AARDGAS
„NEDERLAND WORDT GROTER"
0;
Koken, stoken,
baden, wassen
en vriezen op
ZONDAGSBLAD
ver vier laar:
indrukwekkend boekwerk
ZATERDAG 11 MEI 196S
Maar eerst
apparatuur
ombouwen
/AVER vier jaar zal heel Nederland zijn aan-
gesloten op aardgas. Groningens gasbel bij
Slochtcren opzienbarende vondst van drie
jaar terug zal dan zijn weg hebben gevonden
naar alle uithoeken van het land. Nog dit jaar
komen Groningen en Friesland aan de beurt:
binnenkort zal worden begonnen met de aanleg
van een nieuwe leiding, die aansluiting krijgt
op de leidingen van het Staatsgasbedrijf in deze
provincies. Daarna volgt de rest van Nederland.
Duizend kilometer nieuwe leiding zal bet land
doorkruisen en deze nieuwe en goedkope ener
giebron in alle huishoudens brengen.
AARDGAS, de onverwachte schat onder Gro-
ningens klei, neemt heel het land in zijn greep
Vierhonderdvijftig miljard (450.000.000.000!) ku
bieke meter liggen klaar om weg te stromen naar
de Nederlandse woningenDrie jaar lang is ge
werkt aan de voorbereidingen voor deze monster
distributie. Maar nu is men dan bijna zover dat
de kranen kunnen worden opengedraaid.
Het tracé voor de pijpleidingen (1 meter mid
dellijn) is al gepland en allerwege worden bespre
kingen gevoerd over de vraag hoe het nieuwe
NAM-gas zo snel en zo efficiënt mogelijk aan de
Nederlander dienstbaar kan worden gemaakt.
Want dat is de bedoeling: niet in de eerste
plaats zal het aardgas naar de industrie gaan,
het zal de Nederlandse huisvrouw zijn, die er het
meest van profiteert.
Huishouding
Gas zal in de toekomst een belangrijke plaats
gaan innemen in de huishouding. De reden is dui
delijk: de door moeder aarde gratis geleverde bel
zal aanzienlijk goedkoper zijn dan het tot nu toe
gebruikte gas dat gemaakt moet worden. Al moet
daarbij niet vergeten worden dat er forse bedragen
zijn gemoeid met exploratie, transport en organisa
tie. De duizend kilometer nog te leggen leiding zal
bijvoorbeeld niet minder dan 300 tot 400 miljoen
gulden gaan kosten!
Hóe de prijzen zullen komen te
liggen is overigens nog niet be
kend. Dat hangt voor een be
langrijk gedeelte ook van de ge
meenten af. De Gasunie (een on
langs opgerichte maatschappij,
waarin de Staat, de Staatsmij
nen, Shell en Esso voor resp.
10, 40, 25 en 25 pet. participe
ren en die zich speciaal zal be
zighouden met het transport en
de verkoop) zal het gas aan de
gemeenten leveren tegen een nog
te bepalen prijs, maar de ge
meenten zullen tenslotte zelf de
prijs vaststellen die de consu
ment zal moeten betalen.
Immers, ook de plaatselijke
distributiekosten zullen in de uit
eindelijke prijs moeten worden
verrekend. En die kosten bewe
gen zich voor particulier ver
bruik zo rond de vijftig procent
van de gebruikelijke particuliere
gasprijs. De prijsverlaging zal
dus vooral moeten komen van
die andere 50 pet., de produktie-
Icosten.
Verwarming
Voor de hand ligt in ieder ge
val en minister De Pous heeft
dit ook voorspeld dat het gas
verbruik door de attractieve
prijs aanzienlijk zal stijgen.
Wordt er thans gemiddeld per
aansluiting (er zijn er ruim twee
miljoen) per jaar 300 kubieke
meter gas verbruikt, de Gasunie
rekent in de toekomst op een
toename tot 1500 m3. Vooral
voor de ruimteverwarming zal
meer en meer gas worden aan
gewend.
De gaskachel, die tot nu toe
in zekere zin nog een luxe-arti
kel was (gasverwarming is nu
nog ongeveer driemaal zo duur
als kolenverwarming) zal zo
is de verwachting zijn entree
maken in steeds meer huiska
mers en de kolenkachels goed
deels gaan verdringen. Niet al
leen omdat gasverwarming goed
koper en minder stoffig zal zijn,
maar ook omdat aardgas een
medium is dat zich gemakkelijk
laat beveiligen.
Het gasinstituut eist bijvoor
beeld dat elke gaskachel is voor
zien van een thenmo-electrisch
beveiligde kraan. Men kan daar
door de kachel, die op de schoor
steen kan worden aangesloten,
dagen laten branden zonder er
naar om te kijken.
Overigens zal de gaskachel
niet alleen in de huiskamers een
plaats innemen. Aardgas, dat in
tegenstelling tot het normale gas
niet giftig is, biedt de mogelijk
heid op ruimere schaal over te
gaan op verwarming van het he
le huis. Minister De Pous heeft
al visioenen geschilderd van tal
loze koude Nederlandse slaapka
mers, die zullen worden omgeto
verd in heerlijk verwarmde ver
trekken. De acht procent, die
het gas nu uitmaakt bij de to
tale ruimteverwarming, zal dan
ook aanzienlijk stijgen.
Meer baden
Stijging van het gasverbruik
wordt ook verwacht door de heet-
watervoorziening, welke nog ve
le uitbreidingsmogelijkheden
heeft. Voor de heetwatervoorzle-
ning gebruikt Nederland gemid
deld namelijk nog maar de helft
van de hoeveelheid gas die wordt
aangewend voor kookdoeleinden.
Dit ondanks het feit dat geisers
een steeds vertrouwder beeld
gaan vormen in Nederlandse wo
ningen, vooral in de nieuwbouw-
flats.
Se conclusie ligt voor de hand:
Duizend kilometer pijpleiding zullen worden aangelegd om het
Groningse aardgas naar alle delen van ons land te transporteren.
Op de kaart is het tracé van deze leiding aangegeven met een
„punt-stippel-lijn". De andere lynen laten zien hoe het huidige
leidingnet loopt: de leidingen van de Staatsmijnen (voor Limburg
en Brabant), de Hoogovens (voor Noord-Holland), de Pemis-raffina-
deryen (voor Zuid-Holland), de cokesovenfabriek in Zeeuws-Vlaan-
deren (voor Zuid-Bcveland en Walcheren) en het grootste van
het Staatsgasbedryf (voor het noorden, oosten en centrum van ons
land).
Zoals bekend wordt via het net van het S.G.B. aardgas vervoerd
uit bestaande putten. Dit net voorziet 600.000 aansluitingen, vnarvan
240.000 van puur aardgas. Met de aansluiting van de rest van Neder
land op aardgas zal worden begonnen zodra de nieuwe hoofdleidingen
gereed zyn. Het eerst zyn dan aan de beurt de woningen in die
gemeenten die het dichtst by het einde van deze leidingen liggen.
Van daaruit trekt men dan naar het punt van uitgang terug.
aardgas zal de Nederlander in gemeenten, die tot nu toe grond-
staat stellen vaker dan tot nu gas gebruiken (gas uit bestaan-
toe een bad te nemen en zich de putten als Winterswijk. Tub-
niet te beperken tot de traditio- bergen en Anloo) hebben dat on-
nele zaterdagavond. dervonden.
De geiser zal overigens ook
kunnen worden ingeschakeld voor Voordat aardgas vrijuit de tvo-
de centrale verwarming. Er is ningen kan binnenstromen zul-
al een installatie voor flats en len eerst voorzieningen moeten
Sri ^Teïso-ïe,dene ~"difS: «orden ge.ro,en. Da. he.ek.nt
ren verwarmt. dan me' name ombouw van de
En voor de huisvrouw zijn er apparatuur,
nog meer voordelen, die Gronin- Bii ie gaskachels en kooktoe-
gens gasbel biedt. Want ook voor
de ijskasten en wasmachines zal s,elIe" zul!e" meuwe branders
het nieuwe gas een waardevolle moeten worden aangebracht. Dit
energiebron zijn. Deze apparaten als gevolg van het feit dat aard-
wen.,i'wrt1e!?2f™,aa^Iïi?°h,':S °nd" een aanzienlijk hogere
het elektriciteitsnet, maar hun J
energie putten uit een gasbran- dl'uk wordt geleverd dan het
der. Om dan nog maar niet te stadsgas en bovendien een twee-
spreken over de voordeeltjes bij maai z0 hoge calorische waarde
het koken. Ander comfort: ver-
warmde sporttribunes, blokver- hee,t <wat dlt laatsle betreft:
warming en zelfs stadsverwar- men zal dus in verhouding met
ming. Allemaal gemakken, die de huidige situatie slechts de
straks binnen het bereik van helft van het gas nwJlg hebbea
om een bepaalde hoeveelheid
warmte te verkrijgen).
En voor de ijskasten en was-
Overschakeling op aardgas zal machines zal een geheel nieuwe
echter niet zó maar gaan. De installatie moeten worden aange-
honderdduizenden kunnen komen.
Overschakeling
bouwd. Nieuwe leidingen zijn
eveneens nodig.
Hoewel hiervoor nog geen richt
lijnen zijn, ligt het wel in de
lijn der verwachtingen dat de ge
meente deze kosten voor haar re
kening zal gaan nemen. In de
plaatsen, die tot nu toe van aard
gas zijn voorzien, is dit ook het
geval geweest. Daarvoor zal
voordat imet de ombouw-actie
wordt begonnen een enquête wor
den gehouden onder de bevolking.
In Hilversum, waar begin volgend
jaar de eerste woningen op aard
gas (nog uit bestaande putten)
worden aangesloten, heeft men
bijvoorbeeld enkele maanden ge
leden een dergelijke enquête ge
houden.
De huisvrouwen kregen formu
lieren thuisgestuurd, waarop zij
moesten invullen welke appara
tuur in aanmerking kwam voor
omschakeling mét de vermelding
van merk, bouwjaar en type.
Daarbij werd tevens de moge
lijkheid geboden apparaten, die
aan het eind van hun leven wa
ren, en waarvoor ombouw dus
niet lonend was, in te ruilen te
gen nieuwe, die voor geredu
ceerde prijzen werden geleverd.
De vergoeding die voor de oude
apparaten werd geleverd was
Indrukwekkend zien de installa
ties in Slocliteren, teaarmee hel
aardgas naar boven wordt ge
haald, er niet uit. De N.AM.
probeert door beplanting de loca
ties zoveel mogelijk aan de lande
lijke omgeving aan te passen.
Personeel zal er vrijwel niet ko
men, want de exploitatie zal ge
heel op afstand via een gesloten
televisiecircuit geschieden.
zeer genereus. Er was zelfs een
huisvrouw die voor een voor de
oorlog gekocht fornuis meer te
rugkreeg dan zij er destijds voor
had betaald.
Puur aardgas
Met deze ombouw is men nog
in een experimenteel stadium.
Een duidelijke algemene handlei
ding is er nog niet, kan er ook
nog niet zijn omdat in de tot nu
toe op aardgas aangesloten ge
meenten niet overal hetzelfde gas
wordt gebruikt. Er zijn gemeen
ten die de voorkeur geven aan
een mengsel van aardgas en
lucht, of van aardgas en ,,oud
gas Dit heeft het voordeel dat
de ombouw niet zo ingrijpend is
bovendien dat de druk lager is,
wat minder zware eisen stelt aan
de plaatselijke leidingen (minder
verlies door lekkages).
De Gasunie streeft echter in de
toekomst naar gebruik van puur
aardgas. Dit heeft, zoals gezegd,
een dubbele calorische waarde en
een aanzienlijk hogere druk, wat
betekent dat de capaciteit van het
bestaande leidingnet automatisch
enige malen wordt vergroot.
Daarnaast zal één soort gas,
dat overal wordt gebruikt, de om
bouw vereenvoudigen omdat die
uniform en op grote schaal kan
worden uitgevoerd, wat eveneens
betekent dat men het materiaal
goedkoper zal kunnen aanschaffen.
De gemeenten zullen zélf moe
ten beslissen hóe deze ombouw
het meest economisch kan wor
den uitgevoerd. Er zijn verschei
dene mogelijkheden. Men kan de
apparatuur naar een centrale
werkplaats brengen en de huis
vrouw leenkomforen geven en
men kan de werkzaamheden ter
plaatse verrichten. Ook is het mo
gelijk een bepaald type brander
uit te brengen dat zowel voor
oudgas als voor aardgas kan wor
den gebruikt, en waarbij slechts
een ander spruitstukje hoeft te
worden aangebracht om over te
schakelen op aardgas. De keuze
uit deze mogelijkheden zal de ge
meente zélf moeten maken.
Het gebruik van puur aardgas
houdt in dat de oude gasbronnen
in de toekomst zullen worden af
gesloten, althans voor de huishou
ding. De oude bronnen, dat zijn
de gemeentelijke gasbedrijven, het
Gasdistributiebedrijf van de
Staatsmijnen, de Hoogovens, en
twee kleinere leveranciers: de
olieraffinaderijen bij Pernis en
een cokesovenfabriek in Zeeuws-
Vlaanderen.
Nieuwe kachels
Uiteraard houden de fabrikan
ten de ontwikkeling in de ener
gievoorziening nauwlettend in de
gaten. Het ligt voor de hand dat
zij de boot niet willen missen, als
heel Nederland straks het aard
gas binnenhaalt.
Er zijn reeds ontwerpen voor
nieuwe grote gaskachels, die di
rect op de aardgasleiding zullen
kunnen worden aangesloten,
kachels met gesloten verbran
dingskamers (geen staafjes).
Allerwege is men druk bezig de
ideale kachel te construeren. Men
is er al achter dat in de ogen
van de Nederlandse gebruiker de
ideale verdeling is; 70 pet. con
vectie (hete lucht)-warmte. 20
pet. donkere straling en 10 pet.
lichte (zichtbare) straling.
Het is duidelijk, dat het juist
deze fabrikanten zijn, die in de
toekomst goud kunnen gaan ver
dienen, althans als de verwach
ting van de Gasunie dat de ruim
teverwarming sterk zal toenemen
bewaarheid wordt.
Wat die toekomst betreft: de
Gasunie rekent erop dat Neder
land zeker dertig jaar zal kun
nen koken, ver.warmen, vriezen
en wassen op de Groningse bel.
Ook bij een sterke toename van
het gasverbruik. Een toename die
zij wil stimuleren. De gasbel zal
zo snel en zo effectief mogelijk
moeten worden „geconsumeerd'
want nu al wordt de „hete adem
van de kernenergie" gevoeld...
Industrie
Zoals gezegd: het Groningse
aardgas zal in de eerste plaats
naar de woningen gaan. Maar
daarnaast zal het nieuwe gas ook
kunnen worden gebruikt voor de
industrie. In eerste instantie is
daarvoor van de 450 miljard m3
al 25 miljard m3 (gelijk aan 25
miljoen ton steenkolen) gereser
veerd. En uitbreiding daarvan is
mogelijk. Vooral voor gebruik in
de zomermaanden. Immers het
toenemend verbruik van gas in de
huishouding en speciaal voor de
ruimteverwarming, zal een steeds
groter wordend verschil doen ont
staan tussen zomer en winter:
's winters een hoge piek, 's zo
mers een sterke daling. Deze da
ling in de zomermaanden zou
kunnen worden opgevangen door
speciale voordelige contracten met
bepaalde industrieën, die bereid
zijn van bv. olie op gas om te
schakelen.
Voordeel
hebben al uitgerekend dat Gro
ningens gasbel de Nederlandse de-
viezenposltle per jaar met 600
mOjoen (bruto) zal kunnen verbe
teren. Over 30 jaar betekent dat
het forse bedrag van 20 mil
jard.
Het zal de Staat, die zelf 10
procent en via het aandeel van
de Staatsmijnen nog eens 40 pet.
van de aandelen van de Gasunie
in handen heeft, dus geen wind
eieren leggen. Ruw geschat kan
men zeggen dat de overheid in
clusief de op te 6trijken vennoot
schapsbelasting enz. ongeveer 70
procent van de winsten binnen
haalt. Niet voor niets heeft men
minister De Pous wel eens de
„Sheik van Den Haag" genoemd.
Wat overigens niet betekent dat de
Gasunie een commerciële organi
satie pur sang is. Juist om on
beperkt winstbejag van particu
liere maatschappijen en het ves
tigen van een monopoliepositie
van deze bedrijven te voorkomen
heeft de Staat gezegd: ook de
overheid moet een vinger in de
pap hebben. Want het is duide-
Een grillige vlam zet de omgeving van Slocliteren 's nachts in rode
gloed: vurig teken van Groningens rijke bodemschat.
lijk dat de aardgasbel een groot
algemeen belang dient.
Perspectieven
Het aardgas biedt Nederland
grote perspectieven. Onverwacht.
Want dat de Groningse bodem
zo'n rijke schat zou verbergen
had zelfs de meest optimistische
geoloog niet durven voorspellen.
En nóg niet weet men of men
deze schat in haar ware omvang
kent.
De boringen bij het Friese Blij a
hebben nieuwe bellen aange
toond, al zijn deze dan aanzien
lijk kleiner dan die onder het
Groningse Slochteren. Wellicht
echter zal nog meer gas worden
gevonden onder de Waddenzee.
De boringen worden in ieder ge
val voortgezet. Ook in Duitsland
(ten oosten van de Eems) is
men afgaande op het Nederland
se succes gestart met proeven.
De Groningse gasbel, die zelden
in een zo'n grote omvang voor
komt, heeft de aandacht getrok
ken tot ver over de grenzen. Dat
kon overigens wel worden ver
wacht, want de voorraad bij
Slochteren is groter dan die in
het Zuidfranse Lacq (175 mil
jard) en in de Italiaanse Povlak-
te (75 miljard) tezamen. Zij is
waarschijnlijk even groot als het
door Frankrijk met veel fanfare
aangekondigde aardgasveld Hassii
r'Mel in de Algerijnse Sahara.
De Nederlandse vondst zal dan
ook grote mogelijkheden voor ex
port bieden. Nu al is men hier
voor uit het buitenland zijn licht
komen opsteken.
Maar de grootste attractie
vormt de bel voor Nederland zelf.
Ons land heeft er een nieuwe
goedkope energiebron bijgekregen,
een bron die straks gretig zal
leegstromen In de Nederlandse
woningen en in de fabrieken.
Voor de Limburgse mijnen be
tekent de introductie van de Gro
ningse gasbel in de Nederlandse
huiskamers geen strop. Immers,
de Limburgse bodem levert bij
lange na niet voldoende kolen om
heel Nederland te voorzien. Toe
neming van het aardgasverbruik
heeft dus alleen een daling van
de import tot gevolg en dus een
economisch voordeel.
Financieel voordeel. Het aard
gas zal miljoenen kunnen binnen
brengen. Ijverige rekenmeesters
van de Nederlandse economie
„Nederland wordt groter"
Dit is de titel van een in
drukwekkend boekwerk, da
verschenen is bij Uitgeveri.
De Bezige Bij en waarvooi
de betiteling „standaard
werk" beslist niet overdre
ven is. Men kan zeggen, dat
het in dit boek gaat om de
ruimtelijke ordening in al
haar facetten. Men mag ook
stellen, dat het werk een in
ventarisatie bevat van een
bijna onoverzienbaar aantal
vraagstukken, waarvoor de
grote bevolkingsuitbreiding
van Nederland ons stelt.
Maar daarbij zal ieder, die
dit boek leest en de vele fo
to's plus tekeningen en gra
fieken bekijkt, steeds weer
onder de indruk geraken van
de prestaties, welke tot heden
zijn geleverd op elk gebied,
prestaties, die ertoe hebben
geleid, dat wij in dit land
welvarend zijn.
Stormachtig is (en blijft
voorlopig) de ontwikkeling
die Nederland doormaakt.
De industrialisatie Qnmis-
baar voor een volk, dat zich
snel uitbreidt gaat door en
parallel daarmee loopt de
verstedelijking. Het wegen
net moet met dat alles gelij
ke tred houden. Het is een
opgave voor deskundigen en
technici op schier elk gebied
van de samenleving, die haar
weerga in onze geschiedenis
niet heeft: De groei naar
grotere (Europese) verhou
dingen is eveneens van in
vloed op het heden en de toe
komst van Nederland.
Wie „Nederland wordt
groter" heeft doorgenomen,
zal de conclusie onderschrij
ven: wij hebben méér dan
tulpen, kaas, klompen en mo
lens. Wij zijn vooral na de
Tweede Wereldoorlog, ge
groeid tot een van de meest
geïndustrialiseerde naties ter
wereld. En nog is het einde
niet.
Vier mannen hebben dit
boek gemaakt. De samenstel
ling berustte bij drs. Eldert
Willems, redacteur van de
driemaandelijkse uitgave
Deltawerken van Rijkswater
staat (die ook de tekst ver
zorgde). Hans Barvelink voor
vormgeving en technische
verzorging, P. van Koppen,
die de kaarten en de beeld
grafieken verzorgde, terwijl
vooral Aart Klein tekende
voor de foto's. De heren ir.
H. A. M. C. Dibbits en dr. L.
van der Land traden op als
adviseurs. Door een voortref
felijk samenspel is het werk
een eenheid geworden: tekst,
foto's, grafieken, het is vol
komen op elkaar afgestemd.
Voor de documentatie is zeer
deskundig uit een aantal be
langrijke rapporten geput,
terwijl van tientallen instel
lingen en bedrijven materi
aal werd ontvangen en ver
werkt. Een uitgebreid regis
ter maakt het boek tot een
ook in de praktijk zeer bruik
baar naslagwerk.
