RUSLAND
MM IN
SVOMTÜREJÏ-
HIEÏÏW GEWfiSD
Verhaal
i roman
voor u Qelezen
voor en na de revolutie
EN ZIJN LITERATUUR
en
Ii
ZONDAGSBLAD
ZATERDAG 12 JANUARI 1963
Rusland, het grootste geluk van mijn le
ven, zegt Fedor Stepun in zijn herinnerin
gen. In Rusland is hij tot zijn 38ste jaar,
tot 1922, gebleven, toen verbannen, en se
dert 1926 hoogleraar in Duitsland, eerst in
Dresden, daarna in München; na de dood
van Berdjajew is hij wellicht een van de
laatsten, waarin Russisch en West-Euro
pees denken tot een eenheid zijn samen
gesmolten.
Hij brengt zijn jeugd door op een groot
landgoed met zestig paarden. Hoe was toen
de verhouding tussen de bezittende klasse
en de boeren? Het ongelukkige van die
verhouding bestond niet zo zeer in gebrek
aan liefde tot het volk als in een eigen
aardige miskenning daarvan. De oprecht
ste vrienden daarvan onder de „heren"
hadden geen liefde voor het volk als ver
ruiming van hun menselijke kring, maar
ze genoten het als een soort sociaal land
schap. In deze liefde was meer van een
mystiek-kosmische eros te bespeuren dan
van helpende caritas. Ze hielden meer van
hun boeren als berken in hun parken en
garven op hun velden dan als broeders en
zusters". Ondanks uiterlijk betoonde eer
bied sloot het volk zich daarom innerlijk
van hen af.
Hij groeit op in de wereld van
Puschkin en Tolstoi. Diepe indruk
maakt op hem het Paasfeest in
Moskou omstreeks diezelfde tijd
is dit een van Rilkes ingrijpendste
belevenissen geweest Uitvoerig FEDOR
vertelt hij van zijn studie in Hei- cTrpr//v
delberg (Windelband!), zijn huwe
lijk en de vroege dood van zijn
vrouw en zijn verdere ontwlkke- in 't begin ook vurig revolutip-
i de filosofie. Fedor Stepun
zegt later:
ven animale egoïsten .o MB
js een van de weinigen, die in een bewind gekomen, die vervuld is
autobiografie niet bij persoonlijke van een onweerstaanbaar streven
lotgevallen blijft staan, maar naar comfort en persoonlijke wel-
stand" ook hij ziet geen andere
.teeds naar de diepte afsteekt. Zo u^weg dan de dood door eigen
vergelijkt hij de mensen uit West- hand. Het is geen toeval, dat
Europa met die uit Rusland. de voet
vier e.a. terwijl hij ook een
uitvoerige bespreking wijdt
aan hen. die tijdelijk tot het
communisme overhelden, zo
als André Gide, Malraux. Kost-
Ier, Orwell e.a. (Nederlanders als
Theun de Vries worden niet ge
noemd). maar die van ,,de rode
god zijn afgevallen". Zijn werk
heeft hij opgedragen aan de slacht
offers van de dictatuur, de velen,
die reeds vermoord zijn en hen,
die nog lijden in de „strafgevan
genissen van Rusland, de D.D.R.,
de Hongaarse en Chinese volksre
publiek. Joegoslavië en Spanje".
Kassian Timofejev
Een geestige hoewel niet ori
ginele vondst is de toepassing
van het motief van de wandelen
de Jood op een Russisch lijfeige
ne, die vier levens leidt, in 1660
geboren wordt op het landgoed
van een grootvorst, in de tweede
wereldoorlog meevecht en in 1943
spoorloos verdwijnt.
Viervoudig leven
Bij zijn geboorte verschijnt de
schutsvrouw van de 29ste februa
ri ,,in glanzend wit vossebont"
en verkondigt aan de verbaasde
moeder: hij zal viermaal langza
mer opgroeien als zijn tweeling
broer en viermaal zo oud worden
als gewone mensen. Zo wordt ons
viermaal zijn levensloop verteld
soms wat verwarrend, omdat hij
ten slotte zijn eigen zoon, de
broer van zijn kinderen wordt
maar deze kunstgreep geeft de
schrijfster gelegenheid, een beeld
van die periode te geven. De eer
ste is de tijd van Peter de Grote,
die zoveel vertrouwen in Kassian
stelt, dat hij deze tot opvolger
wil aanwijzen („hij toonde in de
geest, wat ik alléén was volgens
de tijd: overwinning der gewone
maatstaven, door meer dan le
vensgroot te zijn"). Wij volgen
Kassian van Moskou naar Piter-
burch (Petersburg-Leningrad), de
nieuwe stad, die op de moeras
sen verrijst. Later ontmoet hij
omstreeks 1760 JCatharina de Gro
te en duikt niet veel later als zan
ger in Venetië op; hij maakte de
veldtochten na Napoleons neder-
slechts de keus hadden tussen de laag bi Rusland me®> terwijl het
Michel Mohrt heeft
in zijn jongste roman
La prison maritime de
klok teruggedraaid en
stopgezet bij de avon
turenroman van de
19e eeuw, die een der
lagere vormen was van
de Romantiek. Hier
geen psychologische
ontleding van karak
ters en handelingen,
geen illustratie van
wijsgerige stelsels of
sociale ideeën; even
min enige invloed van de groep kapitein, gehuwd met
Le Nouveau Roman. Mohrt v*""
heeft een boeiend verhaal wil
len geven en daar is hij ii
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll'll!""""""""""""""""""""""""""""""'""""""""""""1"111111""111"""'"
ontvangt gastvrij de
omoeide
zeelui. Tussen dit gezelschap zet reldoorlog
Mohrt een Parijs' letterkundige die geladen
de Eerste We-
Keltische idealen
enkele dode Hervé, schrijver in de dop,
ken geeft hoe zijn aspiraties te kend, zoals hij zt
verwezenlijken en tracht hem ook tekent en zijn her
in andere opzichten wereldwijs te inneringen in dil
maken, natuurlijk al spottend met boek verwerkt
de Bretonse idealen.
Twee opdrachten
Daarnaast speelt
de pure fantasie
haar spel in de fi
guur van Lady Ce-
De eerste van deze twee vraagt cilia, raadselachti-
een kort verblijf te Londen. In hLr™°U"(Wenoët
een der musea hangen enkele Gok Olivier loslaat
schilderijen die het werk zijn van
Ierse meesters; kunstroof heeft ze
zo gebracht op een plaats waai
ze niet behoren. Het gelukt ze on-
i een Bretons gemerkt uit hun lijsten te snij-
katholieke kost- den en als buit mee te voeren,
De verteller, aan wie Mohrt het
gehele verhaal door het woord
laat, presenteert zich als een be
jaard vrijgezel, advocaat zonder
praktijk, levend van een beschei
den kapitaal. Hij denkt terug aan
wat hij in 1923 beleefde op een
avontuurlijke reis naar en een ver
blijf in Ierland. Op jeugdige leef
tijd wees, was hij door zijn groot
vader, notaris
kuststadje, op e
school geplaatst. Daar geraakte
hij in kennis met l'Abbé Guern,
leraar aan die school en vurig
apostel van het Bretonse autono-
misme, dat zoal geen afscheiding denkt
de jonge Hervé
aan zich te bin
den; niet minder
in het milieu van
de vriendelijke
vermoedelijk ook
in de cynische Pa-
rij se letterkundige,
hoewel het ook
mogelijk
in federatief staatsverband en dc
hand reikte aan de Keltische be
wegingen in Ierland, Schotland er
Wales en sympathie gevoelde voor
alle minderheden, die vaak eco
nomisch, maar in elk geval cul- rotsen
tureel, onderdrukt worden.
nacht worden ta
laden. De oningewijde Hervé het oog heeft
- whiskysmokkel, maar aufeur van
dit boek moet ge
plaatst worden in
Desiema voor ae meionse oewe-
ging Helaas, de zaak loopt slecht
af. Stormen in het Kanaal hou
den de vaart op en breken het sa
menspel tussen het jacht en de
wachtende medestande
verzet heeft tegen
de overheersing
van ideeën en pro-
blemen in de let-
de Franse kust. De terkunde en in het
douane komt tussenbeide en de bijzonder tegen
vurige, maar onhandige kapitein het existentialisme,
Deze roerige priester organi- Olivier de Kersangar belandt in oppeimaohtig
seerde kringen, schreef brochures de gevangenis
verzamelde een deel
jonge intelligentsia van Bretagne
om zich. Dat deze gezindheid nog
van de vaderlijke magistraat, die
in hem, na volbrachte rechtsstu
die te Rennes, een geschikte
schoonzoon ziet
QPHHm dochters. Zo loopt de poëzie
bewijst het. De gehele' Bretonse
beo..,.!sfi .s ti I..J.I door aange- ,u ,n
tast. maar ze heeft wel enkelingen
tot avontuurlijke daden gebracht.
En zo kwam de negentienjarige
Hervé als matroos op het jacht
van een Bretons edelman, dat een
geheimzinnige reis zou gaan ma
ken westwaarts.
0de literatuur.
volbrachte rechtsstu- Ze wil geen boodschap brengen; ze
ikte wil eerder behagen dan beleren en
zijn knoopt aan bij de generatie van
van 1920: Mirand, Cocteau, Chardonne
ver- en Jouhandeau.
MICHEL MOHRT
Waarheid en
verdichting
generatie fysieke en de geestelijke dood.
laatste dagboek in de afgelopen
halve eeuw speelt
Q «Zo wordt de avontuurlijke le-
raSTGrnaK vensgeschiedenis van Kassian tot
spiegel der geschiedenis van het
Als de bolsjewistische revolutie Russische volk, van de jeugd
komt, is Boris Pasternak (1890- van Peter de Grote tot aan de
kcci» wcyoi uaw aan 1961) zevenentwintig jaar we bolsjewistische revolutie. De
diens standbeeld op weten uit de jongste geschiedenis schrijfster Hedwig Fleischhacker
De lange tocht-
Ooktober jl de dag der poëzie lets van ziin lijdensweg (dr. Zji- heeft als historica tientallen jaren
in de Sowjetunie, Jewgenij Jew- wago). Eén motief komt voortdu- de Russische geschiedenis bestu-
Het land zonder grenzen toesjenko. een van de hardnekki- rend terug: de fascinerende in- deerd zodat we mogen verwach-
rebellen, daar zijn revolutio- vloed van het communisme Waar- ten, dat ze een historisch be-
door de meeste jongeren meege- trouwbaar, hoewel geromanti-
sleept worden en dan de beslis- seerd beeld geeft van de door
sing: óf bij een blind Ja blijven hèar beschreven perioden,
daarvoor af te
„De West-Europeeër
.„u het ge- naire gedichten voor enige duizen-
middelde kaliber ziet ter wille den Moskouse jongeren heeft voor
van zijn carrière gemakkelijk en gedragen.
pijnloos af van de afgronden in
hoogten van het leven. -In de Rus
sische ziel daarentegen, zelfs in
een doorsneemens, leeft bijna
steeds de verzoeking, geen gren
zen te aanvaarden, oneft
Ideaal en werkelijkheid de vrijheid als scheppend kunste
naar öf de mens in de wereld van
de kleinzo- vandaag in waarachtigheid uit te
1 oren. uer worden ont. gelden en daardoor in verdenking
'e dui- nuchterd door tam blik op het dtrAc,h'^b,b"S
ken tot aan de grond, om zich contrast tussen de gedroomde
dan misschien toch op een andere de gerealiseerde Sowjetstaat Le-
nin wil van de auteurs „wieltjes
i schroefjes in het mechanisme inhoud
het ogenblik, omdat volgens hen
alles moet staan in dienst van de
ideologische opvoeding.
onmogelijk,
Rühles boek
kan~slechts "rnöoüijk "op dë" paden haft (Mn spoor. van eerbied voor ttag te geven Hij ^perkte rich
van het eoede verwerkelijkt wor- artistiek scheppingsvermogen. Zo immers met tot Rusland, maar
den heel gemakkelijk op de wordt de verhouding tussen geld
wegen van het kwade. En dit en macht steeds problematischer,
verlangen heeft, naar het mij toe- tot Stalin de kunst volkomen
schijnt, een enorme rol in onze moordt, omdat
vreselijke revolutie gespeeld."
Dostojewski's stelling luidt: De
hoogste Russische idee is de idee,
om ideeën te verwerkelijken.
Rusland te leren kennen is nau
welijks mogelijk, reeds door de
uitgestrektheid. „In het witte
Noorden worden de lichte sleden
door snelle rendieren getrokken,
i het Oosten slepen kamelen met
un wiegend^
het Zuiden wernen laiigiaiiie wiwiKMtiniit
plechtstatige buffels in het juk. NOverteldstaMi
Welk een geluk, in zulk een wijd- 20 sUat" tussei
heid te ademen maar ook, "inSï" wïïü."van #»én artikel
v<s"oekin8- welk Al.to Kobbe-Grillet: De Nieuwe
gevaar. Roman, de Nieuwe Mens. De ver-
Stepun vertelt over het begin ta|i„g (van G. Tuil) is niet hele-
schrijvers zoals Leon
Feuchtwanger. Heinrich Mann.
schrijvers Johannes Becher, Ludwig Renn,
J. H. SCHOUTEN
1) Fedor Stepun: Das Antlltz
Russlands und das Geslcht
der Revolution; aus meinem
Leben 1884-1922. Kosel Verlag,
München. 505 blz. DM 9,80.
2) JUrgen Rühle: Llteratur
und Revolution: Die Schrift
steller und der Kommunis-
mus. 610 blz. Prijs DM 28,50.
3) Hedwig Fleischhacker: Die
drel Jahrhunderte des Kas
sian Timofejev. 636 blz. Prijs
DM 22,80. De belde laatste
bij Kiepenheuer und Witsch,
Keulen.
Deze reis gaat met tegenspoe
den gepaard, die de auteur gele
genheid geven verschillende kan
ten van het Bretonse leven naar
voren te schuiven. Een zware
storm overvalt het scheepje en
bezorgt het averij. Voor répara- jaren
ties moet het een haven binnen
lopen. Hervé maakt dan kennis
met een goedige magistraat, die
de gestrande reizigers, mensen
van zijn stand immers, alle har
telijkheid bewijst. Drie dochters
fleuren zijn kasteel op. Een luch
tige flirtation is onvermijdelijk.
Ook ingrijpender zaken komen
aan de orde. Engelse vissers in
Jersey hebben hun Franse vak
genoten al spoedig verdreven van
de goede visgronden. Die smaad
moet gewroken worden. Er wordt
met vuisten en stokken gevoch
ten en, versterkt met de driekop
pige bemanning van Le Roi Ar
thur, behalen de Fransen de
overwinning.
keltische beweging bestaat, al is
ze momenteel geluwd; gevallen
als de schilderijendiefstal zijn in
de jaren 20-30 niet zeldzaam ge
weest en wapensmokkel uit ideële
motieven of om gewin, is van alle
tijden. Geboren (1914) te Morlaix
(Finistère), heeft Mohrt kinder
jeugd doorgebracht in de
Henri Bosco, Paul Vialar, de mee
slepende verteller Henri Troyat
en zeer vele anderen wie het er
om gaat een boeiende roman te
geven zonder buiten-literaire be
doelingen.
Mohrt is daar wel in geslaagd.
Hij is wel eens te uitvoerig en
vlotte vaart terug. Liefde
vriendschap, vrijheidszin, trouw
en verraad, moed eri lafheid, de boek.
aanstaande student Hervé leert
In het eerste
nieuw letterkundig tijdschriftje, zoals
geheten,
het vertiaal,
hen al, naar het algemene, dit
woord niet verstandelijk en ab- zijn
i het algemene i
nu eenmaal waren zo ze wai
Maar in de literaire roman
ken we kennis met figuren die
zou pecten van het algemene
de eerste wereldoorlog, zijn maal „jt de verf gekomen:
loopbaan als officier in het Kei- Nederlandser Nederlands
zerlijke leger en het langzame ten wordcn herschreven. „Sinds
groeien van de revolutie. Hij ge- het mii|eu van de 19de eeuw" zal
i_ toch wel moeten jij,, MSinds het te komen, zichzelf te
midden van de negentiende grijpen. Wat J:~
looft evenals Dostojewski
sische volk en meent, dat het eeuw". Maar het Is niet dc be- beurt is verwant
bolsjewisme beschouwd moet dociing spijkers op laag water te overleggingen va
worden als een zondeval van Rus- zoeken, want, de Inhoud van dit plaatsvindt. Het
land zoals het nationaalsocialisme eerste nummer moge niet opzien-
dit voor Duitsland was. Uitvoerig barend zijn, het artikel van de
spreekt hij over de strijd om de jonge Franse auteur is
De vertellers bedienen zich
i- meest van technieken, die bij een
vorige periode passen. Het grote
_.0J- publiek is, wat zijn smaak betreft,
beeld vertonen. In hen worstelt de achterhoede van vorige perio-
een periode, als het wa- den. De verteller is daarom van
met zichzelf in het reine nature de representant van het
1,-te be- grote publiek, tenzij hij welbewust,
ians ge- uit slimheid, op hun smaak specu-
it in de leert. De romancier die kunstenaar
denkers is en het geloof aan een „heilige
orde dezer
de duidelijk voelbare liefde trof jóu ondergetekende zijn be- vorige
or het Droletariaat van de laat- ?dheid te bulten gaan hier- schei
r te schrijven. Wat Alain Rob- hier
poging tot
bewustwording
"an datgene, wat
een bepaalde
periode van de
ste: hij at met voorliefde U¥C,
kroegen van arbeiders. Hij ein- be-Grillet evenwel
digt met het jaar van zijn ver- manvorm zegt, is
banning 1922 belang en volop actueel. Hij schuivingen,
Tot zijn indrukwekkendste ont- richt zich tegen misverstanden nog gaande zijn.
moetingen behoren die met de fi- dlc bl. bet Franse publiek leven - -
losoof Berdjajéw en de schrijvers ten van de „nouveau ro-
Pasternak en Alexander Block; man»i waaraan namen verbon- m ucl lulll. v<11,
over de laatste vinden we vele den fljn aIs Nathalie Sarraute. de kwestie die
bijzonderheden in het rijke boek C|ande Simon en Alain Robbe- hier vluchtig wil
van Jurgen Ruhle: Llteratur und Gr5Uet zelf. Wat ons hier inte- worden bena-
Revolntion, dat de verhouding resseert js noch die misverstan- denj. Robbe-
tussen auteurs en het communis- den „och derzelver weerlegging, Grillet schrijft
maar wel de kwestie die de (jn de woorden
schrijver zo helder stelt, name-
de fij-
ue rv- ne puntjes, de
algemeen essentiële
Een enkel
taat brengt
het hart
,1
uitvoerige
lijk het
Literatuur en Revolutie het gewijzigd
ling):
„Wie beschrijft
de wereld in de
roman van Bal
zac? Wat is dat i
reld" mist, moet
wel al zijn hoop
op de mens stel
len. Als zijn werk
voltooid is, zal
het misschien een
betekenis hebben,
hoopt hij. De vor
men die hij schept,
zullen aan de we
reld betekenissen
kunnen geven.
Ziehier, als men
het zo mag uit
drukken, de secu
larisering van de
romanvorm. Mis
schien ligt het
verschil tussen
J Robbe-Grillet en
Block (1880-1921) is er aanvan
kelijk van overtuigd, dat de re
volutie niet het rijk van de Anti
christ is, maar eens het ware
rijk van Christus op aarde zal wel roman geheten, dat niet
grondvesten. Kort voor zijn zelf- ^afen^Ee^'verhaaTYs ^n^verJlag I -
gekozen dood zegt hij echter: van feiten en gebeurtenissen. Voor volgt, die gelijkertijd het heden.
„Vrede en vrijheid heeft de dich- het smakelijk opdissen Mf* |Hg
ter nodig. Maar die worden hem ve"la*
de zijnen,,
dere moderne au
teurs die van een
wat oudere ge
neratie zijn, hier
in dat deze laatst-
i verteller genoemden vooral hun figuren
Iedereen beseft wel ongeveer d'e alles weet, die overal aanwezig situaties hebben gemoderniseerd,
een ho- is, die zich terzelfdertijd overal terwijl de schrijver van het ge-
iek, ook heen verplaatst, die gelijkertijd noemde artikel de consequentie
beide kanten van de dingen ziet, ook voor de vorm heeft getrokken.
di' hta 'S en Wa< is d* bedoeling van dit
L lèïuLrtiid het8stukle? de eerate plaats te w6-
het verleden en de toekomst kent
ieder avontuur? Dat kan
god zijn'
talent nodig. Er zijn
heid, maar die om te scheppen, leven, want het grote publiek.
En de dichter sterft, omdat hij dien het al leest, wil een verhaal
niet kan ademen: het leven heett tee"rali.elsziUeehretHdter5;aaItale„t te
zijn zin verloren". onderschatten of gering te achten. De voorwerpen
Hij is ntet de enige, die de moed Menig literair hoogbegaafde kan eigendommen,
verliest. De eveneëns -eniale Ser- rM„»r «lachtom
gej Jessenin (1895-1925). avontu-
op de „meerwaarde"
literaire roman.
JPJ De vertelling geeft de mens,
Even verder schrijft hij, dat de om een term van Paulus te
uit Bal- gebruiken, van gelijke bewegingen
waren: blijft. De literaire roman geeft die
zelfde mens juist zoals hij ver-
heer en meester was. andert met en in de tijd
bezittingen, hij is gesitueerd. Het verhaal ont-
vagebond, eenzaam
die eerst in luidruchtige,
brallende
heeft beg
rige leeftijd
nog geen melding maken
behoorlijk vertellen. Ma
tan is nu eenmaal wezen-
anders. Waarin dat meer-
soms dere bestaat is moeilijk aan te ge-
.-.o'.utie ven. maar het heeft te maken met sitie tevens. De
dVrtigja- doorzichtigheid. Een gewoon
omdat de
as, is en zal zijn. De
brengt ons verder
._J Jes-
Alexander Jessenin- die de literair
arbij het er spant
slechts om ging ze te bezitten zoals hij
te bewaren of te verkrijgen. Een literaire
doodgewoon vest drukte reeds in het verstaan
waardigheid uit en een sociale po- wat daarin aan de hand
sitie tevens. De mens was de sleu
tel tot het heelal en tevens natuur
lijk heer van dat heelal.
Van dit alles
tijd
Volpin; die onder zijn eigen
een anti-communistisch filosuk-ov...
tractaat (A Free Philosophical ren worden typen, symbolen. expo-
Treatise) in Amerika heeft laten nenten.
uitgeven, in 1959 werd gearres- woord
teerd en wellicht gedood. komen
Wladimir Majakowski (1891-1930), trekken
die vcel
Mijn tweede bedoeling is erop
te wijzen, dat het veranderd le-
v-ndaae niet vensgevoel, waaraan vooral den-
„JaS rnJr kers en dichters deel hebben,
zegt Robbe-Gril- e]gen niauwe vorraen schepl. He:
behoort tot het nieuwe levensge-
niet klaar
let. De (ontkerstende) mens heeft aa„.
zijn zekerheden verloren. Hij is voèïTdat het niet af is
°P zichzelf teruggeworpen. Hoe kan worden geformuleerd. Robbe-
hier' kiezen "wil Ze graag een levend auteur bij de Grillet wil ongeveer zeggen dat de
ruimte te staan. De romantraditie wil aansluiten, hij
hem en zijn mede-
karaktertrekken wij- kan geen romantechnieken gebrui- standers kunnen dienen als bijdra-
Als het eerste reisdoel. Ierland,
is bereikt, is er nog geen spoor
van haast te bekennen. Lady Ce
cilia, de goede vriendin van de
gen tot de kennis van de mens van
vandaag, ook (en misschien voor
al) door de manier waarop zij zijn
geschreven. Hij rekent af met de
ouderwetse tegenstelling tussen
vorm en inhoud.
Zelfs wie over vorm en inhoud
wil blijven spreken als over twee
in wezen verschillende dingen, zal
toch de evangelische wijsheid moe
ten beamen dat men nieuwe wijn
in nieuwe zakken moet doen.
Complex van vragen
Natuurlijk rijst een geheel com
plex van vragen. Hoe kan het
nieuwe levensgevoel voorlopig
worden omschreven, althans aan
geduid? Moet men er zomaar mee
meegaan? Als de christen het
uitgangspunt niet deelt, vervallen
dan voor hem ook niet de gevolg
trekkingen die, zoals we zien, tot
zelfs in de romanvorm toe wor
den getrokken? Is het mogelijk
zich buiten het nieuwe levensge
voel te plaatsen? zo niet, hoe
moet het dan, nu de geseculari
seerde mens de toon aangeeft?
Kunnen we kunstvormen uit gelo-
viger tijden vasthouden, of moeten
we dit eventueel? Is alles wat
de christelijke wereld vandaag be
roert, niet het algemene besef
dat de tijden zijn veranderd en wij
niet weten hoe die wijziging in on
ze christelijke praktijk moet wor
den gehonoreerd?
Zo is de kwestie die Alain Rob
be-Grillet in dat artikel aansnijdt
niet alleen een Franse aangele
genheid, noch een uitsluitend lite
raire zaak. Wat hij te lezen geeft
is een leerzame bezinning, een zo
als die ons allen op ons eigen ter
rein past. Iedereen heeft ermee te
maken: de dagbladredacteur, de
dominee, de jeugdleider, de voor
zitter van kerkelijke vergaderin
gen, de leraar, de criticus, maar
ook de student en de oordeelkun
dige lezer (want die is er nog!).
Zo is de titel van dit artikeltje.
Verhaal en Roman, veel te smal
en worden wij via een Frans
schrijver herinnerd aan de kern
vraag die ons vandaag bezi"v,oudi
en naar de beantwoording waar
van wij m:ie:en heenleven: hoe
geven wij vandaag vorm, vorm in
de ruimste zin, aan wat wij gelo-
C. RIJNSDORP.
Aan deze door de uitgever als actueel jeugd-
en gezinsboek aangeduide roman ligt heel wat
studie ten grondslag. Het gaat over de vissers
van Veere, die door de aanleg van de grote af-
sluitdam in het Veersegat uit hun thuishaven
zijn verdreven en nu vanuit Colijnsplaat naar
en van hun visgronden moeten varen. Deze bui
tengewoon ingrijpende wijziging in het levens
patroon van de vissers en hun gezinnen wordt
m dit boek van de in Zeeland wonende schrijf
ster op wel zeer indringende wijze behandeld.
Zij doet dat niet door middel van breedvoerige
en ingewikkelde beschouwingen, maar in de
vorm van een biizobder leesbaar verhaal, waar
in Veerse jongens en meisjes 'en ook een zoon
van een waterstaatsingenieur) a's „hoofdperso
nen" optreden.
Stan Barstow's verhaal „Noem het maar lief
de" is weinig verrassend en slechts een beschrij
ving van enkele simpele levens zoals er nog
enkele duizenden in alle landen te vinden zijn.
Twee jonge mensen groeien van hun puberteit
naar de volwassenheid, waarbij zeker de jon
geman nog leren moet '.jn verliefdheid van
werkelijke liefde te onderscheiden.
Nu behoeft zo'n onderwerp uiteraard niet tot
een mislukking te leiden. De schrijver is er ech
ter niet in geslaagd dit verhaal voor de belang
stellende lezer belangrijk te maken, hij heeft er
geen inhoud aan weten te geven en geen kans
gezien het met een zekere poëzie te vullen. Nu
is het een verhaal geworden zonder vaart dat
de vraag overlaat, wat de schrijver bewogen
mag hebben dit geestloze verhaal te schrijven.
Bovendien wordt het geheel ontsierd door een
aantal volkomen zinloze vloeken.
Neen „Noem het maar liefde" is alleen maar
een teleurstelling.
Er zijn in de laatste oorlog zoals in ieder
krijgsbedrijf van die merkwaardige, men zou
haast kunnen zeggen ongelooflijke, episodes, ge
beurtenissen en avonturen geschied, die in het
grote gebeuren een betrekkelijk ondergeschikte
betekenis hebben maar die zich lenen voor een
spannend verhaal.
Zo'n spannend verhaal betreft de activiteiten
van de soldatenzender Calais, een belangrijke
schakel in de psychologische oorlogsvoering. De
ze vorm van militaire actie is niet nieuw, maar
eerst in de afgelopen wereldoorlog is hij geper-
op wetenschappelijke basis toe-
ge.
De na-oorlogse minister vai
naam ten nauwste verbonden
vering, geeft in dit boek een
enkele redevoeringen en geschriften, die hij in
de periode 1936 tot 1961, dus van de devaluatie
van de gulden in 1936 tot de revaluatie in 1961,
heeft gewijd aan belangrijke financiële vraag
stukken zoals de devaluatie, de geldzuivering
e.a.. de regeling van de materiële oorlogsschade,
de naasting van het aandelenkapitaal der Ne
derlandse Bank, de regeling van het toezicht op
het credietwezen, enz. Het boek besluit met een
onlangs gehouden voordracht waarin hij o.a. de
toereikendheid van de monetaire reserves in het
algemeen en van de dollar en het pond sterling
in het bijzonder behandelt
De titel van dit boek 'ïeeft de schrijver ont
leend aan Spreuken 25 4: „Doe het schuim
van het zilver weg en er komt een werkstuk uit
voor de zilversmid".
Zij, die belangstelling hebben voor het verloop
der gebeurtenissen op fiscaal en monetair gebied
vinden in dit werk een schat van gegevens over
deze 25 jaar en ontvangen bovendien een helder
inzicht in de ontwikkeling van de derkbeelden
op dit terrein.
Dr. Benjamin Spock behoeft bij vele moeders
geen invitatie meer. Zij kennen hem reeds uit
zijn bekende boek Baby- en kinderverzorging,
dat hem vooral in Amerika zeer populair heeft
gemaakt. Gesprekken met moeders vormt een
aanvulling op dr. Spoeks eerste werk. Hij gaat
in dit boek nader met de m ieders in op de
problemen van hun kinderen. En daarbij doceert
hij niet, neen, hij geeft duidelijk en praktisch
raad. Hij doet dit aan de hand van situaties,
die elke lezeres kent. iets dat ongetwijfeld op
prijs wordt gesteld. De kinderarts Ph. H. Fie-
deldij Dop, die de supervisie op de Nederlandse
uitgave van dit boek heeft, komt in de inleiding
met een paar interessante kanttekeningen op de
proppen. Maar die kunt u eerst beoordelen als
u het boek hebt gelezen. Tussen twee haakjes
ook de vaders kunnen wijsheid uit dit boek
putten.
De vrijgezellen, door Muriel Spark. Uitgave
Tulp, Zwolle.
De Engelse Muriel Spark schijnt de laatste ja
ren grote bekendheid te hebben verworven als
romanschrijfster. In haar boek „De vrijgezel
len" wordt een kleine groep Londense mannen
besproken, die allemaal verwikkeld zijn in duis
tere affaires. De hoofdpersoon, een zogenaamd
spiritistisch medium, wordt een proces aange
daan wegens valsheid in geschrifte en diefstal.
Bijfiguren in deze roman zijn onder andere een
epilepticus, een helderziende en een homosek
suele pater. De vrouwen in het verhaal hebben
allen weinig of geen scrupules. Alle duistere drif
ten. alle lage eigenschappen van de mens en elk
rot plekje in de samenleving zijn samengevat in
dit boek. Men moet wel over bijzondere gaven
beschikken wil men hiervan iets goeds kunnen
maken; de schrijfster heeft zich er onzes inziens
danig aan vertild.
Wie geeft de bruid weg?, door Bernard
Glemser. Uitgave Ad. M. 7. Stok Zuid-Holland-
sche Uitgevers Maatschappij, Den Haag.
Bernard Glemser schreef „Wie geeft de bruid
weg?" naar een toneelstuk van Samuel A. Taylor
en Cornelia Skinner. Ook werd een film gepro
duceerd over de opwindende dagen van Jessica
Biddeford Poole voor haar huwelijk met Roger
Henderson, de specialist in het fokken van vee.
Aan deze film werden iankbaar de mooie il
lustraties van het boek ontleend. Het verhaal
heeft zelf niet veel te betekenen. Een enkele keer
doen zich geesjige situaties voor Maar over
het algemeen zijn de dialogen wat langdradig.
Er wordt een aardige kijk gegeven op het leven
in een rijk Amerikaans milieu. En dat is dan de
verdienste van dit boek.
Het beeld van de mens 'n de oude biografie
en hagiografie, door prof. dr. A. Chorus. Uit
gave H. P. Leopold N.V., Den Haag.
Welk een verschillende kijk kan men hebben
op de mens. Dit blijkt wel bijzonder uit de „aan
pak" die men in de loop der eeuwen heeft ge
geven aan de levensbeschrijving van de mens.
Prof. Chorus heeft aan dit onderwerp deze studie
gewijd die in haar resultaten e.en boeiend blijkt
als het leven zelf. Na lezing van dit boek zal
men heel wat minder „argelojs" staan tegen
over de „functie" van de biografie. Een waar-
Zo leefden de Weners .en tijde van Mozart
en Scbubert, door Marcel Brion. Uitgave Hol-
landia N.V., Baarn.
De periode 1780 tot 1850 was in de geschie
denis van Wenen, een stad, die in deze tijd op
politiek en cultureel gebied toonaangevend was
voor Europa, een bijzonder boeiende. Een boek
over deze stad in genoemde periode, geschreven
door iemand met kennis van zaken en een vlot
te pen, kan dan ook niet anders dan boeiend
zijn. Marcel Brion belicht op zeer begrijpelijke
en ondeitioudende manier d e talrijke facetten
van het Weense leven, .vaarain muziek, dans
en feesten in die tijd onafscheidelijk verbonden
waren. Het boek is een welkome aanvulling in
de belangwekkende serie .Zo leefden....".
