station
Wcors-
gesteldh.
a
k\il
h
27
D. Helder
Ypenb.
Vlisslngen
Eelde
De Bilt
Twenthe
Woensdag 22 mei: zon op 4.38 onder Eindhoven
>.36; maan op 4.41. onder 19.38. "A '~w
Donderdag 23 mei: nieuwe maan.
ZON EN MAAN
HOOGWATER SCHEVENINGEN
22 mei: 2.04 v.m.; 14.33 n.m.
T)E autoriteiten
vliegveld
diensten tussen New York
en Europa vliegt, is op won
derbaarlijke wijze in het
Kerrygcbergte het graf wijl hij met een eenmotorig
van menig vliegtuig aan vliegtuig van het type Beech-
craft Muskateer op weg was
Door te ver naar het Zui
den uit te wijken kwam hij
echter boven het Kcrryge-
van Whiehita Kansas naar bergte terecht. Daar berei- geen tijd om op dé reserve'
llplcinlri UW IT ¥,-1.1 1.J-
van het
Shannon
noemen piloot Ewten Eng
land een van dc grootste ge
luksvogels onder de vliegers.
Deze voormalige vliegenier niet van het vliegveld van of in Noorwegen een tussen- hulde toppen een hoogte van
van de Zweedse Luchtmacht, Shannon opstijgen, uit vrees landing maken, maar hij kou meer dan 1000 meter, ter
die momenteel geregelde dat zij met de verdwaalde wegens het slechte weer niet wijl Englund maar 250 me-
T"" vlieger in botsing zouden ko- landen en zette koers in zui- ter hoog vloog. De wijzer van
men. delijke richt"
Englund verdwaalde ter- te bereiken.
de dood ontsnapt.
Zes transatlantische vlieg-
tuigen konden drie uur lang Helsinki. Hij zou in IJsland ken" sommige der in mist ge-
moest inspannen om te voor
komen dat hij tegen de ber
gen zou opvliegen, had hij
delijke richting om Shannon zijn benzinemeter stond op
nul, maar doordat hij zich
tank over te schakelen.
Hij heeft naderhand con
tact gekregen met het vlieg
veld van Shannon, dat hem
instructies gaf om hoger te
gaan en zich zodoende in
veiligheid te stellen.
Zd.-Limb.
Helsinki
Stockh.
Oslo
Kopenh
Aberdeen
Londen
A'dam
Brussel
Luxemb.
Parijs
Bordeaux
Grenoble
Nice
Berlijn
Frankfort
MUnchen
ZUrich
Genéve
Locarno
Wenen
Innsbruck
Rome
AJaccio
Madrid
Mallorca
Lissabon
Belgrado
Athene
regen zzw 12 13
regenbui zw 6 15
regen zzw 7 14
regen z 7 15
motregen z 5 16
regen z 6 16
gh. bew. I zzw 7 36
zw. bew z fi 15
zw. bew. z 3 13
onbewa wzw 3 35
gh. bew. zo 5 34
1. bew. zzo 8 12
zw. bew. windstil 30
1. bew zzw 4 14
regen zw 8 36
zw. bew. z 6 15
zw. bew. z 4 34
gh. bew. zzw 5 14
onbew o 1 ;s
onbew. windstil 13
1. bew. n 3 20
onbew. zo 3 14
onbew. windstil 15
onbew. zzo 2 32
onbew. w 1 14
onbew. windstil 15
gh. bew.1 o 3 21
onbew. wnw 4 14
onbew. wzw 2 13
onbew.
onbew.
onbew
1. bew.
onbew.
gh. bew.
regen
ono 3 19
windstil 25
windstil 20
nnw 6 23
