Kerk heilsinstituut en
drager van heilsmiddelen!
GEESTELIJK
RUSSISCHE
u/f op geboortedag van Lenin
KERK STELT ZICH LOYAAL
ACHTER COMMUNISTISCH REGIME
DEZE WEEK IN
EE
:N V
LIG
E
RE
LD
m&z-.
Rode vlag
Zo waren alle de dagen....
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 11 MEI 1963
Leven
Op weg naar de generale synode van de Gerefor
meerde Kerken te Groningen passeerden wij vorige
week de plaats waar juist voor ons twee zware
vrachtwagens in volle snelheid op elkaar waren in
gereden. Ambulancewagens reden net weg. Eén ta
kelwagen was bezig de weg vrij te maken. De
wrakstukken lieten er geen twijfel aan bestaan dat
de dood langs de weg weer eens had toegeslagen.
Diezelfde avond sprak de Amsterdamse predikant ds.
P. G. Kunst over Leven met een hoofdletter 1,
over het Leven dat Christus ons wil geven. Tijdens
de dienst kwam steeds weer dat beeld van die
twee geheel vernielde wagens voor de ogen.
Wij menen vaak dat wij dat leven van Christus niet
nodig hebben. We leven immers. We zijn gelukkig,
in ieder geval betrekkelijk gelukkig, maar wat wil
je meer in deze wereld? Hoogstens denken wij bij
de belofte van het eeuwige leven aan de Hemel en
de hemelse gelukzaligheid. En we hopen dat we dit
leven eens zullen inwisselen voor die heerlijke toe
komst. We hopen dan op een leven na dit leven.
Het is zo'n veel gebruikte uitdrukking: leven na dit
leven. En we beseffen niet dat die door en door
onbijbels is. Daar gaat het Christus helemaal niet
om. Want als wij het zo stellen dan zeggen we
eigenlijk dat dit leven nog niet zo slecht is, maar
nu ja, het moet nu eenmaal eindigen en hebben we
een ander leven nodig. Dan volgt het ene leven
het andere leven. Dan volgt op het aardse leven
het hemelse leven, als, menen velen, we tenminste
goed geleefd hebben.
Maar wat is dat ,,goed leven"? Zegt misschien
iemand aan ons graf dat we nooit een vlieg kwaad
gedaan hebben. Maar dan leven we toch niet goed
meer, omdat de dood ons te machtig was. Juist die
dood maakt ons leven niet goed.
Juist daarom wil Christus ons geen leven na dit le
ven geven. Hij wil ons een leven in dit leven ge
ven. een leven van overvloed, dat wil zeggen een
leven dat altijd weer blijft overstromen, dat nim
mer uitdroogt, afgesneden wordt of afgedankt kan
worden, eeuwig leven. En dat eeuwige leven begint
niet bij de laatste ademtocht, maar op het moment
dat we beseffen dat ons leven niet goed is. voos
ia, en gedoemd is onder te gaan en we uit de door
boorde handen van Christus zijn Leven willen ont
vangen.
WAT GAAT HET VATICAANS CONCILIE ZEGGEN?
Meedenken met zoekende rooms-katholieken -fa
zins bepalend zijn voor wat straks
in het rapport zal staan.
Het is bekend dat er intussen
van vier verschillende kanten een
rapport is opgesteld dat 'door de
commissie zou kunnen worden
overgenomen of verwerkt. Zo is
er een Duits rapport met negen
hoofdstukken, dat zeer waardevol
is, maar niet bruikbaar om zon
der meer aan het concilie te wor
den voorgelegd. De Fransman,
monseigneur Philips, heeft echter
een rapport opgesteld dat wel
bruikbaar is. Vooral de Belgische
Terwijl voorshands van protes- gen die genomen zullen worden kardinaal Suenens had grote be-
tantse zijde nog altijd gevraagd ten opzichte van de twee laat- langstelling voor dit werkstuk,
wordt, als bepalend voor de hou- ste onderwerpen hebben theologi-
ding die men ten opzichte van Ro- sche consequenties, die uiteinde-
me zal innemen, wat doet het con- lijk veel dieper zullen gaan.
(Van onze kerkredactie)
,,Wat gaat het komend concilie doen en zeggen?" Dat is een
vraag die vele rooms-katholieken in de wereld ernstig bezig
houdt. De eerste zitting heeft aangetoond dat de bisschoppen be
slist niet van plan zijn de visies van de Romeinse curie een
voudig te slikken. Het is duidelijk geworden dat men wel niet
terug wil naar vóór de tijd van het concilie van Trente, maar
men ook beslist huiverig is om de lijnen van Trente in ijzige con
sequentie door te trekken. Voorlopig kunnen wij als protestanten
de conclusie trekken dat Rome niet anders wil spreken dan
zij gedaan heeft, maar wel meer genuanceerd wil spreken.
Hoofdstukken
„Duizenden trekken per dag langs het ge
balsemde lijk van de tot mythe geworden
Lenin-figuur
godsdienstvrijheid
(tolerantie), met het gemengde
huwelijk en met Maria, zal men
met niet minder aandacht moe
ten volgen wat het concilie zal
doen met de twee grote vragen
die in de komende zitting opge
lost zullen moeten worden, name
lijk „Hoe ziet Rome de bronnen en Qe traditie,
van de openbaring?" en „Hoe gezocht naar
ziet Rome de kerk?" De beslis
singen ten opzichte van de eerste
drie onderwerpen hebben practi-
sche consequenties voor de toe
komstige verhouding tussen "Rome
en Reformatie, maar de beslissin-
Sola Scriptura
Het is duidelijk geworden
het concilie af wil van de gedach
te. dat de bronnen van openba
ring te vinden zijn in de Schrift
J Er wordt ijverig
nieuwe uitspraak
het schijnt dat de twee kar-
Ter voorlichting van de Fran
se bisschoppen is nu een serie
studies gepubliceerd met mede
dat werking van monseigneur Phi
lips, waarin gebruik gemaakt is
van het ontwerp van Philips. Zo
is prof. dr. J. C. Groot,
de rooms-katholieke theoloog die
als waarnemer indertijd de derde
assemblee van de Wereldraad van
dinalen Bea en Ottaviani elkaar Kerken in New Delhi bijwoonde,
gevonden hebben in de formule lot de conclusie gekomen dat op
Sola Scriptura in ore ecclesia", het ogenblik
Rome gewerkt
Alleen de Schrift ïn dè mond wordt'aan een rapport dat geba-
der kerk". We hebben er reeds seerd is op het schema van Phi-
op gewezen in de bespreking van lips en vier hoofdstukken zou be-
het proefschrift van de Zuidafri- vatten:
kaan dr. H. W. Rossouw, dat de
ze formule toch afwijkt van wat
de reformatoren hebben gesteld
met hun „sola Scriptura".
Rome doet eigenlijk in deze
nieuwe formule een poging om
haar traditie in te passen in de
Schrift. Maar als zij haar inzicht
loslaat van de traditie als (door
gaande) bron van openbaring en
deze dus geheel wil gaan base
ren op de Schrift dan konden ve
len in deze kerk wel eens tot d<
ontdekking komen dat het protes
tantisme gelijk heeft als het zegt
dat deze boom veel te groot is
voor haar wortels. Het gevaar
1. Het mysterie der kerk (waar
bij ook vragen omtrent het lid
maatschap der kerk, omtrent haar
heilsnoodzakelijkheid en omtrent
haar functie In de wereld ter
sprake komen).
2. Over het bisschopsambt.
3. Over de plaats van de leken
in de kerk.
4. Over de „heilige maagd" en
(naar alle waarschijnlijkheid)
\f* haar positie ln het heilsplan van
d€ God.
Tendens
Over de beide laatste hoofd
voor Rome van deze formule lijkt stukken is nog in het'geheel niets
In een boekwinkel vraag ik
jaar geïllustreerd materiaal,
waarmee de godsdienstbestrij-
ding wordt bedreven. Ik krijg
een uitgave in handen waarin
dikbuikige geestelijken kaarsen
branden, zich aan goede maal
tijden verzadigen, terwijl arme
vrouwtjes het toezien hebben, en
de kerk wordt voorgesteld als
een melkkoe, die ijverig ge
ëxploiteerd wordt door degenen,
die daarmee hun eigen belan
gen kunnen versterken.
D# uitgave is nog betrekkelijk re
cent, 1992, en ik moet daaruit dus
wel concluderen, dat dit soort
lectuur altijd nog troef is. Ter
wijl de kerk voor miljoenen vol
strekt buiten het gezichtsveld is,
roept zij bij vele anderen altijd
nog weer de weerstanden op en
wordt haar bestaan met veel ran
cune verwerkt. Het is niet de be
doeling van dit artikel daarvan
de oorzaken na te gaan. Daarvoor
zouden we een te diepe duik moe
ten nemen in de geschiedenis van
de kerk van Rusland, een ge
schiedenis, die nauw verbonden
was met die van het Tsarenregi-
me en toen dit laatste kwam te
vallen keerde de woede zich ook
tegen de kerk.
Bordjes verhangen
De bordjes zijn nu totaal ver
hangen. De kerk, zich bewust van
haar eigen verantwoordelijkheid
en ook van de grenzen, waarbin
nen die in een atheïstische staat
ftestalte krijgen kan, heeft zich
oyaal achter het communistische
regime gesteld. Als wij een be
zoek brengen aan de buitenland
se afdeling van het Patriarchaat
hangt de rode vlag uit. Het is
vandaag de geboortedag van Le
nin. Was het trouwens niet pa
triarch Alexis zelf, die om zijn
moedig gedrag in de oorlog tij
dens het beleg van Leningrad, dat
Dr. A. Dronkers, her
vormd predikant te Utrecht,
vervolgt zijn serie van drie
artikelen, naar aanleiding
van zijn reis naar Rusland
met „Antigodsdienstigheid".
Het eerste artikel over de
paasviering ln Rusland werd
vorige week zaterdag ge
plaatst
ke gebruiken mogen ons opval
len, maar we mogen er niet al te
veel consequenties mee verbinden,
evenmin als we dat bijvoorbeeld
mogen doen met de Palmpasen
ons te zijn dat zij daardoor
dwongen wordt te bewijzen
dendaagse denken over de vra
gen van mens en wereld en God.
Is het daarom niet belangrijk r
om van dit museum, dat in 1935 van mening dat Rome m staat stukken
werd geopend nota te nemen? 15 dergelijk bewijs te leveren.
bekend, maar wel kan naar gro-
lat te waarschijnlijkheid reeds wor-
haar traditie niet in strijd is met den aangegeven wat de tendens
de Schrift. Weinig protestanten zal zijn van beide eerste hoofd-
orthodoxe kerk het visuele als zo
danig reeds een grote plaats in
neemt. Hoe vol hangen de ker
ken met ikonen, maar ook hoe
wezenlijk blijken deze te fungeren
in het geheel van de eredienst.
Men zou nog wel een stap ver
der kunnen gaan, en kunnen zeg
gen, dat zelfs de atheïst zich zijn
ikonen heeft geschapen. In het
grote metrostation, waar het mar
mer zeer kunstig is verwerkt, zijn
mozaïeken aangebracht waarin de
hele geschiedenis van het Russi
sche volk is verbeeld. Men is er
trots op. Ze vervullen een bijna
Maar ik zie groepen van jeugd
rondgeleid worden en ik bedenk
dat aan de jongste generatie dag
in dag uit deze voorlichting wordt
gegeven in onderwijs en opvoe
ding en dat daarmee iedere keer
weer opnieuw wordt gesuggereerd,
dat het geloof een overwonnen
De kerk
Even belangrijk als de
In het verleden heeft men in
rooms-katholieke kring de kerk
wel eens heel eenzijdig gezien als
het „Lichaam van Christus", als
dus een incarnatie. Het ziet er
rragen naar uit dat dit komend rapport
rondom Schrift en traditie zijn de niet zo eenzijdig zal spreken.'
vragen rondom de leer van de dat ook naar voren schijnt te ko-
ba-l. W-, U.I nJ1 J- -
u«b HCb «IWJ. een «verwonnen kerk' Wat gaat he,1 concilie daar- men de verhouding tussen de
«PtSÜJf'.Jf overbodigheid. SST "«R SHSTX: S.^ Zoon en
Veel is er. wat voor ons on
doorzichtig blijft in de verhoudin
gen tussen kerk en staat, of waar
bij een Westerse zienswijze ge
neigd is de dingen anders te stel
len en te beoordelen. Principieel
is sinds 1936 de godsdienst toe-
gestaan en wordt het bestaan van cultische 'functie, omdat de staat
de kerk door de grondwet er- en de zegeningen van het com-
kend, zonder dat dit ook maar munisme er in worden verheer-
enigszins een wijziging betekent in lijkt. Ze vormen het encadrement
de principiële atheïstische grond- voor de tot mythe geworden Le-
die feitelijk alleen maar een rem HBSdfvorminjTvan 'de.kerk, dekerk
betekent od het Beloof in de voort- ld enmen koortsachtig bezig als uitverkoren volk van God, als
gang van^ntwikkeüng en Tech- i'Jea nieuw raP*ort te stel" koninklijk priesterdom als leven-
niek. En ik realiseer me welk de temPel en als bruid van Chris-
een daad van moed het moet be- In welke richting gaat het den- 1Ook hier dus het streven
tekenen, om bij dat oude geloof ken? Dat is een vraag die vele "aar een meer genuanceerd spre-
te willen blijven, dwars tegen de rooms-katholieken zich ook stel- ken.
slag van de staat.
Atheïsme
Het is voor een reiziger in Rus
land niet onmiddellijk duidelijk
te zien, welke plaats de gods
dienst practisch in het geheel van
het leven inneemt. Over de vol-
ninfiguur. langs wiens gebalsemde
lijk in het mausoleum iedere dag
weer opnieuw een schare van
duizenden trekt.
In het museum
In Leningrad is een speciaal mu
seum der godsdiensten, ondorge-
le kerken schreef ik reeds, maar bracht in een vroegere kerk. de
daarop moet men zich natuurlijk Kazankathedraal. Practisch fun-
niet verkijken, ook omdat het geert het als museum van het
aantal kerken klein is, en vele atheïsme, want de wijze waarop
kerkgebouwen gesloten werden, de gegevens bijeen zijn gebracht,
of tot museum zijn ingericht. Wie suggereert dat de godsdienst een
zijn oog over de kerkhoven laat overwonnen zaak is. Ik word
gaan, ziet dat op de meeste gra- vriendelijk geleid door een Engels
ven een kruis staat, een bewijs, sprekende gids die mij duidelijk
dat de relaties met de kerk wil maken, dat met Darwinisme
niet verbroken werden. en evolutie de laatste geheimen
Het is moeilijk na te gaan in zijn onthuld. Aan het eind van
hoeverre een godsdienstige adat de tentoonstelling hangt trouwens
is blijven voortbestaan. Op die een plaat van de ruimtevaarder
bewuste stille zaterdag zagen wij Gagarin, die immers kon vertel-
bijvoorbeeld honderden naar het len in de ruimte nergens een
plein van een bekend klooster in spoor van God te hebben kunnen
Moskou komen, waar de Paasin- vinden. Het geheel doet allemaal
grediënten zoals tulband en eie- wat ouderwets en vulgair aan.
ren werden gezegend en bespren- meer 19e eeuws dan afgestemd
keld door de wijwaterkwast. Zul- op de ontwikkelingen in het be
heersende opinie op dit terrein in.
Indifferentisme
Maar dat ls dan tegelijk het bij
na beschamende in de ontdek
king. die men als Westers chris
ten hierbij doet. Een baptistendo
minee vertelt ons, dat de situa
tie in Rusland nu voor de chris
tenen betekent, dat de tijd van
het indifferentisme, de geestelij
ke onverschilligheid, voorbij is.
Geloven nu houdt in: voor een
beslissing gesteld worden. En met
een schok realiseer je je, dat wij
in het Westen misschien veel
meer dan hier geconfronteerd
worden met een practisch atheïs
me, dat het geestelijk klimaat
bij ons heeft gestempeld, omdat
men vervreemd is geraakt van
kerk en geloof, terwijl men no
minaal nog tot de kerk bleef be
horen. Is in Rusland een geeste
lijk louteringsproces aan de gang,
waar wij in het Westen nauwelijks
een vermoeden van hebben? En
past ons daarom eigenlijk niet
een grote mate van bescheiden
heid, juist als wij zien, met welk
een felheid en hartstocht door een
minderheid de trouw aan Chris
tus wordt beleden? Een reis naar
Rusland in de Paastijd betekent
een ontdekkingstocht, die ons na
thuiskomst voldoende stof biedt
tot veel overdenking!
Hoewel er nog geen enkel
officieel gegeven over het komend
rapport bekendgemaakt is, zoekt
men naar aanwijzingen, die enigs-
Instrument
Maar de kerk wordt niet alleen
gezien als vrucht van Gods heils-
HEL
IS GEVAARLIJK om te schrijven over rapporten
die nog niet zijn gepubliceerd en nog niet zijn bespro
ken. Dat wij toch nu reeds een artikel publiceren over
een rapport dat ter sprake zal komen op de volgende zit
ting van het Vaticaans concilie, wil niet zeggen dat wij
vooruit willen grijpen op wat dit concilie straks zal uit
spreken. Er wordt in rooms-katholieke kring over deze
dingen echter gedacht. Men zoekt een weg uit de nieuwe
problemen die op het rooms-katholieke pad zijn gekomen.
Wij schreven dit artikel dan ook niet om af te breken
wat men moeizaam bezig is op te bouwen, maar om als
protestant mee te denken, over een onderwerp waar wij
niet buiten staan.
handelen, maar ook als instru
ment of sacrament van dit han
delen Gods. Zo is zij toegerust met
de volheid van genademiddelen.
„Sprekend over de kerk als
heilsinstituut." aldus vatte prof.
Groot deze gedachten onlangs op
een persconferentie samen, „kan
de Rooms Katholieke Kerk niet
anders doen dan blijven verkon
digen. dat zij. en zij alleen, de
gestalte is van het instrument, dat
de Heer uitverkoren heeft tot op
bouw van zijn volk." Hij voegt
daar echter aan toe: „Door men
selijk toedoen kan deze volheid
van saamhorige heilsmiddelen te
gen de bedoeling van Christus in
uiteen gerukt worden. Dan wordt
het mogelijk, een groter of klei
ner gedeelte der gegeven heils
middelen ook te vinden buiten
het ene door Christus ingestelde,
heilsinstituut."
Hier wellen de vragen op. In
wezen wordt dus erkend dat ook
de afgescheiden kerken beschik
ken over heilsmiddelen. Wij zou
den misschien als protestanten
liever zeggen: genademiddelen.
Door deze genademiddelen, als de
verkondiging van het evangelie en
de sacramenten van doop en
avondmaal, kunnen mensen dus
buiten de Rooms Katholieke Kerk
deel krijgen aan het heil van God.
De oude uitspraak dat er buiten
de kerk geen verlossing, geen
heil is, in de zin van buiten de
Rooms Katholieke Kerk, wordt
dus wezenlijk verzacht.
Maar het bezit van deze midde
len, maakt de afgescheiden groe
pen niet tot kerk in de zin waar
in, volgens de rooms-katholieken
althans, de Rooms Katholieke
Kerk zelf kertc is. De Rooms Ka
tholieke Kerk is het ene heilsinsti
tuut, het instrument, (lees heils
middel), dat de Heer verkoren
heeft tot de opbouw van Zijn
volk. Terwijl de afgescheidenen
dus enkele of hooguit enkel de
heilsmiddelen hebben, is de
Rooms Katholieke Kerk zelf heils
middel.
Bezwaren
Als deze conclusie, die wij trok
ken op grond van de summiere
gegevens die ons op het ogenblik
ter beschikking staan, juist is, dan
is het grote verschil tussen Rome
en Reformatie gebleven. Het be
zwaar immers is van protestantse
zijde steeds weer geweest dat
Rome van de kerk een goddelijke
incarnatie maakt, en in die zin
de uitdrukking „Lichaam van
Christus" verstaat en daarom het
heil kan uitreiken aan wie tot
haar komt.
Tegen dit inzicht hebben de her
vormers protest aangetekend.
Voor hen Is niet de kerk heils
middel, maar heeft God in han
den van dé menselijke kerk de
heilsmiddelen gelegd. Het heil
wordt niet door de kerk gegeven
aan wie tot haar komt. maar wie
door de genademiddelen bet heil
ontvangen heeft, komt tot de
kerk.
Als Paulus in Galaten 4:26
schrijft: „Het hemelse Jeruzalem
is vrij; en dat is onze moeder,"
wil hij niet zeggen dat de gelo
vigen uit de kerk als moeder ge
boren zijn, Petrus geeft een to
taal ander heilsmiddel aan al»
hij schrijft (1 Petrus 1:23): „als
wedergeborenen, en niet uit ver
gankelijk, maar uit onverganke
lijk zaad. door het levende en blij
vende Woord van God."
Respect'
Prof. Groot zei van dit ont
werp rapport: „Het is vol res
pect voor de christelijke rijkdom
men bij de afgescheiden mede
christenen en daarom uitgespro
ken oecumenisch." Dat is juist.
Wij verheugen ons dat de Rooms
Katholieke Kerk wil inzien dat
er buiten Rome ook genademid
delen zijn. Maar het grootste be
zwaar van protestantse zijde was
niet dat zij dat niet wilde erken
nen, maar dat zij zichzelf tot
heilsinstrument proclameerde.
Daartegen richt zich de speer
punt van het protestantse be
zwaar. en zal het zich. als dit
rapport dus inderdaad zo ter ta
fel komt en wordt aangenomen,
moeten blijven richten, Want de
kerk als heilsinstituut neemt dan
de middelaarspositie in die rech
tens alleen aan Christus toekomt.
De wet van God
in de opvoeding
De wet van God In de opvoeding,
door prof. dr. J. Waterink. Uit
gave J. H. Kok N.V. Kampen.
Professor Waterink, van wiens
hand reeds een opmerkelijk aan
tal boeken en artikelen over op
voeding het licht zag. is nog steeds
niet „uitgeschreven". Opnieuw
heeft deze bekende pedagoog zich
aan een omvangrijk werkstuk ge
zet, dat gestalte krijgt in een
reeks pedagogische monografieën
over de praktijk van de opvoe
ding. Van deze serie, die be
schouwd kan worden als een ver
volg op Waterink's „Theorie der
opvoeding", is nu het eerste deel
verschenen, getiteld „De wet van
God in de opvoeding".
Langs de lijn van vele prakti
sche aanknopingspunten uit het
(gezins)leven-van-alle-dag geeft
prof. Waterink zijn visie op de be
tekenis van o.m. de tien geboden
voor de opvoeding. Hij gaat daar
bij uit van de constatering, dat
er zich in de opvoedingspraktijk
een grote verandering aan het
voltrekken is, terwijl ook daar.
waar men nog vasthoudt aan de
meer belijnde opvoeding, van een
dreigende ontaarding moet wor
den gesproken zowel van het ka
rakter der opvoeding als van het
ervaren en het doen ervaren van
Gods liefde. Dit komt, omdat er
volgens de schrijver veel te wei
nig besef is van wat de geboden
Gods voor de pedagogische prak
tijk inhouden.
Hoewel over de opvoedingsprak
tijk zeer vele meningen voor
de hand liggen, alleen al omdat
geen twee kinderen aan elkaar ge
lijk zijn, zullen vele ouders in dit
boek steun kunnen vinden.
voeger e Kazan-kathedraal te Leningrad. Thans atheïstisch museum.
Hij kan, berustend in zijn stoel gezeten
oud bot dat breekt, komt niet zo gauw meer goed
zijn kind'ren aanzien met dezelfde gloed
van vroeger, zuiver in het vaste weten.
Zijn vingers blad'ren -nog door de profeten
die, kort verklaard, hem zeggen hoe het moet.
De dag loopt leeg, terwijl zijn geest zich voedt
met 't eeuwig woord dat hij niet kan vergeten.
En ik zie ons, gerangschikt op de hoek
van het buffet, zoals we eertijds waren:
Op school, getrouivd en later in new look
- Hij zingt een psalm, gebogen over 't Boek,
terwijl ik tracht de kruimels te vergaren
van 't Levend Brood ten dis bij elk bezoek.
D. VAN BOXEL
O
rn
LXJ
Israël voelt zich meer dan ooit bedreigd - Ameri
kaanse waarschuwing kan preventief werken - Enge
land houdt zich liever op de vlakte.
ISRAEL VERWACHT een aan-
J val van de VAR de Ver
enigde Arabische Republiek, die
Egypte, Syrië en Irak, zij het dan
ook op een voorlopige basis,
verenigt. Het baseert zich hier
bij voornamelijk op de tekst
van het verdrag tussen deze drie
Arabische landen en de verkla
ringen van leidende Arabieren,
dte „de bevrijding van Palesti
na" beloven. En het is dus niet
zozeer de angst voor een onmid
dellijke aanval, die premier Ben
Goerion er toe bracht, zijn alar
merende redevoering in het Isra
ëlische parlement te houden, dan
wel het feit, dat er van nu af
aan meer dan ooit met een der
gelijke aanval rekening moet
worden gehouden, ja, dat een
Arabische Invasie met het tot
standkomen van de Verenigde
Arabische Republiek wellicht on
vermijdelijk zal worden. Daar
om la Israël gealarmeerd. Het
kan sich eenvoudig niet veroor
loven, met de handen In de
schoot af te wachten, of het bin
nen niet al te lange tijd nog eens
gelijk zal krijgen. WH het een
aanval voorkomen, dan moet het
■leb op een oorlog voorbereiden
en wat nor belangrijker Is: dan
moet het zich nu verzekeren van
de steun van alle krachten ter
wereld, die gebaat zijn bij liet
behoud van de vrede ln het Mid
denoosten en de rest van de we
reld.
Raketten
Er is de laatste tijd veel te
doen geweest over pogingen van
de Israëlische geheime agenten,
Duitse deskundigen te dwingen
hun werk voor de ontwikkeling
van Egyptische raketten te sta
ken. Het zijn deze raketten, die
de verhoudingen in het Midden-
Oosten drastisch kunnen versto
ren. Weliswaar is het zo. dat ook
Israël de beschikking over soort
gelijke raketten kan krijgen. Is
raël is echter zo klein en zo
kwetsbaar, dat het de vraag is,
of het een onverhoedse aanval
met raketwapens zou kunnen
overleven. Zolang de strijd met
conventionele middelen gestre
den moest worden, hadden de
Israëli's betrekkelijk weinig van
de Arabieren te vrezen. Nu ra
ketten waar op zulk een kor
te afstand weinig tegen te doen
valt een woordje mee gaan
spreken, is er van een totale om
mekeer in de strategische ver
houdingen sprake en heeft Israël
reden te over. zich ernstige zorgen
over zijn toekomst te maken.
Engeland
Het ligt voor de hand, dat Is
raël tracht, de westelijke mo
gendheden te doordringen van
het gevaar, waardoor het zich
bedreigd voelt. Aan de contacten
met Frankrijk wordt niet veel
ruchtbaarheid gegeven, maar
aangenomen mag worden, dal
Israël op de stilzwijgende steun
van de Fransen kan rekenen.
Frankrijk kan zich niet veroor
loven, openlijk hulp aan Israël
te verlenen vanwege de grote be
langen, die het nog In Noord-
Afrika heeft. Soortgelijke over
wegingen bepalen de houding van
Engeland. En de verklaringen
van Britse regeringszijde, als
zou er geen sprake kunnen zijn
van een aanval van de Arabische
staten op Israël, moeten dan ook
in dit Hcht worden gezien. Als
men de situatie Sn het Midden
oosten op korte termijn be
schouwt, hebben de Britten zeer
waarschijnlijk gelijk. Een der
gelijke politiek zou echter van
kortzichtigheid getuigen, want
wat op dit ogenblik nog geen
probleem is, kan over enkele
maanden al een levensgrote be
dreiging vormen.
Amerika
Israël is dan ook vrijwel uit
sluitend aangewezen op de be
reidheid van de Verenigde Sta
ten. zich garant te verklaren
voor het voortbestaan van de
Joodse staat. En er zijn geluk
kig aanwijzingen dat de Ameri
kaanse regering niet aarzelt de
ze garantie te geven. We mogen
aannemen, dat de Amerikaanse
politiek met betrekking tot de si
tuatie in het Middenoosten de
volgende is: De Verenigde Sta
ten zullen niet toestaan, dat Is
raël zoals in 1956 onder
het motto „De aanval is de bes
te verdediging" een preventieve
oorlog tegen de Arabische lan
den begint. Dit is ook onder
Eisenhower de hoeksteen van de
buitenlandse politiek van de Ver
enigde Staten met betrekking tot
het Israëlische probleem ge
weest en er zijn geen aanwijzin
gen. dat hierin verandering is
gekomen. Integendeel. En de
Arabische landen behoeven zich
dan ook geen enkele zorg te ma
ken
„Tehuis"
In werkelijkheid maken de
Arabieren zich ook geen zorgen,
of zij nu In Egypte, Syrië, Irak
of Jordanië wonen. Zij besef
fen terdege, dat er een reële mo
gelijkheid bestaat, de een of an
dere vorm van vreedzame co-
existentie met Israël uit te wer
ken. Maar zij willen niet. Nog
steeds weigeren zij zich neer te
leggen bij het feit, dat de Joden
In Palestina een staat hebben
gesticht, die zij met succes
met hand en tand hebben ver
dedigd. Zij gaan van het stand
punt uit, dat de Joden zich we
derrechtelijk meester hebben ge
maakt van een groot deel van
Palestina. En zij baseren zich
voornamelijk op het feit, dat er
na het verdrijven van de Turken
slechts weinig Joden in Pales
tina woonden en verreweg het
grootste deel van de inwoners
van de Joodse staat zich na de
Tweede Wereldoorlog op Pales
tijns gebied heeft gevestigd.
Zij is vergeten, dat Engeland
in de zgn. Balfourverklaring de
Joden een „Nationaal tehuis" in
Palestina hadden beloofd, nadat
dezen geholpen hadden, de Tur
ken te verdrijven. Ook willen zij
geen rekening houden met het
feit, dat de Verenigde Naties de
Joodse staat volledig hebben er
kend en dat de Sowjetunie een
van de eerste landen was. die tot
deze erkenning overging.
Aanval
De Arabische leiders willen de
vernietiging van de staat Israël.
Na de nederlaag, die zij in de
Palestijnse oorlog hebben gele
den is de haat tegen Israël steeds
aangewend om de eenheid onder
de Arabische volken mogelijk te
maken. Het hameren op de ver
nietiging van Israël was voor el
ke Arabische leider, die zich wil-
de handhaven een wet van Me
den en Perzen. En zo kon een
man als Nasser gebruik maken
van de politieke constellatie in
het Middenoosten om zich als
voorvechter van het Arabische
nationalisme op te werpen. De
tijd heeft intussen niet stilge
staan.
Het ziet er thans naar
uit. dat Nasser langzaam maar
zeker aanstuurt op een beslis
sende aanval op Israël. De vor
ming van de Verenigde Arabi
sche Republiek (die overigens
nog niet in kannen en kruiken
is) is een heel belangrijke stap
op die weg, omdat er drie lan
den bij betrokken zijn, die Is
raël zo goed als Insluiten. De
ontwikkeling van hypermoderne
raketten en wat dies meer zij,
volgt deze politieke vorderingen
als het ware op de voet en la
ten geen twijfel bestaan over de
plannen, die Nasser er op na
houdt.
Waarborg
Om deze reden is een eenzij
dige garantie van de Verenigde
Staten, die de Arabische landen
gerust kan stellen, niet voldoen
de. Van nu af aan vereist de si
tuatie, dat de Amerikaanse re
gering zonder omwegen te ken
nen geeft, dat zij vastbesloten is,
de integriteit van Israël te waar
borgen. Als dit met grote be
slistheid te kennen wordt gege
ven, kan er een preventieve wer
king van uit gaan. En daar be
staat op het ogenblik in het
Middenoosten wel de grootste be
hoefte aan. Premier David ben
Goerion heeft het in het parle
ment nog eens met grote nadruk
verklaard: „Het gaat er niet
om, een oorlog te winnen, maar
om deze te voorkomen". En
veelbetekenend voegde hij er on
middellijk aan toe: „In de tijd,
waarin wij thans leven, kan men
nooit zeggen, hoever een oorlog
zich zal uitbreiden".
Het is de taak van de Verenig
de Staten, maar ook van de an
dere westelijke mogendheden,
die menen een taak ln de wereld
te hebben, te zorgen dat het niet
zo ver behoeft te komen. En
daarom 1» het zo jammer, dat
in het bijzonder Engeland (dat
een grote verantwoordelijkheid
draagt voor de situatie in het
Middenoosten) zich niet positie
ver uitspreekt.
Vrijblijvend
Wat de Israëlische kwestie be
treft neemt Engeland de vrij
blijvende houding aan, dat even
tuele moeilijkheden tussen Joden
en Arabieren een zaak voor de
Verenigde Naties is. Het wil
zich blijkbaar in geen enkel op
zicht compromitteren in de ogen
van de leiders van de landen, die
bij de in wording zijnde Vere
nigde Arabische Republiek zijn
betrokken. En het wil in dit op
zicht zelfs wellicht zo ver gaan,
dat het niet opnieuw bereid zal
zijn. troepen te zenden om de
Jordaanse monarchie tegen om
verwerping te behoeden. Het
gaat van het standpunt uit. dat
het succes van de nieuwe VAR
nog problematisch is en dat er
tenminste nog twee jaar nodig
zullen zijn om de nieuwe staat
behoorlijk te doen functioneren.
Men verwacht in Londen niet,
dat de problemen in Jordanië en
in de olierijkjes aan de Perzi
sche Golf een crisis zullen uit
lokken. En er worden dan ook
geen ingrijpende wijzigingen in
de Britse politiek ten aanzien
van het Middenoosten overwo
gen.
Verleiding
Nu moeten we de Britten toe
geven. dat de Verenigde Arabi
sche Republiek van Nasser nog
geen succesnummer is. De over
eenkomst, die vorige maand tot
stand gekomen is, werd getekend
nadat Irak gedreigd had, zich
te zullen terugtrekken. Het on
dertekende stuk is geen grond
wet voor een Arabiscne federa
tie, doch slechts een gemeen
schappelijke verklaring ten aan
zien van de beginselen van een
grondwet en de hoofdlijnen van
de federale politiek. Binnen vijf
maanden moet in de drie deel
nemende landen een plebisciet
worden gehouden over de fede
ratie. En als die gunstig voor de
VAR uitvalt, dan volgt er nog
een overgangsperiode van 20
maanden. Dit is de periode van
voorbereiding van een definitie
ve federale constitutie, gelijk
schakeling van de partijen,
schepping van een gemeenschap
pelijk militair commando en
doorvoering van een zo groot
mogelijke economische integra
tie.
Er zullen twee jaar nodig zijn
om de nieuwe staat behoorlijk te
doen functioneren, zeggen de
Britten. Inderdaad. Maar als er
zich nu eens moeilijkheden gaan
voordoen in die overgangsperio
de. Wat dan? Zal Nasser dan
niet in de verleiding komen, de
..eenheid' te herstellen door zich
tegen de gemeenschappelijke vij
and Israël te keren?
•1
