Interessant onderzoek
LEVEN MET DE HEILIGE GEEST"
Gouden ambisjubileum voor ds. Straatsma
DEZE WEEK IN EEN WOELIGE WERELD
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 27 APRIL 1963
Herkennen
Tijdens de persconferentie, die kardinaal Alfrink in de
afgelopen week gaf, kwam ook even een boek ter
sprake dat onlangs over de Rooms Katholieke Kerk
is gepubliceerd door twee predikanten. Een beetje
verdrietig werd er van gezegd: Wij herkenden ons
zelf met. Er werd niet over geklaagd. Het feit werd
alleen maar geconstateerd.
Het is niet de eerste maal dat iemand zichzelf niet
herkent in de spiegel die een ander hem voor houdt.
We zouden haast schrijven dat het vroeger kennelijk
de gewoonte was om van iemand een beeld te ont
werpen en dat dan te gaan bestrijden, ook al moest
de ander, van wie dit beeld gemaakt was, zeggen
dat hij zichzelf er in het geheel niet in herkende.
Juist daarom is het zo belangrijk dat wij elkaar
beter leren kennen. Het is misschien een van de
grootste gebeurtenissen van deze tijd dat wij onder
ling niet meer zo fel tegenover elkaar staan als vroe
ger. dat wij met elkaar willen prrten. ook al is het
soms nog maar een tot elkaar praten.
Maar laten we niet denken dat door dat praten wij
een toestand bereiken waarin we onszelf altijd wel
herkennen in de spiegel die ons wordt voorgehouden.
Lang niet altijd is het niet herkennen een gevolg
van een vertekend beeld dat ons gegeven wordt.
Het kan ook een gevolg zijn van het feit dat wij
onszelf niet kennen
Dat geldt niet slechts voor ons als mensen, maar ook
voor ons als organisaties, verenigingen, kerken. Tot
Israël moest God eens door Jeremia zeggen: .Hoort
niet naar de woorden der prof aten. die u profeteren;
zij maken dat gij u aan een ijdele waan overgeeft,
zij spreken het gezicht van hvn eigen hart, niet uit
des Heren mond."
Het gesprek tussen kerken is belangrijk. We leren el
kaar kennen. Maar toch ook weer niet helemaal. We
leren elkaar kennen, zoals wij onszelf kennen. En
dat is toch eigenlijk niet zo geweldig belangrijk. Im
mers veel belangrijker is dat wij onszelf leren zien
zoals God ons ziet.
Het heil komt niet voort uit een verzoening met elkaar,
hoe belangrijk overigens ook. maar uit een verzoe
ning met God. Die verzoening komt alleen tot stand,
als wij ons .gaan zien zoals Hij ons ziet en als wij
ons door Hem willen laten hervormen tot wat Hij
van ons wil maken.
Daarom kan het gesprek met elkaar niet zónder het
gezamenlijk gebed tot God. Dat gebed moet lui
den: Toon ons, hoe Gij ons ziet. Juist daarom heeft
onze tijd geen behoefte aan meer ronde tafels om
elkaar te ontmoeten, maar aan meer knielbanken om
God te ontmoeten.
GOEDE VOORLICHTING VAN GROOT BELANG
(Van een onzer redacteuren)
Er zijn verschillende manieren om de Rooms-Katholieke Kerk te
beoordelen. Eén ervan is het antipapisme. Antipapisme is iets meer
dan het alleen maar afwijzen van de rooms-katholieke godsdienst.
Niet iedere niet-rooms-katholiek is antipapist. In het algemeen wordt
van antipapisme gesproken, als een element van vijandigheid mee
spreekt in de beoordeling van de R.K. Kerk en haar volgelingen.
NAAR DE
ACHTERGROND
VAN HET ANTIPAPISME
Handoplegging en Goddelijke
genezing
Handoplegging en goddelijke genezing,
door H. J. Zweers. Uitgave J. N. Voor
hoeve, Den Haag.
De schrijver van deze brochure behoort
tot de zgn. Lukas-orde, die in ons land
slechts weinig leden telt maar die in ker
kelijke kringen in Noord-Amerika en En
geland uitgebreide vertakkingen heeft. De
opvattingen van dit gezelschap inzake de
handoplegging (Lukas 10: 1-20) worden in
consequentere vorm ook gevonden in de
kring van de Volle-Evangelie-Zakenlieden,
waarvan de schrijver eveneens lid is.
De heer Zweers onderwerpt in deze bro
chure de handoplegging, die hij niet als
een behandeling maar als een geloofsuiting
ziet, aan een enerzijds juridisch, anderzijds
Bijbels onderzoek. Hij wil hiermee een bij
drage leveren tot het verkrijgen van een
beter inzicht in de onderhavige materie.
Ten eerste om conflicten met de wet te
voorkomen en te streven naar een erken
ning van recht. Ten tweede om na te
gaan welke functie het opleggen van han
den volgens hem moet hebben bij de Evan
gelieverkondiging en bij de geestelijke
verzorging der gemeente.
Het is aan het originele inzicht
van dr. J. Weima te danken, dat
wij sinds kort over iets meer kijk
op de antipapistische gezindheid
beschikken. De heer Weima is
als socioloog verbonden aan de eerder geneigd zijn tot het accep- Hij verkreeg daarbij de medewer-
Provinciale Stichting voor Maai- teren van bepaalde vooroordelen king van het Gereformeerd Socio-
schappelijk Werk in Utrecht. Hij en tot een op het fascisme lijkende logisch Instituut. Zijn gegevens
:f0C'°. 8if vliV iri1- en houding dan zij, die deze vulde hij later aan met de uitkom-
psychologie aan de Vrije Univer- persoonlijkheidsstructuur niet be- sten van interviews met een groot
TT*^i«»f*n«Sr«^l0Vee« u f«gSj'n, zitten. Aangetoond kon worden, aantal van de Utrechtse, Amers-
Utrecht op een proefschrift, dat dat bijvoorbeeld antisemitisme en foortse en Zeister
onder de titel „Psychologie van ppn „eeatieve houdine ten ODZich-
het antipapisme1' in de handel is te vang andere minderheidseroe- Weima toonde
verschenen. Paul .Brand in Hil- pen bijv. negers, sterker
i iv iie eio oiciivci ,uul- thans bij de leden
gaf het uit. Weima heeftkomt bij autoritaire personen dan °nde"°^tneVl
*",e;es;8.nte stVd,1?. el- bij niet autoritaire personen. ™n.
zorgd. hoewel het specialistisch weima vroeg zich af, of iets
de leek moeilijk dergelijks wellicht ook het geval
het geschrift zal is met betrekking tot de antipa-
pistische gezindheid. Door middel
j achter- van een zeer nauwgezet onder-
?.ud!ezoek trachtte hij hierachter te ko
men. Hij ging bepaald niet over
één nacht ijs, hetgeen zeer in
hem valt te prijzen.
karakter
tot lezing
Om iets
pen. moeten wij eerst
dacht schenken aan onderzoekin
gen. die vooral in Amerika grofe
aandacht hebben gekregen en die
tot doel hadden, een inzicht te
krijgen in wat wordt aangeduid
als de autoritaire persoonlijkheid,
veronderstelling bestond,
Autoritair
dat lieden
Allereerst had hij een middel
nodig om bij de leden van de
persoonlijkheidsstructuur door hem onderzochte groepen de u ,iwiiiiT..rTii
anwezigheid van een autoritaire duidelijk minder positieve aspec-
de door hem
gen. samenhang bestaat tussen het
autoritaire persoonlijkheidssyn
droom en een antipapistische ge
zindheid. Dat wil zeggen, dat die
onderzochte personen, die blijk
gaven van een autoritaire persoon
lijkheidsstructuur, in het algemeen
ook duidelijk een antipapistische
gezindheid aan de dag legden. Het
begrip Rooms-Katholieke Kerk
werd door de niet-autoritairen dui
delijk positiever beoordeeld dan
door de autoritairen.
Autoritaire personen noemden,
zo vervolgt de schrijver, duidelijk
meer godsdienstige bezwaren te
gen de Rooms-Katholieke Kerk e~
persoonlijkheidsstructuur
Pinksterboodschap Wereldraad van Kerken
het Amerikaanse onderzoek
betrouwbaar gebleken techniek, -s„ci;ieu vcllltlluuc
angepast aan de Nederlandse door de niet-autoritairen
den genoemd.
ten dan de niet-autoritaire. Ook
de inhoud van de door hen ge
noemde bezwaren en positieve
specten verschilde van die, wei-
De zeven voorzitters van de
Wereldraad van Kerken heb
ben zich ook dit jaar in een
Pinksterboodschap tot de 201
anglicaanse en orthodoxe ker
ken die lid zijn van de orga
nisatie gericht. Het is een op
roep geworden om met de
Heilige Geest te leven. „Je
zus gaf de belofte, de verze
kering van nieuwe overwinnin
gen van de Geest. Op Pinkste-
de ecumenische beweging!"
verhoudingen.
Als kenmerken voor een autori
taire persoonlijkheid noemt Wei
ma achtereenvolgens: de aanwe
zigheid van verdrongen gevoelens
en zwakheid, onzekerheid en vij
andigheid, de afwezigheid van sta
biele, emotionele bindingen, het
als onszelf op, krampachtig handhaven van een
op de Hei- facade van mannelijkheid, kracht
en flinkheid en het afwijzen van
het gevoelsmatige en subjectieve,
maal bezwijken) om met heim- kenning is van het geloof in de ken wij zowel 1
wee aan de eerste of de twaalfde Heilige Geest, die steeds voor ons niet te versagen,
uit gaat, verlangend ons telkens lige Geest te vertrouwen die
weer de weg van Christus te wij- allen geschonken is en door wier
zen. wij aanbidden: de daadwerkelijke het denken in zwart-wit schema's.
Wij zijn tegenwoordig-vaak be- liefde, de bron van waarheid, de anti-intellei tualisme en overdre-
zorgd zelfs voor de grondslagen Heer die ons het leven geeft." ven conformisme aan groepsnor-
het christelijk geloof en onze De voorzitters van de Wereld- men, een gebrekkig invoelings-
:n een houding van
Roeping
i het- levenshouding als christenen, wij raad
geen achter
en te jagen naar het doel
roeping. Hij doet dit, misschien,
omdat hij weet dat ook christenen elk geval behoeven
de moed kunnen verliezen. Maar bezorgd te maken
gedenken wij de eerste njet te jagen naar het doel is
vervulling van die belofte
wij bespeuren de kracht van
de toekomende eeuw".
ligt los te laten zijn bekommerd om onze kerken schop Michael Cantuar, Londen; wantrouwen in anderen,
en hun plaats in allerlei verschil- aartsbisschop Iakovos, New York: slotte een neiging tot verplaatsing
lende gemeenschappen. Maar in Francis Ibiam, te Enugu; David van agressieve neigingen van de
ons niet G. Moses, Nagpur; Dr. Martin eigen groep naar vreemde groe-
de Geest Niemöller, Wiesbaden; J. H. Old- pen, met name zwakke en min-
God, die nimmer faalt of ver- ham, St Leonards-on-Sea; Char- derheidsgreepen.
ernstige zaak, omdat het de ont- oudert. Op dit Pinksterfeest wek- les Parlin, New York.
Vraag
De vraag die de boodschap stelt
is: „Beginnen en eindigen wij met
de Heilige Geest? Alle christenen
zijn hierin één; christen zijn bete
kent de Geest ontvangen te heb
ben: Kerk zijn is sedert het eer
ste Pinksterfeest: vervuld zijn van
de Heilige Geest.
Men kan naar waarheid zeggen
dat de leden van Christus nimmer
hebben opgehouden „aan armen
het evangelie te brengen
gebrokenen van hart te helen, ge
vangenen bevrijding te prediken,
het aangename jaar des Heren te
verkondigen". Maar dit kan niet
met zelfgenoegzaamheid gezegd
worden. Hoeveel mogelijkheden
voor getuigen en dienen liggen er
nog voor ons, die niet alleen door
gebrek aan helpers of hulpbronnen
ongebruikt zijn gebleven, maar in
de grond van de zaak, omdat wij
niet onder leiding van de Geest
willen wandelen of niet de gave
die wij allen ontvangen hebben,
willen gebruiken.
Eindigen wij ook met de heilige
Geest? Dit betekent open zijn en
vooruit zien. Er wordt tegenwoor
dig veel en hoopvol over de een
heid van de christenen gesproken
en wat vroeger door enkelen werd
nagestreefd, wordt nu door allen
gezocht. Maar eenheid in de Hei
lige Geest zal ongetwijfeld offers
vragen, wanneer wij nieuwe wegen
durven gaan die niet door ons,
maar door Hem worden gekozen.
Onze kerken kennen de verzoe
king (één waarvoor wij menig-
Een dezer dagen zal ds. A.
K. Straatsma, emeritus-predi
kant der hervormde gemeen
te van 's-Gravenhage het bij
zondere feit gedenken dat hij
een halve eeuw geleden in
het predikambt bevestigd
werd. Ds. Straatsma is, mede
door zijn radiotoespraken
over „Kent gij uw bijbel" die
hij in 1941, 1942 en van 1946
tot 1951 hield, een bekend
figuur die ook na zijn emeri
taat nog zeer actief publiceert.
Hij is onder meer medewer
ker aan het weekblad „Her
vormd Nederland".
In de 22 jaar dat hij in de
gemeente van 's-Gravenhage
werkzaam was, heeft ds.
Straatsma veel gedaan om
de gemeente tot bloei te
brengen. Hij behoorde tot
die kanselredenaars die
steeds een enorm gehoor wis
ten te trekken. Door zijn ini
tiatief kwam bijvoorbeeld
het wijkgebouw „Eltheto"
Zes jaar lang stelde ds. Straats
ma via de radio de vraag „Kent
gij uw bijbel",
tot stand, waarin hij zelf ve
le causerieën hield.
Via Eikerzee, Oosterzee,
Meppel en Zandvoort kwam
ds. Straatsma in 1929 in
's-Gravenhage. In de loop
der jaren heeft ds Straatsma
tal van functies bekleed. Hij
zat onder meer in het be
stuur van de chr. filantropi
sche instellingen in Doetin-
chem, was voorzitter van de
prot. kliniek in Brussel en
vice-voorzitter van de com
missie voor de West.
Naast zijn gebundelde cau
serieën over Kent gij uw
bijbel", schreef ds. Straats
ma onder meer .Late lente",
„Licht en Kruis", „Ben ik
het?", „De kerk in het mid
den", „Hoogt", en diepte" en
een dagboek. Ds. Straatsma
werkte ook geruime tijd mee
aan het blad „Pniël".
Op 27 april zal het feest zijn
voor de nu 76-jarlge, in de
Bethlehemkerk ln Den Haag,
de vroegere wijkkerk van ds.
Straatsma. Ongetwijfeld zal hij
nu ook, zoals In bijna zijn ge
hele loopbaan,
kerk trekken.
Enkele
hoorzaamheid en eerbied
"■"ir -i;n d" h'-'nnvriikste deug
den, die men kinderen moet leren;
wat we nodig hebben zijn minder
wetten en instellingen en meer
moedige, onvermoeibare en toe
gewijde leiders, waar het volk
vertrouwen in kan stellen; homo-
sexualiteit is een verwerpelijke
vorm van misdadigheid, die streng
gestraft dient te worden; de mees
te mensen vallen tegen wanneer
men ze beter leert kennen, etc.
Mariaverering
De autoritairen legden bij de
bezwaren een zwaar accent op de
Rooms-Katholieke Mariaver
ering. Volgens Weima hangt dit
samen met ten minste 'n drietal
factoren, namelijk met de in het
oog lopende wijze, waarop door de
Mariologie de rooms-katholieke
theologie en het gehele rooms-ka
tholieke leven zich onderscheidt
van het specifiek reformatorische,
voorts met de houding van autori
taire personen tegenover de
vrousv en tegenover de moeder en
ten derde met enkele persoonlijk
heidsaspecten als pseudo-manne-
lijkheid en afkeer voor .het ge
voelsmatige.
in hei lichi van Gods woord
De aanwezigheid van een autori- Ten slotte kwam Weima tot de
taire persoonlijkheid werd onder- conclusie, dat de autoritaire per-
zocht door aan een groot aantal soonlijkheid zich tevens kenmerkt
personen een lijst met uitspraken door een gebrekkige integratie
ter beoordeling voor te leggen.
de eigen godsdienstige waarden en
Uitspraken: ge- door een weinig persoonlijke bele-
ving van zijn geloof. Ook deelt hij
mee, dat er bij niet-autoritaire
personen sprake is van een grote
re bereidheid, met andersdenken
den over geloofszaken te spreken.
Voorlichting
Wie dit alles leest en zich er te
vens rekenschap van geeft, op
welk een consciëtieuze wijze Wei
ma het onderzoek heeft verricht,
zal weinig geneigdheid in zich voe
len opkomen om de juistheid van
zijn conclusies in twijfel te trek
ken. De vraag zou kunnen rijzen,
Vervolgens had Weima behoefte jn hoeverre het door hem gevon-
aan een middel om het voorkomen den verband tussen autoritaire per
van antipapisme te meten. Omdat soonlijkheid en antipapisme ook is
het zijn voornemen was, leden van te verwachten buiten de door hem
gereformeerde mannenverenigin- onderzochte groepen. Zijn gege-
gen voor zijn onderzoek te gebrui- Vens wekken de indruk, dat de sa-
ken, koos hij uit publikaties, die in menhang niet is beperkt tot de ge-
veel toetste gereformeerde
over enigingen.
Gereformeerden
het gereformeerde milieu
worden gelezen, uitspraken
de Rooms-Katholieke Kerk, het
r.k. geloof en de Rooms-Katholie-
ken. waaruit een negatieve gezind
heid ten opzichte van het Rooms-
Katholicisme sprak.
Zowel de schaal,
aanwezigheid van e
persoonlijkheid kan
ten, als de antipapistische uits:
ken legde Weima ter beoordel
voor, eerst voornamelijk
den van een aantal gereformeerde
mannenverenigingen in Amster
dam, vervolgens, in een iets ver
beterde versie, aan leden van ge
reformeerde mannenverenigingen
in Utrecht, Amersfoort
Als streng wetenschapsbeoefe
naar geeft Weima in zijn proef
schrift geen wegen aan om het op
treden van een autoritaire gezind-
waarmee de beid en dus van antipapisme tegen
en autoritaire te gaan. Er is daarover toch echt
worden geme- wel iets te zeggen. Wie geneigd is.
te denken, dat een autoritaire per-
soonlijkheidsstructuur een onge-
de ie. neeslijk iets is, vergist zich. Ook
hier is de persoonlijkheidsstruc
tuur niet alleen bepaald door er
felijke factoren, maar ook door
milieu-invloeden.
Uit de gegevens, die Weima ver-
Zeist. strekt, krijgt men de indruk, dat
Rome in het licht van Gods
Woord, door ds. G. A. Zljder-
veld. Uitgave De Banier,
Utrecht.
Verontrust door de groei van
het Rooms-Katholicisme in ons
land roept ds. Zijderveld -de „zo
nen der Reformatie' op, het erf
goed van de hervorming hoog te
houden. Zijn uitgangspunt is zeer
gezond: het boekje maakt een
vergelijking tussen wat de Bijbel
ons leert en een aantal misvat
tingen van het Rooons-Katholicis-
me. Achtereenvolgens worden be
handeld de kerk, het pausdom, de
verering van Maria, de biecht, de
roomse mis en het vagevuur.
.bij .WBPWWBI
-kringen valt te beluisteren.
Terecht wijst hij erop, dat een
groot aantal elementen in de r.k.
leer niet overeenkomt met .wat
de protestanten op grond van de
Bijbel als juist erkennen. Het is
evenwel jammer, dat hij zich her
haaldelijk te buiten gaat aan be
schuldigingen. die hij niet waar
kan maken. Dat de roomse gees
telijkheid de oorbiecht gebruikt
om te spioneren en te regeren is
ééh zo'n uitspraak. Evenzo de be
wering. dat de biecht menigmaal
door de priesters wordt misbruikt
om hun eigen zonde te bemante
len. Evenzo, dat het heel goed mo
gelijk is, dat de roomse geestelijk
heid geld ontvangt, dat niet op
eerlijke wijze is verdiend. Zoiets
waarschijnlijk meer autoritaire ge
zindheid wordt waargenomen naar
mate men minder opleiding heeft
genoten. In veel opzichten kan
men voor het woord opleiding het
woord voorlichting in de plaats
zetten." Wanneer men ervan uit
gaat, dat ook het protestantisme
met een antipapistische gezindheid
van zijn aanhangers niet is ge
diend, springt naar voren, van hoe
groot belang een goede voorlich
ting over het rooms-kathollcisme
mag worden geacht.
zou in een evenwichtige beschou
wing over het Rooms-Katholicis- i
me niet mogen voorkomen, tenzij
men de bewijzen erbij levert.
De kracht van hei gebed
De kracht van het gebed, door
Th. A. Delleman. Uitgave N.V.
De Graafschap, Aalten.
„Het gebed is het krachtigste
wapen tegen de aanvallen van de
duivel", hebben wij eens gelezen.
Wij geloven dat en hebben het
ook ervaren. Het schenkt de
grootste en diepste geestelijke be
vrijding en vrijheid en doet de
mens deel hebben aan het nieuwe
leven, waarin geest en lichaam
beide worden gevormd tot Gods
eer, vreugde van de naaste en heil
ratie als in het leven m
het gebed, die open, wijde en
vrije gemeenschap met God, een
vormelijke traditie is geworden
of geheel is weggevallen. Wij be
droeven en krenken er God mee,
Die immers onze vernieuwing op
het oog heeft, en verwaarlozen er
de zin van ons bestaan door.
Daarom is het goed, acht te ge
ven op wat de Bijbel zegt en wat 1
mensen aan de hand daarvan
schrijven over het gebed. Het
boekje van Th. A. Delleman heeft
ons overtuigd van de rijkdom die i
ligt opgetast in een ontspannen j
bezig zijn met deze dingen. Een
heel eenvoudig boekje is het. zon-
der wetenschappelijke pretentie,
maar ontsproten aan een warm
gemoed en daardoor zo echt en
menselijk en ontdekkend. Het
geeft geen recept voor een „ef
ficiënt" gebed maar wel van de
Heilige Schrift uit aanwijzingen
voor een verantwoorde concentra
tie en houding bij en inhoud van
het bidden.
God wil gebeden zijn. Tot onze
bevrijding dus. Wat een verlies i
als wij van wat een levende en
levendmakende relatie kan zijn I
een trieste sleur en dode vorm
hebben gemaakt. Wat een winst j
als iemand ons daarvoor (weer
eens) de ogen opent. Dan gaat het
14-
ten veranderen.
dat wij -
In Bonn viel een belangrijke beslissing - Adenauer
moest bittere pil slikken - Brandt had onderonsje
met De Gaulle
IN BONN is ln de afgelopen
week een bijzonder belang
rijke beslissing gevallen, toen de
chr. democratische parlements
leden met grote meerderheid
van stemmen besloten, vlce-kan-
seller en minister van economi
sche zaken Ludwlg Erhard aan
te wijzen als de man, die dr.
Konrad Adenauer dit jaar moet
opvolgen als kanselier van de
Bondsrepubliek Duitsland. Niet
zozeer omdat er behalve Erhard
niemand zou zijn, die voor bet
kanselierschap in aanmerking
komt. Maar wel en vooral, om
dat men zich vierkant tegenover
Adenauer heeft geplaatst, die
zich vier jaar lanB met hand en
tand tegen de kandidatuur van
Erhard heeft verzet. Het werd
tenslotte een onverkwikkelijke
strijd, waarin Erhard een bijzon
der moeilijke positie innam. De
parlementsleden moesten deze
weck wel ingrijpen om te voor
komen. dat de oude kanselier
het parlementaire systeem in
zijn land tot een aanfluiting zou
maken. Het Is goed. dat deze
Ingreep snel en grondig is ge
schied en dat Adenauer toen
hij eenmaal verslagen was
een waardig verliezer bleek te
zijn.
Geschikt
Vier jaar geleden bleek voor
het eerst duidelijk, dat Adenauer
alles zou doen wat in zijn ver-
mogep lag om te voorkomen, dat
Erhard hem als kanselier zou
opvolgen. Dat was zij het dan
binnen bepaalde perken zijn
goed recht. Adenauer was (en is
blijkbaar nog steeds) van oor
deel. dat Erhard een heel goe
de minister van economische za
ken is geweest, maar dat hij de
veelzijdigheid en l et politieke in
zicht mist, die nu eenmaal on
ontbeerlijk zijn voor een bonds
kanselier. Het is de vraag, of
de oude staatsman het hiermee
bij het rechte eind heeft Erhard
heeft nog nooit gelegenheid ge
kregen te laten zien, wat hij als
politicus kan presteren. Daar
kon onder het autoritaire re
gime van Adenauer geen sprake
van zijn. Dat geldt overigens
niet alleen voor Erhard, maar
ook voor de andere ministers in
het kabinet van Adenauer.
seller te verdedigen. Toen dat
niet langer het geval was, werd
hij aan de kant gezet. Met Er
hard heeft Adenauer zoiets nooit
aangedurfd, omdat hij het niet
kon stellen zonder de medewer
king van de Beierse CSU, die
achter zijn rivaal stond.
Geduld
Zo is Erhard er in geslaagd,
tussen de klippen door te zeilen,
die hij op zijn weg naar het
kanselierschap moest passeren,
of hij wilde of niet. Hij heeft
bijzonder veel geduld moeten
oefenen en veel vernederingen
moeten ondergaan van de zijde
van de oude kanselier. Aanvan
kelijk had het er op geleken,
dat hij zich zou laten meeslepen
door de groepering binnen de
CDU, die zich in 1959 al van
Adenauer wilde ontdoen. De si
tuatie was toen bijzonder ge
compliceerd. omdat de wijze,
waarop men Adenauer weg wil
de promoveren, weinig scrupu
leus was. Adenauer had er na
veel vijven en zessen in toege
stemd. zich beschikbaar te stel
len voor het presidentschap van
de Bondsrepubliek, als opvolger
van Theodor Heuss. Bijkbaar
had hij de verzekering gekre
gen, dat hij zelf zou worden op
gevolgd door de man van zijn
keuze maar in geen geval door
Erhard.
Toen korte tijd nadat hij de
kandidatuur voor het president
schap aanvaard had echter
bleek, dat men hem een poets
gebakken had en dat Erhard
toch naar voren werd gescho
ven voor het kanseliersehap.
trok Adenauer zijn toezegging in
en liet hij weten, dat hij zou
aanblijven als bondskanselier.
Uitstel
Gecompliceerd was de zaak
ook, omdat Adenauer nog maar
anderhalf jaar tevoren de CDU-
CSU aan de absolute meerder
heid in de Bondsdag had gehol
pen en dat toen de gehele par
tij hem opnieuw als bondskanse
lier geaccepteerd had, zonder
hem aan een bepaalde limiet te
binden. Het was dus niet juist,
dat men hem anderhalf jaar la
ter probeerde van het politieke
toneel te laten verdwijnen door
hem de slechts representatieve
functie van de bondspresident
op te dringen. Na de onverkwik
kelijke gebeurtenissen in 1959
heeft Erhard zich niet opnieuw
laten verleiden tot het doen van
uitlatingen, die de opvolgings
kwestie weer tot een politieke
crisis zouden doen uitgroeien
Toen de CDU van Adenauer in
1961 de absolute meerderheid
verloor, die zij samen met de
Beierse CSU van Erhard in de
Bondsdag had. heeft men Aden
auer de eer gelaten, zelf de da
tum van zijn aftreden als bonds
kanselier bekend te maken. Voor
de verkiezingen was afgespro
ken, dat de oude staatsman in
een overgangsperiode opnieuw
als kanselier zou optreden, op
dat zijn opvolger gelegenheid
zou krijgen, zich in te werken.
Maar Adenauer stelde telkens
een beslissing uit en het is
thans nog geenszins zeker, wan
neer hij afscheid van de poli
tiek zal nemen. Enkele weken
geleden zei hij nog, dat het wel
november zou kunnen worden.
Nu is de vraag, of de parle-
mentsfractie van de CDU en
CSU Adenauer nog langer
Toen deze foto gemaakt
werd, was de spanning nog niet
gebroken
neemt van de politiek. Het is
vanzelfsprekend mogelijk, dat
men nu vaststaat dat Erhard
hem zal opvolgen Adenauer
in staat zal stellen, op waardi
ge wijze het politieke leven vaar
wel te zeggen. In dat geval zou
de kanselier zijn politieke leven
nog even kunnen rekken en in
derdaad kunnen proberen, tot
oktober of november aan te
blijven om nog zo lang mogelijk
invloed uit te kunnen oefenen op
de gang van zaken in Bonn,
speciaal wat de Duits-Franse re
laties betreft. Het moet echter
aan twijfel onderhevig worden
geacht, of de parlementsfractie
hem dit zal toestaan. Zij heeft
zich op demonstratieve wijze van
Adenauer gedistantieerd. Het
kanselierschap van Adenauer is
een aflopende zaak. Het belang
van de politici in Bonn is er
mee gediend, als zij het met
Erhard goed kunnen vinden, met
wie zij in de nabije toekomst te
maken krijgen. Het zal voor Ade
nauer geen prettige ervaring
zijn. En daarom is de mogelijk
heid niet uitgesloten, dat hij
binnen afzienbare tijd de harp
aan de wilgen gaat hangen.
Er is reden om aan te nemen,
dat hij als hij daar eenmaal
toe besloten heeft dit op
waardige wijze kan doen. Ade
nauer bleef tegen Erhard fulmi
neren zolang het nog zin had.
Hij krijgt nu gelegenheid te be
wijzen, dat hij werkelijk groot
is, zoals de wereld hem tot voor
enkele jaren gekend heeft.
Brandt
Intussen zijn er twee mensen,
die het helemaal niet prettig
vinden, dat Erhard Adenauer
zal opvolgen. De ene is Willy
Brandt die bij de verkiezingen
van 1961 de kanselierskandidaat
van de Westduitse socialisten
was. De ander is de Franse pre
sident. die terdege beseft dat de
periode van Frans-Duitse onder
onsjes voorbij is. En zie, wat er
gebeurt: Willy Brandt, de bur
gemeester van West-Berlijn,
vliegt naar Frankrijk om De
Gaulle op te zoeken, die zich
nota bene op een van zijn
..tours" door zijn land bevindt.
Een Franse woordvoerder ver
klaarde. dat de ontmoeting tus
sen Brandt en De Gaulle van be
lang was, omdat „Brandt over
twee jaar wel eens de nieuwe
kanselier van de Bondsrepubliek
zou kunnen zijn". We hebben on
ze ogen even uitgewreven, toen
we deze woorden lazen. Want dit
is een klap in het gezicht van
Erhard en van de CDU, die hem
als opvolger van Adenauer heeft
aangewezen. En Will" Brandt
heeft zich na het gesprek met
De Gaulle plotseling ontpopt als
een enthousiast voorstander van
het franse-Duitse akkoord, dat
De Gaulle en Adenauer in het
voorjaar hebben gesloten en
waar zijn partijgenoten aanvan
kelijk helemaal niet over te spre
ken waren.
AI met al Is het een onver
kwikkelijke zaak, die de Ber-
lijnse burgemeester geen goed
zal doen. Daarvoor heeft hij
zich te veel in zijn kaart laten
kijken.
Interessant
De Bondsrepubliek gaat een
een interessante tijd tegemoet
Drastische wijzigingen in de bui
tenlandse politiek behoeft men
onder Erhard niet te verwach
ten. Het zal meer genuanceerd
zijn en dat zal beslist niet al
leen tegenover Frankrijk het ge
val zijn. Erhard is wellicht
niet zo veelzijdig als Adenauer
Dat kan echter ook zijn voorde
len hebben. Het te sterk domi
neren van Adenauer heeft in
Bonn tot een gevaarlijke ver
starring geleid. Het minder
sterk overheersen door Erhard
zal wellicht een bevrijdende uit
werking hebben omdat de vak
lieden. die aan het hoofd van
de departementen staan, nu ein
delijk eens gelegenheid zullen
krijgen, hun inzichten naar vo
ren te brengen.
Daarom Is Ie beslissing van
de parlementsfractie van dc CDU
en de CSU in meer dan een op
zicht een gelukkige geweest, on
danks het feit, dat zij voor Ade
nauer een bittere pil was. Dc de
mocratische ontwikkeling in de
Bondsrepubliek kaq cr alleen
maar door worden „eslimuleerd
en de verhoudingen binnen de
westelijke samenleving kunnen
er door worden gesaneerd. En
dat is in onze tijd van voort
durende internationale spannin
gen een zaak van het grootste
